Ka Nupepa Kuokoa, Volume XV, Number 1, 1 Ianuali 1876 — HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA POHIHIHI O KA 1866! [ARTICLE]
HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI! NA MEA KUPANAHA O KA MOANA! KE ALA O KA MEA HUNA, A O KA MEA POHIHIHI O KA 1866!
j MAHELE 1. I MOKI'NA 11. I ' lioiknkou e manao wale. o pa--1 JL paono ia ke oolea o kein lueu ka- ! ufi, a o pauini ia hoi ka ikaika o ke a-u; | ine ka hiki ana inia ke holo i iwakalua mile i ka hura hookahi, e ike auanei kakoa, e like pu ana na hookui ana o keia lae-hno-kela me ka mea i loohia ai i ke Socotia. Ke hoopaa nei au i ko'u oianoo, he lae-hao kela nunui loa no ia o ke kai, a hiki i ka wa e loli hou ae ai ua ano i hoakakaia mai no ua mea kamahao nei, a he uiea kuua hoi kona i like ole me ke ku*ia mau o ke a-u, aka, me lie ano kepa la, e like me ka ihu Lookui o na moku hao kaua, no lakou ka manoaooa pepeekue a me ka maua hoonee pakui i ka %va hookahi, e bou aku aku ai i ka enemi. Oia iho la ka mea hiki ia'u ke hoakaka aku no keia mea pohihihi akaka ole o kona ano, ke ole he mea hou i e ae kekahi naoa e hoopepe iho.i keia | manao, he mea hoi i ike maka ia, a i hoao pakaia ; a he mea hoi i puka mai noloko o na paiena o ka oiaio maoli." Ua puaiiaia na huaolelo hope e a ; n, ijo ko'u ano kuihe i.ka'u mau mea i hoakaka ai; aka, mai ka hoomaka ana o ko'u kukulu manao a hiki i ka paiena | hope, ua makemake au e hoomaluia ka hanohauo o ka'u oihana t ma ke ano, he Kumu uo ka Museum o namea kino ma Parisa, i mea e paheuehene nui ole ia'i e na poe Amerika. ka poe puni hoohenehene nui wale, ke ike lakou i kekahi mea ano ole. Pela i waele ne ai aei i alauui no'u e pakele ai. Aka nae, ua ae aku he "pilikua" ano hou ke holo aua iloko oke kai. Ua uoonoo nui ia ua Kumumauao Ia o'u, a o ka hopena» ua puka mai la na mahalo nui ia. Ua nui ka poo i huli mahope o ko'u manao. uo ka mea, ua haawi aku au i na kalai manao ana i hiki ke apo like ia mai e kalehulehu, me ka loaa ole okekahi kurau e hoohalahalaia ai. Ua oluolu hoi ka munao o ka lehulehu, ma ka loaaana 0 kekahi oiea kokua nui i ke ola aua o ua i-a nui weliweli oka ikaika, e like me ka lakou i koho wale ai i kino hou. A o ke kai ke kaa lawe kupono no ko | lakoa mau kiuo nuaui e holo ai, ame , kahi e hiki ai ke hoopuka mai a hoola* ha ae i ua kino uuuui e like me ka pilikua ; he mea ole na holoholona uunui o ka honua nei iuiua o lakou, e iike me ka elepani a me ka laebaok©la. Mai ua kumu manao Sa o'u i kamailio nuiai ua nupepa kalepa a me na nupepa pili iua mea hoohoihoi. Ua lokaoi iike ua nupepa il Eteie Kalepa" a me ua moku, ko Sot;da Papahelu, kamoka Lawe Leta, ke Au-holo-kai a me ka Pana laau Leo mahope o'u, a pela hoi me ua nupepa a pau o na Hui Pauihakahaka Moaua, ka poe i mauao e hoomahuahua Ika nku pauihakahaka ona moku. Ua ala like mai la ka leo o k& lehalehu t! e huliia na poopoo a pau o fca moana a hiki ika loaa ana o iia a-o lele kai la v a e hoopaui» bst kooa fao!o hoo aua iloko o kn moaua ika w» e loaa ai. O Amerika Hoipoia ka maka n|iia i ke kahua ; ma Nu loka i lioomakaokauiWi kekahi huakai oo ko aloalu aba i ua a-u uui la* 0 ka Aberabama Linekoua ka moku manuwa i kauoha koke ia e hoomakaukau oo ka holo &We huli; ao ua moku la, ke moka maUn oi loa o ka holo, Ua weke h(K>bamnma)ii n» b»le hoahu mea kao* i ke Kapena y«ragata, ka mea i hooiii ia aku ai ke kauoha, e hoolako koke l > .
