Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 37, 11 Kepakemapa 1875 — HE KAAO GEREMANIA NO KEKAHI KAIKAMAHINE ALII I HOOLILOIA I KAHU NENE. [ARTICLE]

HE KAAO GEREMANIA NO KEKAHI KAIKAMAHINE ALII I HOOLILOIA I KAHU NENE.

I IA iloko o kekuhi wa mamoa>eooTjo JjL ®n® Moiwahfoe kanemake me k«n» keikamahiue oi kelakeia o ka naoi, i ko na kaikamaliine eae a pau o kooa au. A kokai loa ae la ka nani o ua Alii wahine nei rua oa wahi a p»u, a hala ioa aka i n§ [ aina mamao. No keia kakai #n«, ua kemohia ka hatrai iloko o ka pugirai o kekahi Keiki Alii a kahi Moi e ooho alii atia Uo

I kek&hi ain» maoiao. Ika pii aaa ae oka | uui o ke Aliiwihine, ua hoopalau koke ia laua oei ; a i ka w» i hiki mai ai o ka manawa e houhuia ai laua nei me ke kaula gula o ka raare, alaila, hoomakaukaa iho la ka /nakuahiue u ke Aliiwahioe me ka opeope i kekahi mao mea e pooo ai ka hele aoa o kaoa kaikamahiiie ma ke ala loa e hiki at i k»hi o ke, kanemare t aia iloko o keia ope he mau mea gula a me ke dala, he mau kiaha a me d* huewai ; iloko o ka wa pokole, na pao keia tnao mea a pau i ka hlo iloko o ka waihoua o ke kauemare, mamuli o ke aloha o ka makuahine i kaua j kaikamahine. A lia hoouoa po āku ka Moiwahine h*» kauwa wahine i mea lawelawe, a i alakai uo hoi, a he mao lio no latja nei ; o ka lid oke Aliiwahioe o Filada, he lio hiki te kamailio. 4 A. makaukaa feo laua her w« e hele af, ālaila ko aku la ka niakiiahine i kana kaikamahine maloko o kefrahi keena, a lalau iho la ua makuahioe nei i ka pahi, a 6oki iho la i ka manamaua lime 'a inai U ke koko, me kona paa aua i ke kawele malalo ae, a hookulukulu iho oia ekplu kulu koko maluna o ua hawele uei j a i aku la oia i kaua kaikamahiue, " E kuu lei aloha, e malama pono loa oe i keia kawele, a e kokua oo ia i kou pilikia." Mahope iho o ko laua uwe aloha ana no ke kaawale o kekahi a me kekahi, hookoioo ae la ke Aliiwahiae ike kawele ma kona poli, a kau ao la maluoa o kona lio a o koua holo no ia i kahi o ke kane mare. Oia ho!o o laua nei me ke kauwa a hala paha he hora, makewai loa iho la ke Aliiwahiao • a paue aku la i kana kauwa, 41 E lele ibo oe ilalo, a e iuiawi mei i kabi wai uo'u iloko o be kiaha, oiai ua ouo loa au i kawai.'* u Ina ua makewai oe, t lele iho no be iW 10 e ihu ai. no kn mea, iiole «u he kauwa nou," wāhi a ke kauwa. No ka ono wai loa o ke Aliiwahine, nolaiU, ua hooko no oia e like me tia olelo a ke kauwa, o kt> ia nei lele iho la no ia Halo a kopou ihola iloko o ke kahawai ē habf»a ai e ake o ke ken&'ka o ka pna, p&ne aua na kulu koko ekolu, Auwe! Ina e ike ana ko makua6ine i keia, alaila, e nōhaaua ko* na pauwaī." 