Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 50, 11 Kekemapa 1875 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

@@@@@@@@@@@@@@@@

 

@@@@@@@@@@@@@@@@

 

@@@@@@@@@@@@@@@@

 

            UA hookohuia o Iosepa Manuela, e ka Papa Hoonaauao, i Lunakula no ka Apana o Koolaupoko, mokupuni o Oahu, ma kahi o E H Boyd i hala aku la.
Ma ke kauoha a ka Papa Hoonaauao.
W JAS. KAMIKA, Kakauolelo a ka P.H.
Aliiolani Hale, Nov 22, 1875 731

 

            E hoomaha ana na Kula Aupuni ma ka olelo Hawaii, o ka Apana o Kona, (Honolulu) mokupuni o Oahu, mai ka la 17 o ka malama o Dekemaba e hele nei, a ka Poakahi la 5 o Ianuari 1876, a ma ia la e hoomaka hou ai ke kula ana. W. JAS. KAMIKA, Lunakula o Honolulu.
Aliiolani Hale, Dec 1, 1875. 721

 

E HOOMAHAIA na Kula Ao Kumu ma ko lakou mau kahua mua, ma ka Poalima, la 24 o Dekemaba e hiki mai ana a e hoomau ana no na la ewalu.
Ma Hilo – O C H Wetmore ke Kahu.
Ma Napoopoo – Na M N Greenwell e hoomalu.
Ma Waiohinu – O Rev. L. Lyons ke Kahu.
Ma Honolulu -
Ma Koloa, Kauai – Na Rev. J.W. Smith e hoomalu, a o John U@@@ he kumu,
Ua @@@ ke Kula Ao Kumu o Wailuku, a olelo hou ia.
H R HITCHCOCK, Kahukula Nui.
@@@@ @@@@, Aliiolani Hale, Nov 30, 1875 731

 

E MALAMAIA no na La @@@@ Puni, oia hoi na la kulaia o ka Lahui, ma o na la i hoikeia malalo iho. E paniia hoi na Hale Oihana Aupuni a pau ma ia mau la.
Poakahi, 28 - (no ke kaa ana o ka la 28 ma ka la Sabati)
Ka La i ikeia mai ai ko Hawaii Kuokoa.
Poaono, Dek 25 – Karisimaka.
Poaono, Ianuari 1, 1876 – La Makahiki hou.
W.L. MOEHONUA, Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Nov 24, 1875. 790

UA OLUOLU i ke Alii ka Moi ka hookohu ana i keia mau Keonimana malalo iho, penei:
            Papa Ola. – Hon. S.G. Wilder, Dr. R McKibbin, Jr., Dr. @ @ Hutchi@@@.
            Papa Hoopau Lima Hana. – Hon. J Mott Smith, Hon. W. Jas. Smith, Hon. J U Kawainui.
Hale Alii Iolani, Novemaba 9, 1875 738

 

MAMULI o ka make ana o R H Stanley, ua oluolu i ke Alii ka moi ka hookohu ana aku ia ka Mea Hanohano J S Walker, i Loio Kuhina no ka manawa.
Honolulu, Novemaba 5, 1875 728

 

UA OLUOLU i ke Alii ka Moi ka hookohu ana aku ia Col. Chas. H. Judd, i hoa no kona Aha Kukamalu.
Halealii Iolani, Oct. 28, 1875. 727

 

KE hoikeia aku nei ka lohe, i ko'u wa e kaawale aku ai mai ka mokupuni o Oahu, o Col. W F Allen ke noho hope no ma ke ano Kiaaina. JNO. O. DOMINIS.
Kiaina Oahu.
Keena Kiaaina, Nov 1, 1875. 727

 

UA hookohuia iho ka poe nona na inoa malalo iho i mau Hoa no ka Papa Hoopii Auhau, i kulike ai ma ke Kanawai o Augate 8, 1875.
HAWAII – Hilo – L Severance, W.H. Reed
Puna – J W Keaomakani, D.W. Makuakana.
Kau – C N Spencer, J Namauu.
S. Kona – H N Greenwell, M@@@@.
N. Kona – George Carseley, D K Makainui
S. Kohala – D F Sand@ord, J Y Davis.
N. Kohala – R H Atkins, George Holmes.
Hamakua – G Bicknell, J K Kaunamano.
MAUI – Lahaina – L Aholo, W R Brown.
Wailuku – H @@@@, W P Alexander.
Makawao – Kapule, D Crowningburg.
Hana – M Ulunahele, E Helekunihi.
MOLOKAI. - @ G Dwight, J W Kalua.
LANAI – F H Hanelden, S Kealakaa.
OAHU – Honolulu – J P Green, A Kalauli.
Ewa & Waianae – J H Coney, Anakalea.
Waialua – S N Emerson, Nataniela.
Koolauloa – A L Smith, S M Nauakan.
Koolaupoko – H J Coolidge, M Rose.
KAUAI – Waimea – G B Rowell, Kamalenui.
Koloa – F Bindt, Mika.
Lihue – G W Wilcox, S P Hapuku
Anahola – C Bertleman, D Nuiloahiki.
Hanalei – S W Wilcox, Z. Seka, E Krull
NIIHAU – D Kua, Kaika.
JNO. S. WALKER, Kuhina Waiwai.
Honolulu, Nov 2, 1875. 727

 

MAKANA KIEKIE

---A KA---

Nupepa Kuokoa no 1876!

