Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 22, 29 May 1875 — Page 4
| This text was transcribed by: | Kananimae'ole Amina |
| This work is dedicated to: | Kapua Amina-Lorenz |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
Ka Nupepa Kuokoa
HE HIMENI!
RING, RING THE BELLS.
KANI, KANI NA BELE.
Royal Diadem, p 46.
1.
Kani a o mai ka uka a kai,
Ulala Iesu la, a ola mau ae.
Iesu ka mana, ka mea e ola’i;
Auhea, ka lua, koa mea e paa ai?
Ref. Ka—ni a o –ma o—a ma o—
Kani oli e, oli e, mele, mele e; —
Hee ka make, Iesu no ke Lii.
2.
Pau kou hoilo, e ko keia ao,
Ala a oli, ua puka kou kau; —
Pua a mele, ua hoe ae ka po,
Uala Iesu la, ka La lama mau.
Ref. Ka—ni a o—ma o—a ma o, &c.
3.
Kani a o la ka nu hou maikai,
Kani a lohe koo a koonei,
Lohe nna aina i pouli e,
U’ala Iesu la ka mea e ola’i.
Ref. Ka—ni a o—ma o—a ma o, &c.
4.
Ala na hoa, ka poe ui no,
Holo a hai la i keia nu hou
Ma ko Nuuhiwa mau kahawai po,
U’ala Iesu la i ola oukou.
Ref. Ka—ni a o—ma o—a ma o, &c.
5.
Holo a hai la’i lohe lakou,
Maikonesia a Iapana pu,
U’ala Iesu la, e ike oukou,
Ma kona ala ke ola mau no.
Ref. Ka—ni a o—ma o—a ma o, &c.
HAWAII.
HAAWINA KULA SABATI
HELU 11. SABATI, IUNE 31.
KUMUHANA—Ke noi ana i Alii.
PAUKU BAIBALA. 1 Samuels 8:4-9.
4 Alaila hoakoakoa’e la na lunakahiko a pau o ka Isoraela, a hele mai o Samuela la ma Rama.
5 I mai la iaia, Aia hoi, ua elemakule oe, aole i hele kau mau keiki ma kou aoao; ano e hoonoho oe i alii no makou, nana makou e hooponopono e like me na lahuikanaka a pau.
6 Ua hewa ia mea i ka manao o Samuela, i ka lakou i olelo mai ai, E haawi oe i alii ao makou, nana makou e hooponopono. A pule aku la o Samuela ia Iehova.
7 I mai la o Iehova ia Samuela, E hoolohe oe i ka leo o na kanaka i na mea a pau a lakou e olelo mai ai ia oe: no ka mea, aole lakou i hoowahawaha ia oe, aka, ua hoowahawaha mai lakou mai lakou ia’u i alii ole ai au maluna o lakou.
8 E like me na hana a pau a lakou i hana’i, mai ka manawa a’u i lawe mai ai ia lakou mai Aigupita mai, a hiki i keia manawa, ia lakou i haalele ai ia’u, a malama aku i na akua e; pela lakou e hana nei ia oe.
9 Ano hoi, e hoolohe oe i ko lakou leo; aka, e ao ikaika aku oe ia lakou, a e hoike aku hoi i ke ano o ke alii e alii ai maluna o lakou.
PAUKU GULA. “Ua oi aku ka maikai o ka hilinai aku ia Iehova mamua o ka manao ana i ke kanaka.” Helelu 118:9.
Mele, Mele hou. 8-6—Leo.
1.
Iehova no ke Lii maikai,
Ke Lii aloha mau.
Pau wale no na’lii e ae,
Na lii o keia ao.
2.
E hilinai kakou a pau
I keia Lii maikai,
Aloha a hoolohe mau
I kona kanawai.
Pule i pili mau kakou i ke Akua, ke’Lii maikai a malama mau iaia.
NA NINAU A NA KUMU.
He mea hou ma keia Haawina, oia ke noi ana o ka poe Iseraela ia Samuela e haawi mai i Alii maoli no lakou. Hoaha ke kumu o keia noi ana? Mokuna 8:1-3. Elemakule Samuela ka Lunahooponopono. Owai ka i kokua i ka hooponopono ana? Heaha ke ano o na keiki? Pono ole ko na keiki hooponopono ana. Paupauaho kanaka. Pau ka makemake i lunakawai a mau lunakanawai paha nana e hooponopono Makemake lakou i mea hookahi, i alii maoli nana lakou e hooponopono. Maopopo e anoi i ke Akua e hiki mai ana ka manawa e makemake ai kona poe kanaka i alii maoli no lakou? Kanawailua 17:14 15. Ehia makahiki i hala a hookoia?
