Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 44, 30 ʻOkakopa 1875 — He manawa Haowale anei keia! A kaili a pakaha wale! O ke au ANEI KEIA O WAAWAA A ME KA[Illegible] O HELE KA H KU O HIOLO KA LA PAU PU ME KA MAHINA? [ARTICLE]

He manawa Haowale anei keia! A kaili a pakaha wale! O ke au ANEI KEIA O WAAWAA A ME KA[Illegible] O HELE KA H KU O HIOLO KA LA PAU PU ME KA MAHINA?

| E KA NePīPA KeOKOA E ; .iioAa 0€ : — I Ua «aiho mai o« ike ake» ik» olelo ■ hoobo!o a 0« LqQakftQ»«r*i Kiek«e, e pili 80» t» K&hoemae* k* wahme a Hoakio» a oee ka Mikuk'iii Caarlts &sosina, a me ko lana hoooele ia i ke koieana ; • ma ka i olelo hooholo a ka Aha, aa heoko ia do ke : aupnei. U% hoopuiwa ia ka mamo o ka leholeho holookoa, a oa h&kilo ako ka poe oiohe o ka aioa e nooooo i ka pono i ka poioiei i ; ka holokee a me ka holopahua o We kanawai. U ka olelo hooholio aka Aha e pili aaa | ia Kahoomao», oa kupooo. oka ote<o I hoohoio e hoopih po aoa oo ka Mukoa'li); | Ua holopahua ia oieio hooholo oa* ke kaua- ! wai. Aole e hiki ike aupuni Uawaii ke ! hoololi ake hoaoo e i kekahi Ahupnaa a | Ili&iua ai kupoooia a Iliama ku, a kuleana | i ioaa na palapaia Alodio a i ioaa ke Sila ; nui o ke aopani ; aole e hiki i kekahi mea mana be hoopaoee aku aia wale uo paha a ; he hae hoku. O na kanawai & me na hapa kauawai o ka A. D. 1845 & 1840. Ua Uila ia mawaho o na'iii o na kooohiki o na haku aina, a | rue fia kanaka i ioai ka aina ia Kamehame- ; ha I, la Kamehiimeha 11, ia Kamehameha 111, |a me kekahi poe uiii, a ua komo i ka mahele aina tne ka hoihoi uku i kekahi ha* pa na ke aupaoi a o kekahi hapa i na kono- | hiki me ke koiuo oie o ke aupuui ī ko iakou j hapa, koe nae ke Uuleana o ua kanaka, a e | loaa wale na paiapala hooko kuleana a ua Luna. Ua hoomnkiiia k;t mahele «ina i fca A. I). 18i", aua 1110 i kanaw.ii 1848 Ua | paa ko ka Moi mau aioa Lei Aln koe nae O) kuleana ona kaoaka. A pela hoi ka ioaa aua o ko ke uupuni mau aioa, niui na'lii aku, koe nae ke kuleaua o na kanaka. Aka, oka poe i h iokomo ole i ko lakou mau kuleana, a i hoopii ole imua o oa Lnna Hoona kumukuleana aiua, a hala na inakahiki i olelo la no ka hoopii ana i ko lakou imin kuleona iuiua o na Luuithuona, nlaila, na nele loa iiikou ike kuleana, a e pili aku ko lakou mau kuleana a puu ina ona nona ka aina. lua no na uina lei ahi, e pili aku uo i ka Aioi, ina no n.i aina oupuui, e pili oo i ke aupuni ; A i na hoi no uu aiua konohiki, e pili uku no na kuleana a pau i hoopii ole, a i haale paha ua palapala i ka poe oaa nona uu aiua konohiki. O ka aiua o Waikahalulu ; he Iliana Aikuponoia uo ke Auupuaa o Honolulu ; a he uiau lihi ame na lelo koua ; O ko kula o Pahua mai Koula aka Puumaika Uetna o Kalunikahua, a me ke kai o Kuloluia