            I keia makahiki ae 1876, e haawi makana ana ka Nupepa Kuokoa a Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, i kona poe hookaa palua dala mamua, i ka makana kiekie a hano hano, oia hoi na Kii o na Moi ehiku o Hawii nei, mai a Kamehameha I, mai, ka "Napoliona o ka Pakipika," Liholiho I., a Kamehameha II., Kamehameha III., Kamehameha IV., a Liholiho II., Kamehameha V. Lunalilo I., a ia Kalakaua I.  E paiia ana na Kii o lakou a pa maluna o ka pepa manoanoa, i hiki ai ke malama paulehia loa ia.
            Ua makaukau ke Kii i keia wa, eia iloko o ko makou lima, a e hoounaia aku ana mamua o ka la Karisimasa i na Luna a pau i akaka ka ni o ka poe hookaa e iaia.  Nolaila, e liuliu, a e hoomakaukau ka poe lawe Kuokoa o keia makahiki ae, i loaa ai ka makana milimili na oukou e hooili aku ai i ka oukou mau keiki.
            E hookaa e i na Dala Elua, a e loaa ka makana me ka lohi ole!

 

Ka Nupepa Kuokoa
---ME---
Ko Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a yea
HONOLULU, DEKEMABA 11, 1875.

 

            I KA MAKOU huakai hana aku nei i ka moku o Keawe, ua hoolanaia ko makou mau manao mamuli o ka hoohoihoi nui mai o na poe i halawai me makou no ko lakou ake e lawe nui i ke Kuokoa i keia 1876 ae, no ka mea, he makahiki ano nui ia.  Makemake lakou e ike pau ia ka moolelo o ka Hale Ahaolelo me ke koena ole.

 

            KE MAHALO aku nei makou ia oukou e na Luna Kuokoa e hoike e mai nei i ko oukou hooikaika nui e mahuahua ka poe lawe i ka kakou Kilohana i keia makahiki ae. O ko makou ake no ia e puni kakou i ka malamalama o keai mea he nupepa.  He mea waiwai ani keai, a aole no hoi oukou e hoohokaia ke hilinai maluna o ko kakou nupepa nei, no ka mea na kamaaina a ua mea ka maalo ana imua o kakou a pau.  Ua ike ka lahui i ka makou hana iloko o na makehiki he umikumamuha o ke kaalo mau ana mawaena o kakou.  Nolaila, e hookanaka kakou, e ku iluna a e pupukahi ma ka lawe ana i ka kakou milimili.  He elua pepa i koe o keia makahiki, alaila, e puka aku no ko makou pepa mua i ka la mua o ka makahiki 1876

 

            I KA Poakahi iho nei, la 6 o keia malama, ka weheia ana o ke kanalima paa o na kau Ahaolelo o Amerika Huipuia mai ka hookumuia ana mai o kona noho ana malalo o ke ano aupuni kumukanawai, ma ke kulanakauhale o Wasinetona.  I keia kau, ua hapa nui ka poe Democarata no loko o ka Hale Ahaolelo o lalo, oia ka Ahaolelo makaainana a na aupuni Moi e kapa ai, aka he aupuni makaainana wale no ia a pau, nolaila, he Hale o lalo paha ka inoa kupono a heaha la.  O kekahi hale, o ka Hale o na Senate, oia paha ka hale o luua, a Hale Alii hoi ma ke kapa ana a na aupuni alii.  O ka Hale o lalo, oia ka Hale mana nui.  Aia ia Hale ke kaana ana o na hana nui a me ko lakou hooholoia an!.  Oiai i keia kau, he poe lunamakaainana Democarata ka hapa nui loa o lakou, nolaila, he mea maopopo, e kohoia ana ka lakou luna hoomalu e koho ai a e pau loa ka hapanui o na Komite mau me keia poe Democarata.  Aka, eia kakou mai kahi mamao loa aku, aole e hiki ke hooiaio pono a hiki mai na lono oiaio.  he mea kupanaha nae ke hoomaopopo iho, ua oi na Democarata ma ka Hale o lalo, a na oi hoi ka aoao Ripubalika ma ka Hale Senate.  A o ka bila e hoomana ana i ke Kuikahi Panailike e mana aku, oia paha auanei kekahi o na bila mawaena o na hana mua.  Oiai o ka hapanui o na lunamakaainana o ka hale o lalo, he poe hou loa, nolaila malia paha e hala ana he manawa, alaila ike lea iho na hoa hou i na pono o ke kuikahi panailike.  O ka pomaikai e loaa ana ia Hawaii make kuikahi, oia pu no ke loaa ana ia Amerika.