0 ko ke Aluwkhioe eehia iho la no ia a hiki offe ke ekfemu, a aole no hoi i eino, o ko ia'nei kafl ae U no fa tnaluna oko ia nfcī lio. A ofa holo b laua uei a hala hou he mau nftle la nei, hjakewai hoa no ke aliiwahine, uo ka hēli a ki. kiki enaena ka wela o ka U, I loa no i hiki hou laua nei i ke kahawai, kahēali6u aku Uxm i lre jkiuwa, e l?le ilaU e kioe ai i waiiM ke kiaha gula, oiai» aole o ia nei koc*Q«&ad iki I ke pakike mo+ »na, a pakitag mai U no ua kauwa oei i pakeu 'ko keiao i ko k% nM mu»,. " lo» «a ioaakaoake lele e iou w#i,a|jMla, e he 1« ifto«ei»o/ no ka («ea aoid aa e lilo a®a i kaUo noa l " r ; _ JN T o keia mea na lele hou ke AĪiiwahioe Uala e ion o kp. kah«w»i m |ona tuva»a% i kooa alaiia r : p,aoe ae U kuU koko ekqb> penei: . Auwe l īna e ikoaoa ko ,i keia f jklaija, qnoba no kun» I ke i iufloa .UK> ; k»h*w*i, haule »kuU ta«e!e me aa kolu kokp «kola doko o iq*to i% oei ike ol*, oMMIi o ka MlnhUahi n»i i !oaa m iai» nei. Aka» tok ik« «o ke j hai*r U ana t alaila, he awrrka hauoli o na wa- 1 11 n«Vtto I* m&k,!iinfe aoa Wlskd «I ik 'aiii* hH dii?naaoieāik hd- ■ litL A loi iiiil o «Hiwahioe 'e! : k o icrtiVliO, a«f Ule ka«S i Fa!idfirni% b lio U'«%oldki !i ana atana,***i6i.«u He aoo ni&a&i o maV fa i • webe ae I koaa kahikoalH, 1 i

kaowa kooa e aahu ei j a koi mai U po hoi ke kaaara, e hoohiki aku Aliiwalii; ne i ke aouli akea, aole ioa oia e oieloaki. i kekahi mea e pili ana i keia ke kaaa i ka haleahi o ke .Keiki Alii. aoie oia e tust)iki, alaila, he make koaa hope. . t rAka t o Fd(ad4 t ut[ po loa oia i ka mea i hala. . * . . w , _ , I® paa aaa o keia mau olelo a ke kauvfa, < alaila, kau ae la ua kao«ra nei malaaa o , i _ i

i Falada, a o ke aliiwahine hoi hi lio o ke • peU 'au* i §i pu hiki wale i ka haUalii o ke- k|u* n)ar». 1.1 ko laua oei ea aoa akp,ai«boi kppoe o halealii, ua kahiko piha. ia ko Ukou m%u helehelena i ka hauoii» a ijolo,iß\ai Ia |e keiki alii a hapai ae i ke kauwa, me k» ooa. | uao loa f o ke Aliiwahioe keia, a kpikgi heleakula ke Keikialii i ua wahi nei a hiki iloko o kp a o ke Aliiwahioe io, ua haaleleia oo ia iialo. Ia wa i komo inai ai ke Keiki rtie ka wahrti3, kiei aku 1« ka Moi ma ka pokii iuakani, ike ake la oia i ke ka inai o ke Aliiwahine io ilato me na hel6b«lcna maikai, a i wale iho !a no ua Moi iiiei iloko oiīa,' naoi 'meāli kefa wahine, « o ke koqio aku ja po ia o lui eaoi iioko s o ke Keeoa hoplMapa,, a oinaip , fko la oia i ka wahinemare, " nawai la i ma» kela wahine ore, kn la ilalo ? " Pane aka ia ka wahinemare, " jbe wabi kaikamahine na'u, i laweia mai nei i hoahele oo'o. A he mea pono ke haalwiia i wahi hana oana i ole ai e moio#a oia. 1 ' Aole hiki koke i ka moi ke noonoo i kekahi hana nana ; a Uulio jki puana «e U oia penei : "Aowe ! aia ka hoi leahi keiki kahu nene, e hele oia e kokua i ke koiki ma ka malama ana i oa mfno nene." A,o ka lūoa o keia keiki o Konerada f a me ia i hoonohoia at ka wahineuiare io a ke Keiki nlii. Mahope iho o keia hooliloia ana o ke aliiwohine i kahu nene, olelo ako la ke kauwa, ( i kuhihewaia ai e ke Keikialii o ka wahioemare