Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 28, 8 Iulai 1876 — Page 3

ʻaoʻao PDF (1.85 MB)

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

                Hoike hou mai no ke komite Hookolokolo, no ka bila e hoakaka ana i na hora hana no ka la, me ke noi mai e waiho i ke Komite wae, nana e noonoo nei na bila e pili ana i na kauwa hana. Aponoia.
            Hoike hou mai no ia komite no ka hoopii a ka apana o Kona Hema, e hoonoa i ke kohoia ana o Kamauoha, a noi mai, na ka Hale no e noonoo i ka lakou olelo hooholo no keia mea. Aponoia ka hoike, me ka hoopanee loa i na noonoo ana no keia mea.
            Hoike mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i ka Olelo Hooholo, e ninaninau i na Buke a me na mea e pili ana i ka Hotele, a noi mai e hoopau i ko ke Aupuni malama ana i ka Hotele, a e haawiia no ka hoolimalima. Aponoia.
            Heluhelu mai o Mr Birch he Ololo Hooholo, e hookomoia maloko o ka Bila Haawina, i $8,872 na Kealo k, o Wailuku, no ka mea, ua auhau papaluaia oia ma Wailuku a ma Hana.
            Hoololi mai ka Alii Kamika, aole e hookomoia ma ka Bila Haawina, aka, e kauoha aku keia Hale i ke Kuhina Waiwai, e hoihoi aku ia mau dala.
            Hoololi mai hoi o Mr Aholo, e hoihoi pu ia me na dala e ae i auhau papaluaia mamua.
            Hoololi mai hoi ke'lii Kaai, o na auhau papalua wale no o 1875.
            Mahope o ke kamailio loihi ana, ua hooholoia ka Olelo Hooholo me na hoololi.

NA HANA O KA LA.

                Mamua o ka hapaiia ana o na hana o ka la, ua hookuuia o Mr Aiwohi no kona pilikia no kekahi mau la elua a ekolu paha.
            Heluhelu akoluia ka bila e hoololi ai i na pauku 796, 797 & 799 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia.
            Heluhelu aluaia ka bila e hoololi ai i na Puuku 11, 12 & 18 o ke Kanawai e hoopau ai i ka Mokuna 10, o ke Kanawai Kivila, i aponoia ma ka 1865, e hoolilo ana i na Kiaaina o na mokupuni, o lakou na Kahukula ; a e hoopau ana hoi i ke Kahukula Nui, imua o ke Komite o ka Hale. Noho o Mr Wana ma ka noho.
            Ma ke noi a ke Lii Kamika, ua noonoo pakahiia na pauku o ka bila, a noi mai ia, e hoopanee loa i ka pauku 1.
            Kamailio mai o Mr Mahelona, ma ka aoao kokua, a noi mai i ke Komite, e nonoi aku i ka Hale, e hooholo loa i ka pauka 1.
            Mahope o ke kamailio loihi ana, ua hoopauia ke Komite, a Hoopanee ka Hale.

                [O ke kumumanao malalo iho, ua hakuia a heluhelu ia e kekahi haumana kula o Waikiki kai, Iune 26, 1876 ma Kamoiliili.]

Kumumanao.

