Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 36, 4 Kepakemapa 1875 — NA MAHELE AINA O LIHUE. [ARTICLE]

NA MAHELE AINA O LIHUE.

£ o'a mia ho« p*ab»at o ka hoo- ; ntaa*o, ke boike ako oei «o laio» o ookoa \ i k<kabi maa mahele min* o k* Apanm o Li-; hoe oei, a ina u® pololei ole ka'o hoike aoa : aka, a'aila, e ki!a mai ia'o. [ O Līhae, oia ka iooa ooi o keia Apao» ;• hoiookoa i keia wa, ba it»oa hoo oae o Li- | boe, a o ka iooa m«a o Poaa no ia. He Apaoa keia e huli pooo ao& i ka hikieo, o kekahi moku aioa keia o ka mokopaoi o Kauai oeu A maloko o keia moko-aioa, oa . mahele ia i oaao Ahopoaa, i maa ili, a peU aku. A eia oa Ahopoaa i kapaia he mao mahele aioi iloko o ka Apaoa o Lihae. O K)pa, Oia ka maheie aioa ma ka hema o ka Apaoa o Lihae» na mahale ia keia mahele ama e kekahi lalaoi poa f kaawale o Kipo-kai, a kaawale o Kipe-uka. Ma keia mahele aina i hiki moa ai o Kamipaaa kekahi kopaa ikaika o ka wa kahiko, malaila i no hoi ka poo kiekie o Haupu, a me ka pa-; oawai o Kemamo, he wai makaikai nui ia keia e oa malihiai e kaaheie aoa. Ata keia paaawai m»!ana o kahi knpono ole i ka wai ke mau ke kahe ana ; aka, ma ka maoa o ka mea Hemolele, na mau ka wai oia pu- 1 nawai, aole he wa e maloo ai. So Holeia.—He muiiwai ia, aoeaoeeloa mile kona loa, e waiho ana ma kooa aoao hema o Kipa a me ka pae paa o Kalanipoo, a o Haiko a me Niumalu ma kona ao* ao akaa. Be muliwai hohoau keia maoka, a be papau ofa kona ūuku, aia a naha i ka waikahe, alaiU, hohoou loa ka onku, aoie e hiki ke hele ke kanaka. No Haiku. —He enahele aina keia e waiho laula ana a hiki i Kilohana, a komo loa ako i Kamooloa. A i keia wa oae, ua kaawale aku o Kamooloa, pela e belu ia oei ma ka auhau o ke aupuni, aka, o Haiku wale noia. Maanei ka uapo o Opeula, a me na wahi kaulana liilii e ae, a ke moe nei he auwai wa» na G. N. Wilcox mawaena, he wai e hooma-u ai i ke ko. No Niumalu.—He mahele aina keia ma ka akau o ka muliwali o Hulaia, aia ka puu o Kalanipuu ma kona aoao hikina hema, a he wahi kaiknouo maikai kona, maia kaikuono e ku ai na moka i ka wa ino, aole e pilikia ka moka maliila, A he wahi no hoi e hoopuniia ai ka ia i ka paia he akole. No Nawiliwili.—He m&h&le aina keia e piii ana tne Niumalu, a me Kalapaki, maanei kahi kumoku, ameka uapo. Ua lilo &ko kekahi hapa o keia mahele aina i na haoie, oia ka mahele i kapaia o Lihue, aia'nei e kn mau nei o Kilauea, a holo aku i Oahu, maanei ka hale hookolokolo Jure, ka hale paahao, kahi noho o ke Kiaaiua a me ka makai nui o keia moknpuni. No Kalapaki.—He mahele aiaa keia e waiho kapakahi ana, aia ma kooa alo ponoi kahi ku moku, a me kekahi puhi kaulanao Mapu ka inoa. Aole no i nui loa aku keia mahele aina, he uuku wale no. No Lihue.