Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 42, 16 ʻOkakopa 1875 — Ka luakini o Kawaiahao. [ARTICLE]

Ka luakini o Kawaiahao.

A i kefc&bi maoawa, o» k«p«i» mi ka ī ioo» •• ka H»lepu!e o ca Aln, 1 * o» hooaia- ! k&ia kooa kukalui* ana i kt 1536, a ci j boopM ]*>• i» ma ka I> 21 o Ijlsi, 1542. O j ka pohika koaio o ke k)hi, non» ke kaum»b« t be hapalu» tooa pab«, he pob»ka kamo ooe d* ke »Ht Paki oo Waianae m»i, a oa hookomo?» aialoko o la pohtku, kek«i bi mau bnke H>»waii » me kekahi spaoa keI leawe tn)iuQ» oaa i kik&uia ke au gcd& ka , i aobo alii ia wa, ka la a oie ke kama i ku- | koiaia ai keia la*kioi. Mawaena o k« poe ; [ hookupa diila no ke kokoiu ana i keia lut- | kini, oia no ke a!ii ka Mo« Kaniehameha 111, | » me kooa Kuhina aui Kiuau a me ka M»i kaa alii Kanama. Ua haawi nuoawa'.ea ; i ke alii, he $3,000. O Ka Mea Kiekie Ka-i ! uaioa, oia wale oo ke alii kahiko e ola nei,: ; oaoa e hoomaoawenui nei i ke komo tnaic- ; | ko o kona uialomalo e hooiohe i o» oieloiaa. O ka hapanui o oa hai a, ua Ja welaweia i me ka uku oie e ua kaoaka kino ikaika e noho ana maialo o oa alii. Na na kanaka : maoli wale oo i luwelawe i keU a me keia ! apaua haua, e laa ke oki pohaku, ke oki : laau a me oa mea e ae e pili oua. Ua koi mo paha iloko o keia kukulu aoa ia Ka- | waiahio oa kanaka » hiki uku ka nui i ka i hookahi taoBaoi ma ka hoohaoa pjpa ana. I 0 ka mea kiekie ka makua Alii Kanu- . ; ioa, oia wale no ke Aiii kahiko e hooika- ; | ika nei e hoomaemae hou i k« luhi a na alii i i haiu e aku. Ua ike iho makou i kooa komo | i kino ana e uku i oa iilo o ka pa halepule i | { keia wa, a ina be oiaio na lono, ke make- | make nei no oia e hoomaemae i ka luakini | poooi. He keu kooa hoomauao ana i ka j luhi o na hakn alii i hala e aku i ka po, | aka, ke hapii mai nei uae hoi la i kia hoomanao no kona mau la hope, a ka lehule- ; | hu e mahalo &ku ai. | Ke hoao nei ka maka peni paonioni e j hoole maka hilahila ole imua o ke akea a ' me ke ao holookoa, aole oia he ! ao!e ha&uui, aole hikiwawe ka huhu ; aole i noouoo iuo." Owai la ka maka okoa e i hoole aole he paonioni kela wahi makika, i a me kona kapena hoomauhala. Ina o la- | kou ke hoole mai aua me ku maka kele-1 awe, aole oia ko makou mea e nele ui ke | kapa ana aku, he nupepa paonioni ia. He makehewa ka hoole ana, u he inea hoi e hoohoahaa ai i kona kulaua. Ke ike { mai nei ka poe owaho, a o makou ka o ka ! poe e ku an* ina ka hoeuli ke uele. Aole j e hiki. He oi aku ka pouo a ine ka inae- j j m&e ina e kapaeia ana na lalani huaolelo J laa ma ke poo oia pepa, aole ka huikau j wale i mea e hookamaeiuae ai, mo he lioo- j kumuni la. 0 ka mea hilohila loa a kou* ; luuahoopouopono i hoopuka ai ma ka uupepa o ka pulo i hala mawuona o na manao ulakai, "hookuku i ka pono a me ka raae- | mae." Nawai i olelo mai i ke kanaka laa, o kaoa hana ia e hele ai e hookuku i kona pono ? Aole e hilahila i ka paikano pela. Aole pela ka Ilaku » kona hiki kioo j ana mai i ke ao nei, ia oe keia e hookuku. j j Like ioa keia hana me ka luna auhiuaj me ka Par:siio. Pulo kekahi e pai aua i 1 kona pono a ine ka niaem'e, mihi hoi ke* j kahi no ka o ka hewa. Mdhaloia ka inea i mihi. Ma ka hana a kela a me keia e ikeia ai kona ano, aole paha ma ka ' hookuku. Hokai no hoi ua p*n ole o ka mauawa puka wale na olelo kamulii. O ka mea i aiaa ma Enelani, Beritania N T ui, no ua keneturia aenei elua i hala uo ka imi ana i fca mea e noho Kuhina Nui ana no ke aupuni, aole ia ma ke koho maoli aoa a ka Moiwahine, aka mamuli o ka mana o ka aoao kuokoa 8 me ka aoao kuikawa. Oia hoi keia, aia a mau ka noho maua aua o ke Kuhina Nui naaluua o ka hapa nui o ka Ilale makaainans, alaila loihi kona noho ana. Aole be mea e hiki ke lawe ia kulana he Kuhina nui, o akaka iaia ko- j na noho alii malona o ka hapa nui o ka | Ahaolelo. Aole loa he Kuhiua nui o Ene- j laui i kohoia aia keia mau makahiki koke ! aku nei ma o ka mana alii la o ka Moiwa- ; hine. He elua mau aoao aumeume nui Jia : ke koho balota lunamakaaiuaua aoa, oi» ; hoi ka aoao Kuokoa (hberai) a me ka ao- j &o kuikawa (Turry). 0 Pohakohanoli, oia j ke poo o ka aoao kuokoa i kohoia e ua hoa } luuamakaaīoana, a ua noho loihi oia ma ka j noho aoa alakaī no ia aoao a hiui i kona wa ■ i i haalele maoli mai ai. I keia wa, u» koi ' i hoia o Haku Hartiogton e hoopiha i ko : i Pohakohaaoli wahi. 0 na aoao ikaika loa f | i ke aumeume i ka wa koho b»lot* lunum»kaaioaua, oia oo keia mao aoao elua. Ina 1 e haule ana ka ke Kobioa Disraeii mea e | hapai ai iiaoa o ka Ahaolelo, aiaila o kooa ' pao oo ia, a na ka Moiwahioe e keoa aku ia j Haku Uartiogtoo. Aohe mana i waihoia j na ka Moiwahine e koho kaawale ako ma- 1 inuii o kona makemake Pela no ko Disr - | eli auo i keia wa. O keia kohiaa noi e oo> bo oei, oia ko alakai o ka aoao koikawa. 1 ka wa i haule ai ka Pohakohauoli komo haoa imaa oka Ahaoleloo oa makaaioaaa, aobo mea e ae a ka Moiwahioe e keoa ako ai, o Disra»ii wale do. No keia komo, ka )h»pai oei na aopepa o ka aoao hikina o Amerika Hoi i ka 000000 ooo ke hoomaloia oei o Eoelaoi e ka Pere--Bt<leoa i kohoia aoie oae akaka o ka maotwa, aia wale oo ka loihi e like me ka loihi 0 kooa noho maoa aoa maluoa o ka ahaolelo. O keia Pere9]dena ( aoie e biki iki 1 ka moiwnhioe ke keakea aku. O ka ha-

