Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 24, 12 June 1875 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

 

            KE HOIKKIA aku @ ka lohe oiai ka wa e kaawale ana o @ mal Honolulu aku a lawelawe ana o @ Charles Pernet ma ke ano Komite a K@kala no Farani a ke kanehaia aku nei oa pau e nana mai i kela a e mahalo aku i kona @ ua ia hana.

                        W L GREEN. Kuhina o ko na Aiea e.

            Honolulu. Mei 22 1875

 

            I KEIA la, ua hookohala o L Reverance a me D Kamai i mau Lana Haawi Paiapala Mare ao ka Apana o @ Hawaii.

                        W L MOEHONUA. @ Kalaiaina.

            @ Kalaiaina Mei 25 1875

 

Hoike Kuia Aupuni.—E hoike ana na Kuia Aupuni (@ o Kona Honolulu) mokupuni o Oahu. @ ae o Iune, e like me keia hoomaopu@ maia.

 

            NA KULA MA KA OLELO ENELANI

            @        Iune @                        Ke Kela o Pohakaina

            @        “ @                  “    “          Kahehana

            Poaha  “ @                  “    “          A@ Papu

 

NA KULA MA KA OLELO HAWAII.

            Poaloa, Iune 22. Ma ka Luakini o Kamoliilii na Kula o Wailupe. Palolo. Kamoliilii. Waikiki-kai. Makiki a me Manoa.

            @, Iune 23. Ma ka Luakini o Kawaiahao na Kala o Moanalua. Moanalua, Roma, Kalihi-uka a me Kapalama.

            @, Iune 24. Ma Kawaiahao no na Kula o Kamakela, Pauoa, Maemae, Roma k. a me Roma w.

            Pualima, Iune 2@. Ma Kawaiahao no, na Kula o Kalihi-kai, Kaumakapili, Kawaiahao k. a me Kawaiahoa w.

            F. hoomaka aua ka @ o na kula i ka hora 9 o kakahiaka o kela a me keia la i hai ia ae ia maluna. Ke kono la aku nei ka lehulehu e hele ae.

            E hoomaha ana keia mau kula, mai na la 1 hai ia ae la @ hiki i ka Puakahi, @ o Augate, 1875, a ma ia ia e @ hou @ ke kula ana.

                        W JAS. KAMIKA.

                        Luna Kula o Honolulu.

 

            Aliiolani Hale Mei @ 1875

 

            KE HOIKEIA aku nei ka iohe i na mea a pau i kulike ai me ka pauku 24 o ka mokuna 41 o na Kanawai Hoopai Karaima, he Kanawai i kapela “No ka pepu ana i ka ona, ka hana a me ke kuai ana o ka waiona.” nolaila, ua kau@ na wahi e loaa na leikini no ke kuai @ i ka waiona, kahi hoi e lawelaweia ai no la mau mea, e hookupono @ mai keia @ aku a hiki i ka wa e @ hou ia aku ai. Ma ka aoao komohana o Honolulu, ma o a maanei o ke Alanui Nuuanu, mawaena o na Alanui Beritania a me Kalepa; ma ka aono makai o Honolulu, ma ka aoao makai o Honolulu, ma ka aoao mauka o Alauui Kalepa, mawaena o na Ahinui Nuuanu a me Papa, ma ka @ hikina o Honolulu, ma ua aoao elua o Papa, mawa@ua o na Alanui Kalepa a me Beritania; ma ka aoao mauka o Honolulu, mauka o ke Alanui Beritania, mewaena o na Alanui Nuuanu a me Papa. Maloko o keta palena maluna ae, aole i komo ka Hotele Hawaii.

            O keia mau paleua maluna ne i kuhikuhiia maloko o na Pauku @, 19 a me 20 o ka mokuna 1 halia ae la 1 ikela ma @ “Na @ waiona kuai kukaa,” e like no la me ke kuhikuhi maluna, no ka laikini kuai liilii, koe nae ke @ ana makai o ke Alanui Kulepa a ma na aoao paha @ Alanui Kaahumanu. Aole e aela kekahi laikini kuai @ no na wahi e ae mawaho aku o keia Aupuni, ma Honolulu wale no.

                        W L MOEHONUA, Kuhina K Keena Kaiaiaina Mei 2 1875

 

@ lawelawe ana ma ka Oihana hoonaauao @ Kula o ke Aupuni, u,

             

            @ hoi e manao una a lawelawe ma Oihana ma kekahi manawa aku:

 

            Keake nui nei ka Papa Hoonaauao e hookiekie ae ai i ke @ o ha kula-kumumua o ke Aupuni; a i mea e ko@ keia hooikeike aua, ua hooholo ka Papa e kukulu @ KULA-AO-KUMU ma Lahainaluna; a penei ke ano o la @

            AKAHI—Elua makahiki ka loihi o ke ao ana ma kela @.

            ELUA—Eia na lala o ka ike e ao la’oa ma ke kula:

                        (a) O ka heluhelu me na lolua o ka heluhelu maikai.

                        (e) O ka wehewehe helunaau me ka helukakau.

                        (i) Ka hoalionahelu.

                        (o) Ka hoikehonua me ke kahakaha palapala aina.