 

            IA MAKOU i kaahele aku nei ma ka hapa nui o kekahi o na mokupuni, ua nui na hoaloha a me na makamaka i halawai mai a launa kamailio me makou ma kela a ma keia mea e pili ana i ko kakou noho aupuni ana.  He mea haohao no makou ka ike ana ua komo loa aku ka noonoo o kekahi poe kusaina no ka hoomanao ana i ko kakou poe naauao i make, kupono no ka lawelawe oihana aupuni, aka aohe nae i lawelawe; a ina ua lawelawe kekahi o lakou, alaila ma na oihana liihi ola ole wale no.  O kekahi poe hoi, ua paa maloko o ko lakou buke hoomanao, he papa inoa loihi o ka poe kupono i hiki ke lawelawe i na oihana au puni mamuli o ka lakou manao ana.  He mau mea hou keia i ko makou manao, no ka mea aole i halawai mai keia mao hiohiona i ko makou kiionohi i na wa mamua aku, a i keia wa wale no.

            Ke olelo mai nei lakou, ua kaulana keia kau, he au e hoopomaikai ai i ke kanaka Hawaii, aka nae, i ko lakou hakilo ana, aole loa.  Ua lawe aku nei ka make ia Kahai, Lilikalani, Kaukaha, Poli, Kalama a me kekahi poe e ae---he poe lakou i hoomanaoia e ka lahui, ua kupono no ka lawelawe oihana aupuni, aku nae, na hala lakou me ka nele.  Pehea la ka loihi o na kanaka Hawaii e kali ai no ko lakou hoopomaikai ia mai e ko lakou aupuni, alaila haule aku iloko o ka lua kupapau me ke kaniuhu no ka neo.  He mea nui keia, ke ala ana mai o no noonoo o keia ano mawaena o ko kakou poe iho, aka he noonoo oiaio keia.  Me he mea la, ke hoomahuahua nei kakou i ko kakou malamalama ma ke kahua akea iki ae, a ina pela, alaila e aloha kakou ia kakou iho mamua, alaila i kou hoalauna aku
            O ka hoohalialiaia ana mai imua o ko makou alo o kekahi papa inoa o na kana ka kupono, ua ike iho makou i ka piha noonoo o ka mea nana ia i haku.  Ua ike makou a ua helu i na inoa o ia papa, a ua akaka oia maoli io no ka poe kupono ma na apana lehulehu.  Ke hopohopo nei makou, malia aole he papa inoa o na kanaka kupono o kela a me keia apana e waiho nei imua o na poo aupuni nana e lawelawe nei i ka hanu o ko kakou aina.  Ia wai la ka hookoia ana o keia moeuhane, aole maopopo, aka no makou iho a ma ke ano alakai no keia lahui, ke ao aku nei makou, he oi aku ka pono i kahi hapauea a me ke kanaka ui, e noho malalo o ka malumalu o ko laua pupupuhale me ka paeli mau i ko laua mau wahi kuleana a kuauna paha ina hua e waiwai ai, a e loaa mai ai ke ola no keia noho kino ana, mamua o ka lia, ke ake a me ka iini ana aku, e loaa mai ona oihana aupuni, a i ole ia, e make paha iloko o ka lua kupapau me ka ukiuki a kaniuhu.
            Aole i pau ko makou manao no keia kumu, aku ina e loaa he manawa, alaila, e hoi hou no makou e kamailio.

 

            I ka Poaono aku nei i hala, ua ku mai he moku pake i Honolulu nei, me na pake he 415 mai Potalana mai e hoi ana i Kina.  Ua ku mai lakou ianei e kuai lako ai hou ai no lakou, no ka mea, he 34 na la i hala ia lakou ma ka moana, a o ka hapa nui koe o ke ala.  Aia ma na ekeke o keia poe pake, he $200,000, oia no hoi na huina houluulu o ko lakou mau luhi.  Nani ko lakou hoomanawanui ana e malama i ko lakou mau luhi i mea e hookeikeia aku ai ma na la mahope, ko lakou ike malama i ko lakou luhi.  He pegana lakou nei, aka aole nae lakou i haole hope ma ka ike malama waiwai.

 

Ka Welau Anu Akau.

 

            Ua hiki mai na lono, ke lana la ka manao o ka puali huli welau akau o Enelani, e hiki ana lakou i keia makalii ae ma kahi, he 450 mile mai ka welau akau mai---ua like paha ia me ka mamao mawaena o Kapalakiko a me Keomolewa.  I keia Aperila ae, e akaka ai ka hiki ana i ka pahu hopu o ka poe ake-akamai e imi nei e ike kumaka i ka welau akau.  he mea paakiki i keia au naauao ka hoomalau ana aohe e loaa ka welau akau, aka, ke hiki io, alaila oia paha auanei ka mea nana e hoopau i ka nalolo o na lolo o ka poe ake huli welau akau, eia nae o na hiohiona aole paha e loaa ana.  Ke loaa ole, alaila, ua ahona ka hoopau ana i na hoao e imi.

 

He kanaka ano kupanaha.

