Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 24, 10 June 1876 — Ka Pono koho o na Kuhina [ARTICLE]

Ka Pono koho o na Kuhina

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :— Ca he/uhelu au i Ka haioieio a Hon G W Piiipo i houluhaia ma ka nupepa "Lahui IlaWwiii," Heia 21, a me kana paiapaia a na haku ona, iia m-ikaainana 0 Kona Akau, i paiia ina ka Nupepa Kuokoa, Helu 24, Mei 20, 18?G Ria na mea i ioaa ia'u ma ka heinhelu ana i na mea i haiia maiuna, aole i pau loa ka ike a me ko 1010 0 ko Hawaii Paeaina i Ra hooulunluia iloko oka apana 0 Kona Akau ; a, aole no hoi i haawi inai na msknainana o Konā Akau i ka ike hohonu i ko iakou Luu&makaainana. Oka inakemake nni nae o ua L-ma'ia 0 ka pai a me ka hiilani iaia iho, imua ona makaaioaaa 0 Kona Akau, momuii o kana mau oieio aiakai hewa, Mahaio au i koua olelo ana 1 kona makemnke e malama i ke Knmukanawui. O kana mau hana nao a pau, ua

iioike mai, oia kai pakela loa ma ka ooao uhaki Kumukauawai—a o kana man huna a pau ua ukali aku 110 ia 1 kaoa rnan hana kanawai ole, ika malama o Feberuari M H 1871.

E wehewehe mua au no kaua haioieio e piii una i kana olelo hooholo (aole i hakuia kela olelo hoohoio oG W P aka, na kohi aka 0 ka P C d i okomo mai) e ku e ana i ke koho ana o na Kuhina ina na ninau i waihoia mai nnua o ka Hale Ahaolelo, ana hoi i oleio iho ai, ua kaiohe ka poe i koho ina ka aoao i ku-e i kana olelo hooholo. Ua maopopo, 0 ka poo 1 koho ma ka aoao e ae aua e uoho a koho na Knhiua ma ua ninan imua oka Hale Ahaoieio, o lakon ka poe kuonoono i ka ike, a me ka poe make.e io ike Kumukaaawai oka aiua. No ka me», ua maopopo i na kanaka noonoo kupono a p-iu f o ka mauao o ka Pauku 43 o ke Kumukanawai, oia uo ka ae i na Kuhina e koho; ua oma keia mea iloko ona makahiki he 24, a o ka manao maoli no ia 0 ua Moi nana i haawi mai ke Kumukanawai o 1852, ume 1804 A aole no hoi i ku-e ia koho ana o na Kuhina i na Pauku 20 a me 57 oke KumuKanawai o 1864.

E noonoo iho kakou o ke Kuaiukunawui o ka aiua nei, aole ia i hoohoioia e ka Moi, na 'Lii a me ka Poeikohoia e uu mnkaainano, aku, he Kuaiukanawai ia i hūawiia mai eka Moi K&inehameha V,—ua haaiei is uiai ; a nolaīia, e pono paha e noonooia ka makemake a 'me ka manao maoli o ka mea oaua i haawi mai. Ina kakou e alawa aku i ka moolelo o ko Kumukanawai o 1S 64, e ike auauei kakou o ke kumu i ku-e a kipaku ai o Kamehaiueha V. ina Elele, o ko lakou ku-e nui i ka &e una e koho na Kuhiuo, a e ae ia Ukou e hele a ooho, a e koho iioko o ka haie o ka Poeikohoia, e iike ine ka haie makaaiuana o Berit.inia Nni. lua o ke kuiau ia o ko na Elele kipakuia ana e ka Moi Kamehameha V., alaiia, oa maopopo, o ka mauao maoli o ke Kumukana\vsi (Pauku 43) aia uo ma ba aoao e ao ana i na Kuhina e koho, oiai he Kumokaoawai i iiaawiia. Eia oo na oieio oka hapa hope o ka Pauku 43 i oieioia : ( The M\n\sl)ij hvld seQts) ex<sicio as JSobies i» the L€gislaiive JLssembly). Eia ka unuhi ana : ' O ua Kuhiua e uoho lakou inamnli o ka lakon oihaua me he mau aiit 'la, iloko oka Hale Ahaolelo." Ona 'Lii i olelo ia nia ka Pauka 57, e ooho lakou a pau ke ola, ma ko lakou auoa/u; aka, ona Kuhina, ua alii lakou maoiuii o ko Ukou noho Kuhina ana, uo ka mea f ua hiki ia lakou ke hoopau la i ko ka Moi meo&wa e makemake ai e bsoa pela, aole noe pei» oa 'Lii 1 oleioia ma ka Pauku 57.