                        (u) Ka moolelo o na lahui o ka honua nei.

                        (h) Ka malama buke helu a.

                        (k) Ke akeakamai.

                        (l) Ke kakauiima me ka haku manao.

                        (m) Ka pa-ku-li.

                        (n) Na Ioina e pono ai ke ao ana i ke kula.

                        (p) Ke kumukanawai o ke Aupuni o Hawaii.

            E no la’na ma ka olelo Beritania ma kekahi o kela mau lala.

            EKOLU—E haawila’na i keia a me keia haumana e puka pono ana mai keia kula aku, i palapala apono, e apono aua laia no ka lawelawe ana ma ka Oihana Kula o ke Aupuni.

            EHA—E hoomahalahala’na ka uku o ka poe e lilo ana i mau kumu ao mai kela kula-kumu aku, ke ae nae lakou e noho ma ke kula a ka Papa Hoonaanao @ haawi ia lakou ma o ke Kahukula Nui ia, a ke noho pono hoi lakou.

            ELIMA—E noho ana no haumana o ke kula-no-kumu mahalo o na rula e hooponopono, a e hoomalu ana i ke Kula Nui o Lahainaluna.

            @—E hoomakala ana keia Kula-ao-kumu ma Lahainaluna, i ka hoomaka hou ana o ke kula ma Iulai e hiki mai ana.

            O keia Kula-no-kumu aole ia he panihakahaka no ke kulana o ke Kula Nui o Lahainaluna e waiho nei: e mau ana no ia kula no ka poe e makemake ana e komo, a e ao no na makahiki eha.

                        H R HITCHCOCK, Kahukula Nui.

            Oihana Hoomaanao, Honolulu, Apr 5 1875.

 

Komisiua o ka Hoikeike Nui ma Amerika Huipuia.

 

            O makou o ka poe nonu na iuoa malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookohuia e ka Moi, e ohi mai, o houluulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana maikai, hana lima a me na mea ulu o Hawaii nei, kupono no ka Hoikeiko Lahni Nui o malamaia ana ma Piladelapia, ma ka puni ana o ke Kanefuria makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni kuokoa ana i ka 1876. Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S G Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oia ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4 1876, nolaila o ka poe i loaa na mea heikeike e noho ana ma keia Pae Moku e makau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluua, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.

            Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mar mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hina mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui:

            Na Laau—i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.

            Na lako hale, i hana ia mai na laau Hawaii mai

            Na manu a me na ia, a pela aku.

            Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama ola ia, a ano hou a e ulu ana paha.

            Na hulu manu, na niu.

            Paakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.

            Na Pupu—na akoakoa o na ano a me na mea a pau.

            Na mea o lalo o ka honua.

            Na olona o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.

            Na mea ulu o loko o ka wai.

            Na hope iloko o ke eke.

            Na Pulu iloko o ka bena.

            Kopaa mailoko mai o na Mahiko noi pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.

            Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokapuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.

            Pulupulu; i waeia a wae oleia.

            Laiki iloko o na eke; i hoomaemaeia a hoomaemae ole ia.

            Na pupu a me na hehu awa.

            Na uhi iloko o ka pahu.

            Na hana lima; na ahuula, na mahiole; moena: kapa Hawaii; na umeke, ua aho mai na olona mai a me ka ili hau, a me ka pulu niu; na poha ku kahiko; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, na mea hana kui, na kamaa lai a leuhala, na papale makoloa, pua ko, pua pili a pela aku.

            Na kii o na mea ano aui o Hawaii nei a me na hiohiona nani.

            Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii o hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moku, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.

            Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.

            Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau.

                        KUMIHA KALAIAINA

                        S. G. WAILA

                        J. U. KAWAINUI.

            Honolulu, Jan. 7, 1875.

 

            E malama ia’na he anaina hui o na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili i ke awakea la Sabati, Iune 13, hora umi me ka hapa, ma ka Luakiui o Kawaiahao. E hapai ia’na na hana kuloko o kakou imua o ia anaina, a he lulu dala mahope iho no na hana kuloko. Ma ka po iho o ia la he anaina hui no na ekalesia elua ma Kaumakapili; malaila e lohe ia’i ka haiao makahiki no na oihana kuwaho o kakou, na Rev. J. Waiamau ka haiolelo e hoike mai.

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday. $2 a year

 

HONOLULU, IUNE 12, 1875

 

KA PEPA PILIWAIWAI.

 

            He elua paha hebedoma i ha’a ae nei, ua hopuia maloko o keia kulanakauhale he umi paha poe pake a oi ae, no ka piliwaiwai. A i ka wanaao Sabati iho nei o kela pule, ua hopu ia mahope aku o Kawaiahao, he umi mau kanaka Hawaii a keu, mawaena o ia poe, he wahine Hawaii kekahi. Aole i hopuia ka poe hope he umi no ka piliwaiwai, aka, no ka pepa i ka la Sabati. I keia manawa, ua nui loa ka lawelaweia ana o keia hana palaualelo e na kanaka Hawaii. Ua neenee loa aku no i ka pili dala, ka pili ahikoe a me ua mea ano like. Ina e nanea loa i keia hana, po ka la a ao ka po i ka anee i ka moena. He hana hoipalauuleo keia, a ua papaia no hoi e ke Kanawai, aka ua kapae ae la ka poe o keia ano i ke Kanawai, a hehi iho la malalo o na kepuai. Aole anei he hoopai o ka poe hehi Kanawai? He uku no. Ua like iho la me keia poe pepa i ka la Sabati a me na pake piliwaiwai.

