Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 25, 17 June 1876 — Page 2

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

                Hoolaha mai ke Kuhina Waiwai i keia mau bila malalo iho : E hoololi ana i ka pauku 25 o na kanawai o 1870 ; a i ka pauku 517 o ke kivila ; a i na pauku 422, 423 a me 425 o ke kivila, i aponoia i Mei 23, 1868, a e hoopau loa i ke dute maluna o na waiwai o Amerika Huipuia i komo maloko o ke kuikahi.
            Heluhelu mua mai o Mr. Kanealii, he bila e kau ai i auhau, he 10 keneta maluna o ke poo o na bipi kaulua. Waihoia no ka heluhelu alua.
            Heluhelu mua mai o Mr Birch, he bila e hoololi ai i ka pauku 239 o ke kivila, i hoololiia ai iloko o ua kanawai 1860. Waihoia no ka heluhelu alua.
            Heluhelu mai o Mr Preston he elua mau bila ; o kekahi ua waihoia no ka heluhelu alua, a hookahi i heluheluia ma ke poo a kauohaia e pai.
            Heluhelu mua mai o Mr Preston he bila e hoololi ai i ka pauku 18 o ka mokuna 36 o ke Karaima Waihoia malalo o na rula.
            Heluhelu mua mai ke Kuhina Waiwai, he bila e hoololi ai i ka pauku 673 o ke kivila. Waihoia malalo o na rula.
            Heluhelu mua mai o Mr Birch, he bila e hoololi ai i ka pauku 798 o ke Kivila. Waihoia malalo o na rula.
            Heluhelu mua mai o Mr Mahelona i kana hoololi i manao ai no ka pauku 56 o ke Kumukanawai, e hoihoi i ka uku o na Lunamakaaina, ma ka $2.00 o ka la. Waihoia no ka heluhelu alua.

NA HANA O KA LA.

                Heluhelu alua ia na bila malalo iho nei : E hoololi ai i ka pauku 25, a e hoopau loa hoi i ka mokuna 10 o ke Kivila. Waihoia i hana no ka la 21 o keia malama.
            E ae ana i na paahana malalo o na aelike, e hookuuia ma na la kulaia aupuni. Hooholoia.
E hoololi ana i ke kanawai e hoonoho ana i Papa Hawaii. Heluheluia ma ke poo, a waihoia i ke Komite Wae.
            E hoololi ana i ka pauku 5 a e hoopau loa ana i na pauku 6, 7, 8, 9 a me ka 10 o ke kanawai e pili ana i ka auhau maluna o na holoholona. Heluheluia ka bila ma ke poo, a waihoia a noonoo pu me ka bila ano like me keia, i hoolahaia mai e ke Kuhina Mahope o ka hoopaapaaia ana, ua hoopanee loa ia.
            Hapaiia ka noonoo ana no ka bila e hoololi ai i ka pauku 780 o ke Kanawai Kivila, ma kona heluhelu alua ana. Waihoia ma ka lima o ke Komite Wae, oia ka Loio Kuhina, Pilipo, Walakahauki, Halstead a me Mahoe.
            Hapaiia ka noonoo ana no ka bila e hoololi ai i ka pauku 6, o ka mokuna 13 o ke Kanawai Hoopai Karaima, no kona heluhelu alua ia ana. Waihoia ma ka lima o ke Komite Wae, oia ka Loio Kuhina, Lilikalani, Kaina, Birch a me Kauai.
            Hoopanee ka hale, a halawai hou i ka la apopo, hora 1 P M.

LA HANA 38 — Poaha, Iune 15.

                Halawai ka Ahaolelo e like me ka mea mau.

NA OLELO HOOHOLO ME NA BILA.

