Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 19, 8 May 1875 — Page 2
This text was transcribed by: | Arnold Hori |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
MA KE KAUOHA.
I la @ i la@la@ ana ma ka (@ina ana ma ka @hana @ a na Kula o ke Aup@ ni, a.
I la @ manoa ana a law@law@la @ma O@na ma
l@kahi momo@a alu:
Ka ake nui nei ka Papa Hoom@o e hookiekie @ ai i ke ko@ o na kula kom@moa o ke Aup@i: @ i mea e kokoa ai i keia ho@keiki ana @ h@oh@o ka @apa e kakule
1 KULA-AO-KUMU ma ia@a : a pene@ @ ano o ia kula:
AHAHI--Ela@ makahiki ka * o ke ao ana @a kela kuia
@IIA--Ela @ lala o ka ike @ ao ia na ma k@ kula:
(a) O ka helu* me na * o ka @heia maikai.
(@) O ka wehewehe heiu@au m@ ka h@iukakao.
(@) Ka hoa h@ah@ia.
(@) Ka hoikehonua ioe ke kahakaha palapala aioa.
(w) Ka mooielo o na lah@ o ka hoo@a @.
(A) Ka malama buke helu a.
(A) Ke ak@ka@
(l) Ke kakau* me ka haka man@o.
(m) Ka pa ko @.
(n) Na ioina e popo ai ke ao ana i ke kula.
(p) Ke kumukanawai o ke Aupeni o Hawaii.
@ E ao ka'na ma ka olelo Bertiania ma kekahi o keia @ lala
@KOLU--E h@a'na I kela a me keia haomana e puka pono ana mai keia kuia aku, I palapala apooo, e apono ana lala no ka lawelawe ana ma ka Oihana Ku'a o ke Aupuni
EHA--E hoo@ahah@ala'ua ka uku o ka poe e ilio ana i mau kumu ao mai kela kula kumu aku, ke @e n@e lakou e noho ma ke kolu a ku Papa Hoonamuao e haawi ia lakoa.
ELIMA--E noho ana na haumana o ke kula-@o-kumu ma@alo o na rula e hooponopono, a e hoomaiu ana i ke Kula Nui o Lahainaiana.
EONO--E hoomakaia ana keia Kula-ao-kumu ma Lahai@luna i ka hoomaka hou ana o ke kuia ma Iulai e hiki mal ana.
@ (1 kela Kula-ao-kumu aole la he panihakahaka oo k@ kuiana o ke Kula Nui o Lahainaluna e waiho nei ; e niao ana no la kula no ka poe e makemake ana e komo, @ no oo na makahiki eha.
H R HITCHOOCK, Kahukuia Nui.
Oihana Hoonaauao, Honol@u, Apr @ 1@75.
Komisina o ka Hoikeike Nui ma
Amerika Huipuia.
O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookohuia e ka Moi, e ohi mai, e houlaulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana akamai, hana lima a me na mea ulu o Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui e malamaia ana ma Piladelapia, ma ka puni ana o ke keneiuria makahiki o ko Amerika Huipuli noho Auponi Kuokoa ana i ka 1876, Ke noi haaha@ aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S. G. Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oi ai ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4, 1876, nolaila, o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makaukau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.
Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiuai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui:
Na Laau--i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.
Na lako hale, i hana ia mai na lasu Hawaii mai
Na manu a me na ia, a pela aku.
Na m@a ulu 8 me na hua ai, i maloo, i malama ola ia, a ano hou a e ulo ana paha.
Na hulu manu, na niu.
I'aakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.
Na Papu--na akoakoa o na ano a me na mea a pau.
Na mea o lalo o ka honua.
Na olona o na ano a pau i ulu maoli ne a i hoomakaukauia paha.
Na mea ulu o loko o ka wai.
No kope iloko o ke eke.
Na Pulu iloko mai o ka bens.
Kopaa mailoko mai na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.
Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.
Pulupulu ; i waeia a wae oleia.
Laiki iloko o na eke ; i hoomaemaeia a hoomaomae ole ia.
Na pupu a me na hohu awa.
Na uhi iloko o ka pahu.
Na hana lima ; na ahuula, na mahiole; moena: kapa Hawaii ; na umeke, na aho inai na olona mai a mo ka ili hau, a me ka pulu niu ; na poha ku kahiko ; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, na mea hana kui, na kamaa la-i a lauhala, na papale makoloa, pua ko, pua pili a pela aku.
Na kii o na mea ano @uio Hawaii nei a me na hiohiona nani.
Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e keahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku meku, a me ka nui o na kanak maluna iho o na mokupuni pakahi.
Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.
Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau.
KUHINA KALAIAINA
S. G. WAILA
J. U. KAWAINUI.
Honolulu, Jan. 7,, 1875.
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2a year
HONOLULU, MEI 8, 1875.
