Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 28, 8 Iulai 1876 — HAAWINA KULA SABATI. [ARTICLE]

HAAWINA KULA SABATI.

1 [nOOK)XOPOKoi.v e nr.v. r. i.masa.] | J(a Jl</pah<i Ekolu. 11EL U3—SABA 77, Ii'LAI 1876. i —— KA Li'AKiM O | 2 Oihana'lii 3:1—17. HOOMAKA iho la o So!omona e kapili i ka haleo lehova ma ler«jsalema, ma | ka mauna o Moria, ma kahi i ikeia mai ai | oia e Davida, kona makuakane, ma kahia | Davida i hoomakaukau ai i kahi hehi paI laoa o Orenana ka lebusa. I 2 Iloomaka iho la oia ekapili hale, i ka i makahiki eha o konar noho alii ana, i ka inalauia elua, a i ka la elua o ia malama. 3 * Eia ka hookumu ana o ka hale o ke Akua a Solomona i kukulu ai: o na kubita o ka loa e like mc ke ana mua ana he kanaono kubita, a o ka laula he iwakalua kubita. 4 A o ka loa o ka lanai ma ke ala, ua like ia mc ka laula o ka hale he iwakalna kubita, a o kona kiekie hookahi hanen kubita a me iwakalua, a uhi iho laoia ia mea maloko n<e ke gnla maemae, 5 A o ka halo nni, kapili no ia i ka laau 1 painn, a uhi iho la i ke gula maikai, hoonoho ilio la maluna ol«*jila i na hila loulu i kalaiia a me na knula. 6 A hoonaniia ka hale i na pohaku maikai a me ke gula, i ke gula o Parevaima. 7 A uhi no hoi ia i ka hale, i na kaola, a me na paepae, a me na pa ona, a me kona mau puka i ke gula, a kalai oia i na keru bima maluna o na pa. 8 Hana iho la oia i ka hale hoano loa, o ka loa ua like pu ia me ka laula o ka hale, he iwakalua kubita, a o kona laula he iwakalua kubiti, a uhi iho la oia ia mea i ke guh\ nmemae eono hancri talena. 9 A o na kui ma ke kanpaona ana he kanalima sekela gula; a uhi iho la oia i na keena maluna i ko gul»u 10 A iloko o ka hale hoano loa, hana iho la oia i na kerubima elua. mamuli o i ka hana kalai kii, a uhi iho la oia ia mau mea i ke gula. 11 % O na ehou o nA kernbima he iwakalua kubita ka loa ; o ka eheu o kekahi elima e pa ana ma ka paia o ka hale; a o ka eheu o kekahi elima no kubita e pa ana i na eheu o kela kerubima. 12 O ka eheu o kekahi kerubima elima no kubita e pa ana ma ka paia o ka hale ; a o ka eheu o kekahi elima no kubita e pa ana i ka eheu o kela kert\bitna. 13 O na eheu o keia mau kembima i hoholaia he iwakalua kubita; a kn .laua raa ko laua man wawae, a maloko ko laua i alo. 14 * Hana iho la ia i ka pakn lole uli, a me ka ulaula ahiahia, a me ka ulanla maoli, a me ka lole pulupulu maikai, a hana iho la oia i na kerubima maluna ona. 15 Hana iho la oia no ke alo o ka hale i na kia elua he kanakolukumamalima kubi- j ta ka loa, a o ka papalei) kona poo elima kubi!&. 16 Hana iho la no hoi oia i na knula iloko o kahi laa, a kau maluna o na pooo na kia, a hana uo hoi ia i na pomegeranehoo kahi hanen, a kan aku maluua o ua man kaulala, 11 Kukulu iho la oia i na kia ma ke alo 0 ka luakini ma ka aoao akau kekahi, a ma ka aoao hema Vkahi; a kapa aku la ia i k& inoa o ka mea ma ka akau o lakina, a o ka inoa o ka mea ma ka hema o Boaza. Paukn lioopaa. I Na'lii 6:1 i—lB. Mele, Himeni 401. 8-7-4. Leo. ( E mele i ka Pauku 3 me ke 3.) Pule no na luakini i lako m wahi i nele, 1 hoopihaia, i hoolohe pono kanaka, 3umalu, i na 01010 e ola'i. # JVa !ūntm Wehmeehe, Heopili. P X Hoomaka o Solomona o kapili, ku« \

