Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 3, 15 January 1876 — Page 2
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
MA KE KAUOHA.
U a oluolu i ke Alii ka Moi ka hookoho ana i keia poe malalo iho, i mau Hoa no ka Ahaolelo Alii :
Ka Mea Kiekie W. P. Leleiohoku. Na Mea Hanohano J. M. Kapena, J. Mott Smith, Godfrey Rhodes, Sam. N. Castle a me Simon K. Kaai.
JOHN O. DOMINIS.
Kakauolelo Ponoi.
Halealii Iolani, Ian. 11, 1876. 737
E nana pono na Papa Nana Koho Balota, i ka Pauku 7 o ke Kanawai o 1868. Ma na olelo o kela Kanawai, o na noho ana o na Papa no ka hookoho ana i ka poe kupono no ke koho balota, no ke koho ana i ka La 2 o Feberuari, aole e hiki ke noho mamua o ka la 12 o Ianuari, aole hoi mahope iho o ka la 22 o Ianuari 1876. W L MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Ian 16, 1876. 737
I KEIA la ua hookohuia aku o Geo. E. Richardson, i Luna Auhau no ka Apana o Wailuku, mokupuni o Maui, ma kahi o W. L. Davis. W L MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Ian. 16, 1876. 737
Ua hookohuia o Kapena H S Hawland i keia la, i Luna Wai a i Kakauolelo no ka Makeke o Honolulu.
W L MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina Keena Kalaiaina, Ian 16, 1876 737
Ua hookohoia o A E Kaaukuu, i Luna Pa Aupuni, no ka Apana o Honolulu, ma kahi o H B Kahananui i waiho mai. JNO. O. DOMINIS, Kiaaina Oahu.
H onolulu, Ian. 5, 1876. 737
M amuli o ka mana i waihoia mai ia'u e ke Kumukanawai a me na Kanawai o ka aina, a no ka manao ana i ka hoomahuahua ana o ka pono, ke kauoha aku nei au, o ke Kau Hookolokolo Kaapuni mua o na Apana Eha, e malamaia ana ma Nawiliwili, i ka Poalua mua o Feberuari A D 1876, ua hoopaneeia a i ka hora 10 A M, o ka la 2 o Maraki A D 1876.
K akauia e kuu lima, a ua hoopiliia ma ke Sila o ka Aha Kiekie i keia la 21 o Dekemaba A D 1875. (kakau inoaia), CHARLES C. HARRIS.
Kokua Lunakanawai mua o ka Aha Kiekie, e noho hope i ka wa i kaawale ai ka Lunakanawai Kiekie 740
K E HOIKE aku nei ka lohe, ua hookohuia o J Bates Dickson Esq., i Agena Kalepa no ke Aupuni Emepire o Iapana, a nolaila, ke kauohaia'ku nei na kanaka a pau e nana i keia, a e mahalo'ku i kona mana ma ia hana. W L GREEN.
Kuhina o ko na Aina e. Keena o ko na Aina e, Honolulu, Dec 20, 1875.
UA hookohuia ka poe Keonimana malalo iho, he poe koho i na waiwai o na aina e like me ke Kumukanawai.
Mokupuni o K auai — Hon. D McBryde, Puhiula Kanoa Esq., H. J Wana.
No na mokupuni o Maui, Molokai a me Lanai, o Thos. W Everett. W L MOEHONUA.
K uhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Dec 21, 1876. 734
E KOHOIA ana na Lunamakaaina o na Apana kohu lehulehu no keia Kau Ahaolelo ae, i ka Poakolu, la 2 o Feberuari e hiki mai ana a puni ka aina. Eia na wahi i hookaawaleia :
HAWAII.
No Hilo — Hale Hookolokolo ma Hilo, Halekula ma Onomea.
No Hamakua — Hale Hookolokolo ma Waipio, Halekula ma Honokaa.
No Kohala — Hale Hookolokolo o Waimea Hale Hookolokolo ma Kohala Akau.
No Kona Akau — Halekula ma Kailua.
No Kona Hema — Halekula ma Hookena.
No Kau — Hale Hookolokolo ma Waiohinu.
No Puna — Halekula ma Kapoho.
MAUI.
No Lah aina — Hale Hookolokolo o Lahaina.
No Ka anapali — Halekula o Honokohau.
Ko W ailuku — Hale Hookolokolo ma Wailuku, Halekula ma Ulupalakua.
No M akawao — Hale Hookolokolo ma Makawao.
No Hana — Hale Hookolokolo o Hana, Halekula o Keanae.
No Molokai & L anai — Hale Hookolokolo ma Pukoo Molokai, Halekula o Kaohai, Lanai.
OAHU.
No K ona — Aliiolani Hale, ma na puka mua a mahope mai.
No Ewa a me Waianae Halekula ma Waiawa, Halekula ma Waianae.
No Waialua — Halekula o Waialua.
No Koolauloa — Halekula ma Hauula.
No Koolaupoko — Halekula o Kaneohe,
KAUAI.
No Waimea & Niihau — Halekula ma Waimea, Halekula o Niihau.