                Heluhelu mai o Mr Halemanu no ka manawa mua, he Bila e hoololi ai i ke kanawai i Aponoia ma ka la 23 o Iune, 1863 e pili ana no ka Papa Ola Hawaii. Waihoia no ka heluhelu alua.
            Heluhelu mai o Mr Pilipo he olelo hooholo. E koho keia Hale i 13 mau lala o kekahi Komite wae, e holo i Kalawao e nana i na mai Lepera, penei ka hoonohonoho ana ma na mokupuni, 3 mau L Makaainana no Hawaii, 3 no Maui, 3 no Oahu nei 2 no Kauai, 2 alii, l Kauka oia ke Kauka o ka Papa Ola. Ua ae puia na kakau nupepa, na Hoa o ka Papa Ola a me na Hoa e ae o ka Hale i makemake, e kauoha aku ke Kuhina kalaiaina i ka Egena, e hoolako mai i ka mokuahi Kilauea, no ka lawe ana i na mea a pau i Kalawao, ua hooholoia.
            Heluhelu mai o Mr Kalaukoa he olelo Hooholo, e hoolakoia na Hoa haole o ka Hale me na nupepa haole, a o na hoa Hawaii me na nupepa Hawaii. Hoole ia.
            Heluhelu mai o Mr Kanealii he olelo Hooholo e kauoha ana i ka makai o ka hale e hoolako mai i na hoa a pau o ka Hale i 100 poo leta 2 keneta. Hooleia.
            Hoike mai ka Peresidena i na lala o ke Komite Wae no ka holo ana i Kalawao. No Hawaii.— Hon. Pilipo, Kaina, Mahoe, No Maui me Molokai.— Hon Nahaku, Nazaleka, Helekunihi.
            No Oahu.— Hon. Naukana, Barenaba, Kalaukoa.
            No Kauai.— Hon. Kauai, Wana. Na'lii — Hon. Wilder, Martin. Heluhelu mai o Mr Barenaba no ka manawa mua, he Bila e hoololi ai i ke Kanawai no ke kuai ana i ka waiona iloko o keia aupuni. Waihoia no ka Heluhelu alua ana.
            Heluhelu mai ke Kuhina Waiwai no ka manawa mua, he Bila e hookoia ai ke Kuikahi Panai Like mawaena o ke Aupuni Hawaii a me Amerika Huipuia.
            Ma ke noi a ke lii Kaai, ua kapaeia na rula, a ua heluhelu alua ia ka bila me ke poo, a waihoia, oia ka hana o ka la apopo. Hoolaha mai o Mr Birch, e lawe mai ana oia he Bila e hoomalu ai i na ululaau, a me na lau nahelehele.

NA HANA O KA LA.

                Hapaiia ka noonoo ana no ka bila e hoololi ai i ka pauku 141 o ke kanawai kivila ma ka heluhelu alua ana. Waihoia na ke Komite wae no ka noonoo ana i na hale o ia ano.
            Hapaiia ka noonoo ana i ka bila e hooluli ai i ke kanawai e hoohaiki ana i ka lawe ana a me ke kuai ana i ka opiuma., i aponoia ma ka M H 1874, ma ko na heluhelu alua ana. Waihoia no ke kakau poepoe.
            Hapaiia ka noonoo ana no ka bila e hoololi ai i ka pauku 1423 o ke kanawai kivila, i aponoia ma ka la 29 o Iulai 1872 ma kona heluhelu alua ana. Waihoia no i kela komite wae mua.
            Hapaiia ka noonoo ana no ka bila e hooponopono ai i na kai lawaia, ma kona heluhelu alua ana.
            Kamailio mai ke alii Kaai, ma ka aoao kue i ka bila, a e hoopanee loa.
            Kamailio mai hoi o Mr Walakahauki ma ka aoao kokoa i ka bila. Ma ka ninau ana, ua kakauia na ae a me na hoole. Eia ka poe ma ka aoao hoopanee loa i ka bila : Dominis, Kanoa, Kapena, Green, Moehonua, Walker, W R Kakela, Waila, Kuihelani, Kahana, Moanauli, Martin, Paulo, Ake, Kamauoha, Halstead, Gay, Preston, he 18. Eia ka poe Ae, i na makaainana, a e kokua ana i ka bila : Pilipo, Nawahi, Kauai, Kahuila, Kaiue, Nakaleka, Birch, Kanealii, Naili, Helekunihi, Barenaba, Aiwohi, Kalaukoa, Halemanu, Mahoe, Wana Nahaku, Walakahauki, Naukana, Mahelona, Kaiue. Mahope o ke koho ana, hoohui mai la ke alii Kaai iaia ma ka aoao e hoole ana i ka hoopanee loa, huina he 22. Nolaila, ua hooleia ka hoopanee loa. I ka ninauia ana no ka hooholo loa i ka Bila, no ke kakau poepoe ana, ua hooholoia.
            Hapaiia ka noonoo ana, no ka hoololi i manao ia no ka pauku 43 o ke Kumukanawai.
            Mahope o ka hoopaapaa ana, ua hoopanee ka hale a noho hou ma ka hora 1 auina la o ka la apopo.

MA KE KAUOHA.