knlu ka |K>lolci. Au a kukuk ia ka hakai ū!a I ka wa hea ko Solomona hoomaka an3 e kukula i # ka bate o I«ho%*a? Khia makahiki mai ka pnka ana mai o ka |«>e Iseraela mai Aignpita ? Ma 1 Nalii 6:1. l r a olelo ia makahiki. Aka, na pohihihi ia heluna. Aole .ikaka kahi i komo ai ka hevra. OU;!o lo?cphos 502 makahikl Ane poloki paha ia. Aka, e huii ka poe noonoo. Oka mea i maopopo ua kakuluia keia lunkini 1000 mamua oko Icsu puka ana mai aoi iki paha. He 1656 makahiki mai a Adamu ai ke Kaiakahinalii. Mai ke kniakahinalii a puka ka poe Iseraela iwaho o Aigiipita t 85S na makahiki. Eia ka wa pohihihi, ka wa mawaeua o ka puka ana i w&ho o Aigupi(a a me ke kukula ana ika lu.ikini. Ua akaka ka welau mua a me ka welau hope, kahi pohihihi, oia kahi i hooponopono ai ka poe luuakahiko me na lunakanawai. Mai pauiele nui mana kuhikuhi rna nakolama kuhikuhi o ka Baibal:i. Mahea i kukuluia ai keia hale ? Ow*ai kai hele ia mauna mamua*? Xo ke aha ? Kinohi 22: 2, 14. Owai kai ike ia wahi inahope iho ? 2 Sain. 24:1 S. Xo ke aha ? Xa ke Akna anei i kuhikuhi ia wahi no ke kahua o kona hale ? P 2 I ka makaaiki ehia o ko Solomona alii ana i hoomaka ai oia e kukulu i keia hale? Ma ka inalama ehia ? Owai ka inoa oia malama? 1 Xa'lii 6: 1. Heaha ka Solomona mau hana iloko o ia niau niakahiki ekolu ? Xana ia 1 Na'iii 3: 4, 5. Kona mare ana me wai ? Kona kukulu ana i haie hoopaa ana i ka pa o lemealema—ka hooponopono ana iwae»a o na wahine elaa.no na keiki,. pehea kona hooholo ana ? Ka hoomahuahua ana me k.i hoomalu pono ana i kona aupuni mai hea a ihea? Hai mai ina palena. Ka hooponopono ana i kona mau luna— ke noi ana ia Huramake aliio Tnro e aha? Heaha ka hale o lehova mamua ?

