Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 22, 29 Mei 1875 — HOOHANOHANO KA PONO I KA LAHUIKANAKA. [ARTICLE]

HOOHANOHANO KA PONO I KA LAHUIKANAKA.

Ma ka hoohuli poao ana ae i ka (eaa o oa m«ka r me ka 000000 aoa i keia oaoao ke aanao aoi. Aka, e pono ia'a e hoooiaik»ika aka i kekaki mae naa e piii ana i ke Komumanao, henoi alahoieka aa mea e boohaadteaao aoa i nakanaka a me oa mOa e ae. Oke d«la, fote ame oa iMiei (nakamie e ae, a he mea oolioi e iiui noßa ; nO ka enea, o kk ioia aoi oke 84)a f gu!a, a lole paha, o ke kul«oa i&o fa āo ta okā hanohano, me keia taaō mea ao hoi i lUiilli aa aaho ooakahnna a maiia hiike, o na hhkei \ haniia pela pii ke kuāaokaal. J " V

Aka. \ k.» iiiOA uku, un r Ji*e «Ku Uke iuai ko uukoi <nan*o oi« k«ia tn<tu moi, me ku olelo aua aole nnkou * bauob iiw ia pona, aole on īa puau ko m*kou oiau a»hu, h«ie laau, aiua, aki, me ke d*U no. Pt-U iki iho oee k* hua. Maanei e h»hoi kupooo ae ai kakou ike kui inageucti o ko kakou uooooo ouikai abook*hua pona iho cn*!un4 oke Kuinuenauaa. Ikawa i hor» kuuima ai kn noho aua o oa kaoa*a n»« ka honua, oiai no e noho »n* o ma ka m»iu oka pouu, uie ka ike ole la mea be Uewa. Ua hoohauohanoii oia maloo* o ba me » a pau, ua aie« koio, na Uoloholoua, ua ia a kaulele waleia na hui ai o kela a me koui nno. £i« ka niuau, uiamuli U o ke aha keia houhanuhauo ia ? Mamuli o koua puno. I lloopauia o ka noho pouli ana, He nui na «lii a me na aopuoi mamua aku o KacDehamch<( 1., kioa aku kaua mai lakon, haunaeie wale no, aohe maln iki ; a i ke au o 1., ke koa wiwo ole, ua neii oia i keia tn»u moknpuni, mai Hawan o Keawe a Kauai o Mano, a ua l»lo i hookahi aupuni a na kapaia o ke »u--puui Hawaii. he pilikia loa ka vra kahiko i ka ai kapu, he hana uui keia iwaeua o ke kane a me ka wihine, aohe ai na wahine i kekahi miu moa ai, a ina i loaa ka pi likia ika wahiue, hookaawale ia m& ka lule okoa. No ka meu, aole pumehana ke aloha iweieni o ke kane a ine ka wahme, ua a»oe kolohe he k*ne me ka wuliine e, pela no hoi ka wahine me ko kane e. Aka, i ke au o Kamahameha 11., na weheia ī.i poult, ake ai pu nei kakou t keia wa ; ua pau ka luhi a rae ka inea oia mau haua. E molio pelu hou kakou amakaikai ikawa i lilo ai o Kauikeaouli i a(ii. U« hooili maikai ia aku ke aupuui e na alii inaluua ona, aole hoi mamuii o kona lima ikaika eku ame ke kaua. Aka, mamuli la o ke aha ? Ke hai aku uei au ia oukou, mamuli o ka pouo i loaa i na kanaka, ke lana nei kuu muuao me ka iini piha, iua aole i Uha ka pono ma Hawaii oei, aole <; akaka ka lilo oke aupuni ia Kaukeouli. Na Kaahumanu i puaua ae, ke haawi nei au i ke aupuni o a'u moopuua uo ke Akua.

