Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 10, 4 Malaki 1876 — HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866! [ARTICLE]

HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA Pohihihi o ka 1866!

MAIIELE 1. MOKUNA X. KE KANAK\ 0 NA KAI. OKA mea nona ua leo 1» i pae mai, iio ko Kapena no ia o ka inoku. I kii wa no hoi i pae ra ii ai o keia leo, ua ku koko ao la o Nedo iluoa ; o ke kuene keia, ua ala ae Ia oia me ka nawaliwali mamuli o ko kauolui a kona poo, tne ke kuhi wale ana ae no o kona lima. Oia iho la ka lua ole o ke akamai o keia Kapena, aolo i hoike mai kona mau helehelena i k.\u wahi ano huhu no ka Nedo hana. Ua mumule au, a o Kosila, ke ku loha mai la oia, e kali malie aua no ka hopo o koia haua a Nede Lana. liilinai mai la ua Kapena nei i ka pa pakaukau, me ka pea ae o na lima i ka uinauma, a naua pono mai la ia makou. Ua hopohopo anei oia i ka olelo mai ? Ua minaiuina anei oia no kona hoopuka hewa aua i na huaolelo Farani ? Pela la iho la ko'u manao koho wale. Mahope iho o ka hala ana ae o kekahi mau minute o keia noho mumule ana, ekemu mai la ia me ka olelo malie loa, ma ka olelo Parani, penei : "E na Keonimana, ua hiki ia'u ke kamailio ina ka olelo Farani, Enelani, Geremauia a me ka Lafcina me ka moakaka. Ua manao au © paue aku i ko kakou wa i launa mua ai, aka, uo kuu makemake e ike mua i ko oukou ano, a e uoonoo pono i ka mea kupono a'u 6 hana ai, nolaila, ua kakali au a loaa ka wa kupono. 0 ka moolelo a kela a me keia mea pakahi o oukou i hoike mai ai, ua kulike wale no ma na mea nui, a no ia raea, ua akaka ia'u ko oukou nno. I keia wa, ua hiki ia'u ke kahea aku i ko oukou mau inoa pakahi, a ma ke ano ulia wale i hiki inai ai oo imua o'u o Mr. Piere Aronaka, ke kumu o ka moolelo o na mea kiuo ma ka Museuma o Parisa, a o ka mea i haawiia aku ai ke kauoha e hele e huli i na moolelo o na mea ulu, na minerala, ua holoholona, na manu a me na mea e ao ma ua wahi he uui o ka houua nei : a pela me Kosilakau kauwa, a me Nede Laua, ka mea o-iao kamoku kaua Aberaliama Linekoua, o na aumoku o Amenka Huipuia. Kunou aku la ai! me ke ano e liooia aku ana i kana mau olelo. A no ka niuau ole uiai o ke Kapena, nolaila, aohe j a ? u mea e pane aku ai. 0 ka olelo ana j a keia kanaka i ka olelo kamaaina o j kuu aina, he neepu wale no t aole i hoo- j piiia ka leo ma kauwahi* a hooiho hoi ma kahi kupooo ke iho ka leo. Ua mahele pouoia nae ua hopuuaolelo, ua puka pono na huaolelo, pahee maikai hoi ke kamailio ana, aole uae au i ike iioko onn, ho kamaaina kupa oia no knu aina. Me keia mau huaolelo, i hoomau hou mai ai oia raa ke kamailio ana : ll lle moa inaopopo ia'u, ua kakali loihi oukou o halawai pu me a'u, aka, o k ko kumu o ko'u noho liuliu ana a hiki i keia vra, no kuu makemake e kaupaona like i ka mea pono e hauaia ai no oukou. Ua kuihe mau au no na mea e batia aku ai, pehea la ia ? Eiua mau mea i manaoia o bana aku ia oukou. O ka mua, e hookaawale ia oukou mai ka moku aku. A o ka lua, e hoolilo ia ookoa me be poe la no luna nei o kuu moku. No ka mea hoi, ma ke ano o na ouli hiki wule, i haliualiia mai ai oukou imua o J u, he kanaka i hookaawale iaia iho mai ua hipuu mai o ke aloha kanaka.