                Hoike Kula Aupuni. — E hoikeia ana na Kula Aupuni o ka Apana o Kona, (Honolulu) mokupuni o Oahu, Iloko o keia malama o Iune, e like me ka hoomaopopo ana malalo iho nei :
            Poakahi, Iune 26, ma ka Luakini o Kamoiliili, na kula o Wailupe, Palolo, Kamoiliili, Waikikikai, Makiki, Manoa.
            Poalua, Iune 27, ma ka Luakini o Kawaiahao, na kula o Moanalua 1, Moanalua 2, Kalihiuka, Kalihikai, Kapalama.
            Poakolu, Iune 28, ma Kawaiahao no, na kula o Kamakela, Maemae, Roma k a me Roma w.
            Poaha, Iune 29, ma Kawaiahao no, na kula o Pauoa, Kaumakapili, Kawaiahao k a me Kawaiahao w.
            E hoomaka ana ka hoike i ka hora 9 o kakahiaka o kela a me keia la i haiia maluna. A ke konoia aku nei ka lehulehu e hele e ike.
            E hoomaha ana keia mau kula, mai ka pau ana o ka hoike a hiki i ka Poalua, la 1 o Augate, 1876, a ma ia la e hoomaka hou ai ke kula ana. W. JAS. KAMIKA. Luna Kula o Honolulu.
Aliiolani Hale. Iune 8, 1876. 758

Ka Nupepa Kuokoa
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, IUNE 17, 1876.

                MA KE kakahiaka Poaha iho nei, ua holo aku ke Alii ka Moiwahine Kapiolani, i ukaliia e kona poe ohua no Koolau me ka manao e holo makaikai aku i luna o ka moku manu.

            HE MALAMA ano nui o Iune nei, no Amerika Huipuia, no ka mea, ma ka la 14 iho nei, e akoakoa ai na elele he 754 o ka aoao Ripubalika ma Cinitinati no ke koho ana i ka Peresidena a ka lahui e koho ai. Ma ka la 27 no hoi, e akoakoa ai na elele o ka aoao Democarata ma Sana Lui no ka lakou Peresidena e waiho aku ai na ka lahui e koho ma ke ia hope aku.

            MA KE awakea Poaono aku nei i hala, ua komo mai ma keia awa ka moku Beritania Colombo, mai Honokaona mai, me na pake he 180 no ke aupuni. He 170 o lakou he mau kane, he eha wahine a me eono mau keikikane. Eia nae ka mea hoohalahala ma keia ku ana mai la, o ka nui ole o ka wahine i holo mai ai, no ka mea, aohe nui o na wahine ma keia aina, nolaila, he pono ma keia hope aku, ina e komo mai ana kekahi poe ma keia hope aku, e hele mai he kane a he wahine, aole ka hele hookahi mai.

Na Pomaikai o ke Kuikahi Panailike.

                Aole e loihi ka manawa a lilo keia kuikahi i kanawai no keia Pae-aina, malia paha o lilo i kanawai ma ka la 1 o Iulai. E haliu iho kakou malalo e ohi i na pomaikai e loaa mai ana :
            1 O ka poe a pau e kanu ko ana, laiki, maia a pela aku, e komo kino-ana lakou iloko o ka puunaue ana i na loaa.
            2 O na aina a pau loa, e pii ana ke kumukuai, a no ia mea o ka poe mea aina nui e waiwai loa ana.
            3 O na dute auanei keia maluna o na waiwai komo mai, e like la me na lako kapili hale, palaoa, lole a me he mea la o ke kokoke no paha e pau o na mea a ka naau e makemake ae ai, e hoopau ia ana, a o kona kumukuai io e hoemi ia iho ana.
            4 O ka poe a pau e mahi kalo ana, ko, no na mahiko, a o ka poe paha e kanu laiki ana, e noi nui aku ana ka poe paahana ia mau mea no ko lakou mau lima hana a e loaa ia lakou na kumukuai pii.
            O ka nui o ka poe e komo ana iloko o ka mahele ana i na pomaikai o keia kuikahi ke hookomo ia na dute, aole e emi malalo o 20,000.
Na lima hana mahiko a me na ohana 6000
    " " laiki " " 4000
    " " kalo a me maia 5000
Na luina a me na ona moku 500
Na lima hana no ka halihali ana 500
Na mea aina nui 4000
            Ma keia me he mea la kokoke e hapalua o na kanaka Hawaii ke ohi ana i na pomaikai o keia kuikahi mai na auhau mai i wehe ia ae mamuli o keia kuikahi, oiai hoi o ka lahui holookoa ke pomaikai no ke kiola ia ana o na dute maluna o na mea a lakou i makemake ai e kuai aku i loaa mai. He oiaio he pomaikai loa ole keia nou e Hawaii nei.

Hoike o ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao.