—Aole keia be mahele aina kuokoa mamua, aka, i keia wa, ua knokoa oia ma kona helu ana. O ka inoa mua o keia wnhi, o Kaiaialamea, a i ka wa i noho ai o Kaikioewa ma Kaoai nei, a hele mai oia a noho ma keia wahi, Kalaialamea. A no ka maikai o keia wahi, oluolu ka noho aua, no ka uliuli maikai o ka nahelehel©, ua hoohalike o Kaikioewa i ka noho ana o keia wahi me ka noho ana ma Lihoe i Oaha. No la mea, ua kapaia keia wahi o Lihue, mai ia wa mai ka paa ana o keia inoa 0 Lihue a hiki i keia la. Maanei ka aina mahi ko o C. R. Bishop ma, a ke ka nei ka hale wili-ko ma ke awawa, maanei ka ulukukui o Paiaa, aka i keia wa, aoie he kukui, he ko wale no ia e ulu mai nei na 6. N. Wileoi. A ke ku nei ka halepule ma Libue nei, kahi e hoomana ai na kanaka o keia wahi i ka mea mana ioa. No Hanamaolo.—O keia kekahi mahele aiua nui, oa komo ioa ako kona palena iloko o Waialeale, a oa pili po me Wailua, a nooa o Kilohana ka mea oooa *'ka aweawe moku." No Hanamaulu ka mea a ko laila poe kahiko i hako ai i ke mele, peoei; " He ipu paehnoe no Hanamaulu." A raamoa akn, o Alio ia, he ooe a me ka hao mHlaila, a ke waiho wale nei na iwi o ka poa kahiko i make malaila mamoa loa. A he lalani poo ke ku nei mai Kaiepa a biki 1 Wailaa. No Wailoa.—He mahele aina noi keia, oa hiki loa ako i ka poli o Wai|leale. Maa* nei ka muliwai nui o Wailua, ka puu o Noanoo, ka wai o Kawelowai, ka wailele o Waieho, ka lula o Hanola, kahihaoau o na Mii, oia o Holoholoko. A ke noho nei kekahi haole kaoo iaiki maaoei, a he kao kekabi, maiooa o laila, e kao ai ka lio me ke kaoaka a hukiia a pae ma kekahi aoao. Maanei kahi i kaua ai o Kawelo me Aikanaka i ka wa kahiko loa. Maoao ako o Kalanakila, he wahi ahoa ia, ma koma poii ae he wahi ko moko, A ma o ako o Kalaoakila ke kalokalo o Kewa, ho wahi hoooa palahalaha maikai keia ke nana akn. Ao'e nae he kalokalo i keia w». No Waipouli a me Oloheoa.—He mao ili pahaia, a i ole he maa ku paha ; Aka, aole i maopopo loa, aole no boi i akaka oa wahi pana o keia mao wahL No Kapaa—He OMtrele «fam ooi no keia, aia malaila ka oala o Makaiwo, ka lulo o Hoikeha. He akea keia apaoa aio», * oa hala loa aka kooa palena i ke koahīwi, a aa hoi po mai o Kapahl me keia aahela aioa, »afn*a ak«ke k»«a o llailehona. No Kealia. O kaia ka paleea o aama-

bele aio» mahoaho, eia oauaaoei o E. Kroli, kekahi haole, b« haoai btpi knan% b«oa. A ma keia mahele aioa, ke pili po nei o Kamokomo, Homaikawaa o me Kamaioomalo. He mao w»hi paoa oo pah» ko keia mau ? wahi, aka, aole ī ike a i lohe k» aea i haku iho i keia komooiaoao. Ama keia wahi i kaawale ai kaia apaoa, a kaawale o Aoa* hola. Nolaila, be oui oa mabele aioa liihi ma* loko o keia mao mahele aiaa m»boaboa ae, e waiho ao» maialo o ka apana holookoa o Lihoe, aka, be mea hoopao maoawe vale oo paba ia t ke wehewehe pau ioa la. Noiaila, oa lawe mai au ma oa mea aoo noi iki. S K. Haplku. Lihae Kaoai, lune 10, iS74.