 

            O ka Emepera Uilama o Geremania, o kekahi keia o na kanaka ano kupanaha ma Europa.  Eia oia i keia wa i ke kanahiku o kona mau makahiki, aka, aole nae ia i huli ma ka aoao noho hoomaha e like me na kanaka nona ia mau makahiki.  Me he mea la, i kona mao la na hooikaika oia e ikeai kana mau hana maloko ona moolelo o ke ao nei.  No ka mea, i ka makahiki 1858 lilo oia i Kahu Aupuni no Perasia, a he ekolu makahiki mahope iho lilo oia i Moi.  I ka makahiki 1866 kaoa oia me Auseturia, a hoohuiia na aupuni liilii o Geremania Akau i hookahi poo; a i ka makahiki 1870-71 oia ke kaua nui iho nei me Farani, hoohuiia na aupuni liilii o Geremania He ma i aupuni hookahi, a o ka Moi o Perusia oia no kona Emepera.  Mai ia wa mai, ue eleu oia ma na hana hooponopono aupuni o Europa, oiai ua lilo oia i Emepera no ka lahui koa nui.

 

Kumuwaina nui.

 

            Ua eliia a ua hooia iloko o na pahu, ke kumuwaina nui o Kaleponi, a e laweia ana me ka ulu no i ka hoikeike nui e malamaia ana I Piladelapia.  Aohe mea kanalua, oia hookahi ke kumuwaina nui ma ke ao holookoa.  O ke kumuwaina ma Hampton Enelani e ulu nei maloko o ke aniani, he 9 iniha ke anawaena ma kahi he 3 kapuai mai ka lepo ae.  O keia kumuwaina hoi o Kaleponi he 14 iniha ke anawaena ma kahi he 3 kapuai mai ka lepo ae, he 56 iniha kona anapuni, a o kona malumalu, ua uhi aku no ia maluna o na kapuai kuea he umi tausani O kela kumuwaina nui kaolana o Enelani maluna aenei, ua hiki iaia ke hoohua mai ka 1,500 paona ahiki i ka 2,000, o ka mak aka, o keia kumuwaina o Kaleponi, ua hiki iaia ke hoohua mai i na naona hua waina kokoke 12,900 paona.  Ua kanuia keia kumuwaina e Donna Maria Marcelina de Domingueg i ka wa i hanau ai kana keiki, a i like hoi me ka maa mau o ka aina.  O ka loihi o kona ku ana, me he mea la mawaena o ke kanalima a me ke kanaono mahahiki.  Aia no hoi ma kahi e ulu nei keia kumuwaina nui, he kumuwaina hou he umikumamaono wale no makahiki, a o ke anapuni o kahi he 3 kapuai mai ka lepo ae, he 16 iniha.  I ka makahiki i hala, ua hoohua mai ia mai ka 8,000 a hiki i ka 10,000 paona hua waina, a ua akoia lakou e ka poe makaikai mai Augate 15 a hiki i Ianuari 26.  He keu ka nui o keia kumuwaina.

 

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Dek., 1875.
MANAWA NO HONOLULU

[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

5 Hapaha mua ...  3 24.8 PM
12 Mahina piha ...  9 14.1 AM
19 Hapaha hope ... 4 24.4 AM
27 Mahina hou ...  8 32.9 AM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la ... 6 25.     AM ...  Napoo  la ... 5 13.    PM
8 Puka la ... 6 30.     AM ...  Napoo  la ... 5 14.    PM
13 Puka la ... 6 33.3    AM ...  Napoo  la ... 5 19.3   PM
22 Puka la ... 6 37.     AM ...  Napoo  la ... 5  5.21  PM
29 Puka la ... 6 40.2    AM ...  Napoo  la ... 5 24.2   PM
31 Puka la ... 6 41.@    AM ...  Napoo  la ... 5 25.5   PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
            Ma ka hale hele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:
Latitu 21o 18' 23"  Akau.  Lonitu 157o 48' 45"  Kom.

 

Nu Hou Kuloko.

 