No Puna — Halekula o Lihue, Halekula o Koloa.
No Hanalei — Hale Hookolokolo o Hanalei, Halekula ma Anahola.
UA OLUOLU i ke Alii ka Moi ka hookohu ana aku i na Keonimana malalo iho, i poe no ke Kea Kiekie o ka Oihana Hoohanohano o Kalakaua.
K a Mea Kiekie ke Alii W P Leleiohoku, Luna Kiekie o ka Oihana, Hon. Elisha H Allen, Hon. Charles C Harris, Ka Mea Kiekie Charles Kanaina, Hon. Charles R Bishop, Hon. John O Dominis, Hon. Archibald S Cleghorn.
UA OLUOLU hou hoi ke Alii ka Moi ka hookohu ana aku i na Keonimana malalo iho, i poe no na Hoa Kiekie o ka Oihana Hoohanohano o Kalakaua :
Hon. William L. Moehonua, Hon. A Francis Judd, Hon J Mott Smith, Hon. Samuel N. Castle, Hon. Edwin O Hall, Hon. Alfred S Hartwell, James Makee Esq.
Halealii Iolani, Nov 11, 1875. 732
Ka Nupepa Kuokoa
— ME —
Ke Au Okoa
I HUIIA. Published every Saturday, $2 a yea.
HONOLULU, IANUA RI 15, 1876.
MALALO O KE POO ma ke kauoha e ikeia ai, ua hoomahuahua hou ae ke alii ka Moi i kona Ahaolelo alii ma ke koho hou ia ana i eono mau alii hou, oia hoi, he ekolu Hawaii ponoi a he ekolu mau haole hookupa. Ua maopopo ma keia, ua puipui like na aoao elua o ka Hale Ahaolelo. I kela hebedoma aku nei, ua hapai makou i keia manao, a ua waiho pu aku hoi i ka papa inoa o na alii e ola nei, a i keia pule ke hele aku nei, ua piha pono na alii. Ua lawa ka ke kumukanawai i hookaawale ai no ka hoopiha ana i ka Hale Ahaolelo Alii, aka pehea keia ninau, he mana koho no anei ko na Kuhina iloko o ka Hale Ahaolelo ?
O KA POAKAHI aku nei i hala, e like me ka makou hoike mua ana aku ma kela pepa, oia no ka iwakalua kumamakahi o na la hanau o Ka Mea Kiekie Ke Alii, W. P. Leleiohoku, a ua hoohanohanoia kona la hanau me ka hoohioloia ana mai o na hae o na moku a me na pahu hae aina. Ua haawi pu ia no hoi e ke Alii ka Moi, he ahaaina nui i na koa o na puali pualu o keia kulanakauhale. I ke ahiahi, he ike aku na ka poe i konoia i ke alii nona ka la hanau kai weheia, a ua nui na kamaaina haole i hele ae e ike, a o kakou keia ka poe maoli nana ke alii, he uuku loa. Ua weheia ka ike alii me ke kani ana o na leo mele a na keiki puhi ohe. Ua hoomalamalamaia ka pa alii me na kuikui ihoiho manamana, a o ke kuikui nui loa no nae ka mahina konane. Na ke Keiki Alii ka ike ana ma ka puka komo a i ka Moiwahine aku hoi ka ike ana i ke Keena Hookipa. Me he mea la ua ekolu paha haneri a oi ka poe i konoia e hele ae. I ka hora 9 1/2, ua hoomakaia ka lealea Europa a ua hoomauia a hiki wale i na hora aumoe.
Ua MINAMINA makou i ka lohe ana mai, ua hookohoia aku la o Mr H R. Hikikoki, i Agena no ke Komisina Ku i ka wa no ka Hoikeike nui o Piladelapia mai keia aupuni aku. He luna aupuni keia, aka, ke haalele nei oia i ka hana nui he Kahukula nui no ke aupuni, a e hele ana ma keia hana hou. Ua lohe mai makou, aole i ae ka Papa Hoonaauao e hoouna iaia, a aole no i hapaiia kekahi noonoo no keia mea e hiki mai i keia wa. O keia kikoo ana mai i ke kanaka paa i ka hana a lawe aku i ka aina e me ka uku pu o ka lahui i kona uku makahiki a me na lilo o ia huakai, he hooponopono ano e ia. Aole keia o ka wa a kakou e hoomaunauna wale ai i na dala. O ko makou lohe, e ukuia ana keia agena e hoounaia nei e kekahi oihana o ke aupuni ma ka holo ana aku, a na kekahi oihana e ae e uku aku i kona hoi ana mai. Ke manao kanalua ole nei makou, aole e nana maka wela mai ana ka Ahaolelo o noho mai i keia makahiki i keia ano hooponopono. A ina ma ka pololei maoli, o ka hana pono iaia, ka waiho i kekahi oihana.