P4, 5 Owai ka i hoakoakoaia’e? Mahea Rama? Owai malaila? Owai ka i olelo iaia? Heaha ka lakou noi ana? No na kumu ohia? Owai kekeahi mau lahuikanaka? Akaka anei ka inoa o ko lakou mau alii? Owai na’lii mua a oukou i lohe ai? Kinohi 10:8-11, 12:14, 15, 14:1,2, 18. Owai ke alii mua o ka poe Iseraela ia lakou ma Aigupita? Owai ka Lunakawai a lakou i noi aku ai e lili i alii ao lakou? Pehea kona pane ana? Lunak. 8:22, 23.
P 6 Oluolu anei Samuela i keia noi ana a na kanaka? Kaumaha loa paha. Ma ke aha oia i imi ai i ka maha?
P 7-9 Pehea ko ke Akua pane ana ia Samuela? 1 E ke i ka manao o kanaka. 2 Ua hoowahawaha lakou ia wai? 3 Mai hea mai ko lakou hana hewa ana? Owai ko lakou alii mai Aigupita mai? O ke Akua no ke Lii nui. Nui na luna malalo ae o ke Akua, Mose, Iosua, na Lunakahiko, ua Lunakanawai. Olelo ke Akua ia Samuela, E hoolohe oe i ke noi ana o kanaka i alii no lakou, e ae no oe; aka, heaha ke kauoha ana ia Samuela? E hai’ku i ke ano o ke ano o ke alii, i kana mau hana, kona hooluhi ana ia lakou, a pela aku p 10-18. A lohe na kanaka i na olelo a Samuela, mau anei ko lakou koi ana i alii no lakou? A pehea hoi Samuela? p 19-22
Mele, Mele hou. 8-9 Leo.
1 I ahi la, i ahi la
I alii la no makou
No ke aha? O Iehova,
Oia ke Lii no oukou.
Ole, ole, i alii la
I alii kanaka no,
I alii i ike ia,
A noho kino me makou.
2 Pela ea na Iseraela
I haalele ino ae
Ia Iehova ke Lii mana,
Me ka Lunakanawai
Ole make e hoohalike
Na haumana kula nei—
Pili mau la ia Iehova,
Oia no ke Lii maikai.
NA NINAU A KE KAHU.
Na Makua. Heaha keia noi kupanaha a ka poe Iseraela? Ehia kumu no keia noi ana? Eha paha. 1 Ua elemakule o Samuela. 2 Ua hewa loa keia mau keiki, na hope ona. 3 Ua hoowahawaha lakou ia lakou ia Iehova. Ua makemake lakou e like me na lahuikanaka e ae. Pela anei na ekalesia ka elemakule aa kahu, a hewa na luna, makemake i mau kahu hou, i mau luna hou?
Owai ke Lii mua o ka poe Iseraela? Owai na alakai malalo ae o Iehova? Ua hewa anei ke Akua? Owai ka i hewa? Ua ike e anei ke Akua e haalele ana kona poe kanaka iaia, a e noi ana i alii maoli no lakou? Aia mahea na pauku kuhikuhi?
Na Keiki. Pehea Samuela iaia i lohe ai i ke noi ana i alii no lakou? Kaumaha paha. Aole anei e kaumaha ko oukou kahu ke hoopii oukou iaia e haawi i kahu hou no oukou? Aole anei e kaumaha ke kahunapule elemakule ke hoopii kona elemakule iaia i kahunapule hou, opiopio, ikaika, akamai i ka haiolelo?
Ua pule Samuela ia Iehova no keia noi ana, a pane oia pehea? E ae oia i ko lakou noi ana, e haawi no i alii no lakou.
Ke Kula a pau. Ua ae no ke Akua e haawi ia Samuela i alii no lakou, ua hai e aku nae oia i ke ano alii, hai pokole mai i keia ano. Ua hookoia pela anei mahope? Owai ke lii i hookaumaha loa ia lakou; Solomona, Reheboama, &c. Pehea na’lii imua o Hawaii nei? Pehea na’lii i keia wa? I ko ke Akua ae ana e haawi aku i alii i ka poe Iseraela, ua haalele anei oia i kona kuleana iloko o ka oihana alii? Nawai i kuhikuhi i ka mea kupono e lilo i alii? Owai ke poo na’lii a pau? hai Rom. 13:1,2. Owai ke Lii maikai loa i haawi ia mai no kakou? Ua makemake anei oia? U’aha na Iudaio iaia?