            Ua walewale lakou, no ko lakou pakele mau, a nolaila i hoomau loa ai i ka pepa a hiki i ka wa a ka lima o ke aupuni i nao aku ai i ka poe haihai kanawai, alaila, ia wa iho la ka loha ana, ka lele malu ana, ka pee ana a me ka hoopunipuni ana. Aka, o ka nui no o lakou ua paa no i ka hopuia. Ua manao kekahi poe e hoopuka aku i na inoa ma ke akea, aka, no ka pomaikai o ko lakou mau ohana, a malia hoi, e l@he ana lakou i keia hoopai mua ana a hoopau, nolaila, ke kapae nei makou me ka lana o ka manao, aole e kukai hou ia ka makou kukala hou ana.

            Ke papa aku nei no hoi makou i ka poe pepa i loaa ole aku i na lima o ke aupuni, a e hoomau mai nei, e hooikaika lakou e hooki, no ka mea, aole loa lakou e pakele i ke kanawai. Ina oukou e hoolohe i keia, alaila ua lilo ia oukou, a ina i pani oukou i ko oukou mau pepeiao, alaila ua koe no ka makou.

 

KA “PENSACOLA” MA HILO.

 

            Mahope iho o na hookipaia ana a me ka haalele ana ia Lahaina o ke alii moku kiekie maluna o kona moku iho, e like me ka hoike a ko makou mea kakau ma ka helu 22, ua kipa aku oia ma Ulupalakua, a ua hookaulua i hookahi la. Ma ka la 15 o Mei ae, ua hoopii aku oia no Hilo, a ma ka hora 7 o ke kakahiaka o ka la 17, ua kuu iho la kona heleuma ma ke awa o Hilo. Ua holo koke mai ka Hope Kanikela o Poonahoahoa, me ka huaolelo pu i ka waha, ua makemake na makaainana o Hilo e lawe aku i ka Adimarala a me na aliimoku i kula maluna o na waa kaulua, ka mea i hoohiehie wale ia no i na Ahiaimoku. Ma ka hora 1 auina la, ua kau aku ka Adimarala a me na aliimoku maluna o na waa kaulua, a laweia aku la. Ua hanaia he anini mawae na o na waa elua, a ua kapiliia he papa e ku ai na noho, me na pio i hoouluwehiwehiia me na lau nahele, a oia kahi o ke Komite a me ka Adimarala i hoomakaukauia.

            He umikumamaono ka nui o ka poe hoewaa, a i ko lakou hoe ana, ua hoikeia ke akamai o ka poe hoe, ma ka hookikakaha ana. I ka hiki ana aku i ka uapo, e mumulu mai ana na kanaka, a ua hoomaka mai ka poe puhi ohe i ka leo mele Amerika.

            Mahope o ka hoolaunaia ana i ke Kiaaiua, ua hoonohoia he huakai, a kai aku la a hiki i kahi o Poonahoahoa. Ua kukulu pu ia no hoi kekahi mau pio me na hua nui e kakau moakaka ana.

            Ma ka Poakolu, Mei 26, ua malamaia he anaina nui maloko o ka luakini o Haili no ka hoolohe ana i na olelo i noiia aku i ka Adimarala e hai mai. He la maka kanaka nui kela, ke hele la a hookeke, a na Rev. Koana i unuhi mai. No ka maikai o na olelo a ke alii moku kiekie, ka malihini kiekie hookahi a ka lahui e pahola aku nei i na hookipa ana, nolaila, ke lawe nei makou e u@uhi ponoi no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu, a oia keia:

            “E na hoaloha maikai, na kamaaina o Hilo,—no ka mea, e pono e aeia mai au e kapa aku ia oukou pela, oiai o na Hawaii he makamaka nae wale no lakou no na haole Amerika, a ua maopopo no hoi ia’u, malia ua ike aku la no oukou i na haole Amerika i makaikai mai ia oukou, a e noho nei paha mawaena o oukou, o lakou ko oukou mau hoaloha oiaio.

            “O ke aumoku kaua o Amerika Huipuia, no na makahiki he kanalima i hala aenei, na kipa pinepine mai i keia mau moku puni, a ua anoi mau lakou no ka pomaikai a me ka holomue o keia aina.

            “O ke kuikahi mua loa i hanaia e ka Pae Aiua Hawaii me kekahi aupuni e aku, me Amerika Huipuia ao ia, i ka makahiki 1826 ma Honolulu, na Comodoa Jones o ke Aumoku o Amerika Huipuia i kakau ma ka inoa o ke aupuai, a na ka Moi wahine kahu aupuni Kaahumanu ma ka inoa o ko Hawaii Pae Aina.

