Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 21, 22 May 1875 — KUMUMANAO. [ARTICLE]

KUMUMANAO.

41 Nā Kl Ē LOAA ai ka waiwai." 0 ka haaol«lo ki, he ino» i« o kekahi .nea e hooaaa ai, & e wehe .ii hui » ka iaka » rn mei i h«x>paa la. K 1 ke me ka laka o n;i paha, a o na hile hoi, aka, o ka ma* keniake o ka roea kalai mstiio; e ho!tti> mappopo ako i ke ano o k«ia fada k| r a jope ka Ukoa mao hana. j , 4 "r, 4 • : Aole no kefa he mau ki maoli, e like me na ki a kakon e malama nei ; aka, hejnaa hu*o!t?lo «o ken i U*»*i» mtt, a l)tfott«ti*e la aku ka lakoa oa\i haoa, i ratio ltkc roe oa ki N* keia mao ki oo e hoike mai i ka w»i w*i oka hoao», ka moao«, n« oihaoa Holail», oa koha pooo i ka oiea pane ke oiaao iho, heaha la ia mao ki ? 1 O ka lako t oa mea paahana.—o kekahi ki keia » nanaoia e k>aa mai ka waiwai i ka kao«ka, a i kekahi aoponi paha, e lika me ka loaa aoa o keia mao mea baaa, ka o-o, kopala, kipikaa, palao, ho, a pela ako. A haaa ke kaoaka me lfela ovto mel kaoa, ma kooa koleaoa aioa ponoi p*ba, a kaoo po akahai i oa naea ai o keU a me keia aoa • e likeme ke kalo owala, ko, maia, raiki f palaoa, a pela aka. Aia ma ko lakoa koohaa aoa mai i na hoa • pomaikaiai; iaa be noi ka h«a i oo,a koai i* i ked<iU, aoia d«far e!daam«» aoa, oa maopopo oia no ka «aiwai fo r < oo!olo maiip oa mea hapa i booh#oa U uia ka aioa r aola hoi oia wale ka waiwai i loaa mai i ke kaoaka, Aka o ke kokaaana mii o oa hoa ai i ke kaoaka, a i kekahi lahoi bot f o ka ai ka meā e ikaika ai ke kino, a

t o<)l#>:w iu) hoi mo u» ho>>, i htna aiia i | kek&hi luua e wiiwiii m* kou Dobo k»» ; QO (ina. I &ot»ih t na ponrt la kakou e ntn« i leoI kahi wti«rai o lt« hnOnn. ma kn hn»h« . | A j>ehea la e lo«» «i ? E hwe tti*i no j kou i ua tuti* paihaeu, w » u« mea b<»n* ; ' k/i o o. kop«U, pauka Ini oik eli oia » \ hiila hc> mau hsnpri kapOai ml ka ili hono», e leaa no «uaoei k* oiak* lannho. l<» loho ko kakou mmi pep«i»o r i nn w«j hi o h*opoa>afluM in nei « joae«. • !*i«o i me A nienka Huipnm. BertUula k Europi, | «pt»Hnku. lTaf &oop)HU'ni ' fbokttāhi o | holuNna 01» ka moana, a ** <»boopilitA tn> i»'H i n» kft» m*hu e hoio aoa c «u* k» dip* ti»pomiikai m»i o ; u o, ma ka aoa i iia wt»iw*t kaīepi n>.» ka pokolo o U"lf, lin k<t j m*»*, u« kokw keia me* 8 *» Unahflf, ī k* paiU ana i kiwai O iia a bo lo|»«no na hana. f ; a , > . U'a loaA pu qi«i no ho| tn«a mc% :Tj«imnkimi n«li o ka liooua * q 'lilie me ko | Gula, Oaimiina, Krft; l Ksteatfo, Ktpftn, i i liao a peli ako. NoioiU, t»Mrrtri k* pwnaii kai.o na Uhni a pao ( mo kaUaaaOA q kftka- | I hi keia roau rac«, ua hooliki ko kaj»j»k* i ku j li io, a loii kona helelie'ena. E iike me kn | līlō aīia i k6i, pahi, baihiil£, kol," * )>iU h hkrt. P(iit lro},«t>tf hooliio : le kf4nv[lt(t l ke j i Keleawe a me ke Kepau imea pai paUpaU. ! > NoUiU, da loaa ka uiea o paj iut Bake, a hooUhii ia aku mik na aina naaupo, uo- | lnila, hikiwawe ko Ukou naauio a me ka waiwai. ! i E«a hoi kokahi waiwai o k* honoa, oU ka aiia. A.. pehea e lo*a ai ? Penoi —K j lo <a mua kek»iiii hao ioihi mui 1,000 a i ka 12,000 kap\»a\ ka W, •* m«U me» o m&kU !ai i'ka hnnua, a