Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 17, 24 April 1875 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

 

MA KE KAUOHA.

 

Meataha Pa Aupuni.-Ke b@aga ia ako @ @ @leha, o ka @a makai ilo o @ia hala o F Spencer. @ @ Imoka a @ ka aino ina ka alau oke cabawai o wakea loa mawaina o ka hale o Papa a rae Naka, noma na oka @ a o aku a enai mai paha.

Ke hihokamawale a @ i pa o @ganiha ai na hollotiatooia @ Seura nia ka Apana o Kabaia Heana. Mea@puni o Hawaii. W.I. MOEHONUA, Kuhina Kabulaina.

est. @:50

 

MA KA HALAWA: mea o ka Papa Oia i ka la 2 @io nein a iaohole lokahi ia ponela. K@peda ako na Kauka keka b@ a pau, a me na Ag@na o ka Paiga o ma Mokupono, a mena ilapo Liston Makai o kola Apaha @ha Apana e huoame ma@ no @mai a paa ina he ano @. .i mai @ai@cai M., wahine ino ka hapooii ha ana.

KAKAUOLELO O KA PAPA OLA.

 

@ pauai a pupu e kamokani ona mao ka Oihena hoomaemaae @ o ma Kuhio o he Aupuahi, a.

 

I ka pai ma @ a maemae emai a Leihaleme ma oihana ma hokuahi emauama aiu.

 

            @aoke @ mai ka Papa Hoomeanao e hookiekie me ai I ka @ @ ana kulo-kamehameha o ke Aupuai; a i @ea e ko@ @ @ @mea ma hoobuke ka lapa e kukula i @la-no @ ma Leihui@; a pemei ke ano o la @;

            @Kahi-@ maikahiki ka loehi o ke no ana ma Pena kuia.

            @ - @ @ @ o ka @ e no la'na ana ke kula:

                        @ O ku halahelu mai na aquina o ka heiubela anai@

                        @ @ helemaena me ka beiekakau.

                        @ Kaiboatiim@

                        @Ka @pakeboaima me ke kahakaha palapala aina.

                        @ Ke ambolelo o ma la@oi o ka hoena @.

                        @ Ka akaakamai.

                        @Ke kakaoilema mae ka haku @.

                        @ Ka @-le@-@.

                        @ Na aoina e pono ai ke ao ana i ke kula.

                        @ Ke @ @ @ o ke Aupuni o Hawaii.

            @. P. hoonahaomaia'na ka oku o ka poe e Hio ana i @ @ gula-it @ aka, ke ae ame lakou e @ @ ma Ke kula a ka Papa Hoonaauao e huawi la lakou @ @ Kahukala Nui ia, a ke noho pono hoi lakea. @ @ na ma @ olelo Bethanio ma kekahi o @ @ nana @ @ na i kula a me kela @anenana e puka @ @ wai kela kula aku. I palapula apooo, e apono ana @ @ @ ma ka O@mea Kula o ke Aupuni.

            @ma Kekula a ka Papa Hoonaenao e haawi ia lakou @ @ Kahukala Nui ia, a ke noho pono hoi lakou.

            @ @ K nohoana na haumana o ke kula-ao-kumu ma@ @pono, nahoomala aina i ke Kula @ @Lahainaiona.

            @@ @kaia ana ke@ K@-ao-kmena ana Lahai@ ka hoomaka hoe ana o ke kula ma Iulai e hiki @.

            @@ @ Kula-ao-kumu aole la he panihakahaka no @@ Kula N@ e Lahainaluna e waiho nei: e @@la kula no ka poe e makemake ana e komo, a @@ ma m@ @.

            H K HITCHCOCK.  Kahukula Nui.

@@@ Monodalu. Apr 5 1875.

 

Kouaisiana o ka Hoikeike Nui ma Amerika Iluaipuia.