                I kulike ai me na lono i pahola e ae maluna o keia anaina, e hoike ana keia kula hanai kaikamahine maluna ae i ka la 14 o keia malama, pela no i hooko ia ai. I ka hora 9 o kakahiaka, ua haiamu ae la na makua a me na makaikai maloko o na paia o ke keena nui o Kawaiahao, e unu ana i na makua misionari, na Kahu hai ola, na elele, na Kahukula Sabati o na mokupuni e mai a me na elele o lakou. A i ka hora 10 ae, ua pakui hou ia iho ka hanohano o ia la hoike, mamuli o ka hiki kino ana mai o ke Alii ka Moi a me Ka Mea Kiekie ke Alii ka Hoolina Moi. A ia laua i komo ae ai, aia hoi, ua hoomaikai mai la na haumana i na makaikai kiekie loa, me ka puana ana i ke mele hoomaikai Alii mau loa, " E ola ka Moi i ke Akua."
            Ua hoomaka ia keia kula e Miss Lilia D. Binamu nona hoi ka inoa ohana i keia wa Mrs. L. D. Koana, i ka makahiki 1869, a mai ia wa mai ka malama ia ana a me ka pii mau ana o keia kula a hiki i ka wa i waiho mai ai kona kumu mua i keia oihana hoonaauao i na kama wahine o kakou, alaila ua lilo ae ke alakai ana ia Miss Lizzie Binamu, kaikuaana o ke kumu mua. Ia ia ka hookele ana me na kokua kumu paa mau ole i kela a me keia wa. A i ka makahiki aku nei i hala, ua kokua ia keia kumu e na kokua, Misses Rowell, Sera C. King, a me Emma Napoliona. O ka nui o na haumana i keia wa he 42 ; a mailoko mai o ia heluna, ua hoomaopopo ia na haumana penei : 31 kaikamahine Hawaii ponoi, 9 hapa haole a he 2 mau hapa pake.
            Ma ka la i hoana okoa ia ae la maluna no ka hoike ana i ka hua o ko lakou luhi o ka makahiki i hala, ua hiki ia makou ke hoike aku, ma na mea i ike ia e makou, ua makaukau maoli lakou, a e lilo ana hoi i mau haole ma keia hope aku, ke hoomau aku lakou ma ka imi naauao a me ka hoomaamaa ana i ka noho ana ohana. Mahalo makou i ka paanaau o ka moolelo baibala, iini hoi i ke kaukaulele mai o na leo mele, hu hoi ka aka i ka hooikaika kino, makahehi hoi i na makana i hana lima ia a haawi ia aku i ka poe i manao ia, a mahalo piha i na mea humuhumu i hana maiauia e na lima a hoana,okoa ia no ke kuai aku. No ka like loa o ka makaukau o na haumana, nolaila, aohe a makou mea e hooi aku ai. Aka a ia maluna o ke kumu a me na kokua ko makou mahalo palena ole no ka hooikaika ana e holomua ke kula.

            UA HELUHELU MAKOU i ka manao " kokua i ka luna o Puna" i kakau ia e ka maka kila malalo o ka inoa luna o Kona Akau, a ua ike makou, ua hele laula oia, aole malalo o na olelo i hoopaapaa ia mamua aku nei. Ua hoopuka makou i ka manao pane mamua iho nei aole ma ke ano paonioni e hoinoino aku i ko Puna i ko lakou luna kuokoa. Aole loa. Ua hoopuka makou ma ke ano ua halahu ka luna ma ia wahi, oiai o ka hooholo koke ia ana iho no ia o ke noi ana i kaha maha mai ai.
            Aole makou i akena i ko makou akamai iho ma ka makou alakai olelo ana. Aka e ia ka mea i maa iloko o ko makou noho ana iloko o na puali halawai elua, na papa elua a me kekahi aha i ano like me ka ahaolelo, ina i noi ia kekahi noi imua o ka hale a kokua ia, alaila, o ka wa no ia e kamailio ai no ka mea imua o ka hale, aole ke kali a hooholo ia o lilo auanei i mea paa, koe wale no ke kapae o na rula, a hapai hou e noonoo ke makamake e hapai hou ia i kela wa koke. Oia no ko makou wahi ike uuku a ke ku nei makou maluna o ia kahua a popopo.

            HOIKE KULA SABATI HUI.— Ua malama io ia ka hoike hui o na Kula Sabati o Kawaiahao, Kaumakapili, Kaukeano a me Polelewa, i ka Poaono aku nei i hala, a ua piha makou i ka mahalo no na hana maloko o ka laikini, ke kai huakai ana a me ka paina liilii ana mahope o ka pau ana o na hana maloko o ka luakini.