puka mai keia w»iwfti. Ua Uha keia waiwai ma n» awpuni a | pau, a hiki i Hawaii nei. NoUiU, aa iko ' m na nie» a pao au e haua ai i waCO4 o ka r pouii ; a niai manno hoi kakou» pia. kuuiiia | \V4ie no kekahi wuiwai, akH, aia no i k> i inoana ko<ahi waiwai. Q»a k|t. uiia o na I a, aia a Uaa ka moku, ka waapa a uio : Ke o, oia no ke ki e loaa ai ka aiU o k» moana, nolaiU, u» oianao ia, o ka lako i ! nu mea paahuiia, oia kekahi e lo«a ai fca wuiwai. £ " O ka noho loihi ma ke oo oihana.'V He rncu nui keia i ka noonoo aoa, a oie ke k»iriinhu aua paha o kekabi } nti.ka pau o ka maoawa m;i ke aoan», k«t|». N<> ka inea, iuu e uobo loitii aua kekahi Keiki, knikaoiahine a kaoaka paha lualaio o kenahi hoku liaoa, he mea pouo ieia e hoolohe, a e maUma i na kauoha a p*u i ko ika pouo, e iike me ka ooho loihi aaa o kekain kei'ki iloko o ka hale wiliko, a hala he mau makahiki he 'nui, he oiaio ua I inaa oia i na haua a p:tu e piii ana la hana, { oia ka maa o ka iima i ke ki ana i ke ki o ) ka mahn, ka hoonUloo koana, ke kanu ko ana, ka puUu aoa i na kilupai. - Alaiia o kona maa ma keia man hana a pau, oia uo ke ki e hemo o>«i ai Ha waiwai o ka oihana mahiko, ke makemake oia e ki aku. Pela no hol, o ka oihana kumek*, ola kekahi oihana e waiwai a», aka, niai manao j kakou, ua iawa ka ike ioa etua r a ekolu I mikahiki ; aole, iuh G « 7 makahiki, om j Ka ike oiaio, no ka me», ua Q«a ka l>ma i ka humu ana i na kui me na lopi, ke koli [ ana hoi i na biU kamaa, i hete wale a aulii ! ke naua aku ; ,me~k» heieheie ana i na ili 1 a hoopili puno la i na kamaa t a one na ' oeho iio, ua maopopo ia kakou o kona ike | maia mau mea a paa, oia no ke ki e hemo [ inai ai ka waiwai o ka oihana komeka, ke i.makemake oia e ki aku me ka uooooo, a I aie ka īke i loaa laia. PeU no hoi he nui na oihana e ae e wai- | wai ai, e fike me ka am«U, kamana, h"o- --| ooho hale , h«na pēua, a peU aku. ffe { i hooia «aai nei kekahi-o na Buhe hoomanao, ! aoie pooo i ke kanaka e ao i keia nau ut- 1 | haoa ke pokole ka manaw*. Aka, ma 7 i | makahiki pakahi e noho ai e ao ai boī ma i | kela a me keia oih»ut, oia no ka U wa po- ! «io ana o koo»ike maia miHi o«b«sa a pan. ! I U» maopopo fceia tnea ia k«kou t ina e 1 I haoa aoa kekahi \ hale Uaa» h%le puhako, | | inokuahi, muku Uau a me ua mea like, he I I oiaio, he oku okoa ko kela a toe kei» h<.oa. a hoohui ia kem maa oku a pao. oU uo ka | waiwai io i loaa no loko mai o na oikana, aua i liiako ai me ka ike ooeau, a kooikai ika hoi. Nolaila, oa pono i na mea a o manao aua e loaa k» waiwai oo na «ikanaiiai, e maUma t keia ki, oia ka noiio loiki ma ke. ao oib«na. 3 O ka manao —Manaoa o ka laha ana mni o ka jpono i Hawaii nei, e nobo aaa ao aa |apuiui o kakou i ka aaawpu, a me ka iUko*e- Aka, | ka A. D. ka pooo Baibala mai oa mītt«aact atat, ua ao t ia hoi oa kana oa wahuie, t me na kaiki i na hua palapaU he A oa |iookoma pwaho»i»e ke kulanai o Lahaioalona iUI, D. 1631, maiaiU eao ia ai na opio Hawaii* a na Ukoa a hooma- I, Um&lapia tto9 ako i ka Uhai bgilaoaoa, p*. ia no oa kokalokia ua kata Kaikamahīge ma Wailuko, ftl«kawto, Waiaioa a f h ki i keiala. NoUiU. «a keiki kapa • Ukon « i»i oeii ka poauikaio ka lahui, a a»a ka hooulo p« «na t k«ialihat» ua aiaepopo keia o** i» kakoo, %ia h*at ka «aauao, hiki Uia kei kalepa ma na mea a pau * e like me ke kalepa «na i ka pula, pepeiao laiu, a me oa mea like. . A