 

            O makou, o ka poe nona na inoa malalo iho, na Koanianina Kuikaua i hookohela e ka Moi, e ohi @ai, e hoalomaka a e heoana aka ina mea hoikoihe hona akamai, hana lima a me na mea ulu e Hawaii nei, Aupono no ke Hoikeike Lahui Nui o Malamaia ama, ma Piladelapia, ma ka pani ana o ke keoaturia makahiki o ka Amerika Huipuia no he Aupuni Kuokoa ana ika 1876. Ke noi haahona aka nei mo ka hoolaho ainoa aka, ua makaukau lakoa ika lawa ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake a hoouua loa aku i Amerika, mao ha Hala Papa o S. G. Waila, Honolulu i na mea a pau I kupopo no ka hoikeike. Oiai ma makemakela na mea hoikelike a pau e hiki @ @ @ Piladelapia, manoeama o Maraki 4, 1876, malaila, o ka poe i loaa ma mea makaukau lakou, a e @depua nami ma koki I hoike ia maiona, inamea ae o ae pau ana o ke makahiki 1875.

           

Ke hoike nei no ho makou I ka papa Inoa o @ adgi rapa @oea kapono noike hoikeika na mea a u a me na mea hapa akamai, hana luna, hana mikiala a me na waiwai o kela mau mokupuhi, a i makomakela no ka hoonea. Aku i ka Hoieoike r.u: ;

            Na laau-i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.

            Na lako halae, i hema ia main a laau Hawaii mai

            Na mana a me na ia a pela aku.

            Na mea ukia a @ai no hoa ai, ianaloo, i malama ola ia, a ano hou a o, ula ana palia.

            Na haha moanu, na niu.

            Peakai main a loko mai a i maloo paka i ka la

            Na pupa-ea ahoakoa o na ano a me na mea a pau.

            Na mea e lalo e ka honua.

            Na oloha o nei ano a pau i alu maoli ae a i hoeioakemaoasia paka.

            Na mea ulu o loko o ka wai.

            Na kopa iloko o kea ka.

            Na pulu ileko a ha bana.

            Kopaa mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ola iloko o na eke.

            Helu Nipa, ma apelu halu, kipa main a mokopuni nakahi mai, i kakilia a kahi oleia.

            Palapalu: i waela a wae olena.

            Laiki ilako a mai oke; iI hoomaemaeia a hoomaomae ole ia.

            Na pupu a me ha hehu awa.

            Na uhi aloha o ka pahu.

            Na hana lima; na ahoula, na mahiole; moena; kappa Hawaii; na umeke, na aho main a olona meai e me ka ali hau, a mo ka pulu niu; na poha ku kahiko; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapaliai, na kii o na hale o ka wa kaloiho a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, ma noea hana kui, na kamaa la-ia leohala, na papale makoioa, pua ko pua pili a pili ako.

            Na kii a na mea ano nui o Hawaii nei a me na hiahiona nani.

            Palapala amua nui o keia mau makupuni i kahaua e kokahi kanaka Hawaii mae kona Ike a naauao.  Na kiu e hoike ana i na puu, ha mauna, na auaua, na alaoni, na ululaau, na waoakua, naawawa, na alauoi, na ululaau, na waoakua, na ainaa palapahalaha a, me na aina hanai holoholona, na kauhala, na muliwai, na lua pele, na awa ku weku, a me ho mai o na kanaka malana iho o na makaaumi pakahi.

            Na buke ma ka olelo Hawaii a me Knelani.

            Papa Keihiruhi o ko kulana hoonaaunao a hoo@, a ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a paa.       KUHINA KALAIAINA

            S. G. WAILA

            J. U. KAWAINEI

Honolulu, Jan. 7, 1875.

 

Na Nupepa Kuokoa

-MF.-

Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday, $2 a year

 

HONOLULU, APERILA 24, 1875.

 