Hoike Kula o ke Kula-hanai o Kauakanilehua o Hilo nei.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :
            Eia mai kahi puolo lau oliva a maua e hoouna aku nei ma kou kahua laula, a nau hoi ia e hoike aku ma o a maanei, i ike mai lakou la ae hoi.
            Mamuli o ka lokomaikai o na kumu o ia kula, ua koho ia mai maua i komite e nana i na hana i kakau ia ma keia mau pepa ; a o ka iini nui no hoi, a o ko maua mau puuwai, o na wahi hele malihini nei.
            Elua la i hoike ai keia kula, oia hoi ka Poaha a me ka Poalima, oia hoi ka la 11 a me ka la 12 o Mei ; he nui ka ua o keia mau la elua aka, ua nui no nae ka poe makaikai i hele mai e ike i na mea i ao ia aku e na kumu, a i ka nana ana, a me ka ike ana, ua mahalo piha ke anaina holo okoa.
            Ma ka la mua o ka hoike ana, oia hoi ka Poaha, eia ka poe i akoakoa mai e ike i na hana o ia la ; Rev. T Koana, Rev. A O Polepe, Rev. D B. Laimana, Kauka We¨ temoa, Rev. J. W. Kanoa, S. P. Kaaia a me na makaikaikai he nui wale, a me na kula kamalii, Kula o Hilo, kula aupuni hoi. Ma ka hora 9 ponoi o ua la'la, ka hoomaka ia ana e like me ka hoooponopono ana ma ka pepa hoike.
            Hoopanee ia na hana a ma ka elua o ka la, alaila hoopau loa ia. Eia ka poe i akoakoa mai ma keia la ; Rev. T Koana, Rev. A. O. Polepe, Rev. D B Laimana, Rupe Laimana, Pele Laimana a me ka Ilamuku o Hilo nei, a me na wahine hoi a lakou, a me na malihini o Maikonisia mai, a me na makaikai he nui wale, ua pihi ka hale i keia la, aole piha loa inehinei.
            I ka ike ana o ke komite a me kona makaikai ana i na haawina a pau i kakau ia ma ka pepa hoike, ua holo imua ka makaukau o na haumana, a ma ka namu haole kahi ike o lakou a ma ka himeni ma ka olelo haole kahi ike o lakou, a ma ke puhi ohe, kahi ike o lakou, a ma kela palapala kahi ike o lakou. Piha loa makou i ka ua mea o ka pakake lua o kahi mau haumana i ka olelo haole a na kahi haumana e unuhi mai ma ka olelo Hawaii, alaila, lohe pono ae laua nei, na wahi malihini.
            Ua ikaika na kumu i ke ao ana i na haumana, ma ka hua i ike ai makou, no ka makaukau o na haumana. Ua puahi loa ka pane ana mai o na haumana ma ka ninau ana, pela ma na ninau a pau aole lohi ka pane ana mai.
            Ua hoomaka ia keia kula a Rev D. B. Laimana, ma ka makahiki 1836 a hiki i keia makahiki 1876. A ua like me na makahiki he kanaha, Auwe ! Ua nui no na makahiki a Laimana i hoomanawanui ai i ka malama ana, a me ke ao ana. A i ka nana ana ia D. B. Laimana, ua elemakule maikai iloko o ka ke Akua hana, a me kana wahine. Kokoke mai kela home lani ia laua, ke lana maikai nei ko laua manao me ke ake nui o ke kahea mai o ka Haku.
            Ua nui no na pomaikai o keia aupuni i keia kula, a me na aina e. Aia i na aina e, ewalu, e hoolaha nei i ka euanalio a Iesu Kristo. A eia iloko o ko kakou aupuni nei, he mau kumu kula, a he mau lunakanawai, a he mau lunamakaainana, a he mao loio, a he mau kiaaina, a he mau kahunapule a pela aku.
            A i ka nana a na komite ua nani wale no na hana a kahi mau haumana o keia kula.
            A nolaila, ke haawi nei na komite i ko laua mahalo piha ia Rev. D. B. Laimana, a me kana wahine, a ia Makaimoku, a ia Nakuina a me Kelia.
Na Komite             { S. P. KAAIA.  
                                { J. W. KANOA.

Nu Hou Kuloko.

                I kela pule aku nei, ua malamaia ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Elua ma Wailuku, Maui, e ka Lunakanawai Alapaki, a mawaena o na hihia, hookahi hihia pepehi kanaka.
            O ka Lunakanawai J Montgomery a Loio kahiko hoi o keia kulanakauhale, ua hala aku la ia ma ke alanui hoi hou ole mai, ma kona home, i ke ahiahi Poakahi iho nei, i ke 66 o kona mau makahiki.
            Ua minamina makou i ka hoike aku, ua loohia ia iho nei Ka Mea Kiekie ke Kama Aliiwahine Likelike, e ka mai fiva pehu, aka, ua maha makou i ka hoike aku, ke pii nei kona oluolu i kela la a me keia la.
            Ua hala i ka luakupapau kahi haole kuene i noho loihi loa no ka Puali Kinai Ahi Helu 4 a me ka Helu 1, i ka Poalima aku nei i hala, a ua hoolewaia e kona mau hoa paaua o ke ahi, i ke kakahiaka Poaono aku nei i hala.