            “O na olelo a me na kuhikuhi aue o ia Kuikahi, ua hookoia a hiki i keia la. Ke manao nei au, aohe mea a na kanaka o keia Pae Aina e hoohalahala ai no ka loaa ole mai, e like la me na haipoi ana a me na hena oluolu ana mai ka lahui Amerika mai. O ke Kuikahi i hoohoioia mai nei, he puu waiwai ia no ko Hawaii Pae Aina, aka aole no ko Amerika. E poho ana na poe mahiko o Amerika ma keia kuikahi. Aka, he lahui lokomaikai a manao nui kela no ko Hawaii holomua a e hana a nui ke dala, oiai ua nele oukou ia mea.

            “He hoike ana keia no ko Amerika Huipuia manao paa no ko oukou pomaikai a holomua.

            “O ko oukou kahu ekalesia a makamaka (Mr. Koana), ua noho hana oia mawaena o oukou, no na makahiki he nui, ma ke ano he alakai no oukou ma ka ohane, e ao ana, a e wehewehe ana i ka oiaio o ka Baibala ia oukou—i ka pono a me ka hewa E ae mai oukou ia’u e ao aku ia oukou e hoolohe ia mau oiaio, no ka mea, e ao mai ana lakou ia oukou e ola maikai a make maikai.

            “He mea hauoli nui no’u ka hoike ana aku no ko oukou Moi maikai, Kalakaua Ua hookipa aku ka Peres dena, na Kuhina o ke aupuni a me ka lahui o Amerika Huipuia iaia me ka hanohano, ma keia huokai hele aenei Ua nui ko ka Moi makemakeia malaila, no kona hanohano a keonimana, ma ka paa rula kona naauao a me kona hoopuka ana a me ke kakau ana i ka olelo haole me ka moakaka.

            “O makou, na luna moku kana, ua hooikaika makou no ka oluolu a me ka hoonanea ana i ka Moi oiai oia maluna o ka moku, a i ka hoihoi ola ana mai iaia i kona aupuni a i kona home, a he mea kupilikia no makou ina i ulia kekahi poino maluna o ka Moi.

            “Ua oluolu loa ia au, na aliimoku o ka “Pensacola,” a me ka “Benecia” i ka hoike ana aku, ua pau ko oukou hopohopo a ua hoohauoliia makou mamuli o na hana maikai a makou i hapai ai maluna o ka Moi.

            “A ano e o’u mau hoaloha, e ae mai oukou ia’u e ao aku ia oukou, e noho hana oukou, e mahi i na aina, e hoomaamaa ma na hana a e komo ma na lala o na oihana a pau. E hooikaika e ike i ke kamailio a i ke kakau ma ka olelo haole. Ke ike oukou i ka olelo haole, alaila, e hiki auanei ia oukou ke heluhelu i na buke maikai, i na nupepa ka mea nana e hoike mai i na mea e hanaia ana ma na wahi a pau o ke ao nei. Ina e komo ana iloko o ka noho hana ana, alaila, e kokua mai auanei oia ia oe i ka imi dala ana a i ka hoowaiwai ana. Ke lawe pu nei ka olelo Enelani i ka naauao, ka hoonaauao Karistiano ana, ke kalepa a me ka holomua ma na wahi a pau e hele ai.

            “Malia paha o kahi poe o oukou e hoolohe mai nei i ka’u mau olelo, e noho ne ana maluna o na oihana kiekie o ke aupuni, i kekahi o keia mau la iho, ka poe hoi o oukou i loaa nui ka olelo Enelani. O ke kumu ia o ko ka Moi mahalo loa ia ma Amerika Huipuia, o kona ike olelo Enelani. O ko’u ake nui, ko na ahimoku, a me ka lahui o Amerika Huipuia, o ko ke aupuni a me ko ka lahui Hawaii holomua, mikiala ma ka hana a me ka noho oluolu.

            “Ke lana nei ko’u manao, e hoopomaikai pakahiia mai ka poe a pau i akoakoa mai nei ma keia anaina, me ke ola maikai, ke ola loihi a me ka oluolu.”

            Mahope o ka pau ana o ka haiolelo a ka Adimarala, ua ku ae ke Kiaaina Kipi a hoomaikai aku i ka Adimarala no na mea ana i kamailio mai ai a no kona makaikai ana aku ia Hilo. Ua makemake pu no hoi oia e aloha aku i ka lahui o Amerika no na hookipa a lakou i paholaia mai ai i ka Moi, oiai oia ma Amerika.

 

NO GEREMANIA A ME FARANI.