Mele “The Royal Proclamation,” Golden Chain p 40.
1 E hoolohe, e na hoa
I ka olelo o ke Ola,
E hoolaha i ka haina
Mai na kai a i na aina.
Cho. Alii Iesu! alii Iesu! alii Iesu!
Alii Iesu a lanakila
E hookani ao na lira,
Alii Iesu ! alii Iesu! alii Iesu!
Pule i koho na aina a pau ia Iesu i alii no lakou, &c.
HAAWINA KULA SABATI no Iune 20. 1 Samuel 10:17-24. PAUKU GULA. Halelu 106:15. HAWAII.
KA HOOKIPAIA ANA O KA ANIMARALA J.J ALMY MA KA MALU ULU O LELE.
[Ua aie makou i ka lokomaikai o ko makou pokii ao ka moolelo oiaio o ka hookipa ia ana o ka Adimarala ma Lahaina. L.H.]
Ma ke ku ana mai a ka mokuahi Kilauea ma ka wanaao Poalua Mei 11, ua hiki mai ka lono, ua haalele aku la ka manawa Amerika Pensacola i ke awa o Honolulu, a e lawe mai ana.i kapa malihini hanohano, oia no ka Adimarala J.J. Almy, ka Luna Nui o na Aumoku Kaua o ke Aupuni Amerika ma na kapakai o ka moana Pakipika Akau. Ma ke owehewehe loa ana ae o kai ao, ua ike ia kau la ka moku ma ka hema o Lanai, a mawaena hoi o Kahoolawe. Ia wa koke no, ua hoomaka ae la ka haiamu ana o na kanaka, mai na Apana o Kahakuloa a hiki i Ukumehame mai, oiai, he wa loihi no na la alima a oi aku i kali ia ai ka manuwa Pensacola, a akahi no ka ike ia ana aku o ka pua ana mai o ka uahi.
Ma ka hiki ana i ka bora 9 ponoi, ua kuu iho la ku heleuma ma ke awa; a hoonua ia ai ia kekahi ahaiolelo e ka Adimarala, no ka hele ana e ike i Kiaaina; a na J. Richardson i hookipa mai iaia, a ukali pu aku la ma ka hale noho o ke Kiaaina oia no ka Home Leiaulani; mahope o ka papa leo pa ana, holo mai la ka lohe, e lele mai ana ke Adimarala i ka hora 2 o ka auina la ke oluolu ke Kiaaina.
Ma ka hora 2 ponoi e like me ka mea i manaoia, na lele mai ka Adimarala i ukali ia e na’lii moku i a mawaena o na ukali, o ka Puuku nui o na Aumoku Kaua o ka moana Pakipika kekahi, a ana ke koa lio i lawe aku ia lakou ma ka Home Leiaulani, e ike aku i ke Kiaaina, oiai, akahi no a hoomaka ae ka oluolu o kona ano nawaliwali, a malaila, i hoonanea iki ai ka Adimarala me na leo houheuhene a kekahi mau puukani o ka malu ulu a hiki i ka welo ana o ka la i ka ilikai, huli hoi aku la lakou maluna o ko lakou Home lewa, ke kulanakauhale hoi o na moana oia ka mokuahi Pensacola.
POAKOLU, MEI 12
Ma ke kakahiaka nui o keia la, ua kau ia mai la ka hoolaha ma na alanui, e kauoha ana i ka lehulehu e holo aku iluna o ka moku e makaikai ai, mamuli o ka oluolu o ka Adimarala, a malaila, kekahi poe kahi i hoomakaikai ia ai, a ua mahalo mai lakou i ka nani a me ka maikai o luna o ka moku a lakou i ike ai. Mai ka hora 10 a hiki i ka hora 3 o ka auina la, oia ka manawa i ae ia.
Mamua ae o ke ku ana mai o ka manuwa, ua hele mai na makaainana mai Kaanapali a hiki i Olowalu, me na makana, hua, uala, kalo a me na mea like. A ua kohoia kekahi mau kanaka Hawaii, i komite no kela hana keia hana, e hoala ai i wahi paiua hookipa i ka malihini keikie, oia no ka makua o ka moana Pakipika Akau. A ma keia wahi, ke noi aku nei ko oukou mea kakau, e kala mai iaia, i ka hoike ana aku i na komite a pau, aka, e hoike aku au i na lala o ke komite a pau, aka, e hoike aku au i na lala o ke komite hookipa oia na mea hanohano, L. Aholo, J.A. Kaukau a me G.W. Napaepae. Mr. J. Richardson ame Mr. J.W. Girvin.