Ua hiki m;.ii oukou e hoopilikia wale i ko'ti aupuni a mo ko'u noho ana." 4i Me ka ra tnao mun ol e" wahi a'u. u Aold anei i manao mua ia ?" i pane mai ai ka innliliini ine ka hookiekie ae i koua leo. U I holo wale mai anei ka moku kaua Aberahama Liuekonae huli ia'u ma na kai a pau rae ka manao mua ole ia ? I kau auei oe iluna oua moku la ine kou manao mua oie ? Iki wale mal no anei oukou i ka poka aku i ka pale hao o kuu moku, me ka manao mua ole ? Ano keaha la hoi i hou ai | o Xede Laua ia'u me kaua o, ina aole oia i inanao mua ?" Ua ike au i ke ano ikaika loa o keia mau oleio. Aka, no na mea aua i ninau hoahewa mai ai, ua pane aku au me ke kupono : i4 Ea, he ike ole maoli io no kou no na mea e noonoo uui ia nei e ko Amerika ame Europa nou. Aole oe i ike ika ulupuni ana o nn manao pihoihoi o na aina puniolo elua, no ka nui o na moku i poino ma ka hookui pu ana i kou inoku aumoana, Me kuu kapae ae ina manao koho wale he nui i noonooia no keia mea huua hookahi i loaa ia oe, he pono au e hoike aku ika oiaio. Ika wa i holo mai ai ka moku kaua Abera hama Linekoua e huli ma na kai a pau, aole i manaoia nou, aka, ho ka manaoia aua ho a'u nui ikaika no ka moana nei, i oi aku mamua o ka ikaika o kekahi mau kupua e ae o ka hohonu i ike ia. fJ Mino aka iki iho la ua kanaka uei, a me ka leo akakuu iho i pane mai ai : "E Mr. Aronaka, e hiki anei ia oe ke hooiaio mai,—no ka ia wale no auei oukou e alualu ai e kipu, a o hoi, aole hoi e alualu pu ana oukou i kuu moku, a ki pu paha, ina i ike mua oukou he moku holo keia no loko o ke kai ?" Ua mumulo iho la au, n hakanu, me ka ane hiki ole e pane aku, 110 ka mea, ua akaka ia'u, aole e kuihe iki ana o Faraguta, ke ike oia he moku holo moana. E alualu ana no ia e hoo pio, uo ka mea, o kaua hana ia i hoouua ia mai ai, e hoopio i na enemi hoopilikia wale o keia auo, ina he moku a he i-a paha. t{ Nolaila,'' i pane mai ai ka malihini, "ua maopopo ia oe, he kuleana ko'u e hana aku ia oukou, ma ke ano he mau enemi no'u." Aole no au i pane aku, a lieaha la ka waiwai e hoopaapaa aku ai i keia manfto ? ika wa e hoopepeia ai na manao maikai e ka ikaika o keia olelo. Ina wau e paue aku, e ala mai auanei he paio ikaika. Olelo hou mai laoia, "No kekahi manawa, ua kanalua loa au uo ka'u mea e hana ai uo oukou. Aohe mea uaua i kono mai ia'u e hana i ka mea i ku i ke aloha no oukou. Ina wau e koho ma ka manao e hookaawale ia oukou mai o'u aku, e hookau hou au ia oukou mawaho o ka moku, me kuu makemake ole e ike hou aku. Ikawa e luu ana kuu moku iloko o na wai, aole au e hoomanao ana no oukou. Ua poina oukou mai kun mau hoomanao ana. Aole anei he kuleana ko'u e hana ai pela V* Puana ae la o Mr. Aronaka, " 0 ke kuleana ia i loaa i ka mea naaujio, aole i ke kanaka naauao." Paue koke mai la ke Kapena, <4 E ke &umu, aole au o ka mea au i kapa mai la he kanaka uaauao! Ua pale aka au i ka hui ana me ko ke ao a pau, no na kumu i kupouo, owau wale no ke ike. No keia mea, aole au e hoolohe i ko lakou mau Kanawai, a nolaila, aohe o'u makemake, e hoopuka hou mai oe īa mea imua o'u !**' Ua olelo pouo mai la kela me ka huna ole. Aia wa no hoi, naholo ae la ke koko ma na aa o kona lae, a hulili ae la na maka o ua Mea-Ike-ole-ia nei, e hoike mai ana, ua kau iho la ka uhane 0 ka huhu a me ka inaina maluna ona, aka, nowai kana i inaiua ai ? Aole ia uo T u, aole oo hoi no kuu mau hoa. A raa ia mau auo, uahiki ia'u ke heluhelu aku i kekahi moa weliweli i hanaia iloko o ke ola ana o keia kanaka uo na wa 1 hala. Aole o na kanawai pili lahui wa-