            He uila a me ka hekili ikaika ko ka wanaaao Poaha iho nei.
            MAKE Dek. 8, ma Kikihale, Honolulu o Kalawaia.  He eha ma ka wawae kona mai i make ai, ua hiki aku kona mau makahiki i ke kanalima.
            Ua make loa ka wahine mare a B-k kona haole, i ka wanaao Poakolu nei, mamuli o ka inu nui loa ana i ka laau hoohiamoe.
            Ma ka Poalua iho nei, na pau i ke kuai kukalaia na lako gula o kela a me keia ano, o ka hale hana gula o Mr Eckart i make, mamuli o ka mana o ke kauoha a ka Lunahooponopono Waiwai.
            Ua pau loa aku nei na wahi okohola kakaikahi i ku mai ai i Honolulu nei i ka holo, a he elua wale no paha i koe, aka mamua o ka hiki ana aku o keia lono i ka lehulehu, e hala e ana laua.
            PAKA UA KOIKOI.---Ma ka wanaao Poaha iho nei, na haule koikoi iho na paka ua ma ke kulanakauhale nei, a ua hoolalilahia na alanui, ua hoonuiia mai ka wai, a ua ma-u pono ka lepo a ka poe mahiai e kali nei no ke kuaua mua.  He hoopomaikai mua loa keia o keia kau.
            Ia makou ma Kawaihae, ua lohe makou malaila, ua hoopauia ka hui mawaena o Allen a me Kallingworth mamuli o ko laua ae like ana.  Ma ka olelo hoolaha ma kahi e ae o ka pepa o keia la e ike ia ai.
            NO TAHITI.---Ma na la 4 a me 6 iho nei o keia malama i holo aku ai na moku lawe pipi ola W.H. Allen a me ke kiapa Ionia no kela wahi maluna ae.  Ma ka moku mua, he 73 pipi, a ma ka moku hope, he 80 poo pipi.
            Ua wahe aenei o Mr. J. W. Kalowela o ka hale inu hau o Monikahaae, i hale hoohainu wai hau nona, ma ke alanui Moi, a ma Waikiki iho o ka hale kuai o Dilinahama ma. Malaila no ia e hoomau mai ai i na puni wai hau---aole nae loaa wale, aka me ke kenikeni pu.
            I ka la 9 iho nei, na huli hoi aku ka moku kalepa Amerika Syren e holoholo nei mawaena o keia awa a me Bosetona, me na ukana, he aila, iwi kohola a me na ili pipi.  O ka waiwai io o na mea a pau i kauia maluna ona, ua hiki aku no ia i ka $100,000.
            Ua lohe mai makou, ua hopuia kekahi wahi keiki uuku, o Solomona Hairama ka inoa, kekahi o ua keikikane moli loa a ka luna Ekalesia Hairama o ka Puukolo, Honolulu, no kona hele ana e hailiili, a e olelo ino wale aku paha i na kaikamahine e malamaia ana iloko o ka maluhia me ka manao o lakou na pulapula hooulu lahui.
            Eia mauka iho o Kawaiahao he waihi hale hiki ke haohaoia.  Meha oia i ka hapa nui o ka manawa, a o ka wa wale no e lohe wahi leo kanaka ia aku ai, o ka wa e hooi ai kela a me keia mea puu pepa i kana pili.  Nolaila, he lohe ole paha ko na makai e pupu ai ke kai o ke alalai a o keia poe pili waiwai.
            Ua kuai kudalaia iho nei ka moku Emerald i pau ai i ke ahi oloko i kekahi mau malama loihi aku nei i hala, i ka Poaono aku nei i hala, a na lilo no ke kumukuai, he $7,500 a no kekahi mau waiwai e ae, ua tausani dala hou paha.  Ua lono waleia ae, ua kohoia ua moku nei no kekahi mau haole hoi kuai laau, a e haneia ana.  Pela ka lono.
            NO MANA, HAWAII.---Ua holo aku nei ke Kiaaina o Oahu a me kana wahine alii e hoomaha a e hoohanuhanu aku i na ea oluolu o ka aina mauna o ke keiki lalawai Keoni Paka, a e leha aku hoi i na aahu mai o Maunakea i ka papale kapu puanuanu o ka hau.  I a laua e hele ana no keia mea, ke kalokalo aenei makou i na lokomaikai o ka lani, e malama ia laua.
            AIHUE---I ka manawa i hele ai o Mr. Bekue a me ka ohana i ka pule po i ke Sabati iho nei, aia hoi, ua komo ae la kekahi "piko paui ka iole" maloko o ko lakou home ma alanui Nuuanu, a limalima ae la i $8 25 mahope o ka huli ikaika ana e ake paha e loaa nui aku, aka oia wale no nae kai nalowale.  O keia mau dala i lilo no kekahi oihana manawalea no ia.
            AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI---Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua holo aku ka Lunakanawai Hailaki e malama i ka kau hookolokolo kaapuni o ka apana 2 e malamaia ana ma Lahaina.  Ma keia kau, he elua mau hihia pepehi kanaka a he hookahi no ka ho-o ana i ka laau make iloko o ke bola kope me ka manao i na e inuia, alaila make.  O ka nui o na hihia a pau, he umikumamaha.
            MAI LILO I AHI NUI!---I ke ahiahi Poaha iho nei i ke Kanikela Amerika i aneane ai paha e haalele i kona keena hana maloko o ka Hale Uinihepa o Kapena Ki, kiola iho la ia i ke koena kika e a ana ao ke ahi iloko o ka ipu kuha laau, a hoi aka la.  I ke kakahiaka nui o nehinei, ikeia ka uwahi e puna mai ana, a i ka hele ia ana aku e nana, ua ia ka ipukuha, a ua a ia kahi uuku e piii ana i ka ipukuha.  Pakele maoli mai lilo i ahi nui.
            HE IWAKALUA TAUSANI LEGUE MALALO O KE KAI.---Oia ka ino o ka moolelo oiaio a makou i lia ai e hoopuka aku i Okatoba aku nei, aka no kekahi mau ulia wale, ua panee loa mai ia a hiki i keia la.  Ua makaukau makou e ulele iho ma ke kahua akea o ke Kilohana Puokela o ka Lahui Hawaii, i puni ai ka pae aina holookoa i ka ike i keia moolelo kupanaha o ka ikeia ana o na wahi pouliuli malalo loa aku o ke kai hohonu.  E lawe nui i ko oukou makamaka kaniuhu ole ke Kuokoa, i keia 1876 ae.
            Ma ka la 13 o Novemaba 1875 i hookolokolo ia ai kekahi keiki Lahainaluna o Waiohinu nei, no ka pili waiwai. Mea hou keia i ka poe naauao, ma ia po iho no, hopu hou ia kekahi poe pili waiwai, ko lakou nui 27; ma ka la 15 oia malama no kai huakai ae ana ua poe pili waiwai nei, a hiki imua o ka L. K. apana; hookolokolo ia , a kau ka hoopai $435 pakahi.  O keia poe a pau no Waiohinu.  Ma ka la 20 o keia mlaama no, hopu hou ia kekahi poe pili waiwai hou ma Punaluu, ko lakou nui 8; ka @@@ pai, 10 00 pakahi. Auhea oukou e kuu poe makamaka, mai lalau na lima i ka pepa, o pipili i ka $10 00 pomaikai ke kuko ana o ka pili waiwai ka hana.  "Kali ka make lohe ke ola."
K. U. WAIOHINU