Ua lawe o Kauikeaooli ia huaolelo, me ka olelo ana i " aupuni palapala ko'u aupuui," a nn keia mau moa, «a hoolaln ia ka pooo kristiaoo a me ka oaauao a puni 0 Uawaii iiei. Ua kukulu ia oa hale pule a me na hale kuU a puni ka aina, a i mea e hooiaio loa ai ka Moi Kanehameha 111 , 1 'keU mau hua, kukala a kea ae oia ; " O ke alii pono, oia ko'a alii, o ke kanakk pono, oia kn'n kanaka." Ua hoonohoia ka poe pono a noonoo, mai H«wati a Kauai ; uu hoomalu ia ka aina a maluhia, ua lanakila ka pono a ua pio ka hewa. " Ua railu ke | knla, aohe lele pueo." Oia ka makana a ke Akua, no ka haawi ana i keia anpuni uona. No ka mea, o ka maluhia a me ka pomaikai koua makemake. | 2 O ke kuokoa o ke aupooi a me na kaoaka. O kekahi makana maikai keia i loaa ia oe e ka Lahui Hawaii ; olai t i ka wa o na kupuna o kakoo, aia ma ka lima o ua alii ka mana i ka wa kahiko, na lakou na mea a pau o ka aina i hoopooopono. O ka ma nao o ke aiii, oia ke kanawai o ke aopnni, aole lunakunawai e hooponopono ai mawae'na o oa alii a me na kanaka, bfkt oo i ke alii ke pepehi akn i ka mea aoa e manao ai e pepehi. A he hiki hoi ke hoopakele, he noi ha poino, aka, mamoli o ki naauao a me ka pono i loaa «a oe e Hawaii, oa loaa ia oe ke kookoa mai na aopuni no» a naaaao oaai. Aoa ike lea kakou e na boa : e noooho mai net, ekolu mea enana ma ke aupuni. Ka Moi, »a alii, a ne oa makaainana ; «oIaUa t oa hOokaawaleia koka Moi aina, ko na alii, a me ko aa makaaioaoa ; mi ke kuleaaa ma ke ano alodio, ks mea a na I kanaka e kieoa noi nei, o ko'« kuleana keia« a he maoa koo o me ko T a ma ko'a ! koleaoa, a e hana no waa i ko'u makeaake I a paa ma keia wahi. £a I Aole aaei o | koa haoohano piha keia ? O ke kook&a o ke auponi a me aa kaoaka? Ke hai aka aei ao ia ookoa me ka lana haakel o ka Mioao ; i&a ao!e ka pono t "papapin ||. koo ba a« ko k* Nolaila, b«»tii ka kaoa kupoaeKia oe ? O ka.hale paha*tmtia i ke ao, a i otel ka po ? Kaleaai nei paha kekahi i ka po noi ike ole ia ai hana \tt~ lea, oiai, i ko*tf lohe ani i kekahi poe 6 ole*