O na loaa o ke aupuni o Amerika Huipuia no ka makahiki aupuni i pau iho nei, ua hiki aku no ia i ka auina he $288,000,051, a penei ka loaa ana mai ma ka hoopokole ana ma ke ano nui : na loaa dute, $157,722 ; na loaa kuloko, $110 907,173 ; no na aina i kuaiia, $19,413, 610 ; no kela a me keia loaa, $19,411,195. Ka huina hoi o na lilo i hooliloia no ia manawa, $264,623,392, a penei na mahelehele ana : no na hale dute, $19,713,707, no na lilo kuloko, $5,l88,513 ; no ka oihana kalaiaina, $4,957,535 ; no ka oihana waiwai, $33,643,262 ; no na luna aupuni i ko na aina e, $3,199,220 ; no na lilo uku hapaha makahiki, $564 517 ; no ka oihana hookolokolo, $3,803,945 ; no na lilo kivila a me huikau, $71,070 72 ; oihana kaua, $41, 120,645 ; oihana moku kaua, $21,497 626 ; no ko keena kalaiaina, $37,840,873 ; uku panee o ka aie lahui, $103,093,544, Oia ka hoolilo ana la a ke aupuni naauao, he wahi koena kahi o ka waihona, aka, aole nae pela o Tureke ma, he haawi o ka akau o ka hema, a na ka buke legera o ke keena waiwai e hoonana kee mai.
MA KA PAPA kuhikuhi o na waiwai kuloko i laweia aku i waho mai ka Hale Dute aku o ke aupuni no ka makahiki e pau ana i Dekemaba 31, I875, ua ikeia iho keia mau helu waiwai malalo iho, a pono no ia. Pinati, 21 970 paona ; iwi kohola, 41 955 ; aila pama, 597 galani ; aila kohola, 81,375 ; hulu hipa, 465 469 paona ; pulu, 479,003 ; aila holoholona. 851 920 ; ili pipi keiki, 139 ope ; ili pipi 22 777 ; ili kao, 60 598 ; pipi, 79 pahu ; ahui maia, 10 518 ; pepeiao laau, 45 098 paona; poi 478 pahu; paakai, 96 1/4 tona; kope, 165 677 paona ; laiki, 1,573,739; laiki me ka ili, 556 495 ; malakeke, 93 722 galani ; ko paa, 25,080,182 paona. Huina pau o ka waiwai io o na waiwai kuloko i laweia aku i waho, $1,774,032.91.
O ka nui hoi o na waiwai kuloko i laweia aku i waho i ka makahiki 1874, e pau ana i Dekemaba 31 o ia makahiki, oia keia : pinati, 6,899 paona ; iwi kohola, 16,174 ; aila pama, 621 galani ; aila kohola 48,005 ; hulu hipa, 399,926 paona ; pulu, 418,320 ; aila holoholona, 125,596, ili pipi keiki, 227 ope ; ili pipi, 22,620 ; ili kao, 71,955 ; pipi, 117 pahu ; ahui maia, 6,494 ; pepeiao laau, 50 955 paona ; poi, 506 pahu ; paakai, 730 1/2 tona ; kope, 75,496 paona; laiki, 1,187,986 ; laiki me ka ili, 439,157 ; malakeke, 90,000 galani ; kopaa, 24,566,611 paona. Huina pau o na waiwai io o na waiwai kuloko i laweia aku i waho o ka makahiki 1874, he $1,555.355.37.
O ka oi o na waiwai io o ka makahiki 1875 imua o ko ka makahiki 1874, he $218,727 .54.
Ua loaa mai keia mau h uina waiwai ia makou, mailoko mai o na hoike a ka Luna Dute nui, a ua hoolahaia maloko o na nupepa haole. Nolaila, ua lawe mai makou i keia, a ke hoike aku nei no ka pomaikai o ka poe heluhelu i ka nupepa laulaha a kamaaina hoi mawaena o ka lahui Hawaii, oia no ke " Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii."
Ke ahi a me ka pahikaua ma Sepania.