KA AHAAINA HOOKIPA.
Ma ka hora 2 o ka auina la, ua lele hou mai ka Adimarala, no kahi papa aina hookipa a na makaainana ma ke aoao mauka o ka pa o ka Hale aupuni e pili ana me ke alanui aupuni. Ua hana maikai loa ia e ka mea hanohano, G.W. Napaepae a me kona mau hoa komite oia hana, a i ka nana ana a me ka ike aku, ua hele a
“Maikai Kauai Hemolele i ka malie.”
Ua ulanaia na Lau haniu a kohu aaho ke ike aku. I ka pili ana mai o ka Adimarala me na’lii moku he 17 iluna o ka napo, na Mr. J. Richardson, i hookipa mai ma ke kauoha a ke Kiaaina, a ma ke Keena Kiaaina hooluolu iki, a pa wahi kiaha hoi me na keiki o ka malu ulu. A hala kekahi mau minute, alaila, ua kauoha ia mai la ka lehulehu,e pii ma ka rumi hookolokolo e kali ai, no ka hookipa ana mai i ka Adimarala, ma o ko lakou mau komite la. Ia manawa, ua piha loa ka rumi i kauohaia, a ma ke aoao hema o ka rumi kahi i noho ai na lala o ke komite hookipa, a ua hoomakaukauia kekahi mau noho mamua ponoi aku o ka noho lunakanawai. I ka wa i makaukau ai keia mau mea, ua pii mai ka Adimarala me na’lii moku i ukali ia e Mr. J.W. Girvin, a i ke komo ana mai o ka Adimarala ma ka puka, ua ku like ke anaina piha iluna, a na ke Kiaaina Kapena i lalau mai me na leo nahenahe, a ku mai la ma ka aoao akau o ke Kiaaina, iluna like laua o kahi kiekie, a ma ka aoao akau o ka noho kiekie malalo mai, ke Kapena, a mamua ponoi aku nei ka poe ukali. I ka wa i ku ai ka Adimarala ma ka aoao o ke Kiaaina, a huli mai imua, ia wa koke no, i waiho aku ai ka mea hanohano L. Aholo i ka haiolelo hookipa a na makaainana o Lahaina me na leo moakaka loa oia keia.
E KA ADIMARALA:--Ma ka inoa o na Makaainana o na Apana o Lahaina a me Kaanapali, ua loaa mai ia makou ka hanohano i ka hoopuka ana aku imua ou i ko aloha pumehana—me ka oluolu kaokoa a me ka hauoli nui makou e haawi aku nei ia oe, i ka hookipa aloha oluolu ana i keia mau kapakai o Maui nei, ka mokupuni o Kama, a me ka mahinaai o ka Pae Moku.
A ma ka aoao o na poe makaainana la, ke nonoi haahaa aku nei makou, i ka waiho ana’ku i ko lakou mau hoomaikai oiaio, ma kou ku ana mai ianei, ma kou moku Adimarala ka PENSACOLA. A i ka hoike pu ana aku imua ou, oiai, o Lahaina nei kahi kaulana kahiko no ka hoolulu ana i na moku okohola Amerika.
Ua makaala mau oia i ka pahola ana’ku i na lima palupalu o ka hookipa aloha, a me na kaomi pumehana o ka noho hoa’loha ana. Ua hoomaopopoia mai no hoi ia makou, ka oukou mau hookipa waipahe maikai loa ana i ke Alii ka Moi a me kona mau ukali, ua komo pu ka Mea Hanohano ko makou Kiaaina i mahaloia, oiai maluna o kou moku Adimarala ko lakou huli hoi ana mai, mai ka awa mai o Kapalakiko.
Ua heluhelu makou me ka hoamaopopo aui ana, no ka hookipa lokomaikai, ka hauoli pumehana, a me ka hoohiwahiwa i loaa mai i ke Alii ka Moi a me kona mau ukali mai na lima mai o ko oukou lahui holomua, a Aupuni hoaaloha hoi, a i mea e hui pu aku ai me ka lokahi lahui o Hawaii nei, a lakou e hoomoamoa nei, no ka oluolu a me ka lokomaikai o kou Lahui, e ae mai oe ia makou e ka Adimarala e lawe aku i ko makou mau hoomaikai oiaio a me ke ake ana no ka holomua ana o kou aupuni nui a hanohano.
Ua maopopo no ia makou, o ka hoomau ia o ka noho aloha a me ka lokahi mawaena o na lahui, ua hoomaha koikoi akuno ia maluna o na kukai maluhia a me ka oluolu a lokahi o ka noho hoaloha ana me ka oiaio.