ILOKO O KEIA AU o maue nei, he pono i na @nelo aupuai a me na kalai olelo akamai o he kakoa nei aupuni, ke hoonui mai i ko lahoa ike ma ka hoolaupai ana i ko kakou nana. O keaia ka wa a kakou e makemake iea ai o Ioaa ona mau kanaka akamai me ka homali o ke kakou moku aupuni, no ka hookepelo ana imua.  Me he mea la, o ka maaao o he aupuni mamua iho nei, ka hookame ana mei i na malihini iloko nei o ka aiua, a e hoolilo aku ia lakou i mau kamanina Hawaii, a i poe hoi e hapai mai i na hana mikaale. Iea pela, ano ka Manawa e hapai ai, me ka hookaulua ola.  O ka ninau nei, pohou la auanei e holo ia mai ai e na malihini.  Ke puaua mai nei kekahi poe, ma ka uku e ako i na oka moku o ka poe e makamake ana e holo mai i HAWAII nei, aole wale mai ka aina hookahi mai, aka, main a aina kaawale mai a pau a kakou eimi aka ai a loaa mai.  He oinio, o ka malihiui naa nao, ka mea a lawe pu mai ana i na lala o ka waiwai, ka moa nana e hoopuapuai nani i na kemaa loaa o ka aina hou a lakou o komo aku ai e noho, a kokua pu hoi i ke kokulu ana i ka lahui.  Ma keia kumu hana, ke waiho mai nei imua o kakou ka haawina a No Kilani i ao mai nei.  Nana noi kii okoa aku i Europa i na haole e hooulu ai i ko lakou paaaluau, aole me ke koi wale aku no e holo mai, aea, me ka uku pu ke kahi i na uko moku o na eemoke.  Ina aole e hiki ana ia kakou ke hooioi ae i ko kakoa ikaika imua o kona, alaila, e haule poholo ana kekou, aea, ina e makaala kakou e kau like a oi ae paha, alaila, aole mea nana e keakea i ko kakou kuamoo ao keia @ne aku.  E kono aku kakou i na kanaka mikiela o na aina kahiko e holo mai ianei, a oiai e haawiia ana i na melihioi na kulana kaulike, e hoolawa mai ana hoi ia i ko kakou nele kauaka ole ma kahi o ka poe e iiwiwi nei i na loa.  E noonoo kakou me ka makau ole.

 

            HE OIATO LOA, a ke ahiahi Poakahi o hiki mai, e kau uku ana na Alii, na Moi kane a wahiue maluna oko kakou makuahi holoholo pili aina, a holo aku no Hawaii. E okaliia ana na alii ma keia huakai hele, o Mrs. Maria Boyd, Miss Mere Boyd, Miss. Maria Beckley a  me Miss L. Kaua Lipoa a me kekahi mau okua o ke alo alii. E pae mua ana ka hoakai ma Kawaihae, a malaila e lele ai, hele aku ma ka aina.  E hookaulua ana ma Waimea, e ku moe ana ma Mana, e hoonanea iki ana ma Waipio, e kipa ana i Paaohau, e hiolani ana ma Laupahoehoe, a malia o hookaa i aie o ke kaohi mua ana mai a na haku pake o Kaupakueo; alaila, hoohiki loa aku i ka na Kauilehua.  E hala ana paha elua a ekolu hebadoma ma keia hele ana a na alii.

 

            MALOKO O NA KULAMU o ka nupepe hoale Ilander o ka Poalima aku nei o kela hebedoma i ike iho ai makou i ko na poai o ia nupepa hoohalahala ana mai i ka Papa Ola, i ka hooko ikaika ole i ka lakou hana ma ka hoiliili ole a hoouna aku i Kalawao i ka poe i loohia i ka mai lepera.  Ke manao nei makou, ua ano kuhihewa paha ia nupepa a ina aole, alaila he pono e hoike mai i na kumu.  I ko makou ike, ke hooko nei ka Papa Ola ma na mea a pau e maalo a pau e maalo ae ana imua o ko lakou kuanoa.

 

            UA HOOIKAIKA ka nupepe Ka Lahui Hawaii e hoopukaia nei e na daia o na Ekakalesia Hawaii ilihune e hoikeika iaia iho he nupepe alakai pololei no ka lahui Hawaii, aka, aole nae i hala ewalu hebedoma ihiahope o kona puka ana, loaa iho la ia i@akou o kona puka ana, loaa iho la ia i@akou kekalii mau olelo hoinoino a ua nupepa Misionari la i ke Kanikela Hawaii ma Kapalakiko, nona na hua inida peuei i hoolahaia ma kekahi o kona mau kolamu o ka pepa o ka la 18 o Febernari.