Eia malalo iho na olelo a ka mea kakau o ka nupepa Mana wa o Ladana i kakauia ma Sanader i ka malama o Okatoba i hala, no na mea e pili ana ia Sepania :
He mea hiki ole i kekahi mea ke olelo no ka hooneoneia ana o ka waiwai ma Sepania a me ke ano pegana o na kanaka i ka wa e kaua kuloko mai nei, ina aole ia i hele ma ke kahua e like me na mea i paholaia ma Basque a me Navarre. Ke hoomanao nei paha ka nui o na kamahele Enelani i komo mai i Sepania ma Iruna mai a hele aku ; i Sebastian i ka aina maikai, i kikokikoia e na pupupu hale mahiai na mea kanu, na mala nunui a me na ulu laau nioniolo e hoouliuli ana mawaena o na wahi elua. I keia wa, he waoakua ia o na mea kanu i hihiia, ua luku ia na laau a ua puhiia na kulanakauhale i ke ahi. O ia hiohiona hookahi o ka neoneo ke halii mai nei i mua o Navarre, koe wale no hoi ma kahi o na laau, aka o na kumu waina o lakou kai okiia me na koi a na koa aupuni. Me neia mau nanaina olohelohe. Ke hele ino loa mai nei ka uhane ino o ke kaua, a aole no i ao na aoao elua i keia hana, aka aole nae he mau kauoha i haawiia e kela a me keia aoao. O na hana a Generala Trilla, ua koe aku ia ma u loa, a he hoomaewaewa pono ole maoli, no ka mea, o na wahi keia ana i kuhikuhi ai e luku iho, he mau kaona hamama pu wale no, aole i nohoia mai e ka enemi, oiai hoi o Her-nani, Gueteria a me San Sebastian na wahi i kipuia e ka poe kipi, ke kaua nei lakou me he mau papu la, a ua hamama lakou no ke kipuia aku. O na wahi malama keia i hooneoneoia iho la e ke aliikoa o Alafolo, he mau hale kuai, mau hale hana a me na lako no ka poe kuokoa. O ka poe kokua keia mahope o ke aupuni i holo a i kipakuia mai ko lakou mau hale aku e na kipi, ke hoi hope nei lakou no ka hana ino ia o ko lakou mau waiwai. O keia olelo hookahi no ke kamailioia nei no ke kipuia ana o kekahi wahi kaona Lawaia ma na kapakai o Basque, e ka moku kaua hao Victoria. Ua lohe mai au mai kekahi wahi mai i hilinaiia, he mea kanalua ka hapaiia o ke kaua i keia kau ae, aka aole nae i emi ka ke kuhina kaua hoomakaukau ana. O ka emi ana mai o na manao kipi, oia ke kumu i hookahuaia ai keia manao. Aole i hapaiia keia no ke auhee ana o ka poe kipi malalo o Dorregaraty i mua o ko Jovella puali kaua nui. Ke hoi liilii mai nei ua poe koa kipi la i auhee ai ma ua ala mauna mai o Catalonia Luna ; o Castella keia ka alihikaua a Don Carlos i hookohu ai i Generala kiaaina no ia wahi ma kahi o Subills i hoohaahaa iaia iho, ke houluulu hou mai nei i na koa auhee me ka manao e hoohuli i ka ihu i Navarre a me Basque kahi a na kamaaina i manao ino ai i ke aupuni no ka hooneoneo ana ia mau wahi
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Ian,. 1876.
MANAWA NO HONOLULU
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
4 Hapa ha mua.................................................. 4 53.0 AM
10 Mahina piha................................................. 7 57.9 PM
17 Hapaha hope.............................................. 10 18.4 PM
26 Mahina Hou................................................ 3 10.5 AM
Ku puka me ka napoo ana o ka La.
l Puka la....6 4l.7 AM..........................Napoo la...5 25.7 PM
8 Puku la...6 43. AM..........................Napoo la...5 31. PM
15 Puka la...6 45.7 AM......................Napoo la...5 35.7 PM
22 Puka la...6 42.8 AM......................Napoo la...5 40.8 PM
29 Puka la...6 42.4 AM......................Napoo la...5 44.4 PM
3 1 Puka la...6 41.7 AM......................Napoo la...5 45.7 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei :
L atitu 21o 18' 23" Akau. Lonitu 157o 48' 45" Kom.
Nu Hou Kuloko.
POE KUPONO I KE KOHO BALOTA.— No ka apana o Honolulu nei i paa ma ka papa inoa, ua hiki aku no ia i ka 1622 He mau pakui aku koe ma na la e noho hou ai
I ka Polua iho nei, ua holo aku ke Kanikela Farani a me kona ohana i Lanai, a me he mea la e hala ana he malama ia ia malaila.
Ma ka po Poakolu iho n ei, ua malamaia he halawai haipule hui o na kanaka maloko o ka luakini o Kawaiahao, a ua nui na mea kamailio a haipule o ua waihooluu like ole.
Ua lohe m ai makou, ua lilo ka hoopaiia ana o S. M. Kamakau, i mea e hoowahawahaia ai kona paa balota e kanaka, a ke au nei lakou e imi i mau kanaka e ae.
HE AHI.— Ua a ia e ke ahi kekahi wahi hale mauu e pili kokoke mai ana i ka uapo a Kamika i ka auina la Poalua, aka aole nae i u-ke na bele. O ke kumu he ahi-koe i kiolaia e ka luahine mahope o ke puhi ana i ka ipu puka.
C. W. KANAAU — O keia kanaka Hawaii i hoopiiia no ka lawe ola mamuli o ka make ana o Kahanupaoa, ua hoahewaia e ke kiure ma ka hoeha, a ua hoopaiia i elua haneri dala. Ua ukuia ka uku hoopai.
HOAO E OKI PUU — I ka Poaono aku nei i hala, ua hoao ae kekahi pake e oki i kona puu, aka aole nae i holo pono kana hana maewaewa, a eia oia ke lapaauia nei maloko o ka Halemai Moiwahine.
O Ka hi mea mahalo loa a ko makou mau maka i ike aku ai ma ka la ahaaina nui iho nei o ke Keiki Alii, o ka ike ole ia ana o kekahi kanaka ona ma ka papaaina. Aole hoi e like me na la ahaaina nui, " ka hiolo o na wai naoa a ke kehau."