            " KILAUEA."— I ke ahiahi Poalua iho nei, ua holo kaapuni aku la oia ia Hawaii a me na awa ku mau ; a ua lawe aku oia he 60 ohua o hope a me na ohua oneti he lehulehu wale. A e ku mai ana oia ma ke kakahiaka nui o ka la apopo.

            MAKANA MAKAMAE.— Ke haawi aku nei ke Kahu a me na hoahanau palupalu o ka Ekalesia o Haiku i ke alii Kiaaina o na Hono o Piilani, no ka makana ana i haawi mai nei e kokua i ka Betela o ke Akua Mana Loa, e ku la ma Haiku.
S. KAMAKAHIKI.

            HOAILONA NO KE KUIKAHI !— Eia ka hoailona no ke Kuikahi, ke ikeia aku kekahi moku lawe leta e holo mai ana, ina ua holo ke kanawai e hoololi ana i ka auhau maluna o na waiwai komo aku mai Hawaii nei i Amerika Hui imua o ka Aha Senate, he elua hae ma ke kia waena, a ina ua holo i ke Senate a ua kakau inoa ka Peresidena, alaila, he ekolu hae ma ke kia waena.

            KA HOKUAO NO MAIKONISIA — Ua hoomaopopoia, o ka la e holo ai keia moku kialua Misionari, no ka Pae Aina maluna ae, oia no ka la 29 o keia malama. E lawe aku ana ia i na lako o na Kahu Akua e ao hala ole mai la i na lahui o ia mau aina, a e hui pu ana no hoi o Rev. J W. Kanoa, ka misiona o Butaritari, me kana wahine hou, e malama i kona kihapai, a e hoohikiwawe i ka ke Akua olelo, i ko ka poe pegana e noho la iloko o ka malu o ka make.

            PILIKINO — Ua lohe mai makou, eia i Honolulu nei kekahi haku o Lahaina, me kana wahine a me kona ohana, e liuliu ana no ka holo makaikai ia Europa, mawaena aku o ka Repubalika nui o ke Komohana. Ke kalokalo e ae nei makou, ia lakou ma ke ala honua, ma ke alakai a ma ke kilohi ana ma na wahi pana, e hahaiia lakou e ke ola maikai a me ka oluolu, aka, e hoi no nae ka olu i Hawaii., ka paredaiso o ka lea ku moe a me ka maluhia.
            Ia makou i kipa aku ai ma ka hale o ko makou makamaka ma Kaumakapili, ma ke awakea Poakolu nei, aia hoi kekahi puulu wahine e kulolou ana malalo o ka malu o na kumu ohai, me ka aui ole mai, a puana ae la au, " Lea kulou a ka lawaia ua malie." A no ko lakou hoopapau nui ma ka hana, aole lakou i pane mai, aka, he mino aka wale no ka'u o ka ike ana aku. Ua ninau aku au no ka lakou mea e hana ana, hai mai la kekahi, he ha he-i, i mea papale, a ua hoikeia mai ia makou na papale i paa, a he nani maoli no, kohu moa uakea lua ke nana aku. Mahalo piha au i keia poe wahine, no ko lakou hapai ana keia hana maikai, ma ka hoolilo ana i ka ha he-i i mea papale. " Ua hiki hoi," he aupuni hooulu lahui keia, pela no e ulu mai ai na hana maikai.

            HE MAU KANAKA HOOMANAMANA.— Aia ma ka la 28 o Mei, 1874, ua ikeia aku kekahi mau kanaka elua e eli ana maluna o ke kuleana aina o Iseraela, ma Kuiaha, i Hamakualoa, Maui, o ko laua mau inoa, o Punohu (k), a me Ioane Upepe o Haiku, o ka mea nana i ike, o Kaipo (k), iaia i ike aku ai e eli mai ana laua'la i ke kakahiaka poeleele loa, hele kino aku la ia e ike, a i kona hiki ana aku, ano e mai la ko laua mau helehelena, me ka ninau aku, " heaha ka olua mea e kanu nei ?" hai mai la laua. " lawe mai nei maua he mau mea hana no ke kaikuahine o maua," me ka papa aku " mai hoolaha aku oe ia maua." A hoi aku la lakou, holo loa aku la o Kaipo i kahi o Isaraela e hai ai, a hele aku la ka mea nona ke kuleana e nana, a hue ae la i kahi i eli ia ai, a loaa iho la hookahi puolo, a wehe ia ae la i ikeia na mea o loko, he awa lau, he niu, lawe aku la laua imua o Nakapahau i ua mau mea nei a laua i ike ai, o Nakapahau nae he kahuna no, he hoohaahaa nae i kana mau hana, a ike mai la o Nakapahau i na mea a pau, kauoha aku la e hoihoi i kahi a laua i lawe mai ai, a hoihoi aku la laua, a eli iho la i ka lua a laua i hue mai ai, hoolu loa aku la ka lua a ike hou aku la laua he puaa, ua puolo ia i na lau nahelehele o ka mauna. Pau ole no hoi ka epa a Hawaii, eia no ka ke noho nei i ka pouli, kai no o ke ao malamalama keia, ua pau na hoomana kii. " Pau ka Levi, oihana pau ko laila mau mohai."
J N NAHUINA. Pauwela, Mei 31, 1876.