            "Ua lohe makoa no ka pono ole o na hana a ke Kanikela Hawaii ma Kapalakiko.  No ka mea, wahi a ka lono, na kuikahi pu ia me ka poe hookaumaha i na luina Hawaii i kepaia ma Honolulu nei, aole nae i hoihoi pnoia mai e like me ka bona o kela kapena moku okohola keia moku okohola i ae ai.  Aka, noloko o ka uku o na luina i ka wa i ohi ai na dala, ua lawia ka uku no ka moku e holo mai ai mai Kapalakiko a i Honolulu.  Ioa he oiaio keia lohe o makou, alaila, ua apiki ua Kanikela la, a ua pono loa e hookoiokoloia, a hoopau ia, a hookomoia i mea pono ma kona wahi.  Ua lawa ke anu a me ke koekoe o Arita me ka hui pu ole ia e ka apiki o ka uku ana i ka wa e ohi ai na luina i ke dala i hooikaika nui ai."

            Aole nae i pau ae ka heu o kela mau olelo maluna ae, puka hou mai ana ma ka pepa o ka la 25 o Feberuari keia mau olelo malalo iho a ua nupepa Misionari palolo la oka waha i ka pololei penei:

            "Ua hoikeia mai ia makou ka oiaio o na mea e pili ana i ke Kanikela Hawaii ma Kapalakiko, a ua hoomaopopo makou no ka pololei o kana mau hana, a ke noi aku nei makou e hoihoi hou ia mai na mea i hoopuka ino-na makou ia) ia nona ma ka pepa o kela pule."

            Pehea ko Ka Lahui Hawaii manao, ina ua hoopuka hewa oia mamua, a mahope hoihoi hou, e like ae la me keia maluoe.  Aole anei ia i manao ua maemae oia ma ia hana ana?  Na ka mea hala ole e pehi i ka pohaku, aole nau luna hawahawa no.  I'ela makou i kuhihewa ai i kekahi hebedoma aku nei i hala, aka ua lilo nae i mea maka welawela loa na ua nupepa la.

            He mau olelo paipai hooweliweli kekahi a keia nupepa Misionari i hoopuka ai ma kona helu 15, aka, ke waiho nei makou ia mea, aia a pane mai lakou, alaila, iliki aku pouli na maka, "haha poeleele ka papai o Honolulu."

 

NA HANA MIKIALA KULOKO.

 

            I ke awakea Poakahi iho nei o keia hebedoma, ua konoia mai makou e Mr. Walace, ka ona o ka Hale Holoi Lole ma Kapalama, Honolulu nei, e hele aku e makaikai i kahi e holoiia uei o na lole lepo mai na mea paahana hou loa i hookomoia iho nei e ia a kakou e mahalo aku ai mawaena o na hana mikiala koloko ponoi o ka aina nei.  Aia keia Hale Holoi Lole ke ku la makai o ke alanui Aupani e hele nei i Ewa, a ma kahi o Kekuanaoa i hana ai i hale nui noho nona, a haawiia ai i kekahi o kona kahu.  He wahi kupono, a kaawale hoimai ke kulanakauhale aku.  He pa nui kaawala, a he mau hale nui olaolu maloko.  I ke komo ana aku iloko o ka hale holoi, na hookohania mai makou i ka ike ana aku e niniu ana na mea a pau e kokua ai i ka holoi ana, ka uwi ana, ka pia ana, ke kaulai ana, ke kaomi ana a me ka hoohinuhinu ana, mamoli o ka ikaika o  keaahi enegioi mahu nuku, nona ka ikaika i like me ko ka lio hookahi a oi iki.  Aia iloko o kekahi pahu olokaa nei, e hookomoia ai na lole lepo he tausani a oi aku a emi mai paha i ka manawa hookehi.  Alaila, na ka maho e olokaa ae, a iloko o kanaiwa minote paha, e lilo ana kela poe lole lepo a pao i mea maemae wale no.  Mailoko aku o keia pahu, e lawaia ai na lole iloko o ka pahu wai ho maemae, alaila komo aku iloko o ke kapu kolo, a i ka uwi ana, -a i ke Keena hoomaloo a ke maha maluna-malaila e kauleia ai no ka umikoanamalima minute a emi mai paha.  Mailaila aku i ka aiana ana.  Ma keia hale hana, ke hoolimalimalimaia nei na wahine Hawaii mai ka umi a ka umikumamalima ka nui, no lakou na akamai i like aku me na hoahanau ili keokeo o lakou.  O ka averiga a ka wahine e niana e aiana ia ai na lole, he aiana ano kahiko loa o kakou ai mamua; aole he aiana mokuahi.  Hookahi wahine Hawaii akamai loa i ka aiana i haiia mai ia makou ka inoa o Lokai.  Ua hiki iaia ke aiana mai ka ewalu a ka umi palole o ka hora ke wikiwiki loa ia.  Ua hiki loa ke hoohinuhinuia na alu palule, na a-i kela a me na pulima lole e like me ka hinohinu ma Amerika.  I ka wa a ka mokuahi Kikane i holo iho eni i Kapalakiko, na laweia ilaila e holoi ai, he hookahi tausani lole holoi, aka, ua pau lakou a pau i ka holoi a aianaia iloko o ka ekolu hora wale no.  Ina he hana wikiwiki kekahi e huawiia ana i ke kakahiaka, e pau no auanei ia i ka hanaia maumua o ke ahiahi.  Ma na wahi a pau loa o loko o ka hale, ua hoookomo wale ia no ka mahu ma kahi i makemakeia ai kona lima kokua, i mea hoohikiwawe ai ka hana ana.  Maloko o keia hale hana, ua hauwiia ka hana i na lima haua wahine a kane Hawaii, mai ka iwakalua a ka iwakaluakumamaliuna.  Ua hana wale ia no keia hana holoi ma ka lima a hiki i ka malama aku nei o Ianuari, akahi no a paa pono loa na hana ma ka mahu.  E mahaloia o Mr. Wallace, no kona hookomo ana i keia hana mikiala no ka eleu ma ka hikiwawe e ku ole ai i ka poe wikiwiki ke hoohalahala.  Ua hookaawalea na la Poakolu a pau, i la makaikai no ka poe a pau e makemake ana e hele makaikai aku.

