Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 17, 24 ʻApelila 1875 — HE KAAO GEREMANIA NO NA HOAHANAU EHA [ARTICLE]

HE KAAO GEREMANIA NO NA HOAHANAU EHA

AIA. I kela wa, e noho ana kokahi kaimka me kana mau keiki eha, a i ko lakou wa 1 nunni ao ai a kohn mau kanaka opiopio helehelena maikai, ma kekahi la, olelo aku la oia ia lakou, e pono no lakou o imi aku i hana na lakou ibo, oiai aohe ana hana e haawi aku ai ia liikou ; a iiolaila, & hele aku lakoli mawaena o na kanaka malihini, a e ao hoi i hana na lakou, a hiki i ka wa e paa pono ai. A ia wa lawo ae la kela a me keia o lakou eha i ko lakou mau kookoo, a mahope o ko lakon haawi ana aku i ko lakou aloha pumohana hope loa i ka Makuakane, hnli aku !a lakou.mai ka ipuka o ko lakou halo ponoi, a kalia aku la o lielo ma ka lakou huakai imi pomaikai. Mahope o ko lakou helo ana a hiki i ka hookui ana o na alanui elia. Puana ae la ko lakou hanau mua, "Maanei kakou o kaawale ai, aka, iloko o na mukahiki eha e hiki mai ana, e hui hou no kakou maauei, a e hoike hoi i ka kakou mea i ao ai." A ia wa, hele aku la kola a ine keia ma kona alanui iho, aole hoi i mamao aku ka hele ana a ko lakou mua mai kahi a lakou i ku ai, lialawai mai la me ia kekahi kanaka, me ninau mai iaia i kana hana a me kona makemake. "He makemake au e* loaa ona hana na'u," wahi a ianei. "E hele mai hoi ha.mo a'u/' wahi a ke kanaka, "a e ao i ka aihuo ana.'' "Aole," wahi a kekahL "ao« lo ia lie hana e loaa ai ka mahalo i£, a o ka hope hoi oia, e like no auanei ia me ko alelo o ka bele ka lewalewa." "0 ! mai makau oe i ka li ia iluoa o ka na,*' wahi a ke kanaka aihuo. "E ajb aku uo au ia oe, i hiki ole ai hoi i kekahi ke ike a loaa kau wahi meheu ou." Ia wa, ae aku la oia e lilo i aihue, i kona wa i lilo mai ai malalo o ke alakai ana a kona hoa, ua ao ia oia ma na lala a pau 0 kaua oihana, a aohe hoi lie mea e pakele aku mai koua mau lima, ke hookahua pono oia i kona manao iho maluna o kana mea i makeinake ai. A o ka lua hoi, ua halawai aku la oia me kekahi kanaka i ninau mai iaia, e like me ka uinau i koua oiua ; a i ka wa 1 hoike mai ai ua kanaka nei i kana hana, kooo aku la oia i ke kanaka opio e ao i ka oihaua Naua Hoku. u Aohe mea oi ae o ka maikai mamua o keia," wahi ana, "oiai, aohe mea huua aku i koe mai ka ike m kou mau maka." 0 ke kolu hoi, ua noho aku oia nialalo o kakahi kanaka. Ki Manu, a ua ao ia oia ma kana oihana, a aohe wahi mea koe, a ua kaulana oia ma kana oih&na i ao ai. A i kona wa i haalele aku ai i koua haku, haawi mai la |oia i kekahi pu iaia, mo ka i mai, aole e hala iki i kana mea e ki ai. A o ka muli !oa hoi, ua halawai aku la oia mo kekahi Tela, a ninau mai 1a iua he makemake kona ia haoa. "Aole i maopopo ko'a makemake no ia