Pane i kekahi makaikai.

E KA NUPEPA KUOKOA E, Aloha oe :—
            Ua ike iho au ma ka Helu 23 o ka Lahui Hawaii, o ka la 1 o Iune nei, no na olelo kohu ole a kekahi aea haukae, i kapa iaia iho ma ka inoa, " Kekahi Makaikai," e hai leo nui ana i na kee o ka Luna Helu 2, o ka Apana hanohano o Wailuku, mokupuni o Maui ; e mahalo ana hoi i ka Luna Helu 1 o ia apana hookahi no, a'u hoi e ike nei, he muhee hololua oia ma ka aoao o na Kuhina, a o ka Luna Helu 2 hoi, ma ka aoao kuokoa oia, he kupaa wiwo ole, a he hana hoi i ka makemake o ka Apana o Wailuku, Maui ; oia ka'u e kaena ae ma ke akea, ua ola na iwi iaia, a nona ka lanakila kaulana palena ole. Nolaila, mai puni mai, mai manaoio mai hoi oukou i na olelo a keia " makaikai aea haukae." He hoopunipuni nui keia, he lua po ke diabolo nui o ke ao nei ; he manu kiko laau i piha ka waha i na naio-ilo. Ke hoike mai nei ka I a me ka Mahi, o ka inoa ponoi o keia manu kiko laau, o Mr. Kekuahau, he hoa hui no Waha-rama, he lelo loihi noinoi oihana aupuni, he palati kamaa no ia la (Helu 1) ; he kahi umiumi no ianei, (Helu 1) ; he hoki hau i ko makani. (Himeni). Oia na'u la i lohe oe, e ua liona hae nei, a lea no eha i ka newa, ke hauopi nei ko waha, i ka fiva hauhau hemo ole, he mai kaulana o Maui i hewa no ia oe, i ko lele-kaokao ana mai, a laa ko eha ia'u, paa oe la i ka leiomano ; e noi mai oe i ola, oiai ke aloha ianei. Ua lawa, a i pane mai oe ia'u, alaila, kau aku i ka ihe laumeki.
IKEPONO.
Honolulu, Iune 5, 1876.

Ka la 11 o Iune ma Honolulu.

                Ua hiki mai keia la kula ia lahui no ka hoomanao ana i ka nai aupuni kaulana Kamehameha ma ka la Sabati iho nei a nolaila ua waiho ia ka malama ana o ka Poakahi ae. Ua pani ia na hale oihana aupuni, na hale kuai a me na wahi hana akea. Ua kahiko mai na moku a me na pahu hae i na kahanahana like ole o na wai hooluu, ua hookuu akea ae ka hapa nui o ua kamaaina i la lealea. I ka hora 12 ponoi, ua haawi ia na pu aloha aupuni he iwakalua kumamakahi e ka puu o Puowina.
            I ka auina la, ua puka ae na puali koa pualu hele wawae " Haku Ponoi" a me na koa ku mau, malolo o ka noho alakai ana o ke Alii ka Moi ma kona ano Kanela, i ukali ia e ka Poe Puhi Ohe, a me na puali Kaua lio Leleiohoku, a hele nui aku la i Kulaokahua. A malaila i paikau ia ai na koa hele wawae e Mekia Gulick. Malaila makou i ike aku ai i ko na koa akamai ma ka paikau pu ana, e hoike mai ana ia i ka hua o na hoomaamaa loihi ana. O ka mea lealea loa i ka poe makaikai, oia no ka hoao hoohali kaua ana o na koa hele wawae i poai kuea liilii ia ma ka pa-ha me ka holo ana mai o na koa kaua lio e hoao e komo iloko o na kuea. Ua holo haaheo mai na kaua lio me ke ku kaawale o na koa hele wawae, a i ka ike ia ana aku, e i ae ka enemi ke holo mai nei, e hahau haaheo iho maluna o na koa hele wawae, aia hoi ua awiwi ae la lakou, e hana kuea no lakou, ma ka eha koa o ke kuea. Ua kupaa iho la na koa ma ko lakou mau kahua ; a i ke kokoke ana mai o na koa lio, me ko lakou Kapena Alii ma ke poo, aia hoi, ua hoomaka aku ke ki pualu ana o na koa. No ka maa ole o na lio i ka honi ana i ka pauka, aia hoi ua kuemi hope lakou a me ka holo pua-a. No ka puiwa ana o ka lio o ke Alii i ka pauda o ka pu i kani mai ai, nolaila ua lele ae la ka lio iluna a kiola iho la i kona holo lio Alii ilalo o ka houna, a o ka mea laki loa kona eha ole ana. Oiai e hoomau ana no ka huikau ana o na koa kaua lio e ake nei e komo iloko o na kuea, me ke kapena e kahea ana i kona mau koa, aia hoi, ua lilo aku la kekahi mau koa kaua lio e alualu i na koa ku i ka wa, ka poe mahuahua hoi i hoana okoa ia e ku kaawale aku. Ua lilo ka eo a me ka lanakila i na koa hele wawae, me ka hoeha ia o kekahi mau koa kaua lio i na elau.
            O kahi lealea ano nui keia o ka la, a i ke ahiahi iho, he holo lio me na holo kaa lealea ma ke kulanakauhale.