Ua hoomaopopo pu ia mai no hoi ia makou, a ano, ke waiho aku nei makou i ko makou mahalo kiekie, a nau ia e hai aku i kou Aupuni, ao ka aponoia ana o ke Kuikahi Pansilike e ka Aha Senate Hanohano a ke paulele nei makou me ka hilinai nui ana, o ka hooholona ana o ke Kuikahi o keia ano, e lilo ia i kumu e haawi mai ai i ka waiwai a me ka hulo mua ana mawaena o na aupuni elua.
E ka Adimarala, Kapena Girada a me na’lii moku o ka Pensacola, me ka hilinai manaolana ana, o na hora kakaikahi a oukou e hoohala ai ma ka mokupuni o Maui nei, e liloia i wa oluolu no oukou e like me ko oukou wa ma Oahu. A ano ke hookipa aloha pakahi, a pakolu mai nei makou ia oukou i Lahaina nei, a i ka lai o Hauola.
A i ka pau ana o kana heluhelu ana ma ka olelo Hawaii, ua haawi aku ia o J. Richardson i ka haiolelo hookipa ma ka olelo haole, a i ka nana aku i ka laua olelo ana, me he mea la, ua kuni ia na hua a me na mamala olelo ma na puuwai lehulehu o ke anaina e hoolohe aku ana, a ua ku i ke eehia a me ka mahaloia.
I ka pau ana o na haiolelo hookipa, na pane koke mai la ka Adimarala ma kona aoao i kana mau hopunaolelo ku konukonu o ka mahalo. Me na lulu aloha o na kunou poo ana o ke anaina i haawi mai ai ka Adimarala i kona mau mapuna leo, me na huaolelo hiki olek ke hoopoina ia e ke anaina i haiia mai e kona mau lehelehe palupalu, ma na noonooo oolea o ke ano noiau, ma ka olelo Beritania; a na ke Kiaaina Kapena i unuhi mai me ka hikiwawe loa ma ka olelo Hawaii, a i kona heluhelu ana mai, me he mea la, he kope iikakauia ma ka kakou olelo, eia ka o ka naauao ana i hoomanawanui ai iloko o ka luhi a me ka inoa o na la welawela o Kehehuna. Nolaila, ma kona heluhelu ana mai, me he mea la, ua sila paa ia ka manao mahalo iloko o kona mau makainana, a lakou hoi e oluolu loa nei i na wa a pau, a me keia wahi no hoi i olelo ae ai kekahi poe.
“Eo no i ke Kiaaina o Maui.”
I ka pau ana o na haiolelo ana maloko o ka rumi, ua lawe ae la, ke Kiaaina i ka malihini hanohano, a me kona mau ukali mawaho o ka Lanai luna o ka Hale, e haliu ana ua alo i ka moana i ke kolonahe mai a ka Maaa, e nana ana i ka heenalu ana a na keiki kaha naluo Uo. Ua nui ko lakou mahalo, a he mea hou loa ia i ka Adimarala, mai kona la i hanau ai a hiki ia la. Ua hiki no ka i ke kanaka Hawaii ke hee i ka nalu me ka hikiwawe loa o kona kino, ua nui na leo uwe, na paipai lima a me na mea like i ka nui o ko lakou olioli. E hoomanao pu ia, i ka wa a kekahi kanaka i pe-ka ai i ka nalu oia o Poepoe, ua ku oia iluna o ka papa, me he ku ana la o ka papahele o ka halelaau, oiai, na ale e lumilumi ana. He kohu kahua holo na ka lio heihei. He mea e hoika mai ana, eia no ka keia hana akamai au e Hawaii imi loa, he waiho nei ma ka lolo o na keiki heenalu o ka nalu owehewehe o Uo.
He mau minute ka hoonanea ana o ka Adimarala i ka heenalu, ike ia aku la kekahi meu lede opiopio e puka mai ana mai ke keena Kiaaina mai, me na lei pakahi a pakolu ma ko lakou mau lima, a pii aku la iluna e hoolei aku maluna o na a-i malihini he lehulehu e noho ana; A maluna o ka a-i o ka malihini kiekie i hoolei pa kolu ia aku ai na lei ma kona a-i, hele kela a.
“Uluwehiwehi Puna i ka hala me ka lehua,” i ka ka mea o ka nani. I ka nana aku i ko lakou mau helehelena e hene iki ana ka aka a ka opua. Ai ke makaukau ana o ka papa aina, ua lawe aku la ke Kiaaina i ka malihini me kona mau ukali, ma ka lanai ahaaina.