i kapaia i ktia wa o Ainahou, mai ka haiau o i'ukaka a hiki i Kakaaho. oka haku alii konohiki o keia aina, o ka mukua'iii C. K.anaina, ka hooilina o tl. K. Kapakuhaiii. Peuei no kekahi kanawai e iioouiahuahua ana i k-i pouo oua kouohi&i mea auia. I hooholoī.i i ka la e ti o iulai M. H. ISOO | Penei, Pauku 1. ika make ana o kekuhi inea, n he oua ia a iie kuleana paha ke- | na iloko o kekahi apana aioa, ma ke ano ! ili mai ma ke auo hooiliua, ahe kuieani j paha konu iloko o kekahi ama a mau aina i paiia iloko o keia aupuui, aole uae ona pi- | likoko a pilikaua e ao e oia au;», o ka ama 1 a mau aina oia aoo a pau, e hoi hou aku oo ! ia i ka ona uoua ke Ahupuaa, a Iliaina psha, a ano aina e paha kahi aona mai ua kuleana oei i kuleana ia'i i kiuohou. Pauku '2. Oua kawawui ame ua hapa kanawai a pau e kue ana i keia kakawai ua hoopauia, a ma keia ua hoopauia. Puuku 3. E hlo keia i Kunawai inai kona la aku e hoohoio ia'i. Ua apouo i keia ia (i o luiai M H 18(36 Kamehamkha R. Eia ka ninau kupono ; Owui ka ona uona o Waikahaiulu ? Oka Moi auei '( 0 i ke aupuni anei? A he oua e ae anei? Aka, , ua maopopo no o ka Makua'iii C. Kaoauu ka Haku Kouohiki o Waikahaiulu ; nooa a luau loaa, a hiki ike kiko waeua oka houua. O kaoieio hoohoio ana Lunakanawai Kiekie.ua hilinai ia oleio hoohoio maluoa o na kanawai kupapau inake i kue la e na kanawai inahope mai ; A noiaila, ua kokoiu ia ka oleio hoohoio maluua oke kahua popopo, a hooiliia mnluaa oka moku pu | kapuka a pahoio ika moana. A nolaiia, i aa piii mai keia oielo a ka poe kah ko, he haowaie, he iaiauwale, he kaiiiwale» ahe :

pafcabawaie, o ka mawae buna aiaa oois. A oolaila, e uhai ke awa o» awaawa oie ko au ; e o'u ka wauke oi opiupio ; o uoho auauei a poieoa ke au, koLikoliī—kupalale : a lima ooi i ko bai pomaikai i niaUma ia e i ke kaoawii. Eia-a la e o«oa iho, kaileleia . a kau kitoni holo ka Alamea. j Aole kei% o ka huaiaia a me ka puali i ; h«oa mua īa oo ka aioa o Waikahaiuiu. ! K hai pokoie au oo aku i ka moolelo. fle ; 20 uiakahiki i hkla ae oei, i ke kau o ka ' Ahaolelo o ka A. D. 1564. Ua loaa mai i ma ko'u lima kekahi paUpala hoopn, e hoo- I pii mai aoa iloao o ke kau Ahaolelo ahe I haua hoi i waibo ia imua o ka Abakufca- - malu, a oo ka &oi o ka paio ua ko ole kt I makemake o ka nei hoopii : I lo'u oaoa ; ana i ka mea. naoa ka hoopii, a ike iho la o ' Kaleiopapa e hoopu mai aua uo ka vaiwai ' o kooa puali ma ke inoo ke kaoe mare. A | pau ka'u heiuheiu aoa, aa waiho'ku au imaa 1