 

            NA LUNA E HOLO BALOTA ANA NO WAILUKU.--- He ekolu na palapala peni like ole i loaa mai nei ia makou mai ka Maluhekuawa mai o Wailuku, e hoike ana i ka nui o na inoa e holo balota lunamakainana ana no Wailuku i keia 1876 ae, a eia iho ua papa inoa nei: T.N. Birch, W.S. Maule, L.W. Papalimu, J. Kaloalii, N.W. Kalo, G. Namuu, S.M.P. Kaleo, N.P. Nuuhiwa, R. Wainee, J. Kanui, C.W. Kenoi, D L Kaili, N. Kepoikai, P. Kaluna, W. B. Keanu, S. Wahahee, J.S. Kialua, J.M. Kealoha, S E Kekona, E S Keaho, S P Halama, J W Ukumea, D P Eldridge, R.W. Wilcox, A. Kaimu, L. Malaihi.

 

            KA HANA A KA WAI ONA.---Ma ke kakahiaka Poaha iho nei, ua hookoloholoia imua o ka Aha Hoomalu o keia kulanakauhale, o Akona pake, ka mea nana ka ahaaina nui i wehe ai i ka Poakolu iho nei, no ka haawi ana i ka wai-ona i kekahi kanaka Hawaii i hele aku ia ahaaina:  He $35 hoopai, a he $1 koina.
            ---Ua hoopai ia no hoi o Keanaaulani, he kanaka hana hia malu o Maunakiekie koke aenei no, i keia la hookahi, he $30 hoopai, a he $3 koina.  Oia iho la ka hana a ka wai-ona maluna o keia mau kino kanaka uhane ola.  Ua lohe no ke puo, haawi no; a ua ike no hoi ka make, hana no.

 

            KAAWE---I ke ahiahi o ka la 28 ponoi o Novemaba i hala, ua hoao iho kekahi kanaka o Keala kona inoa, e lawe i kona ola ma ke kaawe ana iaia iho me ka hainaka a hoolewalewa i ke kumu kuikui.  I ka wa i loaa aku ai ua pepehi kino la i ka wahine, e lewalewa ana, ua hoao ia e hoopakele i kona ola ma ke kuu ana i lalo.  E hanu ana no oia ia wa, aka i kekalii la ne, ua lele loa ae la kona hanu, a na make kanu aku la.  O ke kumu, aole i akaka, aka malia no paha he wahine ke kumu.  Ua kiiia o Kauka Mofita, aka i kona hiki ana ma kahi o ka pepehi kanaka, aole ana mea e hana ai, oiai ua hala ka wa pono.  Naaupo maoli no ka poe hana elike me keia.  Aole paha o lakou ike, e make aku ana na kino a pau, eia no ka he pepehi okoa e iho no kekahi.

 

            PAIPA! I KO WAIALUA---Kekilohi aku nei a ke ano nalo mai koe o ka M. H. 1875, a nolaila; ke paipai aku nei au i ko Waialua poe heluhlu i ke Kilohana Pookela, oia ka Nupepa "Kuokoa."  No ka mea, oia ka ipukukui e malamalama ai o kou hale a me kou ohana.  E ike ana oe i na n@ hou o na aina e, a e ike ana i na h@na maloko o kou mau Pae aina, i na mea pili koloko a me ka noho ana o ka Moi, na'@ a me ka lehulehu.  I ike i na hana a ko kakou lunamakaainana a me na hana o ka Hale Ahaolelo o ka M.H. 1876 o hiki mai; o lohe olelo auanei, a puni ke noi aku i ka Nupepa a ka mea i lawe i ke Kilohana Pookela, a pa mai i ka leo he hilahila ka hope.  Nolaila, i kaulana o Waialua i kehu kai, a he aina i pii ka waiwai, ke lawe nae i ka Nupepa Kuokoa.
SOLOMONA FUAA.
Waialua, Oahu, Dek. 6 1875.