Ma ke poo o ka Papa-aina maluna o kekahi kuinakapa paupau, ua hoonohoia oia malaila, ma ka lima aku, ke Kiaaina; ma ka lima hema, ke Kapena o ka Pensacola, a me na’lii moku, a me kekahi mau kamaaina kakaikahi. Ua ai ia ka papa-aina me ka maikai, aole no hoi i ike ia kekahi haunaole. I ka wa a ka poe o ka papa-aina e ai ana a kena, e inu ana hoi a ko’u ka puu i ka wai a ka naulu, ua uleu mai ka poe puhi ohe o ka manuwa me na leo hoaheuhene, malalo o ke alakai ana a ko lakou kumu puhi ohe. Mamua o ka pau ana o ka papa-aina, ua ku ma ke Kiaaina a nonoi mai i na kanaka Hawaii maluna o ka papa aina e haawiia i ekolu huro no ka hoonani ana aku i ka Adimarala, a ua huro ia ae la na leo ekolu. Mahope ae o ka pau ana oia mau leo huro, ua ku ae ka Adimarala me kona mau alii moku e haawi mai la i na hora ekolu no na makaainana o na apana o ka malu ulu o Lele me Kaanapali.
A mahope o ka pau ana o keia mau hanaiua haiolelo pokole mai ke Kiaaina imua o ke anaina ma ka olelo Hawaii, me na hoomaikai i na makaainana, penei:
“E o’u mau pokii, o ka mea a kakou i manao nui ai, oia no ka Adimarala, ua hiki mai ia, a ke noho pu nei me kakou I keia papa aina, nolaila, aole i poho ko kakou luhi, a me na wahi kenikeni a kakou i lulu ai, oiai, na hookipa mai kakou iaia me ka maikai. Nolaila, na kupono ia’u ke olelo ae, eo no i ke keiki o Maui.” I ka pau ana o ka ke Kiaaina olelo ana, ku mai la ka Adimarala, a haiolelo pokole mai la ma ka olelo Beritania, a na ke ahonui o ke Kiaaina i unuhi mai ma ka olelo Hawaii penei:
“I na makaainana i hiki mai, o na apana o Lahaina a me Kaanapali, o ka papa na o Lahaina a me Kaanapali, o ka papa aina nani a hanohano a oukou i haawi mai nei ia’u i keia la, ke mahalo palena ole aku nei au i ko oukou lokomaikai, a ua minamina loa au, i ka loaa ole o kekahi mea paikii i keia la, i hiki ai ke hoolele ia ko kakou aka ka poe a pau e noho nei maluna o keia papaaina maikai, i mea na’u e hoomanao mau ai i na hana aloha oukou i na la he nui.”
I ka pau ana o keia mau olelo pokole, ua hookuuia ka papaaina, a lawe aku la ke Kiaaina, e hooholokaa ma na alanui a ma na kauhale kamaaina, a hiki i ka hoi ana i ka moku.
POAHA MEI 13.
Ma ke kakahiaka nui o keia la, ua hiki mai ke kauoha i ko oukuo mea kakau nei mai ke Kiaaina mai, e halawai me ia ia wa koke no. A i ko’u pii ana a halawai me ke Kiaaina, ua kauoha koke mai la kela e hoomakaukau no ka holo ana maluna o ka moku ma ka hora 11 o ia la. Me na mahalo a me na hoomaikai i ke Kiaaina, a huli hoi mai la ma ka home, no ka hoomakaukau ana. I ke kokoke ana ae i ka hora 11 ponoi, ua akoakoa ae la na mea a pau i konoia e ke Kiaaina no ka holo ana aku e makaikai i ka moku, a eia ko lakou mau inoa: ke Kiaaina Kapena me kana Lede, Miss Elizabeth Kalaiakamanu, na Mea Hanohano L Aholo, Kaukau, Napaepae, B.W.K. Kawainui, Moses Palau, J.O. Kawehe, S. Komohakau, Mr. Kaaiawahia, Kaopeahina, Mr a me Mrs Turton a me na keiki, Mr a me Mrs Girvin, Mrs H Ayers, John Richardson, Mrs. Everett, Mr me Mrs Dickenson me ke kaikamahine, Mr. Dwight, Miss Julia Dwight, Mr. Hill, a me Rev. S. E. Bishop; ma ke Keena Kiaaina lakou kahi i kali ai. Aohe i upu iho, ua ikeia aku la na waapa nani eha e holo mai ana, a i ka pili ana mai, ua hele aku la ka huapkai, a kau aku la ke Kiaaina ma ka waapa mua loa, a o ke koena ma na waapa elua, a koe okoa hookahi waapa. I ka pili ana o na waapa i ka moku, ua hoolauna koke aku ka Adimarala i na hoa a pau i hiki aku, me kona eleu nui, a mikimiki.