 

AMERIKA A ME HAWAII.

 

            Ma ka manao pepa malalo iho, i laweia mai ai mailoko mai o ke Chronicle o Kapalakiko, e ikeia iho ai ko Amerika manao no na Pae Aina o Hawaii: "Ua manaoia e kekahi poe mamuli o ka hooholoia ana o ke Kuikalii Panailike mawaena o Amerika Huipuia a me Hawaii, oia ke keehina mua no ka hoohui aupuni.  Oiai makou e makemake ana i ke kuikalii panailike ma na ano he lehulehu a kupono ole ma kekahi wahi, aka, aole nae makou i makemake mamuli o ka paipai ana e hoohui aupuni.  Aole loa i ikeia mamua aku nei, he alunu panalaau kekahi kumu hana a ko kakou Aupuni (Amerika Huipuia)a he mea kanaluaia no hoi ka hiki i ko kakou aupuni ke ake i oua mau panalaau mamao loa aku, a i ole ia, o ka hiki paha ia kakou ka hooponopono ana ia lakou me ka nui o na loaa i ko lakou mau kamaaina iho, a i ko kakou lahui ponoi.  Eia no nae mawaena o kakou kekahi poe i makemake e hoohui mai i kekahi mau aina e-oia hoi ka hoopalahalaha ana aku i ko kakou mana lahui.  O ka hookomoia ana mai o Lousiana, Tesada, a me kekahi hapa o Mekiko, he mau nee ana no ia ma keia ano, i hooia ia mai no ke kupono loa i ka pakui ana mai i ko kakou aina-aka ua hanaia nae ma ke ano maoli a akahele.  O ka lilo ana mai o Alasaka ma ke kuai, ua ikeia i keia manawa he hana loaa ole.  O na puka i loaa ma ke ano o na hulu a pomaikai kalepa pahe, na ohi wale ia no ia e ka ahahui kalepa hookahi, aka, o na lilo nae, na ke aupuni e malama.  O ke ake e hookome mai ia Cuba a me Sana Dominigo oia no ka moeuhane o kekahi poe aea-kai a me ka poe ano paonioni hooponopono aupuni a poe hoohaunaele no hoi, aka, ua hookiia lakou e ka manao o kekahi poe noonoo uuku a kilo aupuni akamai.  Aohe makemake o Amerika Huipuia ia Hawaii iloko o ka wa kaua ole, aka malia io no paha o ka lilo ana mai ia kakoou iloko o ka wa kaua he pakui ana mai ia i ka ikaika o na aumoku kaua, a i na pale ana aku o na kapakai o ka Pakipika.  I ko kakou wa e makemake ole aku ana iaia, he oiaio aole o kakou makemake e lilo ae i kekahi mana e.  E like me ka loihi a Hawaii me ka lahui kupono me ka loihi a Hawaii me ka lahui kupono me ka loaa pu ona mau keiki alii ma ka lalani pololei o na Moi e hoomalu ai, e like me ka loihi o ka hiki ana ia lakou ke hooponopono i ka lakou mau haea ponoi a malama ia kakou, ke lakou makamaka kokoke, ma ka launa kalepa hoaloha, pono a hooponopono aupuni ana pela no auanei ko kakou makemake."