 

            O KA poe nana e hooupuupu mai nei i na manao kohokoho e hakaka hou ana keia mau mana nui o Europa, ke olelo mai nei lakou, aole wale o ko Farani manao ke kaua hou me Geremania, aka o ke kono pu maoli aku no kekahi, i keia mua iho. Aohe mea kanalua, aia he nune ana o na manao lili hilahila ka i loko o na Farani, a nolaila ka mea e kaua hou ai; aka, aole nae paha he mea maikai i ka poe e noho hoomalu ana maluna o ke aupuni ka hoohoihoi ana e kaua hou, ina he mau kukakuka naauao ana kekahi mawaena o ia poai. Ke hooia mai nei ka moolelo mai a Iuha Caisara a hiki i keia manawa, aole loa he like o na koa Farani me na koa Geremania ma ke kaua. Eia ka rula. O ka mea wale no e make ai na Geremania, o ka mokuahana o na moku iho oloko a hui like hoi na Farani. Ua loaa no ia Napoliona a me Lui XIV na lanakila iloko o na mokuaiua Geremania; aka ua kokuaia lakou e kekahi mahele o na Geremania, e kue ana i kekahi aoao mamuli o ka lili hoomana. O na Geremania, o lakou maoli na kanaka i ao ia a makaukau no ke kaua aina ma ka aina puni ole a pau o Europa, a ina lakou e lokahi ana ma ke ano he kino hookahi, he lua ole ko lakou ikaika. Ua lanakila na legiona Roma maluna o ka poe e ae a pau a lakou e hakaka ai. Aka, aole lakou i lanakila mamua, a aole no hoi i ka wa ano, mamua ae o na Geremania. O na kaua o Jena a me Anerstadt ua kamailio nuiia ia mau kaua no ko na Farani kiekie ma ke kaua. Aohe oiaio o ia haakei ana. Ke hoike mai nei ka moolelo o keia mau kaua nui, o na puali kaua Farani, he poe kahiko o ka noho ana koa, a ua alakaiia lakou e na pu kaua akamai—ma Jena, malalo ponoi no ia o na kuhikuhi ana a ka Emepera Napoliona, oiai hoi na Geremania he poe koa hou wale no a me na alakai makaukau ole. O ke ano o ka lahui puni kaua e like me Geremania, aole ia he mea no lakou e mokumo@nahua ai, ina hookahi a elua paha kaua i eo i kekahi aoao. I ka wa i olu ae ai na Perusia mahope iho o ia mau kaua ana, ua pii ae a ua hele mai imua na hana o ka aina.

            Eia no na hooponopono aupuni naauao ana a Perusia, e kupono ai hoi ke kapaia aku no Geremania hoolookoa, mai ko lakou mau kilo aupuni akamai mai, mahope o Ferederika ka Nui, a he mau makahiki hoi mahope mai o ke kaua o Jena. (1) Ka hoopauia ana o ka hookiekie ana ma ke ano kulana alii ma ka hanau ana. (2) Ku ae ana aku i na kulanakauhale, na kaona, a me na okana aina, e hooponopono kuokoa no lakou iho, ke ae mai ka Moi. (3) Ka hoonaauao liae ana. (4) Ka hooponopono koa pualu.

            Ma keia mau kumu, ua hoihoiia ke koa haahaa loa e ku pu me ke koa hanau alii ia, a i ole ia, me ke keiki alii, oiai, ua like nae no na luhi, na inea, a me na hoomanawanui ana e loaa ka ike koa. Nolaila, o ka mea kiekie ma ke akamai, oia ke hookiekieia ma ke kulaua hanohano, ina ia he alii a ma paha he ilihune. Ma na aina e ae, o ka poe waiwai a me ka poe maka hanohano ke panua no na kulana. Ina paha i hanaia pela ma Perusia, ina la ua namu namu mai ka poe haahaa, a hakaka paha me ka hoopuhemo. Me Perusia, aole e nanaia kekahi ina he alii ia, a aole no hoi e hapaiia kekahi i ke kulana kiekie ma ka uku dala ana. O ka hoonaauao puniia ana o Geremania, oia ka mea i oi loa ai na koa Geremania mamua o ko na Farani, ka poe ike ole i ka naauao. Ina @ ho@pili ia ka hooponopono ana aupuni a Perusia ia Geremania a pau, alaila, aia he mana iloko, a ua hiki loa ke ku pakahi aku lakou e pale ia Farani. Ke haakei nei paha na Farani no na lanakila a Napoliona, aka, aole paha lakou i ike i ka loli ana o na hana hou iloko o Geremania; aka, ua ike no na luna aupuni, a nolaila, e akahele loa o lelehewa.

 

KA AHAHUI EUANELIO NUI.

 

            Ma ka Poalua iho nei, Iune 8, ua wehe ia ka halawai makahiki o keia Ahahui nui, nona na kahu, ua haiolelo a me na Elele i hiki aku ka nui i ke 41, ma ke keena halawai o Kawaiahao. Ua kohoia o Rev. J Waiamau o Helani, Kona, i Peresidena, a o na Rev. G Puuloa a me S E Bishop i mau Kakauolelo. Ke hana nei e like me ka maa, oia hoi, ma ka olelo Hawaii ka lawelawe ana o na hana a pau. E pau ana paha ka halawai i na la hope o keia pule ae, ke holoholo mai ua hana, aka he mau hana ano nui kekahi e laweia mai ana ina e nanaia iho ana ka noho ana o kekahi mau ekalesia. Eia na lala i hiki mai.

            No Hawaii.—T. Koana; A. O. Polepe; Kukahekahe: E. Bona; S. C. Luhiau; Aiwohi; G. P. Kaonohimaka; J. Waiamau; S. Papaula; Kamelamela. Na Elele.—S. N. Kaikuahine; G. W. Moo; Waiau; Hoomainoino; Kanealai; Mahiolewa.