A pau na kukai aloha ana ma ke oneki luna, ua haawi mai ka Adimarala i ka moku holookoa a pau e makaikai ia e makou, ua naue hele aku ka huakai, ke Kiaaina, a me ka Adimarala imua, a i hope, iluna a i lalo, iloko a iwaho o na rumi, ua kilohi ia na wahi a pau; mahope o keia, ua alakai aku ke Kiaaina i ka huakai e hoikeike i ko laua rumi i moe pu ai me ke’Lii ka Moi, i ka wa o ko laua hoi ana mai Kapalakiko mai, ua nani a maikai ia rumi, a pela me na rumi hooluana mawaho iho. Ma na wahi a pau o ka moku a makou i makaikai ai, mai na rumi moe a na keena hookipa, a mai na rumi enegini a na keena aina, mai na moelewa aha maka a i na papa hele oluna; he nani wale no, aohe hiki i ka’u maka peni ke pakui hou iho i mau huaolelo mahalo i oi ae i ka mea e kamailio mau ia nei, aohe hoi i hiki i ko’u mau maka ke moni mai i ka nani o na mea a pau, no ka mea, “Ua hewa ka maka i ka nui o ka lehua.”
Ia makou nae ma ka rumi Enegini, ua uleu ae la kekahi o na wiliki e hoohana i ka mikini, o ka wa koke iho la no ia.
“Oni na mea hana—Nome i ka ili kai,” aole no hoi i pau ko makou mahalo, hoene ana ka leo o ka poe puhi ohe, a ia wa no i ike ia aku ai ke Kiaaina wahine, e hoonanea ana me kekahi mau alii moku ma ka lealea Europa, e wili ana ke hoa i ke hoa; a na hiki ke haawi ia na mahalo i ka Lede Hawaii i ka uleu ma ia lealea hoonanea.
A pau ko makou walea ana ma ia mea, ua oluolu i ka Adimarala ke kono ana mai i ka huakai e naue aku ma kona rumi hooluana kahi hoi i paholaia mai kekahi papaaina nui luluu i na momona he nui, i awili pu ia me ka hanohano kiekie, ma ke komo kino ana mai o ka Adimarala e lawelawe ma ke ano kuene, ma ka pa kiaha pu ana me na keiki o ka malu Ulu o Lele. O ke kiaha mua o ka iau ia ana, no ko ola o ke Kiaaina, o ka lua, no ke ola o ka lehulehu i none aku, o ke kolu, no ka hoomaikai ana o ka Adimarala i ka Papaaina a na makaainana i haawi ai iaia ma ka aina. Ma keia wahi, na oluolu ia makou, ma o ko makou Mea Hanohano ke Kakauolelo a Hope Kiaaina hoi o Maui Hou L Aholo, ke koi ana aku i ka Adimarala e inu pu i ke kiaha o ka hooloihi ana i ke ola o ka Adimarala. Ua inu ae la me ka maikai, a naue aku la e makaikai hou. Ma keia mau kukai aloha ana, ua aie nui kekahi poe ia John Richardson, ka mea hoi nana i unuhi mai na olelo a ka Adimarala mai ka olelo haole a i ka Hawaii, me na olina leo waipe-he o ka malihini kiekie hookahi o na aumoku kaua o Amerika Huipuia, ma ka Moana Pakipika Akua. A mawaena o keia hauoli ana, aole loa au e poina ana ia Bikimasa M.K. Schwenk, ka mea nana i lawe aku e hoomaikai i ko oukou mea kakau ma na wahi aku i koe o ka moku, a hiki i kona rumi ponoi, a ma o kona loko maikai i loaa mai ai ia’u ka huina nui o na kanaka oluna, oia hoi, he 412 Sela, 32 Aliimoku, e noho ana maluna o ka moku nona ka loa he 298 kapuai, a me ka laula he 42 kapuai, iloko o ka nani a me ka hanohano e make ai ia poe a pau. I ka hiki ana ae i ka hora 2, ua haalele aku ka waapa o ke Kiaaina i ka moku, a he mau anana mawaho mai o ka ihu o ka moku, na kiiia na pu he 15 no ka hanohano o ke Kiaaina o Maui, alaila, me na lulu lima ana me ka Adimarala, a me na huaolelo “good bye,” i na aliimoku i huli hoi mai ai makou. A ma ka hora 6 o kakahiaka Poalima ae Mei 14, i holo aku ai ka Adimarala i ukaliia ia e ke Kiaaina no Ulupalakua, a malaila aku no Hilo, a ka la 28 ku hou i Honolulu.