MA KE AHIAHI Poalua o ka hebedoma aku nei i hala, ua lele aku na alii na moi a me ka huakai ma "ke kai hawanawana o Kawaihae," a malaila aku i Waimea a me Mana. Me he mea la, ma ka wa e hiki aku ai keia pepa imua o ka poe heluhelu, ua hiki aku la laua i ka aina ua kaulana. Ua lohe mai makou, ua ku makaukau na makaainana e apo aloha mai ia laua. A ua akaka loa ma ka huoona ana mai o ke kulanakauhale o Hilo i ekolu waapa a me hookahi kaulua, e holo mai e kali ma Laupahoehoe me ke Ki@aina pu o ka mokupuni. E aoloia aku ana maluna o ke kaulua mailaila aku no Hilo.
Mahope iho o ka paa ana o keia mau olelo maluna ae, loheia mai ana e hoi koke mai ana ka moi ma keia Kilauea o ku mai i keia ahiahi. A ina aole, alaila, e noho ana a pau ka manawa i manaoia ai mamua.
UA HOLO AKU KE Kilauea i ke ahiahi Poakahi iho nei, a mawaho ao o Kawaihoa, hoi hou mai ana i ke awa o Honolulu nei no ka ikeia ana ua puka kekahi o kona mau ipu hao. Ua awiwiia ke kapili i ka Poalua iho nei a paa, i hiki iaia ke holo a hoi mai me ka haule ole o ka manawa holo. Ua lawa ke kumu o kona huli hoi ana mai i mea e paipai ai i ke aupuni aole e pono ka hoolohilohi ana no ke kapili hou ana i ona mokuahi hou. Ua hana hookikina maoli ia no ke Kilauea i keia mau makahiki loihi aku nei a nolail@, ina e puka ao kona mao ipu hao, o ka hana hou wale no a loihi ka moa e pono ai.
KE PAHULA mai nei ka holo moa o na hana ma Far@oi mahope o ke kukuluia ao@ ona Aba Kubioa hou. O ka Aha Kuhiohou, wa waeia mai no ia mei oa aoao alakai pakahi mai oloko o ka Hale Ahaolelo. Ua hoikeia ae ka papa hana a keia aha kuhina, aka, aole nae he w@hi mea hoohikilele. Ke manaoi@ mai nei e kokulu paa i@ ana ke aupuai maluna o ke kahua palalewa ole, oi@ hoi ke kukului@ an@ oua mau Hale Ahaolelo elua, ko ke Senate a me ko ka Ahaolelo o na Lunamakaainana, a me Makemahone ka Peresidena o ka Ripub@lika. Aole nae i waopopo lea i keia wa ka manawa e kohoia ai na luna Senate @ me na lunamakaainana
UA APONO iho nei ke alii ka Moi a ua kakau inoa i ke Kuikahi Pauaili@e mamua o kona hele ana aku nei i Hawaii, a o ua kuikahi la, ua laweia aku nei e P. C. Jones, Esq, o keia kuluoakauhale, ka mea i kohoia i mea nana e lawe aku i Wasinetona. I ka wa e kakau inoa ai ka Peresidena, e like me ka mea e kaualua ole ia aku nei, oiai ua aponoia iho nei na hoololi a pau a Amerika i waiho mai ai, alaila, lilo ke kuikahi i kanawai ma ke ano o ka mana hana kuikahi, aka, ma ka lilo maoli ana nae i kanawai, aia a hana ka Ahaolelo i kanawai e hoololi ai i na kanawai dute i kulike ai me na nooko ana alaila kanawai A oi@i, aole i ikeia mamua aku nei ka hoole ana o ka Hale o lalo o Amerika Hui i na apono ana a ka Peresidena a me ka Ahaolelo Senate ma nahana kuikahi ana a pau, nolaila, aole no hoi lakou e hoole mai ana i keia kuikahi. E lilo no ke kuikahii kanawai i ka wa aka Peresidena e hoolaha ai ma ka olelo Kuahaua i ka la, malia paha mahope koke iho o kahooholo ia ana ona kanawai e pili ana ia mea.
UA l@ulaha ae kekahiono, ke hoomakau kau la kekulii poe e hele makaikai-mai i Honolulu nei. Eia ka manao i hoolalaia, e hoolimalima i ka mokuahi maikai Arizona nona ka nui, he 2,500 tona, e haalele ia Kapalakiko i ka la 15 o Mei, a holo mai e makaikai ia Hilo, Mauia me Honolulu, no na la paha he kanakolu a kanaha mahope o ka haalele ana ia Kapalakiko O ka holomua o keia manao, aia a loaa he 150 ohua ma ka $250 ka uku o ka ohua hookahi. Ina e loaa kela huina, alaila, e hooko ia ana ka manao hoolala, a ma ke auo hoi e oluolu ai o ka hele ana. Ma Hilo mua e ku ai, ke hookoia, a ina e makemake kekahi poe e pii e makaikai i ka lua ahi pele nui o Kilauea, e hala ana he hebedoma malaila. Alaila nee mai i Maui, a malia o pii i luna o ka lua pele nui i pio ma ko ao nei oia o Haleakala, a kiohi i na nanaaina o na "hono o Piilani," hala hou ua hebedoma. Mailaila mai, nee loa mai i Honolulu nei, a lilo na ohua i mau malihini na ka Hotele Hawaii. Aohe no he hewa kehoomakaikai iho i na malihini a hala he malama ka loihi, i lawa ai ka manawa e lawe hele ni e hoikeike i na nanaina maikai, na wahi pana a me na wahi e ae kupono i ka hoomakaikai ana. Aohe mea e kanalua @i, ina o ka poe a pau e holo mai aua, e uku pono ia ana ko lakou mau lilo ma ka ike ana a lawa ia Hawaii nei. Eia ka Hawaii e kahea aku uei, e hele mai e luakaha i na nani o Hawaii nei.