o ka h»*e, * a* hlo i ke K >u!S>? o ka h*'e he hookahī heb€(ioaiA i liio a: ka h«Se Ko-«-s? me n* p*io ikaika O fca Ltunak*Qa»ai k;e a Per*fS"<ieß« oos Loo*hoon» kaieioa i *'ni oia o \\ . L omn oo k*i kel» iniui ; o Sa Ahaknkamaio, a oia no kai kee ienoa oka Ahaoielo oae ka Uve mau heike e j 'eooiaio aaa oo ke aupuoi na w*hi la, oa pih | paa oo ke aopooi eoii a I, | Kanaehameha 11, Kamehiioeh* 111, Kioau, ; a i hooiiio mai e M. Kekuau*oi ame oa ! hoike e ae. Ua kap* ako au ika Luuak*. oawai Kiekie ma ka p«io o ka hale he k». • hoa popopo k«oa i kokuiu ai kana mau oleI 10, (%ole n«e oia he hoa no ka hale.) Va 1 kukuiu ao ma ke kahua paa uia ke kaoa- ] : *ai. Ma ke \auivii o L'iaeho, ooa lihi < - aina a pau o Hawaii niai ke kaua o Moku* ohei, e hoihuiia i ka poe mea ama, PeU ao Maui mau lihi mai ke kaua i Kepaoiwai ; PeU ko Oihu mau iihi mii ke kaua i Nuuanu, A pe<a ke k*nawui mahele aio» i lo»a : ina paUpila Alodio ioa koaohiki E ino U | ; ua huli ka hapaaui mi ko'u aoao, a ua hoo- ! hofo no H. K. Kapakuhaili ke kahua kai o ī Kuloloi.i, a ua hooholoia v iike me ka'u koi : e kuai aku ke aupooi Hnwaii ike kahua- ; kai o Kuloloia he $"20,000. Ua hele »ku e ! : hai i ni olelo hooholo a me ke kuoiukuhi i ka mea nana ka palapala hoopii. Ua hoo- : maikai mai keia la'u. I ka Poakahi o kekahi Pulo ae, ua hapai l kekahi hoa o ka hale no ku iiapauui o hke j Ime ka rula o ka Uale Ahaolelo oia S. P. i ; KaUma noia. Ua lilo ka hale ik* paio : waiwai ole no ka hobtd ma hou me ka no|ho paa mai o ka L. K. kiekie, ua huli ka | hhpanui ; A huohoioia ka olelo hooliolo, I aole kuleana o H. K. Kapikuhaili no ke ; kahuakai no ke aupuni ke kuleana. I Ca w.»iho ia imua oka Ahaolelo Alii ka | olelo hooholo, eole i nui ka paio oia Hale >no ka Ahukukamalu ka hapanui <> Ukou, | ua hoohoio Ukou e like me ka olelo hoohe- | I lo o ka Hale Ahaolelo o ka Pueikoh:>ia, Ua | ' koho a ua Komite Al'i elua o Lota Kame- J : hameha me Allen ke Kuhina Waiwai a L. I K. Kiekie e noho oei, na Uua e Uwe aku Ika oleio hooholo a na hale Ahaolelo elua i imua oka mea naua k* pulapala. Eia ka ninau ; Heaha ka laua ? Pehea ka olelo hooholo ? L a hoohoka ia laua a hopu i ka laau a Kekuaokalani, aolo he huaolelo i p«.ne ia mai. j | L'a holo ka olelo a puni ke kuUuakauha-; | le olii no ka pono ole o ka Lunakanawai, ' | ua hele mai o (jeu. W. MilltT, e kuai i ke i kahuakai ine ka mea uana ka palapala hoo- j ! pii he §80.000. A o Pr. G P. Judd hui | James Robison p Mi\ Di>le, lip $100 000 A | ua tnihi na Hale Ahaolelo elua, a ua hui na ; Koui'le ona Ilale elua e kuka ; Ua uinau |ia ko'u ruanao, aua hoike aku ou ; Penei. j Ua oluolu no i ka mea nana ka palopala | hoopii i ka $20,000, a no ka pono ole o ke- ' iia mau olelo hooholo ; E liai eku kn na ; lUle Ahaolelo mihi mu ka haawina he $22.• : 000 ; Ua hooholoia. j Oia ka hooko ana oke kahunkai o W<vj kaha'ulu a rue ke kuai o ko «npuni Hawaii, | j mai ka Moiwahine H. K KapaKunai.i mai. | S. M. Kamakau Kauakaiiiak.uia la.