P3 Ilai mai i ka loa, iki laula, ike kiekie okeia hale. Nana hoi 1 Ka'lii 6:2. Heaha ka oi mnmua oka hale lole? Ua palua keia i kela. Hookahi kubita, ua liko ia mc 1 kapuai okoa a me ka | o kekahi kapuai hou aku; ( 1 kabita=me 1.-J kap.) P 4 Hai mai ka ioa. ke kiekie, ka iaula oka lanai. Nana Xa'lii 6:3. Ua uhiia i ke aha ? P 5 Ka hale nui, oia ke keena hoano mawaena o ka lanai a nie kahi hoano loa, 40 kubita ka loa, 20 ka laula. Heaha ko na paia? Ua uhiia i ke aha ? Pehea i hoonani:a ai ? P 6 Nohea ke gu!a i uhiia'i ka hale ? Aia la ihea oParevaina? Ua like paha ia wahi me Opira. Peliea na pohaku ? nohea ? 1 Oih'lii 29:2. Heaha na pohaku ma Hoikeana 21:19—21 ? P 7 Pehea na kaola, na paepae, na pani pnka? Heaha na Kerubima? He mau kii ano lua ole, he mau inea hoonani i ka hale. P 8 Hale hoano loa, oia ke keena kapu elua, kahi e komo ai ke kahana nui wale no, hookahi komo ana i ka makahiki hookahi. Ua like ka loa me ka laula, oia hoi 20 kubita. Ehia ke kiekie ? Ua uhiia ī ke aha ? P 9 Pehea na kui ? Sekela gula hookahi, na like ia me na da!a 9. Hookahi Talena gula ua like i rae 27,320 dala. P 10 Heaha kekahi mau mea iloko o kahi hoano loa ? Ua uhiia ike aha ? Ile mau kerubima elua anei ma ke keena hoano loa o ka hale lole ? P 11—13 Na eheu ona Kerubima. E kn ana keia mau kernbima elua, kekahi ma kekahi aoao, a o kekahi ma kekahi aoao o ka pahu berita. Eha eheu, palima na kubita o ka loa o na eheu eha, (4X5=20) oia hoi ka lanla oke keena hoano loa. E nana ana kekahi kerubima i kekahi, me he Ia e kiai ana laua i ka pahu perita. Pl4 Ka paku lole, heaha ke ano ? Mahea hoi ia ? Mawaena oua keena hoauo elua. Pukaana 26:31. P 15—17 Xa kia elua, mahea kekahi a mahea kekahi ? Owai na inoa ? ke ano ? kupaa—ikaika. Ke kiekie, ina 1 Na'lii 7: 13—22. 2 Na'lii 25:15—18. ler. 52:20-23. 18 kubita ke kiekie o kela a me keia maanei. 35 kubita ke kiekie, Penei paha: 18 kubita ke kino, 5 ka papale, 4 ka hoonani ana maluna ae, 8 ke kumu malalo kahi i ku ai, like 35 kubita. Maua hoopili. 1 lesu ka luakini nui, cho«nani iaia ma ka hoohua nui ana i na hua maikai he uui walo. 2 Ka ekalesia kekahi lupkini, lesu kona l>ohaku kihi, lesu me ka Baibala na kia paa elua. E hooikaika e kukulu, e hoolaha, e hoonani i ka ekalesia. 3 He luakini kela me keia naau. E hoopiha ia i na raea maikai. 4 Xa luakim maoli kekahi, e manao nui e hoopiha, e hoonani. Mele, Himeoi 404, (Pauku 1 me 3} Pule i piha na naau i ka Uhane Hemolele, a pela aku. Haawina no Inlai 23, 1 Na'lii 8:5—21.

Pipi kuua wawae.—U« ha.nan ta e kekihi pipi eoi Pohakapili, Waikele, ae ne», be pipi keiki etio»a w»w«e. O k* Hoa o ka wawae, aia ma ka a«l a hiki ma ka omaama e pili la me oa wawae mua No ka pu-a pipi a Kimo Pakaka (Jam«6 Eohlaeon) keia wahi pipr kopaoahi. Pela loai nei o H. Kipi ia makoa ma kaoa ok& la 3 iho oe», i o kiot walii mea hou ia o ka U ehft Iho nel o luUi.

He maaao paoe i ka LaUui Hawaii. E ka LuxiH'>crox T)S J, <xr; — £ae m»i ia'u, i kaaar*hi o kt>u uupepa,; e kok*i de?o pu akn t me kekahi ose» k&k&o mao&o o ka <s Lihoi Hawaii/' a i ikei& hoi ma kooa Heiu v 29 t ma kaoa pane no ko'u h«iole)o imuao ka AluoMo, e pili em . 00 ks eleio hooholo a ke Lit K»pena Loie; : ame kekahi o kooa mau manao poooi e ' aui i ka nleio h >«holo a ke Lii Kj-| pena, e ho*p<joo i ke Kuik&hi. 1 Maluaa o keia mau ko'uua eiu », kooa kue l aua m«i i ka'u m»o olelo an* elua uo ia \ m»u olelo hoohuio eiua M»lis, oka mea e j kakaa maoao uei e kue nui eei, ameke j L'i Kiaaina o Maui, le hookahi no lao». | Mak v*a kte ii ana mai no ka*u o'hana, > he leo no ko'u epana, aole ao e hookou ako he pio oa ka mea e paio ra»i ana u'u Hou* kahi no a'o mea kahaha noi, oka huoa o | ui mea kak«n nei i kona iaoa puoo', a he [ makemake hoi e paio, la ka me» o j ka huna nna ia ia iho ? U* hle w.ilo mai i kou knhoaka, a me ia k:nj aka.ku e pale ao£| ao ia oe. .y Ma kon kalele nui iluna o ka olelo hoe-1 holo a ke Lu K-apena, a e hapai aua i kuu | mao pono maiaili, ke komo pu aku nei ka-u-i iioko oia kuhua hooKihi, a e haalele ae ao i ua ieo o k* makamika e houkui mai aua i ka'u haiuleio. Oka olelo hooholo ake Lii Khaina o Mau», oia •' ka hoapouo akai iu haoa a pan 1 Uwelawe ai .no ke Kuikahi Pauailike." He nui ka'u mhu olelo i p*ue ai no keia olelo hooholo imuu o ka Ilnle Ahaolelo, a hoomanao nei ao i kekahi oia meu oielo