O KA HAKOKO mawaen@ o ka mana hooponopono aupuni a me ka mana hooponopono aupuni a me ka mana hooponopono ekalesia katolita Roma ma Perusia, ke mau nei no ka hahana. Ke hoike mai nei kekahi lono waea, aia he kanawalu na kahuna katolika ua hoopaahaoia ma Posen. Ke hoike mai nei na katolika i ko lakou kuukuu ole iho a kulou mai imura o ka mana hooonopono a ke aupuni o Perusia. O ke kue wiwo ole ia ana o Leduchowski ma kona ano Aki Bihopa no Posena, a me kona hoopahaoia ana, me he mea la oia ke kumu, i hookiekieia mai nei na Aki Bihopa i mau Kadinela e ka Pope. O ka hana hope loa a ke aupuni i hana aku nei, oia no ka hoole ana i na kokua a ke aupuni i na kahunapule katolika a hiki i ka wa a lakou e kanehai mai ai a kolou imua o ke aupuni. Elio auanei keia i kumu e hoaa hou ia ai ka inaina. Ke hoohalawai malu mai nei na Bihopa Katolika ia lakou iho maloko o kekahi anaina malu loa ma Fulds, e noonoo ana i ka mea a ka ekalesia e hana aku ai.
Ma ka olelo moakaka, aole he ekalesia aupuni a Perusia e uku ai ma keia hope aku, aka, ua ae no nae ke aupuni e uku i na kahunapale o na aoao hoomana a pau no ka lawelawe ana i ka pabetizo, ka mare a me ka pule ana ma na loakupapau. Ma keia kokua, e loaa ana i na kahunapule katolika i ka makehiki, he $700,000. Aka, ma ka bila kanawai nae imua o ka Ahaolelo, ua hoole loaia ka uku ana i keia puu dala, aia a hoohiki mua mai kekahi kahuna e malama i na kanawai o ke aupuni. Nolaila, o ka hoomaka ana keia e hoonele i ka ukuia ana o ke aupuni o na kahuna katolike Roma ma Perusia.
Ua lohe mai makou, ua hoolilo ae na opio Hawaii o Puahia ma Manoa i ka la Sabati, i la hula no lakou. Kahala ! akaka no hoi ke ano o ka aia, i ka hoolilo ana i ka la o ke Akua i la lealea. Ua kuia mai makou me ka eha lokuloku, i ka ike ana aku i kekahi mau opio loea, i ao ia ma na kula haole, ma ke komo poo ana iloko o keia hana lapuwale. E oa opio mai hoomahui i keia hana.
KA NENE KAUA MA EUROPA.