He olelo hooweliweli ka i haiia e ke kah u o Kaumakapili i kela po Sabati aku nei, i na e manao kekahi kanaka he pono ia, a ua hoomauhala nae i kekahi mea e ae aku, aole ia e komo iloko o ke aupuni o ka lani. Ina pela e pau pulu ana ka poe hoomauhala.
Ua lohe nui mako u, ma ka ahaaina a ke keiki kamaaina Bila Kupa o Makaawao i haawi ai i na makaain'na o ia apana i ka la hape nuia iho nei ; aohe ona lua. Ke ai la ka puni hoouna a ukauka ka waha. Malia pela aku la no kona naau maikai i na e komo ana iloko o ka hale ahaolelo.
Ma ka l a Poakolu iho nei, ua ku mai ka mokuahi " Kulanakauhale o Melebona" iloko o na la holo he 21 mai Kikane mai. I hoolimalimaia mai nei ia e ke aupuni o Kikane e lawe mai i ka leta, no ka mea, ua poino kekahi lala o ka mekini o ka mokuahi Colima mawaena o Honolulu nei a me Nu Kilani, a nolaila hiki ole ai iaia ke holo mai. Ua holo mai nei keia mokuahi, he eono la mahope iho o ka manawa olelo aelike i hooholoia ai.
P EKEKONA.— Oia o Richard P. Bickerton i nono luna iho nei no Kaalaea, ua lohe mai makou e holo balota lunamakaainana ana no ka apana o Koolaupoko, ma ke ano he lunamakaainana kuokoa. E hoike aku ana oia i kona manao i mua o na makaainana ma keia mau la aku.
L OHE OLE NO — Ua hoopaiia o C. D. M. Makaole o Kapauhi inehinei, he umi dala no ka hookomo ana i ka leta me ke poo kahiko iloko o ka Hale Leta. He hana makehewa wale no keia, a pilikia u-a ke kino i na dala hoopai a me ka luhi i ke kakau ana. A hea la oukou ao kanaka mai e ka poe hookuli nui wale.
O ka moku kiakolu poino i huli hoi mai nei mai ka mokupuni lepo manu mai i kekahi mau malama aku nei i hala, ua kapiliia iho nei a ua paa loa. A ke hooili hou ia nei ka lepo manu i hoahuia iho nei maloko o ka pa o ka malumalu mokuahi. E huli hoi aku ana ia ma ke alanui imi ukana kahi ana i hoi poino mai nei.
N A PALAPALA.— Nui loa na palapala i loaa mai i ke keena Kuokoa, a aole lakou i pau i ka paneia, aka e paneia aku no lakou i ka wa kupono. Loaa mai i ka hebedoma hookahi, aole e emi malalo o kanahiku leta o kela a me keia ano. He hoike ana keia i ko oukou paulehia maluna o ko oukou nupepa kamaaina.
KA M OKU KUNA HOU.— O ka moku kuna hou a Poka ma i kapili iho nei no Kimo ma laua o Hale o Lahaina, ua paa pau loa na hemahema, a ua kapaiia kona inoa o Neti Mele. I ke ahiahi Poakolu iho nei, ua holo aku ia no kana huakai mua loa no ka Malu o Lele, a ke kaliia nei kona hiki ana aku i ka pahu hopu a me ka lono hoohauoli manao.
AHAHUI HIMENI LIK ELIKE — E haawi ana ka Ahahui Himeni o " ke kama aliiwahine Likelike" o ke ehukai o Puaena, i kekahi po himeni ma ke ano hoohauoli maloko o ka luakini Hoole Pope, ke hiki aku ma ka po o ka la 29 o keia malama. Ke moeuhane ia aku nei, me he mea la oia ka oi o ka po lea o Halalii, aole mamua aku nei, aole no hoi ma keia hope aku a hiki i ka huli ana o ke ao nei. E ulele ia ana ua hoohialaai, hoouhauhene, hoolelehauli, e wikiwiki ai ka pana ana o na aa o ka puuwai ma ia po malalo iho o ke alakai ana a John Henry Von Gieson he loea noiau no ka aina pu kuikele mai o Geremania, aole o ka himeni wale no ka lehua oia po, eia iho no kahi nani o ka hookani vaiolina, Tika a me ka hookani ogana me ke pani ia o na maka o kekahi ma ke kua e hookani ai. O na loaa oia po no ka hemahema o ka Ekalesia. E hoomaka ana ka hana ma ka hora 7 P. M. uku komo e ninau ma ka puka.