                Pehea e ao ai na makua i kana keiki ma na hana maikai ? E na makamaka i uleu mai e ike kumaka no na hana i hoonaauao ia no ka oukuu mau lei olinolino ma na ao polohiwa o na manaolana o ka hooulu lahui, me he mau hoku ala ma ka huina aouli e imoimo ana ma ka lewa lani, e hoike mai ana i ko lakou nani nui loa. Ka la hoi keia e lele ai i kuahu ma ka uniki ana i ke akea, no na mea i ao ia ma keia makahiki kula. Aloha oukou. O ko'u kulana wehewehe no ke kumumanao, ina ua waiwai like ole ia me ko oukou noonoo, alaila, e hoihoi mai no au ia'u iho ; ua haku no au e like me ka mea hiki ia'u.
            1 Mai ao aku i ka ino. O ka makua oia ka mea nana e hooponopono i na mea e pono ai ke keiki, aka, ina ua ike oe e hele lalau ana mawaho ae o ka hana pono, alaila, he kuleana oiaio kou e hoa mai iloko o ka paku o kou malu ke makaala oe ma kau ao pono ana, no ka mea, o ka hua e loaa mai ana i kau keiki, o oe pu kekahi ma ia haawina ma na mea a pau. Oiai he kinikini wale na kumu wawana a pau ai na lima i ka hawahawa e kowelo nei ma keia ao, e lu mai nei i na opio. A pehea e pakele ai ? Eia, e hana ka makua me ka oiaio hoopono i paipai ia mai na lala e pipili mai ai o ka poino.
            Ma ko'u nana aku ma na kula anoano o na ahiahi poeleele ma Honolulu, ua ike ia, e maalo ae ana na keiki, ua hele a po luna i ka ohuohu i ka lei pala wale, me ka welo o na lipine, a kapakahi ka papale, e pu-a ana ka uahi o ke kika, e hiku hele ana i ka wai hoomalule kino, me na huaolelo pelapela e hoopuka ana mai ka waha aku. Ua ku iho au a wae, aole paha i alakai na makua o keia mau kamalii i ka wa e ukuhi ana, nolaila keia lalama loa o na manao mai na rula ae o ka noho akahai a maemae hoi.
            Ina e manao oukou e na makua e lanakila pili paa na ano maikai oiaio maluna o ke keiki, e hoike aku i ke kokua o ka hoopono imua o ko lakou alo ma na manawa a pau, no ka mea, oia no kekahi kumuao e pono ai, aole o na olelo ano lua a inoino, aka, oia na mea maikai oiaio. O na hana a ka makua e ike mai ai ke keiki, he anoano ia i sila paa loa ia a hiki aku i kona hopena. E puliki mai oukou e hanai aku i na mana ai o ka oiaio. Oiai lakou e hoopunana ana malalo iho o ko oukou maluhia. E like me ke kinana moa e ka-i ana ma ke kula me na keiki, aka, ike lihi oia i ka pono, alaila, awiwi iho la ka makuahine e huna i ke keiki malalo o kona mau eheu, ua hoopakele ia iho la mamuli o ka makaala o ka makua. A pela hoi ka makuakane e kiai ai me ka eleu i kana mau keiki iho. Ina e hana ia ana pela, alaila, he hana maikai keia a ka makua no kana keiki, oia ko'u ike ma keia mea.
            2 E ao ia ma ka hana. O ka hana he mea nani ia e keehi iho ai ma ke alapii ma ke kuonoono o ko kakou lahui nei. A pehea e hiki ai ? Aia no ma ke ao ana a ka makua e lawelawe hana pu, a alakai hoi ma kahi e loaa ai i lilo ai ke keiki i mea maa ma ka hana mama, oiai e palapala ana na hookuina o ke keiki A pela e panee ai a hiki i ka hapai ana ma na hana koikoi, alaila, ua kau i ke ahi. Ua hala ka hooilo, ua hiki i ke kau, aole kupueu nana e hooni ka ili-wai.
            O ka mea lolomoehalau, he mau haawina kaumaha kona ma na pilikia he nui e ili iho ana maluna ona, ke hana ole. A he enemi ino loa hou no ka poe hana. Ina e hiki ana keia haukae ma ka hi o ka poe hana na oi-no-a-oi. No ka mea, i kekahi o na la kula o makou, kaalo ana ka lima lewalewa malalo iho o ka la e lalama ana na lima ma o a maanei o ka paia o ka hala, e niole-olelo ai ma na huaolelo ano ole, me ka ike iho no aole ona kuleana ma ia mea ; he mea no i hoonaauao ia ma ke kula nui. A he mau hora hoi ia e hiki ai ia ia ke paele aku a luna mai no kona lako iho. A he kino nui a he puipui, aka, ua anana wale ia, he neo ka mea loaa mai.
            Ua noonoo iho au o ka hoohana ia ana o na keiki ma na kula kumumua o ka ike ma ka hana, e like me makou e hoohana ia nei ma na pa kahua hale o kalani ka Moi ma keia wa, a me kona kaikuahine kapu o na'lii o ka aina, he kokua nui keia ma ka maemae ana o ka noho ohana inawaena o ka kakou Hawaii opio ponoi nei, ke hoomau ia aku pela, no ka mea, he alanui ia e wehe ia ae a hamama e puai ae ka ulakolako ana ma ke ano keonimana o ke kuonoono ma ka lako loa ana. Oia no. A pehea ? O ke kia o ka moku, malaila e hoopaa ia ai na pea a poho pono i ka makani e ani ana, a alo aku ma na ale hanupanupa o ka moana a o ke panana oia ka mea e kuhikuhi ai no ka holo ana, a o ka hoe uli, he mea hooponopono ia i ole e pokaakaa a kau i ka pukoa a nahaha. A ma keia ano, ua hana ia keia lima i mea lawelawe hana, o ka wawae i mea hele, a o ka maka e nana, aole he mea lohi ana wale iho no a hala ke kau o ka wa ui e kupaka iho ai na hoolaka ana no na la hapauea o keia kino. E o'u mau hoa haumana, e noonoo i keia.
            3 E ao i ka naauao. Akahi no kakou a hiki i ka luhi e uhai a holo ai me na maka poniuniu ai ole o ka houpo lewalewa a me na kulu hau houhou o ke kakahiaka, a hauna ehaeha hoi o ke kanawai o ke kula, ma ka imi naauao ana a me na waimaka helelei e mu ai no ka huli ana i ka ike. Ua ike maopopo au i keia, He pono nae ia, huli ia, me ka papauaho ole, i loaa mai kekahi lihi iki oia pomaikai, mamua o ka noho hawawa me ka hupo loa.
            He une hoeueu oukou ma ka hoouna ana i ke keiki i ke kula, no ka mea, he kokua wale mai no ka ke aupuni mawaho mai e wahi mai ai no keia hana nui e pono ai ka naauao ma ka loaa ana i na keiki. Ina pela, alaila, e lilo ana ia i kumu-laau nui e hoomalumalu iho ana i na opio. A me na hua ono pela luhi ehu e luluu ana, ma na kuono pouliuli, o lilo i malamalama nou e Hawaii opio. Oiai, ke waiho hamama ia nei na puka o na hale-kula ma ke kahea ana mai, lawe mai ! Hoouna i kau keiki i ke kula !! Nowai keia hemahema i na aole i hele mai kau keiki i ke kula, alaila, e hupo loa ana oia. Ua maopopo no nau na ka makua ke naaupo o kau keiki, aole na ka mea e ae, o oe hookahi wale no.
            Ma ka ike iho, he mea kaumaha i na opio o kuu lahui me he kao hiuhiu ala e holoholo ana maluna o na kualapa o ke aleale paipu o na hana haumia e hupo loa ai a poino ma na mea a pau. Aloha wale. E pakuku mai oukou e na opio a paa keia puka liu, i makaukau ko kakou wahi waa no ka holo ana. I ole e lana ka auwae kahi uuku ma na mea uko ole he nui o ka hoowahawaha ia. I kuu ike ana i ka moolelo o Aberahama ka Peresidena o Amerika Huiia, aole i lawa kona naauao ia ia wale iho no aka, o ka makua pu kekahi ma ke alakai ana ia ia, i loaa ai ia ia ke kulana pookela o ke ao nei. E hana oukou e na makua i na keiki a oukou, a kukulu iho maluna o ka mole oiaio o ka naauao. " O ka makau ia Iehova oia ka mole o ka naauao." KAAIHUE KANIAKAMA.