AOLE he mea e kanaloa ai no na hoohaili kaua ma Europa. Ua ulu mai no ia malalo o ka lili no ka holomua kupanaha o Farani ma ka hoopoaopono aupuni a me ka oihana waiwai. Aohe aina ma Europa e hiki ke hoohalike aku me Farani ma ka waiwai, me ka nana ole i na auh@u uku kaua a Geremanie i hookau aku ai maluna ona. Ke naholo mai nei oa lono kaua me ka manoanoa ; ua hoole pili aupani ae u Farani, aohe ona makemake e kaui, aka, maoaoio no nae na nupepa, ua hookahua ia keia mao lono kaua maluna o na kahua oiaio. Eia nae ka lono hope i puka ae ma Ladena i ka la 9 o Aperila : " Aia maloko o ka nupepa Pou o Berelioa, (Nupepe pili kuhina,) he manao pepa e olelo ana, ma na mea i ike hope ia mai nei, he mea maopopo, no ko ka ahaolelo o Farani i keia wa makau, o oi auanei na lunamakaainana Ribupalika ma ka ahaolelo hou, ke ake nei ka ahaolelo o keia wa e boohali kaua malalo o ua alakai a I@muku Mokamahone a me na Keiki Alii Oliana, oiai hoi e hoonoho ia aku ena ka hapa nui o ka poe pili alii maluna o na kulana e hoopomaikaiia aku ai, a e hoihoi hou ia ai o Farani i aupuni alii. O ke kaua ma ia ano, e hiki mai ana, aka malia nae paha o puehu e wale aku no na ao i hoouluuluia ma na huiua ao uli o na manao lili, mamua o ka hiki io ana mai. Ke hooikaika nei na poe nee ole imua o Ausetoria e hoopau ae i ke Kuhina nui Andross@y mai ka Aha Kuhina aku o ke aupuni, me ka manao i kaawale no ke komo ana aku iluko o kekahi ulia hou e hiki mai ana. Oka hapanui o ka papa kiekie o na kanaka o Italia, ua makaukau lakou e huipu mai, a hookahi ke kue aoa ia Geremania, mamuli o ka noonoo aku i ko Geremania kue Pope. Aka i keia wa, he mea kanalua ka loaa an@ o ke alohaia o Far@ni e Auseturia a me Italia e kokua pu ma ka aoao hookahi. Ina e haule pu ana kona nui, alaia e hoopanee ia ana ke kaua ; aka e hiki aku auanei na mea a pau i ke oo loa ana a o ia ka wa a ka lahui holookoa o Germania e maopopo lea loa ai na kolaua o kela a me keia. He wa keia e ala ai na mea a pau mai ka hiamoe mai. Ke hoike honia mai nei ka mea kakau o ka nupepa Manawa o Ladana e noho la ma ke alo alii o Berelina, ua lilo keia m@nao maluna ne, me he mea oiaio la, a nolaila, ke waw@ia mai nei na lono hoohikilelo kaua. Ke hoike pu mai nei no hoi ua mea kakau nupepa hookahi la, mamuli o ka halawai kino ana o ka E@nepera o Auseturia me ka Moi o Italia, na ulu mai kekahi manao hoohuoi m@ Berelina, malia o ka laua mau kuka kamailio ana aku la, no ka mea pilikino i ka Pope."
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Mei, 1875.
MANAWA NO HONOLULU
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
5 Mahina hou ......... ......... ......... 4 32.8 AM
11 Hapaha mua ......... ......... ......... 9 05.@ PM
19 Mahina piha .......... ......... ......... 10 18.8 PM
27 Hapaha hope ......... ......... ......... 7 53.2 PM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la ...5 33. AM ......... Napoo la... 6 21. PM
8 Puka la ...5 29.5 AM ......... Napoo la... 6 23.5 PM
15 Puka la ...5 26. AM ......... Napoo la... 6 26. PM
22 Puka la ...5 24.5 AM ......... Napoo la... 6 28.5 PM
29 Puka la ...5 22. AM ......... Napoo la... 6 32. PM
31 Puka la ...5 21.5 AM ......... Napoo la... 6 33.5 PM
Ka Latilu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele panahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:
Latltu 21@ 18' 23" Akau. Lonitu 157@ 48' 45" Kom
Nu Hou Kuloko.
E holo aku ana na alii makaikai honua maluna o ka mokuahi o ka la 28 o Mei ke ku mai, oia p@ha o Melebona.
Ua hoopukaia maloko o na nupepa haole o keia Kulanakauhale, he kai hoee ma kekahi wahi o Hawaiiloko o Aperila, ua ku haohao makou e hooia aku i keia uuhou no ka loaa ole mai o kekalii lohe o ia ano.
Ua lohe mai makou, ua hoopiiia kekahi kahunapule Hawaii o Maui imua o ke kau kiure o Maui, no ka hihia koikoi a kaumaha ku ole i ke kanaka laahia ke lawelawe, ina he oiaio.
Ua lilo ma ke kuai kudalaia ana i ka Poaono aku nei i hala, Aper. 24, ka moku kuna Uilama o keia Kulanakauhale, no ka $ 5,000 ia F. S. Pratt makepono loa maoli keia kumukuai i lilo iho la.
I ka moku kuua Mere Elena e ku ana ma Honoipu, Kohala, ua lou ae i kona heleuma, kekahi heleuma nui he 2,400 paona ke kaumaha, a ua laweia mai nei i Honolulu, he hukina pomaikai ka ia.
Ma ka la 3 iho nei o Mei, oia ka Poakahi, ua ku maila ka mokuahi lawe leta Cyphrenes mai Kikane mai, iloko o na la holo, he 23,, a ma ke kakahiaka nui Poalua iho nei, ua holo aku oia no Kapalakiko.
I ka Poalua iho nei, ua holo aku ke Kiaaina o Oahu nei e makaikai i ka mokuahi kaua Geremania Arcona, a ua haawiia mai iaia na hanohano a pau i ku iaia.
Ua make ma Waiakea i Hilo, i ka la 18 o Aperila, o F M Kupanihi, he kanaka i aloha nui ia, a i mahaluia ma kona noho ana. Ua koi ikaika oia i ti hoopomehana nona, aka i ka wa e hoomakankauia ana, haule aku la ia iloko o ka hiamoe. A i ka makaukau aua o ke ti, hoalaia aku, aia ke, ua hala e aku la ia ma kela aoao.