KA HOIKE KULA SABATI NUI MA HILO.— Ua wehe pono ia iho nei ka hoike Kula Sabati nui o Hilo ma ka luakini o Haili i ka la mua o Ianuari, malalo o ke alakai ana a kekahi mau komite. Ua hui ia mai Onomea, a Hilo one, he eha mau mahele o na Kula Sabati. Ka (1) o Haili, (2) Onomea, (3) Kula Hanai, (4) Kula Baibala. Ua hoike ia keia mau kula me he hoike ana la o na kula la aupuni na kela me keia kumu papa i hoike i ka lakou mau papa iho, ma na haawina baibala, me na himeni i hoomakaukau pono ia, mahope o kela me keia mau kula i haawi mai ai lakou i na leo mele nahenahe me na ohe e kani hone ana, me ka brass band hoi, e kani palalu ana, a piha loa iho la ka hale i ka nani o na hana maikai. Ua ike pu ia'ku no hoi ko makou Kiaaina S. Kipi e kiai hoomanawanui ana ia ia, me ka hoomalu ana i ko ka hale a me kona haiolelo pokole ana mai hoi, e paipai ana, e komo nui kakou iloko o na hana maikai, ma na luakini me na hale halawai. Mahope o kana haiolelo, i kokua ia mai hoi e ke kahu o ke Kula Sabati, G. K. Maka a me ka hope makai nui, S. W. Kamakea. O ka hana hope loa, o ka noho ana iho o ke anaina e ai i ua mea ono, palaoa, a me ka wai i hui ia me ke ko-paa, a hookuu ia na hana o ka la i ka hiki ana'ku i ka hora elua me ka hapa i hoomakaia hoi mai ka hora umi me hapa o ua la'la. G. K. MAKA. Hilo, Hawaii, Ianuari 5, 1876.
NA PALAPALA I KE " KUOKOA."
Hooma na Ia Laka.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :—
A ia ma Honomalino, Kona Hema, Hawaii, kekahi poe e hoomana nei ia Laka ; o Kamaka (w) ke alakai o keia hoomana, oia no ka mea mua i hoolaha ia iho nei, ma Honokua, ma ka helu 47 aoao 3, a i kona hiki ana ae ma Honomalino, oia no kona one hanau ua hoohuli mai la ole i kekahi poe, a ke pule nei lakou ia Laka ; he mau hoahanau lakou no ka ekalesia oiaio, aka, i keia wa nei hoi, no ke kiabolo, hilahila ole no hoi keia Kamaka maka opiopio, a me ka poe no hoi i huli aku ma kana hoomana, ka i no hoi ua aui aenei ka po, ua kokoke mai hoi ke ao, nolaila, e haalele aku i na hana o ka pouli ; eia ka e hoi hou aku no i o Waawaaikiuaaupo ma la.— Aloha no.
Eia hou keia, o ua poe hoomana nei no ma kekahi ahiahi o kekahi la, ike aku la lakou i kekahi pea papipi, ua haki e lewalewa ana e hoouka ia ana e ka makani kuhi aku ia lakou o Laka la, e kuupau aku ana lakou nei i ka pule, oi pule aku no hoi lakou nei — a — o ka hele ole ia mai o Laka, ike maopopo nui aku la he pea papipi, he ao la ka uka ua pau kuhihewa, a ua like ia mai na haule ia kahi poe o lakou, no ka pule makehewa hoi i ka pea pipipi.
J. KAPAULUA. Ianuari 6, 1876.
Halawai makaainana.
E na hoa makaainana o ka apana o Koolauloa na keiki papa hoi o ka aina e noho ana mai ka Lae o Kaoio a ka wai o Waimea. Ke kono ia aku nei oukou e akoakoa ae i ka halawai makaainana ma ka halepule o Kahana ma ka poaha la 20 o keia malama a ma ka poaono la 22 ma ka halepule o Hauula, no ka hoolohe ana i ka haiolelo a ka poe e holo balota ana mawaena o kakou i luna makaainana no ko kakou apana iloko o ka haleahaolelo no keia kau ahaolelo ae e hiki mai ana, a ma ia hope aku e hooholo like ai kakou i ka mea a kakou i makemake like ai.
MAKAAINANA.
Kahana, Ianu. 13, 1876
I ka Apana koho o Kona, Oahu.
I na keiki papa o ka Apana o Kona, Oahu, na malihini hoi e lea mai nei ka moe i ka maluhia o ka aina a me ka poe a pau i kupono i ke koho balota ; ALOHA OUKOU.
Oiai, ua noi pinepine mai kekahi poe i ko maua mau inoa e waiho aku no ka holo balota lunamakaainana i keia apana ; a no ka mea no hoi, aole i malamaia kekahi halawai makaainana e koho ana i na inoa o ka poe i ae e holo ; nolaila, i ko maua noonoo ana i ko maua kulana a me ka maua hana i ko kakou aupuni a me ka aina kulaiwi i aloha nui ia, iloko o keia au ano nui o ka noho ana aupuni, ua konoia maua e ae, a ke kukala aku nei, o maua kekahi e waiho aku ana i ko maua mau inoa no ka holo balota lunamakaainana ma keia apana. A ke hooia aku nei maua, e kokua i ka hooholo ana i ko kakou aina a me ka lahui ma kahi e loaa mai ai na pomaikai. Aole no hoi maua e hele ana e kau i na auhau hou maluna iho o ka lahui, no ka mea, ua lawa na auhau o keia wa. Ma na pepa lulu e puka aku ana e ikeia ai ko maua mau manao. J. U. KAWAINUI.
A. KALAU LI.
Honolulu, I anuari 15, 1876.
Pau ka hale wili ko o Hanalei i ke
ahi !!