ia,) i ke kanemare a ke aliiwahine penei: 41 E ka'o <»ea aloha, e ae olaolu mai anei oe i ka'u noi ? M Ae, wahi a ke Alii opio. *• Alaila, e kauohaia ke kahu eleu o ke Alii, e hele a e oki » ke poo o ka lio a'u i holo mai ai, oiai, ua boonankiuki loa ia au i kuu holo ana inai." 0 ke kumu o keia hana ana, no ka makaa o hahai ia e ka lio na hana ino wahahee a na kauwa lokoino nei i kona haku i hoonohpia mai oia i kauwa lawelawe ; aka, mamuli o kooa manao hilahila ole, ua hoomau oia i ke pakike i kona haku, a me ka lawe ana i ke kulana o ke I ka loaa ana o ka ae o ke alii opio,, bo ke oki aoa i ke poo o Falada ( na olioli loa ae.ia ua kaywa nei, me ka mauao kuhihewa, a make ia hoi ka lio, nalo la hoi ka ihi. Hele mai la ka lohe a hiki i ke. Aliiwahine maoli nooa ka lio, alaila, nonoi eaalu aku la oia i ke kaho «lea o ke aliiopio penei: " iaa i loaa imoa oo ko'o alohaia, alaila, e haawi mai oe ia'u i wahi apaoa gnh, a oae ia mea o. hoopaaia ai ke poo o.if\ilada, imalooa ae o ka pio." A malaiia nmu. laua iuai e a ai i sa neoe, a pela oia e ikB mao ai i ke peo o kona lio. I ka lohe ana o ke kabo- eloo o ke aliiOfio i keia loau olelo a ke Aliiwahi ne, na ae koke mai oia,: Moho*>o iho o ka make ana o ka lio, oa kad koke mnke'poo* 0 Falad i ma.kahi i haiia. r ~, I ke kakahiaka mu o kekahi la ae, iifia aku la ke aliiwaluoe Koeei l ada,i oa neoe ma ka pio ; 4a laua aei e koqw afiia, r piiie !a aa alifwkrt>iee 'iiei i kaia «toau buaol<-lo r « A*i*¥oe *F«l«d«; e kao >a an* Ka eetoa aa'iHkW !* a pane ttai lk W pbo, *- •" - •' : < ** AhWe oe e' ke AYn#abio*, e ■ aae k« wnaww, '/ .Kurl o:-i r - ike aaa k,eo m*kuaiM«eūkappoj9o Alaila, he oiaio e oob» f i|a koaa A hoa ako la no laea oei i oa neoe iloko. «Wēfkē frof«ti-A 1 Wt£i kit4tol k« hi*wmAf« >w>h* la iU!a -^ne%« «e<f ktf£ oV fftlauolī*; i o £trii r d«*w»e**eiVa*rke enip* a4a v keM i fcō, i ka «aa% i k« i«o b ito^f4^wl iaeeke »aei ; el«lla iae4e ee-ia eia peeet >f i wai pe mā* -■ A e f oki mk* i k» j>ap*le eeKii4erefeā , Kahi ao i kuo lauoho, " A UioWi »

» o ptrt»i»a ae la ooMa ©ka papale o Kooer*da © ka naakani, % o ke&lanlo aku 1« no ia oia Bei f k« p&pdeme kaholo i o a loaa no hoi ka papale, paa ko i« ika po. 'No kefa ltlo t> ka papale, ua lioopiha K>a ia - o Ko»erada eka utiuki, a oo keia mea, aole ekemu ako a elemu tdat, oia ktefe mumole wafe rho fa no ka )«tia »ei f * hrki ike abiahi feoi laoa uaiikiiaKale, la kakahialw ae boa ho» »o lana oei i | na oeae maloka oka pio, oie ke kamaiiio