Make ahiahi Poaloa iho nei, ma ka holo alua ana o Kilauea, ua laweia aku ka pepehi kanaka ai o Hamakua i hoopaa ia iho nei ma Kawa. E lawe loa ia ana i ke Kau Kiure o Hilo e hookolokoloia ai.
KA AHA KIURE O HILO--Malona aku nei o ka mokuahi Kilauea i holo aku ai ka Loio Kahina a me ka mahele olelo, @lama i ka Aha Hookolukolo Kiure o Hilo Na ke Lunakanawai Harris e malama ana i ka haua malaila.
Ua loaa mai ia makou kekahilet@ nona ke poo, "I mua o ka lehulehu", e pili ena i ke kumukula Aupani ma Hilo Paliko, a no ko makou ike, aohe kuleana o makou ma ia hana, nolaila, na waiho makou na ka poe i ike ia hana e hoike no ka @ea i ahewaia.
Ua leta mai o J. A.Kaohaiula o Wailuku ia makou, ua hanau kupanaha kekahi kinana moa ma Waiehu kai, he eha mau wawaea me kekahi mau puka ano e elua ma na aoao.
--- Ua hala i ke ala hoi ole mai, o Kaiaholokuaau, he hoahanau kahiko no ka Ekalesia o Wailuku nei.
Ua lohe mai makou, ma kekahi la o ka hebedoma i hale, ma ka apana o Hamakua, Mokupuni o Hawaii, ua pepehiia kekahi wahine manuahi e kana kane manuahi a make loa. O ke kumu o keia, o ka ona no ia. Elaweia ana ua pepehi kanaka hou la o Hamakua i Hilo e hookolokoloia ai. Maumaua mai nei ka hoi ka pepehi kanaka ia apana. Aohe i hookolokoloia ae keia pepehi kanaka, hoea hou mai no ua lima kuko.
PILIKINO.--Ma ka holo ana aku o ka mokualii lawe leta i Kaleponi i ke kakahiaka Poalua iho nei, ua kau pu aku maluna ona keia mau kamaaina o Hawaii nei, oia o P. C. Jones a me kana wahine, Mr. Banning, kana wahine me na keiki ekolu, Mrs. P. N. Makee a me ke keiki, Miss Nellie Makee, Mrs. E. P. Adams, na keiki 3 a me ke kauwa, F. L Cl@rke a me Mr. Fustenau. O lakou a pau, he mao kamaaina nae wale no i ke ea kohaihai o Hawaii nei.
Ua hookiekie na Hawaii i ko lakou leo ma ka olelo ana, ua naauao a ua hiki ia Hawaii nei ke malama iaia iho, aka, i ka hoomaopopo ana, ke helei pinepine mai nei na Hawaii i hoolaa ia lakou iho ma ka oihana pookela loa, a no ka lawelawe ole mai no hoi kekahi o na keiki a na kumu a kakou i ka oihana kahunapule Hookahi wale uo wahi Hawaii ili keokeo e lawelawe nei i ka oihana kahunapule, oia o Rev. A. O. Forebe o Hilo. O ka nui ae aole
Ua ku ma Honolulu nei kekahi mo ku okohola i kela hebedoma, me na kanaka luina he iwakalua ua hoopaaia a pau i ka hao. Eia ke kumu, i ka wa e ku ana keia moku ma Hilo, ua hoole na kanaka, aole e hoi i kai o ka moku e hana hou ai, aia a hala hou ona la i koe e lelewati ai, ua hoole ke kapena i ka makemake o kona mau kanaka, no ka mea, ua mahuka e iho he ekolo mau kanaka, a nolaila, ua hoopaaia lakou i na apohao, he poe kanaka kamaaina loa i ke alualua Kohola.
Ma ka huakai a ka mokuahi Cy phereus i hoi mua aku nei i na Panalaau Hema, ua haule ia kekahi ohua mai kona oneki aku, i ka po pouli o ka la 7 o Mar a iloko o ka hoopaaia ana o ka holo o ka moku, ke kuuia ana o ka waapa a me ka imi ana aku i ka ohua popilikia, ua loaa aku oia e kokoke ana e make mahope o ka hala ana o iwakalua minue. Ua haawiia na lapaau ana a ke Kauka iaia, a ua ola hou mai. O ka eleu a me ka hikiwawe o ka imi ana iaia ke kumu i koe ai kona ola@ Nolaila, ua mahalo loa ia na kanaka o ia moku no ka eleu.
"E KULU MAU ANA I KA LA UA."--He oi aku ka puni wahakole o ka nupepa Ka Lahui Hawaii i kona hanau mua, a hookahi newa nui o ia la o ka puni hoopii. Makemake loa makou ina mawaho nei na wahakole ana a na nupepa, aole hoi o ke komo poo aku a ma na wahi laahia e noke mai ai. O ka makou hana mau no ia o ke kalakalai ana ma na maka kila, eia nae, he nuku nui wale ka hewa.