            EIA Iloko o ka Pa Aupuni i Heeia, Apana o Koolaupoko, na Bipi i laweia mai, a e kuai kudalaia ana ke hiki aku i ka Poakahi Iulai 17, ma Ka hora 12 awakea. Ke ano malalo ili : Bipi k puakea, hao tO akau. Bipi k ulaula hao C hem.
P KAHUHU. Luna Pa Aupuni o Heeia, Koolaupoko. 752 1t*

            E IKE auanei na kanaka a pau o kela a me keia ano, eia ma ko'u lima kekahi Lio kane helehewa, he keokeo hulu kukaenalo i kuni ole ia. Ina o ka mea nona keia lio, e kii koke mai, me ka hoihoi pu mai i ko'u mau poho. Ina e kii ole mai a hala na la he 15, mai ka la e hoopuka ia ai ma ka nupepa, alaila, lilo loa no ia'u kela lio. D K HONUAKAU. Puueo, Hilo. 762 2t* 763

            MA ka Waiwai o Paakuku (w), o Kula, Maui, i make. Ma kela, ke hoolahaia aku nei ua mea a pau, he koina ko lakou i ka waiwai o Paakuku w i make, e hoike koke mai i ka lakou mau bila aie, me na hooiaio kupono, maloko o na malama eono, o hooneleia lakou. A o ka poe i aie mai iaia, e hookaa koke mai me ka hookaulua ole. DAVID P. ELDREDGE, Luna Hooko Kauoha o ka Palapala Hooilina o ka waiwai o Paakuku w. 762 4t* 765

            E IKE auanei na kanaka a pau o kela a me keia ano, a me ka poe mea waiwai, a poe mea dala hoaie, a palapala moraki, owau o ka mea nona ka inoa i kakauia malalo, ke hoike nei au ma ke akea, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia HAAHEO, me ko'u ae ole, a me ko'u kakau inoa ole ma ia mau palapala, a me ko'u hooiaio ole. O ka mea a mau mea hoi e kue ana i keia olelo, aohe ia e lilo ana he mana mai a'u aku, nolalia, e makaala a e nana, o poho auanei oukou. D W KAILIANU. Kapalama-kai, Oahu, Iulai 6, 1876, 763 4t* 765

            O NA UKU WAI no ka hapa makahiki e hiki mai ana, he uku e mamua, nolaila, ka kauoha ia aku nei na mea apau i loaa na wai, aole nae i uku mai, e hookaa koke mai iloko o keia malama o Iulai. H. S. HOWLAND, Luna Wai Honolulu, Iulai 7, 1876. 763 3ts 764

AKIU (PAKE),
— MEA —
HANA I NA KAMAA
Hila Aulii Maikai !

                ALOHA OUKOU E NA KANAKA HAWAII a pau, a me na wahine maka onaona o Honolulu nei, na iwa-kiani o Paliuli. Owau o ko oukou hoa'loha, ka mea nona ka inoa malalo nei, he Kumeka Kamaa, e noho ana ma ke Alanui Nuuanu, ma ka Hale nona ka helu 63, malalo o ka Hale Pai Kii Hoolele-aka. Na Kamaa Buti maikai loa i hanaia me ka Ili Farani maikai loa, no ka uku haahaa me ka oluolu. Na Kamaa wahine maikai loa o kela a me keia ano, no na Ili Farani maikai loa no ka uku oluolu.
            No ka hana ana o na Hila i ke Kamaa me paa loa, a maikai kupono i ka makemake, me ka uku oluolu loa. A no ke poho ana i na kamaa nahenahe me ka maikai loa no ka uku oluolu loa.
            Na Ili Noho Lio o kela a me keia ano - he nui wale na ili maikai loa. Eia hoi kekahi, o na kamaa a pau a'u e hana ai, a ina ua ike ia ua kapakahi, a nohae, a kahuli, a puka paha iloko o ka makahiki hookahi, e hoihoi mai, a na'u no e hana me ka uku ole. A o na kamaa i waihoia ma kuu lima a hala na makahiki ekolu, a kuai kudala aku no au no ka loihi loa. Nolaila, e hele nui mai oukou a pau ma kuu Hale Hana Kamaa, e ike maka i na hana a pau, i pau ke kuhihewa, a e hana no au e like me ko oukou makemake, ka aulii hulali o na kui-hao malalo o na hila, e uheuhene ana i ka papa o Maukele, e aloha ana i kona hoa, ka uwea ke kamaa ke hanaia. 762 6t* 763

HALAWAI MAKAAINANA NUI !

                KE KAUOHAIA AKU NEI NA makaainana a pau o ka APANA O HONOLULU, e hoi mai ma ka Luakini o Waterhouse, ma Peleula, ma ka hora 7 1/2 o keia ahiahi, POAONO, - - Iulai la 8, E noonoo pu no na hana o ka Ahaolelo.
O makou no ka oukou mau kauwa. NA LUNA MAKAAINANA,
762 lts o ka Apana o Honolulu.

HOOLAHA HOOKOLOKOLO.

                AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae AiNA. Ma ka hooponopono waiwai, ma ka hana o ka waiwai o KAELE (k), o Honolulu i make. Ma ke keena, imua o ka Hon. Chas. C. Harris. Kauoha e hoolaha i ke noi, e apono i na papa hoike, hookuu ana a e mahele i ka waiwai.
            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a me ka papa hoike o Haremano Poka, o ka waiwai o Kaele k, no Honolulu i make, e noi ana e aponoia na hoolili he $26.00, a e hoike ana, o na mea i loaa mai iaia, he $172.00, a e noi ana, e nana a apono ia keia mau mea, a e kauohaia e mahele i na waiwai e waiho ana ma kona lima i na mea i kuleana malaila, a e hookuu ana iaia e me kona mau hope mai ko lakou noho ana ma ia ano.
            Ua kauohaia, o ka Poaha, ka la 29 o Iulai M H 1876, ma ka hora umi o kakahiaka, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, oia kahi a me ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la a me na papa hoike i oleloia, a o ka poe a pau i pili malaila, e hele mai a e hoike i ke kumu, ina he kumu io ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la, a malaila e hoike mai ai na hoike o na mea i kuleana maloko o ka waiwai i oleloia. A o keia kauoha ma ka olelo Hawaii, e paiia maloko o ke Kuokoa, he mau nupepa i paiia a hoolahaia ma Honolulu, i ekolu pule mamua ae o ka manawa i oleloia no ka hoolohe ana.
Kakauia ma Honolulu ko Hawaii P A la 26 o Mei 1876.
CHAS. C. HARRIS,
Ikeia : Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
Walter R Seal, Kakauolelo, 761 3ts 763

            AHA Hookolokolo. Kaapuni o ko Hawaii Pae Aina, Apana Ekolu, Ma ka hooponopono Waiwai, Ma ka waiwai o KELIILEOLEA (k), no Kohala A., Hawaii i make kauoha ole, imua o ka Lunakanawai Chas. F Hart.
            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a D S Kahookano, o Makapala, Kohala Akau Hawaii, e hoike mai ana, o Keliileolea, no Makapala, Kohala Akau, ua make kauoha ole ma ka M. H. 1872 a e noi ana, e haawiia ka palapala Hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Keawekolohe k.
            Ua kauohaia, o ka Poaono, oia ka la 5 o Aug. M H 1876, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Kapaau, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili, e hoike mai i ke kumu, ina he kumu oiaio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa, nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Kohala A. H., ko Hawaii P A Iune 23, 1876. CHARLES F. HART.
762 3t 764 Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.

            MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua ko Hawaii Pae Aina. MA KA WAIWAI O P NAHAOLELUA, no Lahaina, Maui i make.
            Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kia Nahaolelua a me F Kekelaokalani, na Luna Hooko Kauoha ma ka waiwai o P Nahaolelua no Lahaina, Maui H P A i make, e noi ana e hoapono ia ko laua moo-waiwai, a e hooholoia ka waiwai e like me ke kauoha o ka mea make, a e hookuu ia laua mai ka oihana. Nolaila ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalua, oia ka la 15 o Iulai 1876, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana mai i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina. Iune 15, 1876. 760 3ts 762

            E IKE auanei na kanaka a pau e nana mai ana, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au a ke hookapu aku nei au i na kanaka a pau, aole e hookuu wale a hele wale na holoholona maluna o kuu aina hoolimalima, oia ka apana aina e pili 'la me Puahia ma Manoa, a ina e loaa ia'u a i kuu hope paha a'u i hoonoho aku ai. Na holoholona lio, bipi, hoki, miula, e hele ana maluna o kela aina i hoolimalima la e a'u, o hoouku no au i hookahi dala ($1.00) o ke poo hookahi o na holoholona, a ina he mau loi ka lakou o luna o keia apana aina a uala paha a he mau mea kanu e ae paha kekahi iluna o keia aina, e pono ia lakou e lawe i ka lakou mau mea kanu iloko o na la he umi mai keia la aku e puka ai o keia hoolaha a hala ae umi la, a ina i pau ole ka lakou mau mea kanu a hala na la he umi i oleloia maluna, alaila pili no ia me ka aina i hoolimalimaia e a'u, a eia kekahi, o kela loi kalo e waiho 'la maialia, ua lilo ia ia'u i ka hoolimalimaia me ka aina pu. Aole o oukou kuleana e kii a lawe ia ai, no ka mea oia loi ai a me ka aina pu ua paa iloko o ka palapala hoolimalima koe aku na apoho i kanuia e oukou, me oukou la aina, o ka mea a mau mea paha e kue i keia e hoopii no au e like me ke kanawai. E. S. PAONA.
Puahia, Manoa, Oahu, Iune 28, 1876. 761 2t* 762

            Ma ka la 29 o Iune 1876, ua hoonohoia maua e ka Mea Hanohano C C Harris, Lunakanawai Kiekie, i mau Lunahooponopono no ka waiwai o MARIE KALAMA (w) i make. Nolaila, o ka poe i pili ma ka waiwai, a aie i ka aie mai hoi iaia, e hele mai e hoike i na hoakaka kupono, i hiki ke hoolahaia iloko o na malama eono, a e hookaa mai hoi na aie ia maua ; a hala ia wa, e hoole mau loa ia aku no. E loaa no maua i Honolulu, a i ole i Waianae, Oahu. M K MAIKAI a me KALEIEPU,
Na Lunahooponopono Waiwai. Honolulu,
Iune 30, 1876. 761 4t* 764