 

            HANAU A MAKE.---Ma ka la 19 o Novemaba nei ma Kaunamano, Kau, Hawaii, ua hanau mai la o Mere he keikikane, ua m- ke no iloko o ka opu, a he mau hora elua ka waiho ana o ka makuahine.  A make pu lana.  He wahine maa keia i ka hanau oia wale no, ma keia hanau ana akahi no oia a hoomanao ae i ka lehulehu; eia ka he make kona.  Ua hanau ia na keia wahine me kana kane mua, 9 keiki a make ia kane.  A male hou na kane no Kau nei o Kanelaaulii.  Ua hanau hou ia na keia wahine 9 hou keiki huina pau o kana mau keiki 18.  A hai aku oia i ka opu ana ole o ka honua.  Ua make oia me ka mainoino o kona kino.  Ua hanau ia keia wahine ma Wailuku, Maui, a, aia malaila kona mui a me ka lehulehu, nolaila e wiki oe e ka Nupepa Kuokoa i lohe aku kona mau kini e noho ana ma Malu he kuawa.
Owau no P. M. MALUMALU.
Nalu, Kau, Hawaii Nov. 24 1875.

 

            PEPEHI PAKE! PEPEHI PAKE!!  Aia ma Wailua i Kauai kekahi kanaka i pepehi i ka Pake o Lahaina kona inoa, aole i ike pono ia ka make ana o keia Pake ia Lahaina, ma ka manao wale ia no na olelo mamua o ka wa i make ai, oia ko kumu i hopu ia ai e ka Ilamoku  S W Wilcox a ua hoonoho koke ia ka aha kolonero iloko o kekahi la ana ae, 4 hooholo aole hewa 2 hooholo ua make pepehi ia ka Pake, a ua kali iki ia ke kino o Lahaina, a ma kekahi mau la mai, ua ike aku au ua paa no na olelo ike a Keoni (k) & Hana (w), noia wahi no   O keia Pake he kumakahi kino E. Lindmana ma ka po la 23 o Novemaba 1875, ua hele aku no ia i kana wahi maa mau i na ahiahi a pau, a ma ia hele ana a ao ka po, aole i hoi mai a hiki wale i ka ani ana o ka la, mahope iho oia wa i loaa ai ke kino o ka Pake e lana ana iloko o ka muliwai o Waialua.  Ma ka nana ia ana i ke kino o ka mea i make, ua eleele ka a-i a puni, ma ka maka akau, ua eleele ano loa.  O na wahi e ae aole ino, maikai wale no, ma ka loaa ana o keia Pake, aole kona lolewawae umi akeu na dala, iloko, kona aahu o luna ma hai no o ka muliwai kahi i waiho ai.  A ma ka la 20 o keia malama i noho ai ka Aha Solomona Kamahalo no ka ninau ana i na aoao elua. CAPT. @F. MANUKAWAI.
[He palapala e ae kekahi o keia kumu hookahi mai ka peni mai a J. K. Kalaiopuna, aka no ke ano like loa, nolaila, ua lawe paha keia, a e mahalo aku makou nona. L. H]

 

            HOONOHO I KAHU EKALESIA---Ma ke Sabata la 28 Nov. 1875.  Ua hiki mai ke komite a ka aha Lunakahiko o ka mokupuni o Maui a ua hanaia ka hana maloko o ka luakini hou ma Haiku.  Ia Rev O Nawahine ka haiolelo ma Epeso 4:3  Ua kupono ka wehe ana o ka halolelu, e like me ka olelo ma ka pauku, ua wehe ia na hana like i ike ia ma ke no nei no ka pono o ke kuikehi, holo ka hana, a nui ka waiwai, loaa mai.  Ua loihi ka haiolelo ana a nui ka waiwai, makemake ke anaina i ka olelo.   Ia Rev. W. P. Alekanekelo ke ao i ke anaina, a me ka ninau i ke Kahu (Owai ia Kahu?) e like me na ninau ma ka Buke Lawelima.  Ia Rev. W. P. Kahale ka olelo ao i ke Kahu, ia Rev W. P. Alekanekelo ke alakai i ke anaiua no ka manawa pono e hana'i ka Kahu.  Ua lokahi like ko anaina i ka pule elua o kela malama keia malama, a pela mau, ua kakou inoa na kane a me na wahine, a me na haole, i ka mea i pono i ka manao, ma ke apo o ke kuikahi. N. KAIPUNI
Haiku, Maui. Nov 29 1875

Na Palapala i ke Kuokoa.
Na mea hou lehulehu o Makawao.