            No Maui.—E. Helekunihi; D. Puhi; Kaiwi; A. Pali; W. P. Alekanedero; S. E. Bihopa; N. Pali; S. E. Kahu, elele.

            No Oahu.—J. F. Pogue; B. W. Pareka; L. Kamika; D. Dole; H. H. Pareka: M. Kuaea; S. Paaluhi; D. Kekiokalani; J. Manuela; S. Waiwaiole; J. N. Paikuli; Kauai, Maluae, J. Meemano na elele.

            No Kauai.—G. Puuloa; J. H. Mahoe; H. Kahele, G. P. Meheula na elele.

            Eia na Komite mau o ka Ahahui Euanelio:

            Komite Hoonoho hana.—Rev. A. O. Polepe; Rev. M. Kuaea; Rev. E. Helekunihi.

            Komite no na Halawai Haipule.—Rev. L. Kamika; Rev. J. Manuela.

            Komite Hoike Helu o na Ekalesia.—Rev. E. Bona; Rev. S. N. Papaula; Rev. S. Aiwohi.

            Komite Hoike Makahiki no na Ekalesia.—Rev. T. Koana; Rev. A. Pali; Rev. Rev. J. H. Mahoe.

            Komite Pai Moolelo o ka Aha.—Rev. B. W. Pareka; Rev. M. Kuaea; Rev. J. F. Pogue.

 

LA HOOKAHAKAHA O NA KULA SABATI.

 

            Ua konoia mai makou e hoolaha akea aku, e kai huaki ana na Kula Sabati o Kaumakapili a me ko ka mokupuni holoekoa o Kakuhihewa ma ka hora 9 o keia kakahiaka Poaono (Iune 12) ma na alanui o keia Kulanakauhale. E akoakoa mua na haumana ma ka pa luakini o Kaumakapili i ka hora 81/2 o ke kakahiaka, a e hoo maka ka hele ana ma ka hora 9 ponoi. E iho mua ana ma Alanui Maunakea; pii ma Alanui Moi; huli ma Alanui Puowina; iho ma Alanui Beratania a hiki i ka luakini o Kaumakapili, alaila, komo na haumana iloko o ka luakini e hoike ai i na haawina a mele pu hoi i na mele i hoomakaukauia.

            E hoomanao ka poe e komo ana iloko o ka huakai, e ku ana lakou ma ka puka nui makai o ka pu o Hale Alii, a malaila, e haawi i ekolu huro ana no ka Moi

            E hilinaiia no hoi e hele kino mai ana ke Aliiaimoku, ma ke anaina hoike kula Sabati a e haiolelo ana oia i mua o na kamalii. E uk@li pu mai ana no hoi ka hooilina Moi a me ka ohana alii a pau, e ike kumaka i ka hapai ana a ka Hawaii no ka Hawaii. E lilo ana ka hana o ka hoonohonoho ana i ka huakai malalo o Z P. Poli, ka Il@muku nei o ka la, a ia Rev M Kuaea opio ke alakai o na hana hoike maloko o ke anaina. E lilo ana keia i la nui e hoomanao loaia ai

 

Ke ano iii o ka Mahina no ka Malama o Iune, 1875.

 

MANAWA NO HONOLULU

 

(HOOMAKAUKAULA E KAPENA D. SMITH.)

 3         Mahina hou                                         11 49.7 AM

10        Hapaha mua                                        9 24.0 @M

18        Mahina piha                                        1 24.6  PM

28        Hapaha hope                                       4   3.    AM

 

Ka puku me ka napao ana oka La.

 1         Puka la                        5 21.3 AM                   Napoo la          6 33.5 PM

 @       Puka la                        5 20.6 AM                   Napoo la          6 3@. PM

13        Puka la                        5 22    AM                 Napoo la          6 3@  PM

22        Puka la                        5 23.5 AM                   Napoo la          6 39.5 PM

29        Puka la            5 25.1 AM                   Napoo la         6 41.1 PM

 

Ka Latilu ma ka Lo@itu o Honolulu.

            Ma ka hale hele panahi, Hale Kaawai Helu 2, u i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:

 

            Lantu 21 @ Akau. @

 

Nu Hou Kuloko.

 

            Ua lohe mai makou, ua haawi aku na haumana o Punahou i kekahi makana i ka lakou kumu ia Halepule.

 

            I Kawaiahao ka naue i keia po, i lohe i na leo nahenahe o ka oo mai na kileo alii mai o na puukani a Keohokalole.

 

            He hoike Kula Sabati nui ko Ka@makapili i keia la. E hui ana na kula Sabati o ka mokupuni holookoa, koe o Kawaiahao.

 

            Mai poina i ka hana a na puukani alii o keia po, ka welo kaulana nui wale i ka haku a me ke mele pu ana. Dala, hapalua, hapaha, komo pau loa.

 

            Ua lono wale ia e hiki mai ana kekahi mau puukani kaulana i ke mele ma Honolulu nei, ma ke alanui e hiki aku ai i Kikene. Malia o kaawi aha mele iho maanei, ke kipa mai.