Mai keMii Kapen* m:t», na olelo oia, o keiu kuikahi, oia ka mea a Kamehameh i V i manao uui ti, a i afce oui ai c loia, aka, na haule, a enai ke'lii Kaui niai h«ij f Mne Knfkah» Pauaihke o keia ano muwaeui o Amerika Huii«j, u me ko Ber<tinia A>nerika." M>j keiii mau olel<>, ua pouo ia'u ke pai.e aku. ile oi*io ko Kameha'iieh' V iuu «oa i Kuikahi Panti ike, no ka mea, be kumu oia mao»o i inki ke uana ia aku. 0 ka Moi K. V, he 'Lū oia i komo pooo iloko ona haiia iima, ame ke knlepa «n»», eku, aole oia i komo paukiki e l:ke me na hana a keia au hauu kmk»hi e Ik.-Io paukiki nei, rae ho moku la iloko ooa kikiao nuknni, me ka nan;» ole ina poino e ulia no aua. Ua ike ka lahui i ka Kamehameha V alauui i a'akai ai ma keia auo, a nu k.ona hoopoiolei loa ika h-int kuikahi ina ka wniwai \v«le no, haule iho la ua kuiKuhi la i kona mau la, a noUila oia i olelo iho ai ; " A kuhi no au a oluolu iho la." Oi:oli maili Au ika hauie ana o ke kuiknhi— (> Lla akaka ae U ko K. V mauao, aole noaa iho kela makemake no ka hina kuikahi aaa, ak i, he hs-

na onoooou ia e koon mau Inna enpuni; a ua olioli oia i ka haule wole aoa, n ua puni ole no hoi oia i na malim-ili hc nui a Koua tnau luna aupnn', oiai hoi, Oii nekahi o r;a mea e pomaikui mua ana. Ak.i r ua kapae ae la oia ia mau mea a pau mo kona mau pomiikai ponoi, a M ulioli iho U Oin ika

haulo an»."