1 i na raea kaoa no ua moku manuwn 1« ; akn, i ka sva i hoohoioia ai kela kuuoha, e alaalu i ua pilikua nei, o ka wa 110 ia i ualowaie ai ka pilikua, me ka ike hou ole ia. | A hala na nialama elua o ke kali ia | j ana, aole oia i ike hou ia, aole no boi i j lohe houia niai kekahi mea uouu. Ao- ; he moku i hnhiwai pu me ia. Me he | mea ia nae, ua ike e no keia lae-haokela j o ka moana, no na mea e ohomuiH ana ! nona a puni ke ao holookoa. Ua lilo keia he mea e kamailio hou ia ai e ka lehulehu a me na te!egarapa o ka Atdlauika. Ua puana hou ae Ia ka poe paheneheno, he pepeiao lohe ko ia nei,ua hoolouo oia i na olelo o ka waea olelo. no ua mea e kamailioia aua nona, a oia kona mea i a-he ai. A i ka \va hoi i hoomakaukauia ai ka moku manuwa no ka holo loihi ana a me na ano mea kaua a pau, u me na auo lawaia a pau, aohe mea nana e hai mai i ke alanui e holo aku ai. Nani ka hoo manawanui o keia kakali ana ! Ma ka la 2 o lune, hiki mai la ka louo, uh ikeia ua holoholona nei e kekahi mokumahu o ka laina o Kapalakiko, ilo* ko o na hebedoma ekolu i hnla hope ae, ma ka Moaua Pakipika Akau. O keia kekahi o na mokumahu e holo mau ana mawaena o Kaliponia a me Sanahai. Ua aluka hou mai la na pioloke ana o ka lehulehu a oi aku i ko na wa muH. Ua hoopiha koke ia iho la ka moku i ka lanahu. Ekolu hora mamua ao o ka haalele * ana mai o moku Ahemhama Linekona i ka wapo ae-kai o Burukalinv>, ia wa i loaa mai ai ia'u kekahi palapala, me na huaolelo i kaknoin malalo iho.: "Ia M. Aron.\x. Kumu ) 0 ka Museu.m o Parisa, ) Aloha oe:—lna oe e ae e holo pu me keia huakai, mahma o ka Aberahama Linekona, ua oluolu loa ke aupuni o Amerika Iluipuia, e ike i kekahi elele no Far»ni t ma ia huakai ano hou- Ua hookaawale ke Kapena Faraguta, i kekahi keena nou. Me ka mahalo. J. B. Hobson, Kakauolelo o na Mokukaua." I MOIiUNA 111. | HOOPAA ANA I KUU MAN'AO. Ekolu sekona mamua ae o ka hiki ana mai o ka J' B. Dobson palapala, aole \ 01 aku ko'u manao alualu i ka lae-hao-kela o ke kai, mamua o ka hoao ana e huli i ke alauui e hiki aku ai i ka welau Akau Ekolu seknoa mahope iho o ka heluhelu ana i ka palapalaa ua Mea Hanohano la, ua hoopaa iho la au i kuu mauao maoli, a i ka manaolaua hookahi o kuu ola ana, e huli aku no au i ka meheu o keia pilikua hoopilikia wale, a e hoomaemaeia oia mai ka papuliua aku o ko ke ao. Aka, o ko'u hoi ana mai no ia mai ka'u huukai mai, me ka luhi a me ka maopaopa no hoi o na lala, me ke ake e hoomaha iho no kekahi mau la a oluolu kupono. Aohe a'u mea e ae i lia ai, o ke ake noi wale no e ike hou aku i kuu aina hanaa, i ko'u maka'ioha, ko'u home j ponoi a me na mea nani a'u i hoiliili ai. Aka ano, aohe mea nana e kaohi mai j i» ? u ! Ua poina ia*n na mea a pau—ka ; luhi, na hoa'loha, kuu aina hanau a me | na mea a'u i hoiliili ai—a ua ae -aku la au a»e ke koihe ole i ke noi a ke aupnni Amenka. ■ "0 na wehi a paa e hele aku ai" wahi a*o, u e hiki aoa i £uropa, a malia ke hele la keia lae-baokela i na wahi kokoke i Faraui, a pela e hookokoke ia ako ai au i koa aina aloh». Malia boi, ma | oa kai paha o £oropa, e paa ai keia holoholoua i ka hopuia, a e pemnikai auanei au, ma ka loaa ana o kekahi hapa o kona !ae kui no knu Museam»." 4 nae ia manao a me iia oakui ana boi o kiia puawai, &o ke ake aai e kan koke ake ilona o ka moka i kahea aka ai 4i E Ooaila." O Cos|k ka inoa o kaa kauwa, he keiki paukle a hana pono hpi, me ka hoopiU mm ia'o, a oia k&'a hoahela iloko &ka'a haakai | & pau, O Faranadeia ko&a ai&a hame.