\ na wale no a ka moiwahiae k* hooea» aku i3ii «me k» b>:kohu pu »ku, ke s»ki enai kon% m«nava ( uo k* mea, oia w«le do k*; mea hookahi »ka haie i hiiinai ai. Hooktbi w«!e no «»hi ro*e« i koe i k* mo wihi- , ne, o k* hoopau i ka »baolela uooa ke s!aksi oka h\)t e nobo mana aa*. Aka o ka hoohoio *a« nae i keia ainau, *ole i* | eee ka moiwahioe *k» maiun» no o n* ma- \ kaaiuaoa. laa e koku* »o» likoo ike a!«kai, «iaiia, e hopepe wa!e *ko an« ao k* < moiwahine maUlo M»U!> o keia ano 1 keho l>ilota aoa i ke Kuhīna Nui, so!e k>* e hiki i kekahi kohio* nui ke noho loilii ' āku m«hope oko ka bale haalele aaa mai iaia. O koaa k«uiaaa Uhui nnv«en« o ;aa makaainaaa oia ka mei e loihi ai kon» ! * noho mana ana. Ma keia, he ak« w»le no I |ko ka moiwabfoe noho al;i aaa, a a wafe | 'do aiaiuua aku o ke Kohioa oui k« haaa. | \ Aia i ka moiwahine ke kaai aaa o na pu, | j ka hookahakaha aaa o n* poe heie m*i e : ' ike, na kauw»), ka hanohano »iii, n« haie ; ahi nani & aie oa koa kiai, uka o k* Moi maoli, oia ke Kuhina Nai i kohun e ka hapa ūui oka hale ahaoiehi. Aia wale ao iai* ka hookele aaa i ka moku aoponi.