haaa," wahi boi a k& kauaka %>pio ; "oiai e humuliunin aua luai kakuhiaka a po me na wawao e kau kea ana t me ka humu hoi aua imua a i hope, aoie no hoi ia mea ī komo mai iloko e/u ma ko'a ooonoo "Aia, aia! ?? wabi ake kanaka. ,4 ke kamailio nei oe ine kou hoao mua ole ; e ike auanei hoi oe i ka okoa loa o ka'u humuiiumu ana, a he liana hoi i ku i ka mahalo i«, a aohe no hoi he pohihihī ina ke ao ana." Ae akn la oia elilo i Tela, a luuna aku la oia me koua hoalauna hou, a ao iho la oia i ka oihana ana i kanulua ai, inai ka uiakauiua loa mai. A i kona wa i haalele iho ai i kona haku, haawi mai oia i kekahi kui humuhumu iaia, me ka olelo pu aku, he hiki iaia ke hpmuhumu i kana mea e makemako ai, ina he mea palupalu loa e like me ka iwi hua. a mea paakiki hoi, e like me ke kila, a aole hoi o ike ia kekahi lopi ma kaua wahi e humu ai. I ka pau ana o na makahiki eha, hui hou mai la lakou ma ko lakou wahi 'mua i kaawale ai, a honi aku la kekahi i kekahi me ke aloha pumehana mawaeua o lakou no kekahi me kekahi, a hoi aku la e hui aloha pu me ko lakou Makuakane. "A !" wahi aka Makuakane, i kona \va i ike aku ai ia lakou, a ia wa, hoike ae la kela a me keia i kana oihana iao ai. Ika wa a lakou e kamailio ann, e noho ana nae lakou malalo o kekahi kumu laau nui, a i ka wa i pau ai ka lakou kamailio ana, olelo mai la ko lakou Makuakane, e hoao ana oia ia lakou pakahi, i akaka ai iaia ko lakou ike, ma ka lakou oihana iao ai. Ia wa, nana ae la oia iluna, a i aku la i ka lua o kana keiki, "aia iluna o keia kumu laau mawaena o na lala, he punana, e hoike mai oe, ehia hua o loko." Lawo ae la ke kanaka Nana Hoku i kani ohenna ike loa, a i koua nana aua ae, ike aku la ia, elnna hua o loko. "E lawe mai ina hua o loko o ka punana, mo ka ike ole o ka manu makuahine e moe la maluna 0 na hua," wahi a ka \Makuakane i kana keiki makahiapo. A pii ae Ia ka xVihue maalea iluna o ke kumu laau a lawe mai la i na hua malalo o ke kino o ka manu me ka iko ole ao o ka manu, a lawe aku la imua o ko lakou Makuakane. A lawe ae la ka Makuakane i na hua a waiho iho la i hookahi hua ma na kihi oha o ko pakaukau a hookahi iwaenakonu, me ka i aku i ke kanaka Ki Pololei, e oki i na hua i elua hapalua me ka poka liookahi ana eki ai. Kau aku la oia i kana pu, a ki aku la, ua hookoia e like me ka makemake o ka Makuakane—he nani maoli keia a ku hoi i ka mahaloia. "0 kau hana koe," wahi a ko lakou Luaui Makuakane i kekahi keiki ana, "e humuhumu oe i uu iwi hua paa, me na manu liiiii iioko o lakou, e | like me ko lakou manawa mamua, me rka ike ole ia o kahi i ku ai i ka poka." Lawe ae la ke Teta i kaua kui humuhu- ! mu, a humuhumu iho la ; i ka wa i pau |ai kana hana, hoihoi hou aku la ka Ai- | hue i na hua iloko o ka punana a waiho iho la malalo o ka manu me ka ike ole mai. Ua haoa hoi oia e like me ke kauoha a ko lakou Makuakane iaia, he elua mai la ma ia hope iho, kiko ae la ! ua mau hua nei, ike ia aku Ia kahi a ke | TeU i humuhumu ai, uia na a-i o lakou ! pakahi, kahi hoi ana i hookui ai. I ka wa i pau ai ka hana ana a kana mau keiki i ka lakou mau Uaua kapana» ha, i ako ia ka M*kuakaue ia lakau. u Ha oiaio, ua hoolilo oukou iko oukou m&oawa ma oa hana maikai, a ua ao hoi oukou ma na oihaoa haoohaoo oke ao, a nolaila ke waiho aku nei au i ko'a mahalo imaa ooakoa a pao loa, aka, aole 1 akaka ia'q o ka mea e haawi aku ai i ka hanohano a me na mahalo palena ole oka iini o ko ? n puuwai, aka, e waiho no ia manao o'u pela a na ke an o ka manawa e hoike mal i na mea o oukou eoi ana, ma ko ? u manao paa aole no paha e liuliu aku e loaa ana no ia oukou kekahi hana, a ia wa ē ike ia ai ko oukou akamai lua ole e na lehulehu a pau."