"Hoolaau mai ana ke kii ka moe i o'u nei, Ua loaa ka lili ka hala kaua paio,
Paio kaua--e"
Ua kau leta mai o E. P. Kaliula, o Kulaimano, Hilo Hawaii ia makou, no ke puhi opiuma ma Kaupakuea, a penei no ka palapala holookoa: "Aia ma Kaupakuea, Hilo, kekahi hana ino a'u i ike ai, oia hoi ka huhamahi o na kanaka i ke puhi i ka opiuma. Ia'u i naue aku ai ma ka hale o kekahi poe kumakahiki, ike aku la au i kekahi poe maloko o ka paku, e hoho mai ana ka ipu paka i ka waha, a e hoomaka ana lakou e puhi. Ua ninau au i kekahi mea puhi opiuma, ua hai mai kela, ina loaa ka opiuma, oluolu ke kino, a ina nele, pilikia loa ke kino a malole, nolaila, ua ike au i ka hewa. O na wahine a me na kane maikai e hoomaka ana e ai i ka opioma, o ka hope o ia mea, he hehena. O ka hapa nui na kanaka o keia papa hana, aia lakou malaila kahi i lawelawe ai. Eia ka pilikia o keia mea, ina aole e loaa ke opio. ma, o ka aihue no ia i ka lole o kekahi, a lawe e kuai i ka pake, loaa ka opioma" He hana io ke puhi opiam@ a makou i lohe ai.
Ma ka la 15 o Aparila, ua hookani mua ia ke hila hou o ka loikini o Mokuaikaua ma Kailua, a he la maka kanaka ia nolaila.
I ke ahiahi Po@kolo iho nei, ua holo aku ke kuna Uilama no na aioa lepo manu. I lawe aku nei i na lako ai @o na paahana malaila
Ua haule o Akoni (J. Perry) o keia Kulanakaunale mail@ wai o koua koa lio, iaia o holo aua i Wailape i ka Poakahi iho nei, a ua ha@ hookahi uha, ke lapaauia nei oia e ke Kauka Hawaii.
E HOOLOHE I KA LEO.--Ke kauohaia'ku nei na Hoa a pau o ka Puali Leleiohoku, o akoakoa ae ma ko lakou Hale Paikau mau ma ka hora 7½@ o ke ahiahi Poalua e hiki mai ana. Ma ke kaooha a ke Kapena.
KOHO LUNA KINAI AHI NUI--Maka Poakahi mua o lune e hiki mai ana, mawaena o na hora 7 a me 9 o ka po, e koho balota ana na lala o na Puali Kioai Ahi a pau no ka Luna Nui o ka oihana Kinai Ahi o Honolulu, no ka manawa he hoo@ahi makahki mahope aku o ia wa.
Ua ike iho inakou i ka hoohiolo ia ana o kela hale kahiko kaulana i kapaia "ka Halo Ma@ka o Keopu," Ua wawahi ia ua hale nei i keia minawa. No keia hale no hoi ka ulu iki kaulana i kapaia ai e ka waha o ka poe lalau ma kekahi inoa he Nekina, a penei:
"Ka iki ulu i ka Nekina,
Naua e ko-ke na pine,"
I HOA'LOHA KO ENEMI.--He kupono anei i kekahi kauaka laa, e lawelawe ana i ka oihana kahuna, ke hoolilo i kekahi kanaka i enemi nona? Oia anei ka olelo ao a ka Haku i kana mau haumana?
"Kalele hewa i ka houpo o Kane,
He lili nei o'u e noho aku nei,
Ua ena au me kuu akua,"
Aia ma Hana, Maui Hikina, kekahi mala awa kokoke e alima eka aina ka nui. Na Samuela Kaai keia mala awa Mahalo makou i kona ikaika i ka paeli ana a nui ka mala ; eia ko makou hoohalahala, o kana mea e hooulu la, he laau ino. No ka mea, ua manaoia o kekahi kumu ia e make nei ko kakou lahui, o ka inu i ka haae o ka poe mama awa.
HE KOKUA HULA.--Ua lohe mai makou, he kahunapule Hawaii kekahi e noho kiha pai ole nei, ua hookikina oia e haku inoa hulaia no kana moopuna. Ua haku ka poe hula, a i ka la uniki, na ua kahunapule la i haawi he iwakalua dala a oi no ka waha luhi o ka poe hula. Aole i hookolokoloia ua kahunapule nei a hiki i keia la. O kahi mea hilu loa no nae, aole ona kaheaia mai e kekahi kihapai e aku.