 

            HOOPANEEIA—Ua noi mai o W. S. Lokai a me J. Kekahuna, ke Komite o ka hoolaa luakini o Kahuku, Oahu, e hai aku i ka lehulehu, ua hoopaneeia ka la e hoolaa ai, a hiki i ka wa e hai hou ia mai ai.

 

            Ma ke ahiahi Poalua iho nei, ua kuka hou ae kekahi poe opio, no ka hoala ana i Aha Kinipopo no lakou, a ua holo, o ka inoa oia Hui o ka “Mechanic B. B C.” Ua nani no na opio ke Kinipopo, oiai, he hooikaika kino keia.

 

            E hoike ana ke Kulanui o Kapunahou i keia Poalua ae, e hoomaka ana ma ka hora 12:30; a i ka Poakolu iho, e malamaia ka hoike mai ka hora 9 o ke kakahiaka, a i ka hora 4 ehiahi. O ka hoike hope keia a Mr. Halepule a hoomaha aku.

 

            Ua lawe aku nei o B Maii, kekahi lala o ke Komite o ka Ekalesia o Kawaiahao i koho ai, no ka lawe ana i na makana a ia Ekalesia i hoahu ai no na mai lepera i pili makamaka ia ekalesia. Ua holopouo kana hana.

 

            HOIKE KULA KAIKAMAHINE O MAUI HIKINA—E hoike ana keia kula ma ka halekula ma Makawao, i ka la 24 o Iune 1875. Ke koi aku nei au i na mea i kuleana a me na makamaka a pau e hele mai e ike a olioli pu.

                        W P ALEXANDER.

 

            Ua lohe mai makou, he aha kinipopo ma uka o Makiki i ke ahiahi la Sabati iho nei. Ke ulu mai nei na hana iloko o ka la o ka Haku; oiai, ma kela mau pule loa aku, ma Puahia ka hula i ka la hoano. a eia koke ae no hoi keia mauka ae nei. Heaha la auanei ka ke Akua makana maluna o keia poe haihai kanawai?

 

            KE KOHO BALOTA LUNA KINAI AHI.—Mewaena o na hora 7 a me 9 o ke ahiahi Poakahi iho nei, Iune 7, i kulike ai me na hoolaha a ka Oihana Kinai ahi o Honolulu, ua malamaia ke koho balota ana no na Luna Nui o ka Oihana, a eia ka poe i puka mai, no ka Luna Kinai Ahi Nui, J. S. Lemon; Kokua mua, George Lucas; Kokua alua, John Nott. O lakou nei no na luna mua o keia makahiki iho nei i pau aku la. Aole no hoi balota paonioni i ke kahua.

 

            NA HOIKE KULA HAOLE.—Ma ka Poalua iho nei o keia hebedoma ua hoike ke kula o Pokukaina. Ma ka Poakolu ae, ke kula o Hanai Kaikamahine o Kawaiahao a me ko Kahehuna mau kula. Ma ka Poaha iho nei ke kula haole o Alanui Papu. Ua akamai no na haumana ma na heawina i aoia ia lakou, a no ka hoikau hoi kekahi o na wa hoike, nolaila, aole i loaa ia makou ka manawa e noho liuliu ai ma kekahi o ia mau kula.

 

            Ua hapiia kekahi mea hou i ko makou manao, oia hoi, ke hookupu nei na lona aupuni a me kekahi mau haole kamaaina kuonoono o Honolulu nei, ma ka hapalua o ka malama hookahi, na ka poe Puhi Ohe o ke Ahi, alaila, e hele no hoi lakou e puhi i ka Hale aku ana o ia mea kokua, ma ka hookahi po o ka hebedoma i ka mea hookupu hookahi, a pela aku ana ia pule a pau pono lakou ka poe hookupu. I ka po Poaha aku nei o ka pule i hala, ka hoomaka ana ma ka home noho o Mr. E P Adamu, a i keia po Poaha iho nei, ma ka hale noho o ka Hon. W C Parke, ka Ilamuku nui o ka Pae Aina holookoa.

 

            HE HANA ALOHA—Ia Kilauea i hoopuka aku ai i ke ahiahi Poakahi iho nei ao ka holo kaapuni ia Hawaii, ua loaa aku iaia ke kuna Wawiki me na mai lapera he umi a oi maluna ona e laweia ana i Molokai, e hoopuka ana i ke awa aka, no ka malie loa ua kolo aku ke Kilauea iaia a hala m@ ho loa, kahi hoi e loaa ae ai na koaniaoi makani e ahai ka pupuhi aku i ko kakou mau makamaka i hoopoinoia, i kahi a ke aupuni e malama mau nei i ko lakou mau hiki mua.

 

            KE K@ O KAPIOLANI—Ua kauia maloko o ke keena Anaolelo o Aliiolani Hale i ka la 4 o lune iho oei, ke kii nui ohaha o ke Ahi ka Moiwahine Kapiolani, i kakao maiauia ma Kaleponi e ka waihooloo hiehie o ka penikala, malalo o ka lilo he $450 paha. Ke komo aku ka poe makanui, e hoike moakaka lea mai ana na maka a me na papalina oia okea no; a o ka pane leo ole wale mai no kahi i lilo ae. Ua hele kela a opio wale. Ke kau la kona kii makai koke iho o ke kii nui o ka Moi Kalakaua, a ma ka aoao mai ma Waikiki o ke keena.