| Ui lawe |.o oi«i bo boi ka m«i o*«o*o j ke»a »»• mem «lo«. oi« k* pēon». • me ke d»lt. Oke d%lt, oia kt mc» e biki ai na % pao a k«k«n«k» e aanao ai eb«p»i, i »ct e ]<NUi u k» m eo», loki p«oo« bai , oia ka tne« e b<»ok»a like *o» i ka v«!W»ī m«vfteoa o imo ela*. Aole m«* pok«bibi ia Ikakoo ko ike * ko 000000 fto«, o ko ooao«<> i lo»i i ke kao«kft oe k* fcoo|?ooo, oio do ko mes ntn« e b«p»> oe moi ke kolaoo bi»«hto ( o i ke | kol«ot k:ek;e. e like me k«. hlo tot i Kthooopolo, i EoUioo, Kitftioft, L«o«kftoftw«». Looo Helo, Paoko w«,iw*i o ke oapoti a peU w»le aku. l*ft liko ia eoe ka Solomoiaa e hooia oei, e hoaori oo ka mea ooaoto, a e oi mao ka } oaooao : oo ka rnea, oa oī ka w»iwai oia mimoa o ke dtlt, a o ke kuai tot hoi mamoa o ke Gol», oa maikai oia aamoi o aa moeoi ; a o oa mea a pao ao e mtoto •i, aole e like oieia ka maikai. N'oUila, 00 pooo ia ookoo e na opio> Hawtii, e boo ikaika ika imi ana ika naauao. A loaa ka otaoao ae ka hoopooo, e loaa auaoei ka waiwai, e iike me ka Solomooa e hooia oci, ka Akeakamai kaolaoa hoi o ka wa i hala. 4 £ malama i ke komowaiwai, a e hoo--001 ae He mea ooi ke kumuwaiwai i ka poe oaaoao, abo mea maoio ole ia hoi e tft oaoopo, oo ka mea, o ka oaaopo, oa h».»olilo i ka aioa, ka pa hale, ka pou dnla i mea e ko ai ka iioi, aka, aole e pao ka !sn», o mau aoa 00. O ka n>oa oaaoao ho», oa malama i kooa aioa ibo, oia oo ke kumowaiwai ooi ; a o oa hoa ai i ioaa mai ittt, a kuai ia i ke iUla, e loaa mai aoa 00, oia kn waiwai loaa. Peia a»e ka pa btlo, aolo oia i waiho wale, p« 1« Ooi me ka poo dala ; oa hoolala oia ma kela amo keia haoa, i mea e pii ae ai ke kolaoa o ka waiwai a aiahuahoa. E like me kooa waiho aoa i kana mao haoen dala ika bale Baouko, a hala oa makahiki he oui, ho oiaio, iqa hoomahoahua ia ae kooa waiwai ma ka hoopii pa keoeta. j Aka, e hoohoi hoo i ka puka i loaa i ds | «akahiki i aoi ae, me ke komupaa moa i ! w»ibwā t be oiāio, oo hoomahuahua ia ae j I ke komowaiwai, a e hoomahuahui mau ia ' | ako oo hoi ka waiwai loaa, i kela ame ke-1 ia makahiki. Aka hoi, in§ e kii miu aku o>a i kaot dtla i waiho ti, a baule iho la ke komowiiwii malalo o ko komupaa mua i waiho ia, be oiaio, ke boo?a mai oei ka ole o Ladftoa kahi helo Lc>Ditu, aole e waiwoi ke kaoaka. Ama he mea pooo e malama ia keia wahi Kola, e koai ke kaoaka i oa mea ana i maoao at, me ka hookoe ana i kekahi hapa o kooa waiwai, i kumuwa.iwai, alaila, ke h«i sko nei au, o ke koe aua o kekahi hapa 0 ka waiwai, oia oo ka mea e hiki ai kekahi haoa a ke kanaka, a lahoi paha > manao ai e hapai, i mea e loaa mai ai ka waiwai. Nolaila, oa pooo ia oukou na makua, na makaoaka, oa opio Hawaii, a me o'u mau hoalohi oka imi naauao o malaina i keia •a« ki eha ; alaila, oia no ka mea nana e hipai ae ike kaoaka e noho ana ma ke kolaoa haahaa, a i kekahi aoponi paha, 01 ka haoohano a me ke pookeU kukilakiUokawaiwai. Z. S\ K. Paaluhi.