Ua hoomanaoia mai makou e kekahi elemakule i ka pane ana mai, " he nui ka poe akamai a pololei ka waha i ke ao ia hai, aka, ia lakou iho, aole hiki iki ke punuku. Pau loa na kahunapule, na luna Ekalesia, na hoahanau, na lunahooponopono, na makai, na kaiko a me kela a me keia i ka haule iloko o keia hewa" Hu ae la ko makou aka, a ae aku la i kana olelo mai.
Ua hoao kekahi haole o Paulo kona inoa, e hele aku maluna o ka ili kai ma ke kowa mawaena o Enelani a me F@r@ni, me kona aahu aukai. Ua ukali pu aku kekari waapa o ka poe hoolaha nupepa, me ka hoomoe pu i ka waea a hiki i kahi he 14 miles ka mamao mai na kapakai aku o Enelani. Ua koe he mau mile uuku iaia a pae aku i Farani. Hele no kela me ke puhi no ke kika. O ka la 10 o Aperila, oia ka la ona i hoomaka ai e hele ma ke kai.
PAIKAU KOA.--1 ke kakahiaka onehinei, ua lele mai na koa a me na luina o ka moku kaua Geremania mauka nei o Ainahou e paikaou ai. Nana aku no hoi, eleu io no na keiki pu kuikele. Iloko o ia pulale o ke kahea ena, e lohe aoa no lakou a pau. Ke nana aku oe, he uleu na hana na wili akau,
a me he la ua ku ka ii i kekahi mau Ialani ili anu Oia la, penei ka puaoa.:
"E maki na koa--Kaulele na pahu,
Ulu wehi lua--Na mea a pau."
KAUKA L. H. KULIKA--O keia Hawaii ili keokeo i haawi iaia iho malalo o na kapuai o ka Haku, a i hoounaia o ka Papa Misionari Amerika e noho ma Italia, ua hoouna hou ia aku la i Elele no ia Papa, e makaikai i na Misiona o Tureke. Ma ko Sabati hope loa o Novemaba, 1874, ma Sivasa oia kahi i haiolelo ai imua o ke anaina nui i piha i ka olioli i kana mau olelo. Mai ka peni mai a Mr. Riggs i kakauia ma ka la 30 ae, ua hoike mai oia penei : "Ua hoikeia aku ka lohe, e haiolelo ana o Kauka Kulika ma ka auina la Sabati, a o ka hopena, ua hele a piha loa ka luakini ; a ua hai aku o Kauka Kulika i kekahi haiolelo i makemake loa ia e ke anaina, no ka hora hookahi ka loihi. Aole loa ke anaina i lohe aku mamua i ka moolelo ioaio o kahi hana misionari holomua mawaena o ka poe peg@na a aikanaka, mai na lehelehe mai o kekahi mea i noho mawaena o lako@, e like 'la me ia, a ke manaoio nei au, aole kekahi o ka poe i hele mai ia @naina, e hoopoina. Na Mr Fransworth i anuhi ma ka olelo nona ia anaina."
Ua hookolokoloia imua o ka aha hoomalu o Honolulu nei, kekahi kanaka ui no Kalihi, no kona mua ana i kana wahine hoopalau mai ka lawe aoa aku a ka makuakane e ao i ua kaikamahine la ma ka hula Hawaii, kela moonihoawa hope ole, hookahi hope he popopo a me ka noho pelapela ana. Ua hookuuia ka mea i hoopiiia mam@li o ka hoole ana a ka wahine, a ua hoohilahilaia ka makukane poni loaa maloko mai o ka make hilahila ole o ka hula. O ka pono i kela makuakane hupo ke hoole i keia hana ana, o aaki no ananei ia puni loaa ona pela, a kii aku i ka hai mea maikai e hoowalwale a lilo i ola ana haumia.
AUMOKU KAUA.--Ma ka anina la Poalima aku nei hala, Apr. 30, ua komo mai ma ke awa o Honolulu nei, ka mokoahi kaua Geremania @r@ona, iloko o na la holo he 24 mai Iokahama, Iapana mai ; ke lawe nei oia he 16 pukuniahi, 3@0 kanaka ; a o kona nui, he 2,320 mau tona. Eia maluna o keia manuawa he keiki na ka hoahanau ponoi loa o Generala Von Moleka, kela kae@ea ma ka hooaohonoho kaua ana o Geremania. Eia malalo iho nei ka nui o na aliimoku :
Captain--BARON VON R@NITZ
Captain-Lieutenamt--Kareher.
Captain-Lieutenant--Hol@hauer.
Captain-Lieutenant--Aschea@orn.
Captain-Lieutenant--Schwarzl@
Lieutenant @ur Se@--Klausa.
Lieutenant s@ Se@--Fi@chel.
Unter-Lieutenant sur S@--Draeger.
Unter-Lieutenant sur S@--Thiele.
Unter-Lieutenant sur S@--Borckenhagen.
Unter-Lieutenant sur S@--Oetrichs.
Unter-Lieutenant sur S@--Sarno@r.
Seconde-Lieutenant--Graf vo@ Moliko.