 

E KA NUPEPA KUAKOA E:  Aloha oe:---

            Ma ou la e ike mai ai na kini o kaua mai Hawaii a Niihau, i ua mea hou o ka aina na kaulana, no na anakee, anapuu, a kekee e pili ana i na hana a ka Luna Helu Ua mahaloia no ka Luna Helu o Makawao nei, no kona hele ana mai e helu i na kanaka a me na waiwai o na kana, no ka mea, na kuke oluolu, a hooholo like ia ma na auhau a pau e pili ana i na kanaka, aka, i ka wa o ka Luna Auhau i hele mai nei e ohi, ua hoohalahala ia ka hana a ka Luna Helu; penei:
            Na kanaka i hookuu ia ka auhau, ua kou hou ia; ua aina hoolimalima a me na aina kuleana o na kanaka ilihune, ua dute nui ia, a ua hooi wale aku i ke dute ma mua o ka mea i hooholo like ia; aole i kakau ia ka inoa o kekahi mau kanaka ma ka aina kahi a lakou i noho paa ai; o kekahi mau haole waiwai nui, he mau aina a me na holoholona, aole hoi i dute ia.  A he nui aku na mea i koe i ano like pela.  Ua ike ia ka oiaio ma ka lehulehu o ka poe hoopii auhau i keia Poakahi ae, la 6 o Dekemaba.
            Heaha ke kumu o keia?  He alunu anei i ka waiwai o ka poe ilihune?  He makemake anei i lona mahuahua na wahi keneka mawaena o ka hou o ka lae o kekahi poe palupalu?  Wahi nae a kekahi, "no ka i ka okolehao, haule ka noonoo maikai.

He ano pegana ka noho ana o ka hapa nui o na kanaka:  penei:
            Ua hoolilo ia ka la Sabati e kekahi poe, he la kalua puaa, kahuimu uala, pepa pili ahikoe, holo maluna o na lio ma kahi o ka "okolehao," hele mai kekahi wahi a kekahi wahi ma na pai kalo, ahui maia, a pela aku; o na hale kula aupuni e ku nei, ehiku ko lakou nui, ua pau na puka komo a me an puka makani i ka wawahi ia.  Nawai keia?  Na na kanaka ona anei?  Na na kanaka manao ole anei i ka pono o na keiki?  Ke nakeke mai nei, ko uliuli mai nei, ke olehala mai nei na lima, ke walanu mai nei na waha o na opio kane a me an opio wahine, me na ipu hula a ka poe ao hula Hawaii, i ka po a me ko ao.  Haalele na keiki kula i na haawina a na Kumukula, palaka ka manao i ka naauao maikai.  Aia no ma kapa o ke alanui keia hale hula, he wahi na ka lehulehu e ike nei.  Pela anei e ulu ai keia lahui kanaka, e like me ka Makia o ke aupuni o Kalakaua?
            No ka Lunaleta, he mea no e kaualua ai ka manao, o kona ano huhu, o ke ike ole i ka olelo Hawii, he wahi ano huikau no ke kakau ana a kekahi poe mawaho o ka leta, a no ke ano hemahema o keia hauole i ka olelo Hawaii, a me ke kamaaina ole hoi i ka inoa o na kanaka, nolaila, haole ka leta a kekahi poe, a i kekahi wa hou ae loaa mai, a no kona ae ole mai hoi e nana aku ka mea nana ka leta, a i ole hoi o kona heluhelu mai me ka leo maopopo.  Aole o hiki i kekahi ke ninau paulua iaia no ke leta, i na e palua kau ninau ana, o ke ala noia o ka huhu a haawi mai i na hua awahia; a pela no ke kuai ma kona hale kuai, aku, mahalo au iaia i ka malama pono ana i na leta, aole e haawi i ka leta a kekahi i na he mea okoa kai hiki aku ilaila e noi ana e haawi mai.
            O ka pake i kipu ia'i e ka haole ma A walao, na hue hou ia iho nei e ka Luna Makai o Wailuku a me ke kauka, no ka makemake ia e loaaa ka puka, a ua loaa me iwiaoao mamua o ke alo.,  Ua hoomanawanui ka hue ana, no ka mea ua hele a inoino, aole i helelei ke kino.
            Nui na hihia i hoopii ia imua o ka Lunakanawai apana i pili no ka okolehao
            He mau la ua ole keia o Makawao nei aneane poho ka manao o ka poe imi waiwai.
            He kanaka i hoao e li iaia iho, iaia e lewalewa ana maluna o kekahi kumu kukui kikoke i ka pali e haole ai kekahi mea kino a make, aka, i ka ike anan mai o kana manuahi iaia e kau ana ma ka lewa me ka ninaka kilika ma kona a i, holo mai oia e moku, a no ka moku ole nanahu maoli me ka niho, a pakele mai he ola.  Hoihoi ia a ka hale, a i ka hiki ana mai o ke kauka ike e make ana, no he mea, na moku kelelo a me kekahi mau aakoko.  Manao ia o ka noho manuahi ke kumu me na wahine elua, no ke aloha i kekahi wahine i ka hele me kekahi mea e.  Me ka mahalo i na kapena o ke "Kuokoa," a me na keiki Ulele hua kepau .    P.A. K KALEIALIIOKALANI.
Makawao, Maui, Dekemaba 4 1875.