U t m«ikem 'ke au i«i;i, a u.i p<tu!eie mni oia ia'u. Ue oia ina ka nauaina, he miki»ilri man ina kan«i ihau hana, he j ake imi ina kon t ano, he wiwo ole iloko {onapiiikiu ku i ka wa; he mau lima j j eieu loa kona, a m-ikaukau m au hoi no j 1 kekahi hana i haawiia aku iaia; aka, he; hookae i koua inoa iho, aole loa e ae j e hoike aiui i ka moolelo o kona hana- j uuu, ina e ninauia aku. j No na makahiki he umi i hala hope | ae, ua ukali pu o Cosila me a J u ma naj wahi a pau i hoounaia ai au no na mea pili akeakamai. Aole loahewaiohumn.ai oia no ka loa a me ka iuhi o kahi ■ i heleia, aole no hoi i haalele iki mai ia'u ma ka aiua e, ina he aina nialihini e like me Kina a me lvonogo. Maluna ae <|keia mau inea a pau f oia ka ikaika l maikai o kona ola kino a me ka paakiki ! 0 kōua mau io huki ; <aole nae he mau j olona ikaika ; a he molaelao hoi kona I *He kanakolu na makahiki o keia keiki. a ke hoohalikeia kona mau makahiki me ko kona haku, ua like ia me ka 15 i ka 20. Ak-i, hookahi wahi kina o Cosila, aole oia e mai ana ia'u, ke ole he kanaka e ae kekahi : a i kekahi wa nae, ua ane hooinainaia au noua. lI E Cosila!" i kahea hou aku ai, me ka hoomaka ana e hoomakankau i na mea no ka holo ana, me kuu mau lima i hoowelaia. Ua akaka ia'u ke ano o ka'u kauwa, aka, ma ke ano he rula mau no ua haku, aole loa au i uinau aku no kona manao, ke makemake oia a makemake ole paha e helo pu me a'u ma ka'u mau huakai hele : aka, i keia wa, hehuakai loihi paha keia, aole paha, a he huakai paha 1 oi aku ka weliweli, no ka mea, i ke alualu aua i keia holoholona, he hiki loa i u* iwikani la o ka moana ke hoopiho i ka moku manuwa, me ka hiki ana e hoopo-ha i ka hua. Heaha la ka Cosila e olelo mai ai? "E Cusila," i kahea hou aku ai au no ke koiu o na manawa. Komo mai la oia me ka niu&u mai, "0 oe anei kai kahea ae nei ?" "Ae, e kuu keiki, e hoomakaukau koke i na mea a pan no'u a ine oe pu. lloko o na hora elua i koe, e haalele ai kaua i keiawahi.'' "E like me kou makemake," i pane mai ai oia. . "Ae, mai hoomaunanna wale i ka manawa ; e hookomo iloko o kuu pahn i ua mea hana a pau uo ka hele ana ; i kuu mau knka, palule a me na kakini— me ka helu ole—a e like hoi me ka hiki ia oe. E wiki." 11 A pehea na mea i hoiliiliia e oe?" wahi a Cosila. 4 'M»hope kaua e noonoo ai no ia- Ma ka hotelb nei e malauiaiaai ia m u mea no keia Wa." "Pehea ko Bah.irousa ola ?" lakou do e hanai i ko kaua wa e hala ai, aka, e kaunha aua au e hoonna mua aku i na holohoiona a pau i F»rani, no ka mea, ao!e kaua e hoi ana i Parisa i keia manawa, aka, e hiki aku aoa uo pah i iUila, ma ke kaapuni aoa i ka hoaua, no ka mea p ao!e e holo poio aaa ka mokii ilaila. E k*u ana kaua maluna o ka moku manuwa Aber<tham» Linekon*." Paoe mai o Cosila, "Ua pono e like me koa manao." tt ß kuo hoaaloha," wabi a ? a, "be baakai ha!i keia i ka pilikoa o ke kai, i ke a-o kaolana. E hele ana kakou e anai iaia mai ke kai akn. 0 ka mea nana i knkau na bak« "No na mea hana o ka Papaka o ka aoie e biki iaia ke hookaolua, no ka holo pu ana a|u me Kapena F*r*gata. He bnakai baoohano keia, be poino aae! Aole kakou i ike i kahi e hele aka ai; oo ka mea, bt hoioholooa ano e keia, Ua like ko kakoa bolo aoa me be mea la aole, akfi t he Kapeu* makaala maa siae ko kibkoa/ _ Ma keia man oleloi boli aeai aa e. knmūm pono po k» malama %m I k»o BabirōQda t i ka mea mm ka batole» a