10 110 kaua i kaupule aku \\ : «a ho«.l l i mnoli no oia iiiiu i:,o, he h;iku knoko-i no kon 1 mau min -.o, i k;uv \o \ aku m v Wiiho o n:i palena a ko ke ao i apono ai. a iuiiwaho hoi o na p ileuu o ko lakou m:tna ! Owai ka mea hiki eaa e alualu aku iuia iloko o ka opu o ka moaua, oiui i kona wa ma ka ili o k i moana, aoie oia i hopo i na mea e kue aku ana iaia ? Eleaha ka moku e pakele i ka hookui ana a kona moku kiwi hao ? He.iha la ( hoi ka palekaua mauoauoa e poino ole i na hookui aua a koua mau kuia pepeekue? Aoho kanaka nana o papa mai i kaua mau hana, aoheluna, aohe alii, aohe haku maluna iho ona ; o ke Akua hookahi wale no, iua he hilinai kona ia* 1 ia—a o koua lunaikehala hoi, ina iaia kekahi haawina o ia ano—oia walo tio na Lunakanawai nana e hoomoakaka lea mai koua manao. 0 keia iho la na nuno i kupu hikiwawe ae iloko o'u, oiai ka malihini e noho hamau ana, me he la e lumilumiia ana iloko o kona mau noouoo iho. Ua nana aku laau iaia me ka hopohopo i awi--11 pu ia me ke kahaha nui, aneane paha e like me Edipus i ia Sepenika. Mahope iho o ka noho hamau ana no kekahi manawa, ua hoomaka hou mai la ua Kapena uei e kamailio, penei : "lle ano kanalua ko'u no oukou, aka nae, ua noouoo nui au i mea e malu ai ko'u pono, e like me ko kuleana o kela a me keia kanaka e uoonoo ai 110 kona pomaikai iho. E nolio ana oukou iluua o kuu moku, oiai ma ke ano ulia wale i komo mai ai oukou. E kuuia onkou e hele lauakila ma o a maanei, a no keia pono e loaa ia oukoy, e kukaiia no ia ma o kekahi kumu hookahi a'u e noi aku ai. Ua lawa ia kumu hookahi ma ko oukou ae ana mai," "E hoike mai," wahi a'u, "manao au ua kupouo no ia kumu i ko ke kanaka hanohano, e hiki ai hoi iaia ke apono aku." "Ae, eia no ia ; no kekahi mau kumu maopopo akaka lea no kona mau hopena e hiki mai ana, oolaila i manao ia ai he pono e hoopaaia oukou mako oukou keeua no kekani mau hora, a no kekahi mau la paha, e like me ka hiki, oiai aole o'u makemake e haua ino aku ia oukoō, a pola wau i mauao wale ai, e hoolohe ana oukou i ka'u kauoha e like me na poe oae maloko o keia moku. I ko ? u hana ana nae pela, ua lawe au i ke kaumaha a me na hewa o na wa e hiki mai ana malnna iho o'u. E hookuu akea ia oukou, e hele a e ike, a e nana hoi i ua mea i kupono ole no oukou e ike. E ae mai aua uo anei oukou i keia ?" W© he la o na mea maluna o ka moku kana i olelo mai ai, oia ka makou e nana ai, a e ike, ka mea kupono ole e ike ia e ua poe e ae i komo ole malaio o na rula a me na kanawai poaeae o keia poe. "Ke ae akn nei makou," i pane aku ai an : "Ke.nonoi aku neiao, i hookahi wale no a makoa ninau i koe—i hookahi ponoi." "E ninau mai," wahi a ke Kapena. "Ua oielo mai nei oe, e hookuu akea ia makou maluna nei o ka moku." Pane mai ke Kapena, "Oia no." "Alaila, eia ka ninau,ma na ano a me na kumu hea e hookaa akea ia ai makou maloko nei ?" "0 ko oukoa puka lanakila aku mawaho eei, a hoi mai iloko ; o ka hele ana e naua, a e ike maka i na mea e hanaia ana maanei—koe kekahi mau hihia e ae i hoea mai mawaena o onkou—a o ka pokole, e kuu lanakila ia oukou e like me makou uei, kuu mau hoa hoi a me a'a." (Aole i pau). Ua mioaoia e ooi aku o Bisimaka e wi i>io mai o lulia ia Cjuo Too Aroim maUIo o kekahi Kaikahi kahiko. Ua hoike ae kekihi napepa aa oioau aku o Bisiaiaka ma o ke Keeoa U o Ko oa Aina e i ka maaao o ka Ahakukaoialu no n» mea e pili «n% i ka mioa piii kaoiwai maa»oli o ka hoolaha ikea ana o Coaoa Voo Amim i oa palap&la pili aupuai. .