Ina ho olioli Kona i ka haule ar»a o kela kuikahi, he waiwai a he waiwui, alriila t o keia kuikah', mo ka hoopaa ia aku o ke anpuni mal*!o o Amerika Husia, oia anei ke kuikuhi a K, V, i manao nui ai ? Me ka leo mo:tkaka i hoole mui &i ke'lii Kapena imua o ka Ahaolelo. Aole keia." A heaha ia ke kumu o ko ke'iii Kiaaina ana e hapai i ka inoa maikai o K V, a o keia aoo kana i imi a-. laa he olioli o K V, i ka haule ana o ke knikahi be waiwai, a he waiwai a heaha k»'u olelo kupono e olelo ae ai, ina o keia pakoi a ka aha senate ke kahi e hookomo ia mai ia wa V He inaina en »eria —ie huha no ole he heleh«lena weliweli. O na olelo ino a pau mai mai, a me he mea la, oia kana man olelo e pane aku ai i kona kora'sma hana kuikahi. I mea aha keia oleio hooholo a ua olii Kiaaian nei 1 l\we mai ni, a roe ka hapai pu mai i ka inoa o K, V ? I mea anei e hoopuni &ku ai ia uiakou iloko o keia kipuka ? He mea hilahiU'olo na alakai ana f e hoehalike ai i kabi mei līke ole rao kahi mea !ike 010. Me he mea U he kumu e ao hewa aoa i kana kula, o ke £0, ua like ia me 504-100, a he pololei anei ia. hoole mai ana kamalii liilii la baina. Kohu ole n» hoohalike o keiaaao ikeao maUmaUma. Koho ole loa aku koi, mai kekahi al;i otnelnno mai o ka Ahaolelo oa hoohalike o keia auo. Kohu ole loa aku uo hoi, mai kekahi Mea Hanohaoo mai, a he makua U hoi hoi oo oa mokupuoi o P'iilaoi. (Ja oielo moa ae oei ao f mai ke'iii Kaai mai; He koikahi o ket* »oo mawaeoa o Amenka Huiia, a oie ko Beritioi Amerika. Noi ka oa pomaikai oia poe, aole he p>likia i loaa la iakou mai Amenka Hoiia aku. Owaa ponoi, » iaoa o k» Ahai.lelo, Ua ninau akn ia ao i koo «nakamaka kahiko, a alii hoi o Kona—E hiki anei ia oo ke hoike m&v Kuikahi Panailike ko Ukoa, e like me keia pakui a kakou e kamaiiio nei. Me ka hookamaoi ole o ke'iii Kaai, oa boooU mai oia a heaha do U boi kt kumu e lawe ia mai ai aa hoohalike i kolike ole me ke kuninhana ? He kuik&hi ko kakou me ka hoopaa ia. A he koikahi hoi ko lakoo la me ka hoopaa ole ia, a he like anei ia mao mea elua ke hoohalike ae. Me ka haaa ole ia aaa o keia maa mea mawaeaa o oa aoao ikaika eloa, peU • ike iho ai kakoo i ka hssa ia aaa o keia aoo hana kmikahi mawae* I sta o kakoo, a me kela maaa ikaika. Um