Staff Saryeon--Dr. Boehr.
Paymaster--Piltz.
Enj@cer--Amaun. And nineteen midship@nc@.
E ku ana keia moku maanei, he umi paha la, alaila huli hoi loa i ka home. E ku la, alaila huli hoi loa i ka home. E ku aua ma Mazitalana, malaila aku i na kapakai o Amerika Hema, alaila hoi loa aku.
HIKI WAWE MA KA HOOLAHA ANA.--Ma ka nupepa o ka la 10, o Aperila. Ua ike au i ka hoolaha B. W. Mahi. E i ana penei. "Ua hiki mai ma Punaluu nei i keia la 31 o Mariki, kekahi kanaka o Kamipele kona inoa me kekahi pepa loihi palahalaha i hakuia, i na olelo maluna e noi aua ia ka lani alii Kalakaua e hoopau i ka noho Kiaaina ana o S. Kipi, no ka mokupuni o Hawaii. Aole i maopopo iki ke ano o keia hana a aole no makou na makaainana i ike i na kumu o keia hoopau ana." Kai noa paha ua ike oe, i ke kumu o keia palapala noi i ka Moi, no ka mea e hapai ia nei, a heahe no hoi kou mea i ninau ole mai ai ia'u. I kuu manao ana, aole no oe ilaila i ua la a la, he lohe mai kou ia h@i. Aka, ua hiki wawe kou hoolaha ana, me kou hoohenehene mai ia'u, i ko i ana iho. E hele kaapuni ana o ua Kamaha, i ka huakai moe-waa ana. E hai aku au ia oe, aole o Kamaha kuu inoa, a aole no hoi he huakai moe-waa ka'u i kaapuni ae nei ia Hawaii nei. Ka inoa o ka mea, noa keia kaapuni ana ia Hawaii nei. Ke iki lea nei au, a me kakou nei ae kekahi o kou pilikino i ka mea au o olelo nei, ke kumu o keia lele kamoko ana mai ou, me ko ike ole i ke kahu o keia poo manao e hapai ia nei, nolaila ke pili la kela hua olelo ia @ e. Hewa ka honua i ka lele mua ana he hope ka Iehova ke Akua. O ka lohe aku la noia e kuu hoa makaainana. A pela no hoi kou ko koolua i uhai mai ai ma kou meheu. E noho malie olua.
G. KAMIPELE.
Ponahawai, Hilo Hawaii, Apr. 28, 1875.
[ Aole i hoopukaia na kumu o kona lawe hele ana i ka palapala kakau inoa e hoopau i ke Kiaaina, no ka hilahila paha. O ka hewa i ka lawelawe ana i ka oihana, ke kumu wale no nana e hoopau. Ua ne maoli no oia nei i kana hana. Hilahila ole maoli ! L. H.]
KE NOHO NEI ANEI NA MEA IKE
MANA HOKUHELE.
I ka nana ana i keia kumumanao, he mea pohihihi loa ma ka hoomaopopo ana, o ka poe nana hoku paha ka poe i ike ia mea, i ka nana aku, ua like no n@ hoku a pau e kau ana ma ka lewa lani ; ua like no na hoku paa me na hoku welowelo me na hoku lele a me na hokuh@le, ma ke ano o keia ninau, pela ka mauno o ka mea haku maoao. I ka nana ana i ka ninau, ua ike ka mea hakumanao, elua ano o ka ninau. 1 O ka noho ana o ka poe ike ilaila, e like me na kanaka na holoholona a me na kino ike e ae. 2 O ka noho ana o na mea e ike ai kakou, me he mau kumuao la e ao ana i ka lakou mau haumana, a me he buke la, e hoike mai ana i ka hohonu o ka ke Akua hana. Ina pela ka manao o ka ninau, ke ae aku nei au, ae, ke noho nei na mea ike ma na hokuhele. Ke noho nei iloko o lakou na mea naauao, a ke hoike mai nei lakou a ke ao mai nei, i ike ai kakon i ko ke Akua mana a me kona aloha ia kakou ; i hiki ai ia kakou ke haliu aku i ona la. A ina hoi no ka noho ana o na mea ike e like me ke kanaka a me na holoholona, o ka manao o ka mea kakau malaila, he mea pohihihi. I ka nana ana ma na kii a ka poe akamai e hoakaka ana no na hoku, ua ike ia, ua like kekahi hoku me na kanaka elua, a he mahoe ka inoa, a he mau ia kekahi, a he liona ke ano o kekahi a pele aku.
A no ia mea, ke hoike aka nei ka mea kakau i kona manao io m@ keia mea, he mea pohihihi loa keia m@ ka noonoo ana. Owai auanei ke kanaka i hiki ilaila, a hoike mai ua noho kanaka ilaila ke hoole nei au, aole.
A. K. MIKA.
Kumukula, Koloa Kauai.
[ E hoonui i ka huli ana i ka noonoo. L. H.]