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe :—
O oe ke kukini mama nana e hoike ae i na mea hou mawae na o keia aupuni, nolaila, ke hoolilo aku nei au i keia nu hou maluna o kou hokua, i ike mai ai na ona nona keia hale wiliko i pau i ke ahi, a me na kini puni mea hou o'u e noho ana mai ka la hiki ma kumukahi a ka neo ana a ka la i Lehua.
Aia ma ka la 2 o Ianuari 1876, maloko oia po, o ka la 2 o keia mahina oia ka po o ka la Sabati a ao ae Poakahi pau iho la i ke ahi ka hale wiliko o Alani ma, ma ka hora 11 1/2 ia o ua po la, ma Hanalei, Kauai. Ua pauhia na kanaka a pau i ka hiamoe ma ua po la, a na ka leo o ka bele makou i hoala ae, eia ko makou iho ; he bele aha la keia o ka po e kani nei, he bele paha no ka hoomanao ana i na la nui o ke aupuni ; he bele aha la ? Ia manawa puka ae la au iwaho maamaama ana, i nana aku hana, he hale pauahi aia, i uka o Kikiula, hoomaka koke iho au i ke kahea me ka leo nui, pau ka hale wiliko o Capt. J. Ross i ke ahi e, a elua kahea ana pela, ala ae la na wahi e kokoke mai ana, ia manawa hana koke iho la au i ko'u lio, no ka holo ana e kokua i kela pilikia, o ka loihi nae mai o makou aku he 3/4 mile paha ke kaawale. Pae mai la ka leo o ka mea mahalo ia H. J. Wana e holo koke oe e nana i kela pilikia. Ia manawa holo aku la au me ka wikiwiki a hiki ma keia kapa aku o ka muliwai, o Hanalei, e kokoke ana i kahi e a ia nei e ke ahi, ike aku la au, o ka hale huila mai o a o ua haule ilalo, a e kuku ana na mea hao iluna, na wili, ua hele a enaena a piha iho la au i ke kaumaha a makau maoli hoi ; ike aku la au i na kanaka e holoholo ana me na bakeke wai a Capt. J. Ross. Hoomaka aku la au i ke kahea ma keia aoao o ka muliwai, Heaha ke kumu i pau ai ka hale i ke ahi e ? ike mai la kanaka ia'u, a pane mai la, aole makou i ike i ke kumu i pau ai. Ia manawa noonoo iho la au i ko'u wahi e hiki aku ai ma kela kapa. Aole i hiki ia manawa, ninau hou au, Aia anei o A S. Wilcox malaila, aole, ia manawa kii hou aku la au i ka hope makai nui. Holo aku la au me ka awiwi a loaa koke aku la no ia'u, Owai keia ? pane koke aku la au, Owau no o Z. Seta, Ihea aku nei oe ? i holo aku nei e nana i ka hale pauahi, ninau hou kela : Ka hale hea ka i pau ? pane aku au ka hale huila, a pau loa a me kekahi hale laina, a koe hookahi hale i koe, e pili nei ma ka muliwai o Hanalei, a ua haule ka hale ilalo, koe wale no o na mea hao ke ku ana iluna. Ua ninau aku nei oe i ke kumu i pau ai ka hale i ke ahi ? ae, ua ninau aku au, a ua hoole mai kanaka, aole makou i ike i ke kumu i pau ai ka hale hale huila i ke ahi. Ia manawa holo aku la maua, a au aku la, a kau ma kela kapa o ka muliwai. Paa mai la ke alanui i ke ahi a me ka uahi pu. Hoomawanui aku la maua a hiki i kahi a na kanaka e hoolei nei i na bakeke wai iluna o ka hale laina i koe. Aia malaila ke kaikaina o ka lunakanawai apana J B Keama, hoomaka koke makou i ka hana me ka ikaika lea, i pio koke ke ahi i ka hale laina i koe, ke ua nei ka ua i keia manawa a makou e kinai nei, a pela makou i hoomanawanui ai me Capt. J. Ross, a ao ia po pio iho la. Eia ka mea kupanaha, aole wahi pake hookahi i hele mai i kela po e kokua pu, he ole loa no. Eia wale no ka poe i kokua i keia pilikia o Capt. J. Ross a me 25 kanaka a oi ae me ka luna hana J. W. Lota, A S. Wilcox, Capt. Makai, Z Seta O makou wale iho no, me J B. Keama kai kokua i keia pilikia nui, a o na kanaka a me na pake, a me na haole ke hiamoe nei no, ka malama ana i ko lakou wa hiamoe no ka hana kumakahiki, aole i hele mai e kokua i keia pilikia. Kekahi hapa o na kanaka ua hele mai, kekahi aole, a ke nui nei makou me ka ikaika i ke kolohe nana i hana keia karaima nui. O ka loihi o na makahiki o ke ku ana o keia wiliko he 11 paha makahiki. Kukulu ia i ka makahiki 1861 a no ka pau ana i ke ahi, ua hala ka nani. Ke i mai nei ka baibala " aole i mai ke ahi ua ana au." " O ka mea i huna ia ma kahi malu, e hoike ia ia ma ke akea.