 

PALAPALA MAI IAPANA MAI.

 

Kobe, Iapana, Dec. 10 1974

            Aloha oe:-Ma ka'u leta hope aku nei ia oe, ua hoike aku au i kekahi mea e pili ana ia Osaka, kona mau helehelena, na hale, na hana, a pela au.  Ma ka la mua o hiki ia'u ke hoike aku no keia wahi.  Ena ka moolelo a kekahi aopepa no keia wahi:

            "O kekahi keia o na wahi nani a'u; ike ai, i oi ae mamua o na mea a'o i ike ai ma ka Hikina.  O ka hoopae ana ma kapakai, he ano halohaloha.  O ka mea kapanaha loa, o na lalani puuu e ku kokoke mai ana mahope o ke kua, a puka kiekie mai la Aole keia he wahi ani, he wahi hookanaaho kalepa no Osaka; a i kela mao makahiki wale'ku nei no ke kukolaia ana, he oanaina maikai kona.  O na alanoi, ua hana maikaiia a akea, a na loaa i ke taona holookoa ka noho ana pa makani.  Ua makemake na poe a pau iaia."  Mai pono loa hoi ina e oleloia ae e ia, koe na misionari, no ka mea, he nai o lakou ma ka hounui ana i oa noonoo, ua emi pu mal@lo ka ikaika maloko o na makahiki elue.

            I ka makahiki 1873, ua hoopaa palapala ia e na poo aupuni kekahi Ahahai Kalepa e hoomalamalama i ke kulanakauhale me ke kukui gasa, a ua henaia me ka wikiwiki a paa.  O na kaikuono kokoke e pili pu nei, o Kobe a me Hiogo.  Ua hookaawaleia o Kobe, i awa no na moku Iapana ponoi wale no; a o Hiago hoi, no na moku o na aina e mai.  Ke ku nei keia mau kaikuono a elua ma ka akau komohana o ka aoao o ke kaikuono Osaka  He 51 anaoa kahi hohonu loa, a pela paha a hiki i kahi be elua haneri iwilei mai kapakai mai, alaila, emi aku la ka papau.

            Ua hoikeia ma kekahi palapala, o ka loaa makahiki o Iapana ma ka averiga ana, he $10,000,000.  No ke silika, hua silika peelua, keleawe, a pela aku.  Ua oleloia mai, he iwakalua kumamakolu na lua mineminerala i loaa maloko o ka aiua; a mailoko mai o kekahi o ia mau lua, ua ikeia na pilali gula a kala.  Ua oleloia ina e hana pono ia keia mau loa, e loaa mai ananei mai o lakou he pomaika nui no ka lahui.

            He nui ko na Iapana akamai ma kekahi mau hana he lehulehu.  Aka, i ka lakou paeli ana nae, he ulolohi me ka mahaloia.  Ma na kapakai o Iapana, ua olelo ia he iwakalua mau hale ipukukui hoomalamalama i ka po.  P J KULIKA.

 

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Aper., 1875.

 

MANAWA NO HONOLULU

 

(HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.)

5 Mahina hou......8 4.7PM

12 Napaha mua......11 2.0 AM

20 Mahina piha.....358.8 AM

28 Hapahu hope......846.0AM

Ka puka me ka napoo ana o ka Lu.