B.W.K. KAWAINUI.
KA LA HOIKE NUI O NA KULA SABAT O OAHU NEI.
Mamuli o ka mana i haawiia mai ia maua e ka “Aha kula Sabati o Oahu,” i kau o Feberuari 1875, ke hoike aku nei mana i ka la e hoike hui ai na kula Sabati o Oahu nei ma Kaumakapili, oia no ka la 12 o Iune 1875—a o ka po e wehe ai ka Aha Himeni kula Sabati, oia no ka—Po la 11 o Iune 1875.
Nolaila, e na Kahu Ekalesia, na Kahu Kula Sabati, na kumu a me na haumana o na kula Sabati o Oahu. E ala, eleu, hoolana manao. E lawelawe, e liuliu no na haawina; 2 himeni, hookahi haawina Baibala. E ku i luna, e Hawaii ponoi, a e hoouka i ke kaua o ka malamalama, i auhea ka po! E lawe a mimo a mikioi, a pane kai ole, i hele a kau ka iwa i ka la makani.
E hoomanao, o ka hora 7 ½ ka wa no ka Aha Himeni, hora 9 A.M. no ka la hoike.
M. KUAEA,}
T. PUUOHAU,} Komite.
PAPA KUHIKUHI O NA HANA O KA HOIKE HUI O NA KULA SABATI O KA MOKUPUNI O OAHU, MA KA LA 11 A ME 12 O IUNE, 1875 MA KAUMAKAPILI.
LA 11
Hora 7 ½ o ka po, Aha Himeni.
PENEI KA HOONOHONOHO ANA.
1 Himeni Kula o Waimanalo.
2 “ “ “ Kaneohe.
3 “ “ “ Waikane.
4 “ “ “ Kahana.
5 “ “ “ Hauula.
6 “ “ “ Kahuku.
7 “ “ “ Waialua.
8 “ “ “ Waianae.
9 “ “ “ Ewa.
10 “ “ “ Kalihi & M.
11 “ “ “ Iwilei.
12 “ “ “ Kapalama k.
13 “ “ “ Holokahana.
14 “ “ “ Maemae.
15 “ “ “ Kaumakapili.
LA 12
Hora 9 A.M. E kai huakai ana na Kula Sabati mai Kaumakapili aku, iho ma ke alanui Maunakea, a hiki ma alanui Alii, hele i Kawaiahao, a ma ka puka nui ma kai o Halealii, Himeni me na Huro ana, a malaila ‘ku, pii ma alanui Puowina, a hiki ma alanui Beritania, iho a komo i ka luakini o Kaumakapili.
PENEI KA HOONOHONOHO ANA O KA HUAKAI.
Poe Puhi Ohe.
Ke kula o Kaumakapili, a me na kula apana.
Na kula o Kalihi a me Moanalua
Ke kula o Ewa.
“ “ Waianae.
“ “ Waialua.
“ “ Kahuku.
“ “ Hauula.
“ “ Kahana.
“ “ Waikane.
“ “ Kaneohe.
“ “ Waimanalo.
KA PAPA HOIKE O NA HANA MA KA LUAKINI.
Himeni Hui………………………………………………..
Haiolelo……No ke Kula o Waialua.
Haawina Baibala & H.K. o Waimanalo
“ “ “ Kaneohe.
“ “ “ Waikane.
“ “ “ Kahana.
“ “ “ Hauula.
Haawina B. & Himeni kula o Kahuku.
Himeni Hui………………………………………………...
Haiolelo……No ke kula o Waianae.
Haawina B. & Himeni kula o Waialua.
“ “ “ Waianae.
“ “ “ Ewa.
“ “ “ Kalihi & Moanalua.
Haiolelo……………………………………………………
Haawina B. & Himeni kula o Iwilei.
“ “ kula o Kapalama.
“ “ “ Holokahana.
“ “ “ Kapalama.
“ “ “ Kaumakapili.
Himeni Hookuu, me ka Pule.
E hele mai kela a me keia Kula Sabati me kona hao nani, me ka malama i ka maluhia—e ikaika kakou—a e koa hoi i hina a hiolo aku na walaau wale.
Z. P. POLI,
M. KUAEA,
Komite