kau ;«ku I« iliui« o ke knn tue 0 Ao(e t emo, ua hiki koke mai U ko m »• ua ui «u uk niH iluna o ka moku. Awiwi aku ia au ilunu o ka moku. me ka uinau ana no ke Kapena F.tragota. Alakai aku la kekahi luiua ia'u mahope o ka moku, a ku aua au imua o kukahi alii manuwa ui o na UeleUolena, me ka pahola mai i kona lima ia'u, a ninau uini la hoi, u 0 Mr. Arouasa anei oe ?" Ae aku . la aii, me kuu ninau "0 oe auei ke Kapeua F.»r-igufc** Kuuou oiuolu mai kela, me ka i mai, "Ke hwokipa aloha niai nei au ia oe mo { -ka puniehana nui, ua makaukau kou ; keena." j Kuuou aku la au, a nonoi aku la, e| alakai ia aku au i ke keeua i hookaaw,<-» leia no'u. ! Ua kupono loa ka wae ana i ka m»»ku ; Aberahuma Liuekona uo keia iuiuk.ii, no ka mea, he moku mauuwa oi loa ia o ; ka holo, ua hoolakoia mw na enegiui i oi aku ka ikaika, e hiki ai ke kaomi i I i na ea ehiku. Malalo o keia ikaika m«- j hu, e hiki no i ka Aberahama Linekona I ke holo no na mile he 18* i ka hor»j hookahi—he luaole kona holo, ?»ka hoi, he moa ole ia ke alualu aku mahope o ke kohola nui. 0 na kuene i hoomakaukauia o na moku nei, ua nani maoli, a ua kupono hoi no ka holo ana i ko kai. Ua oluoiu loa au no ko'u keena mahope o ka moku, a e hamama ana ka puka o ke keena 0 na pu. Haalele iho la au ia Cosila, e hoonnhonoho pono i ko maua mau pahu, pii ae la au iluna o hope o ka moku, i ike aku ai i ka hoomakaukau an-i no ka haalelo ilio i ka aina. Ma keia manawa i kauoha ae ai ke Kapeoa Faraguta, e hookuu i ke kaula 1 pH» ai ka Aberahama Linekoua i ka wapo o Burukalina. No ia mea, ina e lohi iki iho au a hala ha hapaha hora, ina ua hala ka moku, a haule au i ka hope waa. Hoouna aku la oia i ka wili-ki e pii mai. "Ua piha anei ka mahu ?" i ninau akn ai oia, Ae ia ka wili-ki. Paeie aku la ke Kapeua F<traguta, "Ehookuu hou iiku." 0 ka wapo o Burukalina & mo na wahi a pau o Nu loka, e pil| ana i ka muliwai Hikina, ua hele ia mau wahi a piha u i na kanaka. Pa-e mai la na leo huro ekolu mailoko mai o ua kani-a-i o elima haneri t iusani ; a he mau tansani hainaka i pulelo ao la maluua o ua poo 0 ka lehulehu, uo ka haawi ana mai i kealōha i ka moku Aberahama Linekona, a ua hoomauia na kowelo aua a hiki wale i ko makou komo aoa i na wai o Hudesona, ma kahi oololi o ka auemoku 1 hookumuia ai ke kauhale o Xu I »ka. Alaila, huli ae la ka moku ma na kapnkai o Nu lert»se, ma ka aoao u ua muliwai uaui nei, i uhi paapuia e na kauhale, a holo aku la hoi mawaemo na papu, na mea nana i haawi mai i ke aloha hoohikilele, me ka leo o n* pu nui. Ua haawi aku la makoo i ke aloha, m * ka huki ana ho i ka hae Amerika t tion<« ekola, k« mea uona ua hoku I • leliie he kanakolu kuinamain*, > puleio hanhno ae ma ke kia hope J hlnīla. hookualiliiia iho la k* holo o ka m »ku, »»iai e au aoa i ka nuku oloii, i hoaī|ou<i ia me na mouo ma ke kuono maloko e pili aua me ka Lae Kidou One, a holo piii aku la makou ma na kapakai o ua lae one la, & he mau tansaoi hoi na makaikai i huro mai la ia makou mai ua kahakai oue luakaha mai olaila. Aoie i haalele mai na waa pailata ia makou, ke ukali nei no, a hiki i ke kaaiike aaa me oa ipukokui awa eloa i ka " nuku, e komo ai i ke kowa o Nu loka. ! I ke kani ana o nabelē eono(hur« 3), kau aku la ke paiiaka iluua o ka waap;» ( a holo aku i kona moku knna e ukali mai ana ia i», ia wa i ho-a ia ae ai ke ahi, hoomaka «e la hoi ka nome powahi aua o na huila iluoa o na ale, a he manawa ole, oa maalo ae 1* ke kahakai ie* na haabaa o mokupuui Loihi; i ke k«ni ana o na bele ewalu (bora 4), ua nalo akn ia oa ipukokuio Mokupuui Abi, ma ko makoa komohana akao, a e holo aua ka moka me ke kuupuu piha ta o koaa mahu i m wai oiioli o ka Atelaoika. \