1 Puka la...5 57. AM......Napoo la...6 11. PM

8 Puka la...5 63. AM......Napoo la...6 12. PM

15Puka la...5 44. AM......Napoo la...6 16. PM

22 PUka la...5 39.5 AM.......Napoo la...6 17.5 PM

30 PUka la...5 33 AM......Napoo la....6 21. PM

Ka Latilu me ka Lonitu o Honolulu.

Maka hale hele pauahi.  Hale Kaawai Helu 2. a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:

Latitu 21o 18' 23" Akau.  Lonitu 157o 48' 45"Kom.

 

Nu Hou Kuloko

 

            Ma keia Poakahi iho nei ka hoomaka ana o ke Kilauea ma kana mau huakai holoholo mau i ko kakou nei mau kai.

 

            Ua lohe mai makou, e holo ana ka Mea Kiekie ke Kuhina Kalaiaina i Hawaii mamuli o kana hana.

 

            Maka hora 12o keia la, e kuai kudalaia aku ai ka moku kona  Uilama i ka poe e makemake mai ana.

 

            Hoike mai nei ke kapena o ka moku kona Ka Moi no kona hookauluaia ma Kahuli i kela hebedoma aku nei no ka ino.

 

            Ua hoole mai nei o Z. K. Aola o Wawaia, Molokai, aole nana i hoouna mai i ka olelo maua e pili ana i ke Kiaaina hou o Maui.

 

            Eia me makou kekahi mele inoa no Kekuikahi Panailike, a no ka piha loa o ka pepa o keia la, ua waihoia a keia hebedoma ae hoopuka aku.

 

            He ahaaina ka na hui hoole wai ona maloko o ka Hale Helu I, I ka po Poaono aku nei i hala, i huipuia e ka hulahula haole, a hiki wale i na hora aumoe.

 

            Ke haohaoia nei na moku kialua Hawaii "C.M. Ward" a me "Rabati Cowan” no ko laua ku koke ole mai, oiai, ua hala aenei ka manawa ku o kekahi o laua.

 

            Ua lobe mai makou, ina e holo ana ke Kiaaina o Oahu i Hawaii i keia Poakahi iho, alaila e hoonohoia ana Ka mea Hanohano E. H. Boyd (ailuene) i Hope Kiaaina no ka manawa e kaawale aku ai ke Kiaaina.

 

            Ua hoopuka hou mai nei na kaalii kule o Punahou i napepa nuku nona ka inoa Aniani Nana o Punahou, me ke noi mai i ko ka lehulehu kokua pu aku, i holo pono ai ka lakou bana.  Ua like no kona ano me ko na nupepa mua i hoopukaia ai i ka 1873.

 

            Ua loheia mui, ua hoolimalima ae nei ka ona o ka Hotele Hawaii i kahi noho o Kapena Adamu o Kalihi, a e hoomakaukania  ana i wahi hoahaaina no ka poe e makemake ana.

 

            Ua hou mai nei he hoohalahala i ke Kumukula o Kahaluu, Oahu, no kona lilo no ika pepa shikoe a me kona mealea i ka hoonohonoho a kani ka hora 11, alaila hoohiki mai la i ka hale kola.  Aole hoi he hoomaka i ka hora a ke kanawai i kuhikuhi ai.  Aole makemake iki o na makua i keia hana.

 

            Ua hooneeia senei ka Hale Inu Kope o Hanale aia mauka iho o ka Hale Kuai Kukaa o Hanale aia mauka iho o ka Hale Kuai Kukaa o C. Burma me, no ka wawahi a kapili hou ia aku o kona hale mua ma na kihi o na alanui Nunane a me Moiwahine.

 

            Ua lohe maimakou, ua lilo i ke kuaiia ka pa a me na hale o Kapena Paoa ma aleani Moiwahine no ke kumukuai he elua tausoui dala.  Kumokusi  makepono maoli keia.

 

            Ina e puni ana hookahi makahiki i ke kaukolo ana a kekahi kanaka makemake e loaa iaia ona nupepa Kuokoa me ka hooana pu ole mai i ka oku nupepa, pela ananei ka loihi o kona hoohokaia ana.  Noleila, e hoolohe ka poe palapala wale mai no i ona nupepa me ke dala ole i keia hoolaha.