kobv» watle U ku iakoo a oa oiaoao »#b i*, ua koWeke le* k* vcj e pao »i, O k-s hani naaeao a ka arao «ka'ka, o ka t&tka»U i na wa pilik a • hemahema o ka oaea nswi iw*l—\ kohu $itse tre n» keiki ik» *» aoeaae pl!tkia ona elem?ku?e. Me kei» ro« a maoao ke ho, ea lele mai oa huomt> &ao ans, mailuko a»ii o kekahi ruau oiapena olelo a'o i ai e hoike &r»a tnsOope—lle mau mea oa luhe 13, a q« ikeia 00 ho». Ke hoi bo°j ae oei ao iluoa 0 fc» olelo booboio a ke'iii K*peoa. Oka hoepono ana i ke ku»k»hi—X3«i ke'lii Krru k<i mai, a aiai ke Kuhina mai o oa aiui e—Ua luk»ht ka Uua olelo oia ki ao»o o " Ua holo !oa ke kuiksh» ,t — u Ca kJk*u ino» ia e ka Moi w —" Aohe mana o keia Ahao'elo e k«niai:'o uo ke kuikahi"—M*i 0« Luna K. Kiekie mai hoi— '* Pa'Uwa ke Kmaw»ie h iomana ada no ke fcuifc>*ht, he mea m>kehewa ka h&na hon ena i k»n*wai hou." In« he oiaiu ke>a mau OUIO ma ka ao«o o ke aoponi ; a i mea aha hoi keia o'elo hooholo ? I mea enei e hoopina uiaoawa ai o ka Ualt ? A heaha ho» ka hospouohoQ ana a keia olelo hooholo e ksu iho m^luna 0 kela hoapono mua aua ? Aole au i ike i na hana i mana e ou h-»na e like me keii. He ike au iu mea iloko o na h«:ia mea helu, oia hoi, he honnui oijj iaia iho," he elua, a he ekolu, a pela aku, a no na h«na pili an pan», a pili Kan Kanawei, aole au i ike i kahi oia ano »mu* o keao hookamani ole ; a koe wale no na hana o ka Ahaoleloe 00ho nei, Ina h<M ua mana aku la ke koikahi ma Kona kuii iwai mua o JM. II 1574, ame ka olelo hooholo hoi » fee f īii Kupen-i ; a heth » iho nei hoi ka •' Ke kanawui e hooia ana 1 kekahi kuikahi i hnna ia ma W«s netoua ma ka la 30 I-jn. IBTS ; v a i hooh'ilo ioa ia iho nei e ka Inpauui o ka-.Ahaolelo ma ka U *23 luue 1870. Aia anei a p.ipikolu na hoapono aoa i kekahi kanawai, hUila,: K?nawai iho I* kahi ? M» kei» e ike m »i ai na lehnlehu Hawaii, a me ke ao holookoa i keia mau on<> hana nne-e loa. Ma keia no hoi i komo ai ka makuii w»le a me ka hopnhopo an-» tu> ke kn 0 keia mau hana i ka pololei ole—lna h<j kahua ole kahi 0 ke kuikhhi e ku nei, aole loa ia e pua ma ka papakolu 0 kona nikiikii ia ana, ina ua alo la mawaho ae oka oiaio. Ua ike na mea a p.»u i kh'u olelo i/uua o ka ahiolelo e ku-e ana no ke kui&ahi ma kekahi man k u m u. He kanawai make ke kanawai 0 ke kuikahi mamna o-kn laha ana 0 ua kuikahi la. He kue i ke Ku.-nnkau&wai, ua kan.iwai U. Aole he me.i e mana ai, a e p:»a ai ua ku> kahi U, ke papakolu kona hoapoooia ana. He mea uiakehewa wale ooia mau hana ana. Ke koi mai nei kou mea kakau, ua hoapono ia ke kanawai e kela kau M. il 1674, ao ka hana a keia kau oke kokoa aku i fea kona mua- Pela anei ka oiaio e ka iur.knmaka ? lu.i e ikeia ke ino 0 na kanawai mua 1 kau ia ai t ao!e anei e hiki am ke hoopauia, a ke hoololi ia paha e nn ahaole* 10 mahope mai? Wohahee oe ke hoole mai. Pehea oe ke nana iho i ka Buke Kanawai Kiv.la ? Kohu weluwelu kona mau pauka k.anawui a pau ; a pela ke Kunawai Ho«". pai KarH»n>a, a no keaha ? no ka nui o na mea i hoopau ia, a i hoololii?» e na ahaolelo hope mai, a pela i I«lo ai kau i mea ku ole 1 ka pono ke pale mai, a ke hooia mai. O ke kanawai no ke oki mare a ia kan ahaolelo i hooholo ai ; hewa anei ki Aha Kiekie i ka hoole ana iua kanawai la ? a be pono anei i kiia kau, kehoapononku no i ka lakon lalaua hswawa paha—Aole. Pe* la auanei ee eka makanaaka e ike iho ai, aole e haawi pio wale aku naahaolelo hope na ka ahiolelo mua—He mea hiki noe ke ke hoike akaka aku—he oi ae ka m9&B, a mo ka ikaika o ka ahaolelo hope ma kekahi mau mea, mamua ae oke kni mamua iho. He hiki ika kona hope ke hoopau, a ke hoololi psha i kooa mna. Bia iho imua o ka Hile Ahaolelo, na hoopauia, a me ua hoololiia ana o na kanawaī o 1874, he papa mai o na alii Kiaaina nei, mai hoolo--11 ae oukou ; a mai hoop&u oukoo no ka mea, he like no oa ahaolelo elua-—a no keaha i hiki ole ai ke papa ilaila, a i ka oupepa hoi e waha-Uma »nai oei—No ka msnao nae paha, he hiki ia ia ke hoohnii oni i ka maoao 0 ka lehulehu ma keiamau manao hawawa, a e manaoia mai ai, ua lalau loa o» olelo a ka Luua M. o Kona Akau ; a i hiki ole ai i ko Kona Akaa ke apooo mai i ua hana a ko lakou Luoa, a peU paha na lehulehu e ae a pau. Ke aa nei »n e olelo ikaika aku—Ao'e i paa ka ahaoielo hope malalo o ka ahaoielo mna—He mana ko k» poe hope e like me ko Ukou ike» a e haoa e li*e me ko Ukga ike. {Jlole i pau ) G. W. P.