            MA ka la 13 o Iune, 1876, ua hoonohoia mai au e ka Mea Hanohano C C Harris, Lunakanawai o ka Aha Kiekie, i Kahu no na keiki opio a me ka Hooko Kauoha Lunahooponopono no na waiwai a pau o SAMUEL KEAANA k, o Pokai, Waianae i make. Nolaila, ke hoolahaia aku nei, o ka poe i pili a kuleana ma ka waiwai hui, a e hai mai imua o'u ; a o ka poe i aie iaia, a oia ia hai, e hookaa mai iloko o na malama eono mai keia la aku, a e hoike mai hoi i na bila i hooiaioia e ia. E loaa no au ma Waianae, Oahu.
S W KAAIHOLEI.
Lunahooponopono Waiwai.
Waianae, Iune 29, 1876. 761 4t* 764

            KE noiia aku nei i na me a pau i pili, e hoike mai, ina he mau bila aie a mau koi ana paha ka lakou iloko o ka waiwai o AUWANA k, o Kamooloa, Kauai i make ; iloko o na malama eono ; a ina hoi he poe aie mai a mau waiwai paha ko ka mea make ma ko lakou lima, e hoihoi koke mai. A K MIKA, Lunahooponopono Waiwai o Auwana.
Koloa, KAUAI, IUNE 5, 1876. 760 4T* 763

John W Kalua,
Loio ! Loio !

                E loaa no ma Lahaina, Maui 760 6m* 786

            OIAI ua hoonohoia mai au e C F Hart, ka Lunakanawai Kaapuni, Apana Ekolu i Lunahooponopono waiwai no Aki pake i make, o Kohala Akau, Hawaii. Nolaila ke kauohaia aku nei ka poe a ua Aki la i aie ai e pono lakou e hookomo mai i na bila kupono me ka oiaio, iloko o ka wa kupono, a o ka poe a pau i aie mai i ua Aki la, e pono no e hookaa koke mai o hoopii ia auanei.
ATUN, Lunahooponopono waiwai o Aki.
Kohala, Hawaii, Iune 12, 1876. 760 4t* 763

AHUPUAA O HONOKOHAU
E kuaiia'na !

                KUAI a KE KAHU MALAMA WAIWAI He Aina Waiwai Nui ! He Hoopukapuka Maikai ! MAMULI o ke kauoha a Mrs. SS Robertson, ke Kahu Malama Waiwai o Florence Robertson, Grace Robertson a me Alexander G M Robertson, he mau keiki oo ole, e kuai aku no au mamua iho o Aliiolani Hale, kulauakauhale o Honolulu, ma ka Poaono, la 12 o Augate, A D 1876.
            I ka hora 12 awakea, i ke Ahupuaa o Honokohau, mamuli o ka laikini i ae ia mai e Hon Charles C Harris, Lunakanawai kokua o ka Aha Kiekie, i noho ma ke keena.
            I kela Ahupuaa, oia kekahi o na waiwai o Hon G M Robertson i make, a aia ke waiho la ma Kona, Hawaii, e moe ana mai ke kai a i ke kuahiwi, a aia maloko o laila, he mau loko ia, na pono lawaia, a he aina wahie ; ke waiho nei Ma kahi maikai loa o Kona Akau, e kokoke ana ia Kailua, a oia kekahi o na aina maikai loa no ke kanu kope, alani a me na hua ai e ae, a kupono no hoi no kekahi mau mea kanu e ae. Aole i anaia ka aina, aka ke oleloia nei, ala iloko o ia aina he 3000 eka a oi aku.
            E hoomaka ana ke kuai mai ka $2000 aku, a he oluolu loa ka hookaa ana. I $600 o na dala e hookaaia i ka wa e hanaia ai ka palapala kuai, a o ke koena, e ukuia ma na nota hookaa eha iloko o 1, 2, 3 a me 4 makahiki pakahi me ka uku panee kupono e ukuia i kela a me keia makahiki, a o ka aina no ka moraki. Aka, ua hiki no i ka mea kuai ke hookaa nui ina o kona makemake ia, a i ole ia, e uku pau loa paha. ka wa i haawiia ai ka palapala hoolilo.
                Oiai he kuai keia a ke kahu malama waiwai, a e hoopukaia ana na dala loaa mai, malalo o ka mana o ka aha aohe mea e kanalua ai he mea makemake loa ia kela e ka mea e lilo ai ma na nota, 3, 2 a me 1 e hoopaa no i na aina la ma ka moraki no ka manawa loihi aku ina e hookaa pololeiia ka uku panee.
            Ke hoeueu aku nei keia he wa maikai no na kanaka ha mai o ke dala e loaa ai no lakou na aina maikai.
CHAS. M. COOKE.
76i 3ts 765 Luna Kudala.

OLELO HOOLAHA.
EMI LOA * NA KII !

                MA KA HALE PAI KII O AHI, MA KA Helu 63 Alanui Nuuanu, Honolulu. O ka uku o ke kakini Kii Pepa mamua, he $2.50, a i keia manawa, emi loa, he $2.00. O ka uku o ke kii aniani, he $2.50 mamua, ua hoemi loa ia a i ke $1.50 wale no ! Emi maoli ! Makepono loa ! Aole like pu mamua ! E hele wikiwiki mai e pai i na kii.

$5.00 MAKANA !

                E UKUIA i ke kanaka nana e hoihoi mai i kuu lio wahine hulupala, i hele auwana a laweia paha mai Kapalama aku, i ka Poakahi i hala. Hao kuni DV He eleele kona hulu huelo. A S HARTWELL.
Iune 28. 1876. 761 3t 763

            KE papa ia aku nei ka poe a pau e makemake ana e kuai i kuu Halelaau, e ku la ma Kumumauu i Moanalua, oiai owau wale no ka mea nona na hale la, aole he kuleana iki o Kaaumoana, o kona manao kuhihewa ana, e kuai me ka poe e makemake mai ana : e malama ia oukou e ka poe mea dala, o poho auanei oukou. Owau iho no o PAULO NAMAUU.
Uapo a Hooliliamanu, Iune 29, 1876. 761 2t* 763

HALE KAMANA !