J uo o ke aiiiwahine i ke poo o ka lio ona e lika me na olelo moa, a peia oo hoi ko poo lie eipaae mai-M e like me mamua. i A i ka hiki ao« o Jaoa nei ma ke knl«, { hookehi «o minao nai iioko o Kouered*, o ! ka nhuki oo i kokahi wili laaoho gula o ke aliiwahioe, a o ka ie la oo hoi kemele iaau i k&meie uiakaoi ana. Uke puhi nohoi -ka ka makani i< kahi papaieo kahī keiki, a lilo ilaila e uk«i ai, me ka pokaakaa ma o a maaaei ; i ka loaa ana pau i ke kahi oa iauoho a paa i ka po, me ka- pnlelo ole o kalii tauobo hookahi Oia noho ko lapa nei a hiki i ke ahiahi, hoi laua oei j kmhaje, o ko Keiiec4d«i iioopii Io« { no ia i ka IVIoi, rae ka i ana, aoie loa e hiki ia'o ke maiama i na nene me keiakaikamahine. '' Ike aha hoi," wahi aka Moi, 14 1 ks hoonaokiuki mau o keia kaikatpahine ia'u," kapane a Kor»erad«, Ia loho an« o ka Moi, alaila noi mai la oia i kahi keikj, e hahai akn ina mea a pao i haoaia. Aua hoike «ku la oo hoi kahi keiki penei: " I ko mana wa e komo ako ai iloko o ka pio i na kakahiaka a pan me n« nene a maua, a he meē'mau iaia (Atiiwahine) ke kamailio i ke poo lio i kauia makina o ka pio o ka puka peoei : " Aowe oe e Fa!ada e kao ia ana ka oe ma na wahi !" a pane mai la no hoi ke puo lio penei: " Auwe oe e ke Aliiwahine, e hele mai ana ka oe maanei, Ina e ike ana kou inakuahme i kou po : no Alaila, he oiaio e noha'oa koua pOuwai!" A i ko maua wa e hiki ai m« ke kula, e kahea niau aaa oia i ka makani e pa mai e pnhi mai meka ikaika, i puhiia ko'a papale. a 1110 au ilaila e nhai ai me ka pau o ke aho ika holo io aia nei Ika lohe ana oka Moi i keia hoike ana a Kooer jda, alaila i mai la oia, " Owaa po kekahi e hele ma kahi i kania ai ke poo, a pee mai ia maloko o ka pio, ke hiki aaai ke kakahiaka ka wa o olua e a ai i aa o&aou ueoe, i lohe hoi au i kaoa kamaiiio apa." Ika hiki aoa mai oke kakahiaka, ua hele moa oa Aloi nei a pee maloko oki q ka pio ; a ika hiki aoa aku ona kahu oepe, lohe pono iho la oa Moi oei i na kamailio aoa o ke kaikaenahine me ke poo lio, a hooiaio ae 1« oia ika lohe ona Ko qera4a> A maopopo keia, alaila holo hou ua Moi nei «ke kuii e kahea maa ai ke kaikaoaakme i ka makani, pee keia iloko o ka oahelehele a nalo. I kja hijki ip ouji kaikamahioe oei me na īene, ma kahi ipao, kabea ae ia oia ika, makani p pa mai me k& ikaika a memele ae Ja oia i ke m^le: . r " Pa mai, p« eui oe e ka makani, A e puhi aku i ka papale o Kooerada, 1 nio ike aloaiu • ! ' ' '• rn Kahi aa i ktito } laeeho, " - A boopa« i kou-po (aooho." ■ ' M«hope iho o ke oki «oa o ke mele a ke kaha «eoe, o ka halula koke mai la no.ia o ke makaoi, * lilo aoto fea o Koo«raaliil», hooenaeao «e la oia,» kehoike a Ketoera4a bo a hoi ek« la oi» i k#4sale,'*e kaike oie ie e kekahē qaea.; JL 1 kalioi aaa ako <xke kaikamahiae.kako eeeei ka hale make «btah», alaiie, kahea ta mai Je ea kaike««hioe oei e hok «ko i kahi e eeho ana <ka Moi; % noi mai ka ke Aln iaia oei, efeoike*ku.*iati ke.aid o kaee »«u kaeiailio «ea a p«u, p«ē« «fcfc ie ke leikaoaaiimei M Aolee bikVia*wfat iuu«ko ia oe ; oiai, oa boobik»**»iaiu* Oike ae«li ak aoiq loa «u e hoīke 1 kek«hi mea.no ! H •i»tilio , b maa aio* e kai ao i kaht mea, alaiīa f ' o kam.keko'u i a hooie l6a ao npi ke kaika* m«biae 9 no k«ja mea, f £o« ālu la ka 'HbY' ioa aofe*6e o 1»a/ ioaua o'o/alinīa, « bai «ia pt pSaii:• , /AVolo ? ift !a Mi hi. 'l oW iyii<Sii'nfala!r* t iiaihr,ltfa<i 1 in«l e hiki ke hoiki l&iiiaiak'