Pela ka moolelo o k a pau ana o keia hale huila i ke ahi. Z SETA
Lunapaahao.
Hanalei, Kauai, Ianua ri 9 1876
A ha Kiekie o ko Hawii Pae Aina. Kau o Iulai 1875.
L. Marchant vs Hattie F. Marcha nt.
He hoopii oki mare keia na ke kane e kue ana i kana wahine, e olelo ana ua huna ka wahine i ka hewa moekolohe ma kekahi mau manawa mahope o ko laua mare ia ana, a mamuli o ka mana o ke Kanawai e pili ana i ke oki mare, i apono ia ma ka la 18, o Iulai 1870, ua pono e oki ia laua me ka nana ole i ka Mokuna 51, o na Kanawai o ka makahiki 1874. Ma ka Mokuna 16 o na kanawai o ka makahi 1870, ua hoakaka maopopo ia na kumu e ae ia ai ke oki mare, a ua hooholoia aole e ae ia no na kumu e ae — e nana i ka pauku 1, o ia kanawai — a ua hoakaka ia ke ano o ka hana ana mahope iho, a ma ka — pauku 12, ua hooholoia " ma keia ua hoopauia na Pauku 1323, 1324 a me 1325, o ke Kanawai Kivila me na kanawai a me hapa Kanawai a pau, e kauoha ana o ka hanaia ana o na hihia oki mare ma na koena, a me na kanawai a me na hapa kanawai e kue ana i ke ia " O ka manao a me ke ano o keia kanawai he mea e oi ai ka paakiki o ka loaa ana o na oki mare mamua o ko ka wa i hala. Ma ka pauku mua o ka Mokuna 51 o na kanawai o ka makahiki 1874 ua hoopau ia keia kanawai i hai ia ae la, a ma ia hana ana ua hoala houia na pauku 1323, 1324 a me 1325, o ke Kanawai Kivila, ina aole ka pauku 20 o ke Kanawai Kivila, a penei ka heluhelu ana o ia pauku. " Ina e hoopauia kekahi Kanawai, aole e lilo ia hoopau ana i mea e hoola hou ai i kekahi Kanawai e ae i hoopauia, ke ole i hoomaopopo ia pela." A o ke kanawai o ka makahiki 1874 oiai e hoopau ana i ke Kanawai o ka makahiki 1870, aole i hoomaopopo mai i ka hoola hou i na kanawai i hoopauia e ke kanawai o ka makahiki 1870, nolaila ua ikeia aole kanawai e ae ana i ke oki mare ma keia mua aku. Aka ua oleloia ua mana ole ka mokuna 51 o na kanawai o ka makahiki 1874, no ka mea ma ka pauku elua ua hooholoia penei. " E hoala hou ia, a ma keia ke hoala hou ia nei ke kanawai e ae ana i ka poe i okiia e mare hou, i aponoia ma ka la 24 o Mei, M. H. 1866. (E nana ma ka aoao 3 o na kanawai o ka makahiki 1866 ) Aka o keia Kanawai i manaoia e hoola mamuli o keia Kanawai ua hoopauia e kekahi okoa loa i ke Kanawai i manao ia e hoopau, oia hoi ; ka mokuna 10, o na kanawai o ka makahiki 1870 ma ia kanawai ua hoopau ia ke Kanawa o ka la 24 o Mei, 1866, a ua hoololi ia ka pauku 1334 o ke Kanawai Kivila, nolaila ma keia kanawai ua hoola ia kekahi me ka hoopau ole i kekahi.
Ua oleloia mai ua lilo i mea ole ka Mokuna 51 o na Kanawai o ka makahiki 1874, no ke kue i ka Pauku 77, o ke Kumukanawai a penei ka heluhelu ana o ia pauku. " I mea e hihia ole ai, no ka hui o na mea ano okoa iloko o ke Kanawai hookahi, e hookaa waleia ke kumu hookahi ma ke Kanawai hookahi, a e hoakakaia ke kumu ma ke poo." Ke manao nei ka Aha i keia pauku o ke Kumukanawai he kauoha paa, a o ka hana ole ana o ka Ahaolelo e like me kona kauoha he mea e lilo ai na kanawai i hanaia ma ia ano hoolohe ole a nana ole i keia pauku i mea ole. Ua maopopo o ke kanawai e ae ole ana i ke oki mare ma ia hope iho, a maloko no oia kanawai ua olelo ia ua hiki i ka poe i okiia e mare hou, he mau kumu okoa loa iloko o ke Kanawai hookahi, a nolaila mamuli o ka mana i haawi ia i keia Aha, ma keia ke hooholo nei makou ua kue ka — Mokuna 51 o na kanawai o ka makahiki 1874, i ka Pauku 77 o ke Kumukanawai a nolaila ua pau a lilo i mea ole. ELISHA H. ALLEN, Lunakanawai Kiekie o ka Aha Kiekie.
CHAS. C. HA RRIS, Lunakanawai o ka Aha Kiekie.
A. F RANCIS JUDD, Lunakanawai o ka Aha Kiekie.