                AIA no maloko o keia Hale maluna ae, e hanaia ai na Pahukupapau, na Moe, Noho, Pakaukau, Mamalu, a ia mea aku ia mea aku. O ka Pahu kupapau paina mamua, he $3.00, a i keia manawa, he $2.00 wale no. O na kumukuai o na mea e ae i koe, e kuai makepono loa ia aku ana.

E KIPA MAI E KE ALOHA.

                I NA MAKAMAKA A PAU O KA UA Kukalahale, ke waiho aku nei au iluna o oukou, he olelo poloai, e pili ana i na Lole Nu Hou e waiho nei ma ko'u Hale KUAI, ma ka aoao ma Ewa o ka Hale Borabora, ma ke Alanui Nuuanu. A penei na ano :
                Na Kalakoa hou loa o kela a me keia ano. Alapia o kela a me keia ano. Kihei huluhulu papamu alokahi o na wai hooluu like ole he lehulehu. Kihei huluhulu pukapuka, me ka huhui mahope o na ano he nui wale. Kihei huluhulu nanahe a me na kihei huluhulu he huihui ke kae a puni, e hoohiolo na wainaoa i ke kehau. Papale wahine pinana o ka aoao, a luhe hoi kekahi ilalo o kela a me keia ano. Na hulu a me na pae papale he nui wale. Leta 4 Silika loloa o na Lede o na ano like ole. Mamalu Silika liilii a me ke nui. Kamaa wahine nihoniho o ka aoao. Iliwai huluhulu manoanoa o na ano he nui wale. Holoku Lilina keokeo, kakau a papamu he nui wale. Na Lole Kane. Kuka Kainahai manoanoa a lahilahi. Na Koheo huluhulu paina manoanoa a lahilahi, a me na koheo Lilina. Lole wawae huluhulu paikini hou a me na ano e ae he lehulehu. Na apa huluhulu paina a kakimea hoi. Na palule o kela a me keia ano. Na Papale o na ano a pau. Na Kamaa buki a me haahaa o na ano he nui wale. Na Pahulole koa a ili hoi. NA paiki ili. Na mea kamano, e lawa ai ka makemake o na kamana. Aole o keia mau mea wale no na mea hou, aka, e hiki hou mai ana no. A o ke kumukuai o keia mau mea i haiia ae la maluna, he haahaa loa no. A i mea e ike io ai, e hele mai no. Me ka mahalo. GOO KIMA.
Honolulu, Mar 15, 1876 746 6m 772

            Mai keia la aku, aole au e hookaa ana i kekahi aie ma ko'u luna, ke ole e loaa ke kauoha mai a'u aku.
Hilo, Iune 1 1876. (757 4m*) C. K. HAPAI.

E. STREHZ, (AILUENE,)
HAAWI A KUAI
LAAU LAPAAU.

                AIA MA MONIKAHAAE, KIHI O NA HUINA o na Alanui Papu a me Hotele. Aia malaila na Wa Ala a me na Wai Rukini maikai loa e loaa ai.
                E hamama mau ana i na ahiahi Poaono a pau.
741 1y 792

HALE KUAI * HOU.
KAWAIHAE, KOHALA HEMA.
Allen & Stackpole. (Kale).

                UA lilo mai ka Hale Kuai ma Kawaihaekai, a ua hoopihaia me na lole hou loa i makemake kupono no ka makemake o na kanaka — E kuai hoemi aku ana laua, malalo iho o na Hale Kuai e ae ma ia apana.
                E loaa mau ana na lole ma na ku ana a pau o " Kilauea."
Iune 22, 1876. 760 3ms

            Mai ka hakuaina C C Harris o Kailua, Ahupuaa o Koolaupoko, Oahu, ua lilo mai ia makou ka hoomalu ana i na kai lawaia o Mokulua, Ahulili a me Kea. Nolaila, ua koho ponoia o Jona A Cummins, i Luna nana e hoomalu a hooponopono i na mea a pau ma ia mau wahi no ka makahiki. E hoolohe na mea a pau.
W L MOEHONUA.
Mei 20, 1876, 757 6t* 762

            E IKE auanei oukou e na kanaka a pau o kela a me keia ano i like ole na waihooluu, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu loa aku nei au i na holoholona Bipi, Lio, Hoki, Miula, aole e hele wale maluna o ke kula o kuu mea aina, oia o Hahaione, Kaelekei, a me ka apana kula o Keokea, ke kulana hale o Koko ma Maunalua, mokupuni o Oahu. Ina e loaa ia'u mau paniolo kekahi o kela mau holoholona, e uku no i $2.00 no ke poo hookahi. A ke papa loa ia aku nei no hoi na kanaka o kela a me keia ano, a me na kanaka malalo o Mr Paiko, mai hele e lawaia i ka po. Ua kapu loa na aina o ke konohiki, oia hoi o Awawamaiu, Hanauma, a me Kalua, aole e kii a lawe wale i na i-a ame na laau pae, ua ae ia no nae i na kanaka a me na hoaaina malalo o'u. Ina e loaa ia'u a i o'u mau hope paha e kue ana i keia hoolaha, e hopu ia no a hoopaa. " He kuli ka make, a he lohe ke ola."
W C MAHUKA.
Maunalua, Oahu, Iulai 1, 1876. 761 4t* 761

            O KA POE A pau he mau Bipi a Lio, a pela aku, ko lakou e holo ana maluna o Wailuku a ma Waikapu, ke konoia aku nei lakou, e lawe koke aku, a ina aole e lawe e ia mamua o ka la 1 o Iune, 1876, alaila, mahope o ia la, o na holoholona e loaa aku ana, e holo wale ana, e hoopaaia maloko o ka pa aupuni e like me ke kanawai. O ka poe e makemake ana e hooholo i ko lakou mau holoholona maluna o ua mau aina la, ua hiki no ke alualu ia.
HENRY CORNWELL, & Co.
o Waikapu, Maui.
            N. B. Aole e aeia ka ho-a a me ke kuai holoholona maluna o ia mau aina, me ka ae ole o Cornwell & Co., a i ole ia ko lakou mau Agena paha.
Wailuku, Mei, 22 1876. 756 3m 760

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA !
KAPENA MARCHANT !