* Aole hoi i ia fcope maī, ho kumakena nui ma kekahi kulauakauhnie, no ka mea, na lawe ia aku ke kaikawahino a ke Alii e ka Der#goua (Moo kahiko). Ua hoopihnia kona makuakane me ke kaumaha kuhohonu i ke ao a me ka po, a kauoha ae la ia, e hoolaha ia ona Oleio Ka*haua, e olelo ana, o ka mea Dana e hoopakele i ke Kaikamahine Alii mai ka mana mai o ke Deragona, e lilo no ia i wahino uaua. I ka wa i lohe ai na Hoahanau Eha i keia mea a ka lehulehu e nune ana, uoomanao ae la lakou, me ka mauao o ka wu keia a lakou i kali ai, a hui like ae la a pau me ka manao lokahi a me ka pauwai aloha, o hoopakele i ke Kai!sjimahiuo Alii, a e hoiko hoi i ko lakou akamai. "E nana ae uu i koaa wahi i uoho ai!" wahi a ka mea Nana Hoku, a i kona nana ana aku ma kana ohenauu ike loa, olelo ae la ia, "ke ike nei au iaia, aia la iluua o kekahi pohakn iwaenakonu o ke kai, a e kiai ia ana e ke Deragona, mai kahi mamao loa aku mai anei aku." Hele aku la ia i ko Alii, a noi aku la i moku nona a me na Hoahanau ona, a holo aku la lakou m:\lur.a o ka ili kai a hiki i ka wa i kokoke mai ai i kahi o ua pohaku nei. Ike mai la ke Kaikamahine Alii ia lakou i ka wa i ku aku ai ka moku, ua hiamoe loa ia nae ka Deragona, me kona poo iluna o ka ulia o ke Kaikamahine Alii. "Aole e hiki.ia'u ke ki!" wahi a ka kunaka Ki Pololei, i kona ike ana aku ia laua. "o ku aku auanei ke Kaikamahine Alii jfie ka Moo." "E hoao ae hoi au i ko'u akamai!" wahi a Aihue ; a holo aku la ia a lawe mai la i ke KaikamaUiue Alii mai ka maua mai o ke Deragona, a uo ke akamai a me ka maalea o ka ianei hana, aole i ike iki ao ke Deragoua ina mea e haua ia ana, aka, nonolo aku la no kona mau puka ihu. Me ka olioli nni lawe aku la lakou iaia iluna o ka moku, a holo aku la i ka waena moana ; aka, ala ae la ko Deragona, a ike, aole ke Kaikamahine Alii, lele mai ia me ka piha i ka inaina i ka mea uana i lawe inalu aku iaia. Aia nae i kona wa i hoolai iho ai e kau maluna o ka moku, ki ae la o Ki Pololei, a kn ma ka puuwai o ka hoioholona. Haule iho la ua Moo uei, a iloko o kona haule ana, haule pouo iho la maluna o ka moku o lakou, a nahaha liilii iho la, no ka nui o kona kiuo a me ke kaumaha. xYka, ua pomaikai lakou ma ka loaa ana o kekahi mau apana o ka moku, a maluna o ia mau apana lakou i kaualupe ia aku ai e na ale, me he hua limu kala la e kiola hele ia ana e ka huna kai, a o ko lakou inoa ia manawa, he " poe olulo," no ka mea, aia lakou a pau iloko o ka popiiikia i keia wa. Aka, o ke Tela a me kana kui pauma