Haiolelo a ka Hon. E. Helekunihi, no ka pono koho o na Kuhina.

E KA LUNAHOOMALU :
            O ka ninau e kamailio ia nei e ka Hale, he ninau nui ia, no ka mea, e hoopau aku ana ia i ka noho ana mai o na Kuhina iloko nei o keia Hale, e koho a koho ole paha i kekahi ninau imua o ka Hale, ka mea i kuluma a i maa hoi mai mua mai, a owau kekahi ma ka aoao e olelo ana pela. Aole io no he kuleana o na Kuhina e koho ai, koe wale no, ina ua ninauia aku lakou no ka lakou oihana pakahi, oia wale no ko lakou kuleana e noho mai ai iloko o keia hale, ma ka aoao o ka Moi, e like me ka pauku 43 o ke Kumukanawai —" E noho no lakou mamuli o ka lakou oihana ma ka Hale Ahaolelo, mawaena o na'lii." A ina hoi e manao ana kakou, o ko lakou noho ana mai iloko o keia hale, e like me na'lii ; e like me na unuhina i loheia e kakou, alaila, ua like ole ia me ka pauku 57 o ke Kumukanawai, e like me ka pauka 43 o na'lii wale no i kohoia e ka Moi, ka i olelo ia ma ka hapa hope o ia pauku, " Aole hoi e oi aku ko lakou nui mamua o ka iwakalua." Nolaila, o ka noho ana mai o na Kuhina ma ke ano o na alii, e koho a koho ole i kehahi mea, aole au i ike he kuleana ko lakou, a o ko lakou mau hana mamua, he mau hana maa wale no.
            Ua mahalo nui au i na wehewehe naauao a ka Loio Kuhina i kela la aku nei, aole nae i lawa ia mau wehewehe ana i mea e loaa ai ia lakou ka mana koho a koho ole paha, no ka mea, he noho'na okoa no ko lakou ma ka Hale Ahaolelo, oia hoi he noho mamuli o ka lakou mau oihana.
            Aka, e na Hoa Hanohano, ua hoohikiia kakou aia ke Kumukanawai, e hana kakou me ka pololei a me ka ewaewa ole, malia o ka hana kupono ia kakou, a oia no hoi ko kakou ano kuokoa. " O ka wehewehe kaulike a o ka hooholo kaulike ana."
            I ko'u manao, o ka hana pono ia kakou, o ka hoololi i ka pauku 43 o ke Kumukanawai, e like me ke pauku 80 o ke Kumukanawai, aole o ke kipaku koke ia lakou, no ka mea, ua maa lakou e koho mai mua mai. Nolaila, e nonoi ana au i ka Luna Hanohano o Kona Akau, e hoihoi aku i ka ninau, a e waiho mai i hoololi no ka pauku 43 o ke Kumukanawai.
            No keia mea, ke kanalua nei au i ke koho ma keia ninau.
            Ua wehe aenei ka puu kani kaulana o Bela Mila i kekahi Aha Mele Lealea i ka po Poaono Iune 3, ma ka luakini kanaka, ua piha ka hale i keia po a hu aku i waho. O na loaa a pau ia po, hookahi haneri dala a oi, he mea kokua i ke kahu elemakule o makou.