Poakahi, Iulai 10........................................Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Iulai 17........................................................No Kona
Poakahi, Iulai 24.........................................Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Iulai 31.........................................Kaapuni ia Kauai
            (E ku mua ana ma Nawiliwili, i ka holo ana aku, a e haalele ana ia wahi i ka Poaha, Augate 3.)
Poakahi, Aug 7...........................................Kaapuni ia Hawaii
Poaha, Augat 17.........................................Maui me Kawaihae
            (E ku ana ma Honolulu ma ke kakahiaka Sabati).
Poakahi, Aug 21..........................................Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Aug 28........................................................No Hilo
Poakahi, Sept 4.........................................................No Kona
Poakahi, Sept 11...........................................Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Sept 18...........................................Kaapuni ia Kauai
            (E ku mua ana ma Nawiliwili, a e ku ana ma Honolulu i ke kakahiaka Poalima).
Poakahi, Sept 25...........................................Kaapuni ia Hawaii
            Ma na huakai a pau a Kilauea e hoi mai ai mai Hawaii mai, aole e haalele ana ia Kaalualu a hiki i ka hora 9 a.m., a mahope iho paha ; Kawai a hiki i ka hora 10 a mahope iho paha ; Makena e like me ka mea i hoolaha wahaia ; Maalaea a hiki i ka hora 7 a.m., a mahope iho paha.
            Uku Eemoku mai Honolulu aku,
A hiki i Kaunakakai, a pela maluna mai...........$ 5.00
  " Lahaina, " " .................................................. 6.00
  " Maalaea, " " ................................................. 7.00
  " Makena, " " .................................................. 8.00
  " Mahukona, " " ............................................ 10.00
  " Kawaihae, " " ............................................. 10.00
  " Kailua, " " ................................................... 10.00
  " Kaawaloa, " " ............................................. 10.00
  " Hilo, " " ...................................................... 12.50
  " Kau, " " ...................................................... 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii, .................................. 22.00
A hiki i na awa o Kauai .................................... 8.00
Uku kaapuni ia Kauai ..................................... 12.00
Uku ohua Hawaii oneki .................................... 2.00
            Aole aie no na uku ohua.
            Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
            Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no ka paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
            E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER, (Waila),
Agena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui
Papu a me Moiwahine. 761 3m

OLELO HOOLAHA.
J. PORTER GREEN,
" KEIKI O KAUAUKIUKIU."
LOIO !

                E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU IO'U nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie, me ka uku haahaa makepono loa. Aia kuu Keena ma kahi o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei, oia ka " Aiko," ma Alanui Kalepa. 741 ly 792

C. H. DICKEY (Kalekika).
LOIO !
MA HAIKU, MAUI.

                UA MAKAUKAU E HANA PALAPALA Kuai, Palapala Moraki a me na mea a pau e pili ana ma ka Oihana Loio. 743 1y 794

            KE HOIKEIA aku nei i na kanaka a pau, aole lakou e komohewa ma ka Aina o ke Kula, ma Wahiawa, Waialua, Oahu, ma ke kua ana i na laau, a pepehi hoi i na Bipi hihiu, a alualu i na holoholona ma ua aina la ; aole hoi lakou e hookuu wale i na bipi a me na holoholona e ae maluna o ua aina la. W C JONES, Honolulu, Novem. 29, 1875 731 tf

Richard P. Bickerton.
[PEKEKONA],
LOIO !

                E KU LOIO no oia imua o na Aha Hookolokolo a pau ma keia mokupuni a ma na moku e ae, ma na hihia a pau. Ua makaukau oia i ka hana ana i na ano palapala a pau. E hoaie ia no na dala mai a iaia aku ma na moraki maikai a oiaio wale no me ka ukupanee.
            Keena Oihana ma Alanui Kalepa, Helu 23, ma ka hale maluna ae o Kauka Minuteole. 735 1y

NA MEA NANI E HIEHIE AI
NAUWE MAI * NAUWE MAI

                MAHEA LA E LOAA AI NA PAPALE WAHINE AUlii kolomanu ano hou loa, a me na pua nani e kinikohu ai e kau ai ka iwa, he la makani e hao ai na polena o Haupu, kapakahi manuia o Keokoi ka moku, ma kahi o L. ASEU, Aia pu no malaila na HAINAKA SILIKA liilii LEI AI kae weluwelu, a me na LIPINE SILIKA puapua weluwelu, e kuwelu ai i ka makani. NA KALAKOA ANO HOU LOA i like oleia mamua, Na KAEI SILIKA Nani, NA MAKALENA KALAKOA me ka PUAKEA, na ALAPIA HULUHULU o na ano a pau, na KIHEI UHI hou e kohu ai ka lino ana, na mea ala waianuhea, e ku ai ka hoomau, a me na aila lukini e puia ai ka lauoho i ke ala. Na lilina ume naau o kela ano keia ano, na kamaa wahine o na ano a pau. Na lole kane o kela a me keia ano, na palule kalakoa a me ke keokeo, i humuia me ka mikioi loa. He makepono loa no hoi ke kuai i na mea i hoikeia ae nei maluna ke kuike. I mea e pau ai ke kuhihewa, e naue mai no e na makamaka ma kuu Hale kuai HIKIKIIKALOENA. L. ASEU.
Kihi ma Ewa o Alanui Nuuanu mauka o Alanui Moi.
Honolulu, Aug. 27, 1875, 717 lyr 768

E naue mai ! E naue mai !!