humuhumu pea kupanahana, ua hoomaka koke iho la oia e pahonohono i na apana elua i naha ai, a me ka ohi pu mai i na apana liilii e ao o ka moku. A o keia man mea a pau, ua hono ia iho la ia me ke akamai lua ole, a ilo--0 ka wa pokole ua paa pono hou ae la ke kino o ka moku e like me kona kulana mua, a huli hoi aku la no ka home ! me ka loaa hou ole o kekahi ulia poiuo. I ka wa i ike hou mai Alii i kana kaikamahine, piha loa ae la kona puuwai i ka hauoli, a pale iho i na manaolana o ke kaomaha malalo o kona mau kapuai wawae, a olelo akn ia i na Hoahaoan Eha, " Ke haawi akn nei Bii na kekahi o oukou kuu kaikamahine 1 wahine, aka, na oukoii no nae ia e noonoo mawaena o oukou iho " Ia wa nni loa ae la ka pioloke me ka hakaka mawaena o lakou, no ka mea, na hoike ae kela a me keia i na kumu e lilo ai ka wahine nana. I ao la hoi ka mea Nana Hoku, " ina aole ia i ike i ke kaikainahine alii, alaila, o ka lakou mau hana a me ko lakou mau manaōlana, e iilo no ia i mea ole, a nolaila na'a no ka wahine a makou. Aka, pnana ae la e • Aihue, u Heaha hoi ka pomaikai o kao ike ana, ina aole au i kii a lawe male mai iaia mai ka mana mai o ke Derago

; oa ? a noUila nau ka wahiae!" 'no hoi u;i pau oukon i ka welaweiu liiMii i ka Moo, ina aole i ku i kuu poka \ iua kona puuu*ai/' wahi a Ki Pololei. :u a nolaila, ua makepooo ka lilo ana o | ka wahiue ua ? u." Peluka-u," waui a l.ke Teia, u iuaaole au i Uumulnimu bou | i ka moku, mahea la oukou e i ae ai be poinaikai ko oukou ? a iua do boi ua pau oukou i ko otuo ia e ka opu o ka hohonu ! a uolaila, ua'u ke Kaikamahiue Alii ! ?J A lohe ae ia ke Aiii i na mea a iakou e kainailio ana, hooholo iho ia ia i ka ninau raa ka hoike pokoie ana aku imua o lakou. "Ua iike waie no na kiunu ame ua hoike a oukou pakahi a pau, nolaiia, ua hiki oie ia'u ke haawi aku ia oukou i fc* kaikainahiue alii i wahiao, a aole boi hookahi o oukou e lilo ai oia, aka, e haawi aku no au ia oukou i ka hapaiua o kuu waiwai i uku makana." Ua hooholo iokahi ae ia iakou me ke kanaiua ole, a oieio ae la, "xVe, ua oi uku ka pono oia, i oie ai hoi mukoa e uoho kaawale, a i mau loa aku ai no hoi ko makou noho kuikahi aaa." A iawo ao ia keia a me keia i kona hapa o ka waiwai, o iike me ka oielo a ke Aiii ; a me ia waiwai iakou i uoho oluolu ai me ko lakou Makuakane iioko o ka hauoii a me ka hanohauo o ka noho aua maiur hia, a hiki i ka wa a ka mea Mana Lot*d kuhea mai ai ia lakou e kaawale aku mai keia noho ana man oie a i ka noiio aua mau ioa.—Hoa-alo-ha.