 

            UA KONOIA mai makou, e hoike aku ma ke akea, ua holoi ke Komite o ka Ahahui Kula Sabati o Oahu i @o laua mau lima a maemae, mai na hala a me na hoohihia wale mai a kekahi poe e ae, no ka mea, ua kono aku nei laua ma ka la 3 iho nei, ina Kula Sabati o Kawaiahao, e komo pu mai iloko o ka huakai nui o na Kula Sabati e malamaia ana i keia la, aka, ua hoole mai lakou. Nolaila, ma ko laua manao, ua maemae laua, a aole hoi e pono ke kapa ia mai ma na inoa kapakapa. Na ka lehulehu e hooholo no lakou.

 

            POOLELO KAULANA.—“Pehea la e ku hou ai o Iakoba, no ka mea, ua uuku aeuei oia.” Ua haiia keia poolelo e Rev. D. Puhi o Kipahulu maloko o ka luakini o Kaumakapili, ma ke Sabati Mei 29 imua o ke anaina hoomana olaila. I kona hoomaka ana ae e p@i, ua hoomaka kahi poe e hoowahawaha, aka, i ka hui ana i ke poolelo, pau loa ae la ke kanalua a hookahi hana he mahalo wale no i na olelo. Ua hoohalikeia ka olelo no ka Iseraela, no Hawaii nei. I ka nana aku ua kupono. Ua noi aku nei makou e kakau mai ia haiolelo, a e hoopuka aku no ka pomaikai o ka lehulehu.

 

            KA MAHU PELE!—Na ka palapala mulalo iho i kakauia e S Haluapo i Mei 28, i Keauhou, Kona Akau, ia Kaoana ma Honolulu nei, i ikeia iho ai keia mea hou.

            “Ua puka ae he mahu pele mauka iho o kahi o Rev. J. Waiamau ma (Kahaluu) Ua ikeia ma ka Poaha aku nei, ua pio no ma ia la no. Aole maopopo kahi e puka hou aku ai.” Aole maopopo loa ia makou ka oiaio o keia, aka, pela iho la no nae na olelo oloko o ka leta maluna.

            —Ua loaa hou mai la ia makou kekahi lono hou, e hai mai ana, he elua la ka loihi o ka hoomau ana o ka mahu pele me kahi i haiia maluna ae. Ua oiaio ka lono mua.

 

            NA HUA MANAKO NUNUI.==Aia ma ka puka aniani o ka Hale Kuai Buke o H. M. Wini ke kau nei he mau hua manako nunui maikai, mai ke kumu mai no ia o kekahi laau i hoouluia e ka Luna Hoopuka o keia Nupepa, a ke hoike mai nei hoi ia i ka mahuahua ke malama pouoia ka hooulu ana. O kekahi o keia mau hua, ua anaia aia mawaena o ka 12 a me ka 13 miha ke anapuni, a ua kokoke e hookahi paona ke kaumaha. E haawi no ke Kuokoa i hookahi dime no kela a me keia manako nona ke anapuai i oi aku mamua o ka 12 1/2 iniha ke anapuni. A o ke kanaka e lawe mai ana i kekahi manako aole e emi malalo o akahi paona me kaumaha, iloko o ka malama o Iune e hele nei, e haawi no makou i $1,00 no ia hua hookahi.

 

            KA ILI ANA O “ODD FELLOW”—Ma ke ku ana mai o Hattie mai Kauai mai i kela Sabati aku nei i hala, ua lohe mai makou, ua ili keia moku kuna Hawaii ma kuaau o Waimea i ka hora 7 paha o ke ahiahi Poalima, Mei 28. O kona hoi ana mai no ia mai Nuhau mai me ka ukana he hulu hipa e leweia ana e ka makani kolonahe. Aka, i ke komo ana i ke awa, o ka make loa iho la no ia o ua wahi makani la, pohu loa, a ika—ia aku la e ke au a me ka aleale a hiki i kuaau, kahi a na ale nui e hamare ana; iaia i ili iho ai, a mamua o ka wanaao o kekahi la ae, aia hoi, ua huna iho la na maka o ka Odd Fellow nalowale. I ka manawa i ili ai, he 37 heua hulu hipa a me 71 pahu aiala holoholona no Mr. Sinclair, he 124 eke laiki a 1 lio. Ua hemo ka lio, a ua au i kula me ka poino ole. O ka laiki no Kiulana ma. O ke poho no keia mau waiwai a pau, he $5,000 paha. Ua panihakahaia ka moku no $1500.

 

I NA LUNA KUOKOA.

 

            Ke kanohaia aku nei na Luna Kuokoa a pau a me ka poe lawe pepa, e hookaa koke mai lakou i ko lakou aie no ka hapa mua o keia makahiki me ka hookaulua ole. I@a no ka mea ole e hiki mai ai, e hoouua mai ma o ko oukou mau Kahu la a me na Elele i ka Ahahui Nui i na Kapena moku a me na makamaka no hoi. E hoolohe i keia i pono ai kakou a pau, a i mau hoi ka pumehana o ke aloha.