Ua oleio moa aeoei tu o oe © G W Pitipo, ka mea hoike nitu m& kau mau hana, i koo ake nui e uhūki i ke Kooiukaoawoi - a oa hoike niai kau mau olelo i ko mi\x iuku o Kona Akau i ka ouio o kao i olelo ai. Ua hai oe i« Ukou i kou hooiluik* e koho ka»wa!ena 'Lii, a e kobo kMWiie ai LuDtm«katioaQ&—», «ahi to, iaa e ko ia mei tUila, "oa like oo ia roe ka ooho kaawale o ot hile/' « peU'ko. Pehea keit e G \V Pilipo ? Aolo anei o ka noho katTr«le o oa htlc, (oa 'Lii, a ino ut Lunamakaaioaua,) oia kai maopopo aku i kt inaaao, a me

k» oielo o ka P»Qio 45 o Ke ka eeea r.oi aa e oes, *ahi • iai n»*o oieio huiiSftca*ci ? Oia «nei kuu hīipei i ke Kumokaoawai ? Oia »kei koo hooko i oa oleio aa i hoohiki ai, "E haaa tae ka ewiew» ole V Ke manao nei au, oa ike ke Akaa au i makau ole ai ika oiaio ole o kaa mau olelo, a me koa hooiamaai ma kau o!el" aaa he makee i ka poao a me ke Kamukaaawai. Eia bou keia ; aa oleiooe, be poe kolobe ka poe i koho ma ka aoao e ae aoa e koho oa Kuhioa, a ua Aii ae oe, o oe a me ka p< e i kuho ma kou aoeo, oia ka poe i hana i kii pooo—uau no ka e pai ia oe tho. Ka i ooa la piha, e w*iho mai ka pouo na ka le* hokhu e ka poe o oukou i hao-» i ka meu maikai, a me ka poe i haua i ka ni64 pouo oit—ai.a ka nau no e haakoi i kou uahuao (?) a me kou puuo, ahe auo liko me he mau aoela U ka pee i alakoia e kaa aiakai hewa ans. Ao ka poe boi i koe mai i koa aoao, me he m&u d umooio la lakou, i ka naoaaku i keano o kau m«u oieio. Ke kapa uei oe he poe kulohe ka hipanoi o ka Haie, i ka hooie ana i kaa oieio hoohoio, a he poe eoemi na Lunamakaainana i koho m% ia aoao. Ke ku mai nei ko iakou mau inoamaikai, ko lakou ano kuonoono a me ko iakou mauao ano kanaka e kue i ka oiaio o keia mau olelo i au. He poe lakou a pau i k*m; aua ia'u, | he poe kuonooao a maikai o ko noho aoa ; he akauwi i ka maiama ohan*, a he poe i : hana i na rnea i ku i ka pono a me ka aiaikui ke haoa aku, ua hoike lakoa ma ka hana i ko iakou makaukau a me ko Ukou pono e hiiinaiiu'i, aka, aia i hea o Piiipo iwaeua oke kulana o keia poe ? Ke manao nei an, aia oia ma ka heiu o ka oie a rae ka neie. Oku poe kuonoono io, o lakou ka poe e imi ana i ka pono o ka iahui, no ka meu, o ka pono o ka iahui, oia ko iakou pono. Aka, oka poe oko Piiipo ano, aole iakou e hoopouopono ana i ka lakou h*na, uo ka mea, aole no iakou e poho ana, ina e iao Ra auhauia aua o na waiwai, & ao!e no mea a lakou e nana ae ai—> uole no lakou e poiuo i na e kaumbha oa kanawai auhau nihluna o ua mea e pouo ai ka nolio ana, no ka mea, o kona mau walii iwi wale iho no kana mea noonoo. O ka poo Uuonoono nue, he nui nu kunla e nakii ana ia iakou e hani i na kanawai no ka poao io a me ka pono mau Lahui : he makenuike iakou e hanaia na kanawa», i pono ai ka noho ona o ko lakou mau ohuna a me ko lakou waiwoi. Pehea ka poe iiikoie ? Aohe u lakou ia manao ae o ka pono, o ka waiwai, a o ka pouo paha o ka ohana ; o ko Ukou pono iho no ka lakou mea naua. I ko'u maoao, ua koho ka poe i kue ai i ko Oieio Hooholo, me ka manuo maikai, a me ka noonoo kupono, a pela uo hoi ka poe i koho pu me oe. Ooe waie no puha ku i

haua me ka manao ino mimun o kou hoopuka ana i kau oleio huohulu a hai i haku ai nau. Ilookahi a'u niuau i koe iu oo c G W Pilipo, alaila, kuu au ia oe i keia \vu —eia no ia : lieaha ka han»» Kii'jlunti i hauuia o Mr Prestou y i kBpuia ai oiu ho "Mm Ksul;»na ?*' Ae ! akahi no au u noonoo,—ua kauiana io no ka hoi, oia ka i noho iho nei i Hope Loio Knlnnn, a, no kona kiiulaua, kohoia'i e Ka Mea Hanohano YV R Cdstle, Loio Knhina. Kaolann io no. E like me ka huhewa o kau (G W P) mnu hana o ka miihina o Feberuari M H 1871, pela ka huhewao ka olelo hooholo a hai i haku ai nau, a pela no ka hnhewa o ko lct) pai i» oe iho imua o ua wabi Launa Kauaka o Kona Akau, ukali inai no ko huhewa a ine ka lalau a hoaikune laua i k&bi au i kapa ai ia E. Prt-ston, be "mea kaulana." "Huikau Kalo i ka nHwau," i ka ua mea o ka huhewa, Me ke aloha, Owau uo, W. P. R. Halaulani. M., lune 5, 1870.