| moolelo oo la mei, a puaoa'aela Oia pertei: | ** E»a ao ke noho oel m&aOei, ka ta4a » hOole ia e ko ke ao a pao ; aka he ltaikamiliue au oa kekahi Moi, a oa ka hakuepa i kiola ae i kau mau kaf)iko'alii, a lawe ae la oīa i kuo walii m» k'a aoao oke kanemare, a kioīa fa hoi ā«a e lawelawe na ka haoa kaliu nene. 'Aōwel ioa e ike kou»nraku»t)ini3' i keia', .ē nolia'no kona puuwai me loa.** ' Hoko okeiawa a ke kahu neoe I kaukau nei ma k4puahf, ala hoi^a"HlōPke fi(lofobe malli oiahope o kapaahi me lta ite of4 4ktf 0 ia nei; aka, ua hlki lohel na ofe lo a pau a ke ; ikipau anA, alaila, kotno mal la kl Moi ilokd o lbtfa keena, a kahea inai fke kahu ae mai ke kapoahi ae, a kbtoo hoU t £dū ashu alil. Ahīla, ua UWe !a mai kona aahu ahi 'a hookomo iii ; a fie'inea kamaWo no la na ke aoaiiia o I6ko oka i ka ikē aiia mal taiaTōei, iia befe I ''• "a| ifa maou iloha/ i ka ua mea oka oi kelalela o ka oaol A kahea akn fa ka Mot i Kēna L ketßT me ka I ana, EU maoli h ke na ao e pafnua mai uiēī, aBfe i8 6 Aliiwahine, he wihine epa is, he kauwa oia na fa nei e ndho net ka haaohantt alii kilakiia, a k'ohukohuTt4 neho kalaonu, a kakoo r hoolilo ifr6 n?f r kahu uene. Ika ike io ana mai no oke lteikialU iaia aei, ua : maafe kooa manao i Wa wahi'ne moa, a hiō loa ae la kona ri>ana6 I ke kahu oene. Ika ike ia ana oka Wuhine io keia aiaiia, oa kukala ia na kaiiaka a pau a me na piakamaka maika| e heie mai.e ai pu ma ka ahaaioa marē i'hoomakaukau ia me ktLolioli oui. . t Noho ae )a ke £eikialii,ame ke AliiM»wahine maiqna o kekahi wahi i hookiekie la ae malunn o ka iiiwai iike o ka hale a o ua wuhi wahioe kauwa uei, uoho oia ma kekahi aoao me koua aoo pioo a haiiepo roe koua nana pooe ikona haku, i ka aaha mai 1 ke kapa alii, aoa i lioo haa ai, no ka wa pokoie. 1 ka paa ana o ka ahaaina, hoomaka iho la na huiaiealea e like me ka mea mau, alaila, haawi mai ia ka Moi he oaoe i ke kauwa hoopunipaoi, penei ; " Heaha la ka waiwai o kekajijimea, e hoopaaipuoi ana rae ka haoa iokoino i koua haku." A paue raai ia ua kauwi epa oei, penei r 14 0 ka mea e haua ana pela, he pono loa oia e hoo ia iloko o kekahi bjrela i hoohon ia a puoi me oa kui oioi. e hoopaa ia ka pahu me ke a i el«a lio oaoa e kaoo hele w# oa aiaoui a Hiki i kamake ana o ke kolphe/' Alaila, i aku ia ka Mpi, "6 oe no ua mea la, a uau no i bai mai i kou hoopai, a e hooko ia aoa no keia mea maiuoa oo." A o ka hoohoio koke ia iho la no ia o ka hoopai 0 ua kanwa oei. A make aku la ia. alaila, ua mare koke ke KeikUlii i ke Aliiwihioe oiaio, a noho pu laua me ka hoopooopopo^ 1 ko laaa aoponi me ka maluhia. a oie ka pomaika» no loihi. u< t Pipihojlo-Kaao. ■ ' • ' > ■ i i .! . rn i*.