lo aua, o me* e u!u at kt l»hu> e h< \ hou e like me k« wa kahtko, la koho haikau ana. Ar»tr<», »ioha w<!t* in» po!» f e ; llawii mikuA, kn ino« e noho ntM' m» ka \ i»thitn»lama Ui o k« naanao ! fUho i® \ ohAo »n« an ina o k« m*ki moa kei» o ! kou ao ia an«, p«I« io pah& he poe paakiki | ka poo Is>«r.»elA, of*r, oa ike r*koo i »» h«. | o& tn«ri% a ke Akua, nk«, me U maUmt | ma'k u Kv a me k« h.u>h%noh»no ia, he : <»le iho 'i Ia i» \-»kdu a% ike kikon mi ha knua aaa, aohe Uhui e aoe like me kei» ka laoakiU an«, »ka, mainul» o ka p*»kiki, a hoi hoa Ukoti i hupe u h»n% i|n» h»n* o ka \vm kahiko, ua ike kakou «» oiu ka Uu iiue ini k* w«on*ftei<*. C» " f«»bjtt«»," j baU k» nanī rr,»i ka, " ]«»r*oU" »ko. Aole auei oo«e ki Uhni ilnfr»ii ka I»craeU 7 O kakou hookahi w»le oo ka Uhui i iiko oio k» U*r«eU, oia«, n» ponii» kfm Uk«i uoua. Apehea e uk»U ako »r>ei kakou mahope o ko kakou hikimua » hn«Uto i ko* j na pono ? Aole, e h»a!c!e ika man»o kokua ma ka hewa, ae kiaai lo* aku ina Q)ea e pomo ai o k& Uhui, oiai t aole i loaa oiai keia mau' pouo a kokoa • nobo oei mamuli oka noho ana ia aoao» o lika mo ke au ooa kupuoa o kakou» aka, mamuli o ka huli uui ana o na alii a me na makaainana e maiama >ko pono a ae ka oialo oka " Utib«U Heuio!e4e f " i loaa mai ai la kakou ho Kumnkanawai a me na Kanawai maikai, a oia ke kuma o ka malohia ana o keU Lihmkanaka. Nolaila, c hke ne ko ke Akua haawi anamai ia kakon ika Moi | hou i aloha nui ia, pela kakou e maUma ai ī kona pouo. No ka jnea, na haawi mai oia U k»kou he muna, he ike no hoi a me n» me» a p»u | 1 kupono ke hoomahuaiiua aku i keia mau ! pono. Aole ane« pela oe e ka Uhui 1U- I waii ike au i ha!a a me keia au 7 0 1» : hapa uuka waie no ke mnlama «ei, a o ka ' hapn oui paha aole, no ka mea, va kne k» ; pooo i ka hevru pna kanaka ; noUiU, aole • inakeu\ake e mnUm» aku. Pela ka boo. maopopo aku i na holoholoni hiliiu no ko i Ukou inakemake ole e noho iloko oWapa e | iioomulu iu lakou iho, noUila» pinaoa wale j »|ku malu&a oka p». PeU no oe e Hawaii i Ponoi iele wale aku kakou maiuaa o ka ; pono i haawi ii| qj»i, a puka w >to aku ma- ' Uio nie ka uooooo oie i ka pono i paa mna [ ia. Nolaiia, ko lohe uoi kakou ina leo j uwaio me ke kaniuhu aoa e liio aua ke j " aupuni ioa haole." E*, o pilikia aaa no [ o lUwaii ia Ilawaii 00, ko haaleio a kuai i ; ka pouo i loaa mua, me k i hoi hou iloko o ' ka poiuo, aUiia, aole o " Lanai a ko aea | waie no ka mea ī loaa ia Oawaii > ke aea, } o i aoa aku paha auauei ke puo e ka lahui • Hawaii, a, holo aoa i h«a uei." Nolaila, j ke hoolalelaie euai nei ka. Alae nheuhea oe e Hawaii, aoo ka wa e ala ai e eo, e )iol»u ¥ e hookooo, e ike i ko kakoo aau poino e hoopau ako ; oi»i, eia k»kou i ke aa o ka maUmalama, e hele e like me o» keiki o ka maiamaiami. lie Moi bou, he Kaoa- j wai liou a he makahiki hou. J 3 K» home maemao ame ka milakia o | ka oliaii». Aoo, ua hiki mii ne« aa ik» pahn hopo * o ko'a kaoiailio piha ana me kakao, a noUila, k» hookaliua poeo aetaa i ko'e haie kilo hoku, % hookahua malun» o keia na- • uao. Pehea ikeau o na kapuo* o kakou, he>oma ao?i ? ole wale. Am a loUo i« ka ieo o na'iii e oleio ao», "o hele pela»" o kou heie no ia ; loaa iho la ia i* tu| vnx»o kNDawahi a UUmio. JLU, i ) kei» wa, aohe mea oaoa e hooai ik» w«i | ua lana mahe. Oka poe i ike maoli ika ! pooo r qa kakou, oiaemae aa luhia pu me ka ohana. Ke kaena iiei u o 1 ka malohia o ka oU w*ie qo Upo- j | okela. Ht ka hiipoi •; aoa e malwo» ijn* U««wag ke ole e malnhia ka ohana, ke kuma uke l a HīMkfM*r , Ua ja q>e ka qioka i hao a piihi, e holo haaheo ana na ka ili o ke kai, »ia n«e ma kona .iwikae|e, oa popopo kakahi mau papa, kohukoha asfikfi# hole aoa, e», piu poo pao hio na ka»a& a pau ftoko oo«. "'Ala a lw)bpaa ,U iela pqi. 6d, alafV« t e ka bes\oa o ie kai ; koha pono ke kapa ibo,k»~bolo aoa | ake li>bf aiīī£ 5 Wo I UH«, ēHi n» kaoemi || i j tne o'o wau lroa kul!infa o kel£ oki, # too- ; hb i tem miMb I tfali, ilef Āae t ! I Z P KjkLOKŪOXAMAIriC. tJ I