                KE POLOAI IA AKU NEI OUKOU E NA keiki lalawai o na pali hauliuli, a me na kaikamahine puukani nohenohea o na pali Koolau, e naue mai ma ko makou mau Hale Kuai ma KAALAEA a me KANEOHE, malaila e loaa'i oukou na nuhou o na ano a pau. Na Lole Kane, Wahine a me na kamalii, Na Kamaa Na Hou. Na ano Papale a me na mea liilii o kela ano keia ano he nui wale.
                E loaa no ia oukou ke kumukuai makepono loa. E naue mai ! E naue mai !! E hoao i pau ko oukou kuhihewa.
AKANA & KONGER & Co.
Koolaupoko. Maraki 23, 1876. 747 6m* 771

NA MEA ANO HOU !

                Ua loaa mai nei, Eia ma ka Hale Kuai o Wini ! NA EA, NA OMAU A-I NA KULA PEPEIAO NA OMAU HAO BUKALO, NA MEA ANO HOU A EMI, Na Buke Pakeke Ili a me na Eke Dala ! Na Lei Pilali, Na Lei Eleele, a me na mea e ae he nui wale.
                E HAAWI MAKANA IA ana i kela a me keia mea i kuai a hiki i ka ELUA DALA.
            E hele mai, e nana i keia mau mea maikai, a e loaa no e like me ka makemake, Emi loa aole e like me mamua !
                Eia ma ka Hale Kuai o 756 2m WINI.

Papa ! Papa !
— NO —
ALLEN A ME ROBINSON.

                Ua wehe ae nei maua i PA KUAI PAPA ! MA KA UWAPO O PAKAKA. Na Papa Ulaula o na ano a pau. Na Papa Paina o na ano a pau. Na Pili Hale Ulaula. Na Pili Hale Keokeo. Na Pepa Hoonani Hale. Na Pepa Molina. Na Pena a me na Aila Pena ! NA KUI O NA ANO A PAU ! Na Pani Puka a me Na Pani Puka Aniani. Na Pani Puka a me Na Olepelepe. Na lako kukulu Hale. O NA ANO A PAU E kuaiia ma ke Kumukuai Haahaa Loa ! o keia Makeke.
ALLEN & ROBINSON.
Honolulu, Aper 13, 1876. 750 ly

OLELO HOOLAHA.

                ANOAI I KA LEHULEHU, E kipa mai a e nana i kumaka ka ike i na waiwai nani i loaa mai nei iloko o na La Kulaia iho nei.
                Penei ke ano o ua mau waiwai la :
            Na wati a me na kaula gula, a na Ledee a me na Keonimana ! NA KAULA OPELE A NA LEDE NA KOMO GULA NANI O KELA A ME KEIA ano o na Lede a me na Keonimana ! NA KUPEE GULA, NA LIPINE GULA, Na gula pepeiao o na wahine ! e oaka ai i na pepeiao, a e hulali ai hoi na manamana lima, a e kilipohe ai hoi na ai. Na komo humuhumu gula a me ke kala, Na pihi pulima gula wahine a kane, Na laketa gula lei wahine nani, Na komo daimana o na Lede. Na kaula laketa, Na pine omau kihei, Na laketa aniani, Na huka gula wahine. NA LAKO HALE. NA PUNA, NA PAHI, NA KIAHA, KALA, NA APO KALA, NA KAWELE holoi lima, NA O DALA o kela a me keia ano, a me na mea nani e ae no he nui wale.
            E kuaiia aku ana no ma ke kumukuai haahaa loa i ko na wahi e ae o ke taona nei.
                UA MAKAUKAU NO HOI NA mea nani no kanaka makua a me na kamalii. Na Kamaa Paa Loa, e loaa no maanei e like me ka makemake ; a ina e loaa koke ka ino, he hiki no ke hoihoi mai. M. McINERNY.
Kihi o Alanui Papu a me Kalepa. 737 3m 762

Lole Makepono ke Kuike !

                E LOAA NO IA MA KAHI O KAKELA ME KUKE, E LAA NA AHINAHINA, KALAKOA, KEOKEO, LEPONALO, Pena, Aila, Aniani, Na Mea Piula, Kopa, Aila Honua. Aila Hoomaloo, Kui Kakia, Pakeke, Tabu, Kaula, Noho lio, Hulu-palaki, na Pulumi.
                A he Agena no hoi no na Mokupuni o Hawaii nei no na LAINAKINI-NAO, LAINAKINI-MAOLI, PALULE KALAKOA, ALAPIA, KELEPA, KILISA, Na Lole kupono i ka wawae, Palule Huluhulu, Na Lole Huluhulu, Na Lole no ka hoohehelo ana Lipine, lihilihi, a me ia mea'ku A HE MAU MEA AI KAHI Ka Palaoa, Kopaa, Raiki, Pia, Hoohu, Paakai, Huaala, Pia Kulina, &c A HE LAAU LAPAAU KAULANA LOA A Dr. JAYNES. Laau Kunu, Laau Hoomaemae Koko, Laau hoopau naio, Penikila, Huaale, A me na Laau Hamo, a pela'ku.
759 ly 811