 

            HOOKAHI PUUWAI-Ua lohe mai makou, ua hoohuiia ae la malalo o ka noha ana maemae o ka berita mare, ka luaui makui o ka wai Kaulana o Wailuku Rev. W.P. K  Kahale, me Rate Manu o Nua i Kaupo Ke mahalo nei makou i ka hoolaukanakaia ana o ka hale mehameha i na makahiki ae nei i hala.

 

            Ke hoohalahala mai nei ka mea nona ka inoa “Na Hipa kahu ole o Moanalua,” no ka ike pinepine ole ia o Rev. S. Paaluhi ma Moanalua.  He hookahi wale no ike ana iloko o ka hapaha makahiki, a ma Kalihi wale no ke ka hapa nui o kona manawa e haiolelo ai.  Aole makou i ike i keia mea, e hele no oukou iaia e hoohalabala ai.

 

            Ua palapala mai o D. N. Manu o Ulupalakua, ua hanau mai he Kao kupanaha ma ka malama o Feberuari, a penei kona ano: he poo i like me ko ke kauaka, a pela no ka lae, maka, ihu a me ka waha.  O ka pepeiao nae, like loa me ko ke Kao, o ka loa o kona mau wawae mua, elua iniha, a o na wawae hope, hookahi iniha.  O ke anapuni o ke kino he eiwa iniha.

 

            Ma ke Sabiti i hala aku nei, ua malamaia ka Hoike Kula Sabati o ke Kula Sabati o ka Ekalesia o Kaumakapili no ka manawamua loa malalo o ke Kahu hou. O ke Kahukula Sabati, oia no o C. J. Laiana.  Ua mahaloia na haawina i ka paanaau a me na loina o ka hoike ana. Haanui mai o Kekukahiko haalele pule, “aole hoike kula Sabati e ae i like me ko Kaumakapili ka maikai.”

 

            He tausani na kii makaoa a ke Kuokoa i kauohaia e pai a haawi manawalea ia aku i kona poe lawe hookaa palua i ka hebedoma i hala, aka, ua kauliilii nae mamua o ka pau loa ana o ka poe hookaa palua.  Nolaila, ua pai hou ia i elima haneri i keia hebedoma, a e lawa ana paha  pau.  He hoike ana keia i ko oukou makemake i ke Kookoa a me ko oukou aloha i ko kakou makua Kamehameha I.

 

            HE AHAAINA LIMA LUHI. - I keia la, maluna o ka puu o Puowina, e malama ana ne Alii na Moi, na alii o ka aina a me na mekaainaua i komo pu iloko o ka luhi aua i ke kanu laau, waele mauu, kauo poliaku a me ka pa ana, i ahaaina no ko lakou lima luhi, mamua o ko ke Moi haalele ana mai ia Honolulu nei, a holo aku no Hilo Ke lana nei ko makou manao, e hooulu pono ia na laau, a e lilo kela kula panoa i wahi hoonanea kupono no keia mua aku, na kela a me keia e mahalo ai.

 

            Ke noiia aku nei o F. W. Kaluaikaawaloa o Waianae Oahu, ina he mea kupono kana e loaa ia Hawaii nei he inoa maloko o ka Hoikeike nui o Piladelapia, aole nae i komo iloko o ka papa inoa o na mea i makemakeia, e hoouna mai no oe ia Waila, me ka moolelo pu mai a me kou inoa ponoi, ko ka mea nana ia i haua.  O ka makou keia e paipai nui nei ia kakou na Hawaii, e hoouna mai i ka oukou mau mea kupono i ike ai no ka hoikeike nui o ko kakou makamaka aloha e noho kokoke mai nei.

 

            HE KANAKA ONA-Ua kau leta mai o P. W. Waha o Honomaele, Hana, Maui ia makou, e hoike mai ana i ka loaa ana iaia o kekahi kanaka ona loa i ka rama ma ke alanui o Hamakua.  O ua kanaka ona nei, ua haule oia ilalo mai kona lio iho, a e oni ana iloko o ke opilopilo o ke alanui.  O kona mau papalina, "na hapala ke kea uakele kai;" a o na lio elua ona, e ku ana.  Ua hana naaupo loa maoli keia Kimo, a i ka wa i heleia aku ai e kokua, he kipaku mai ka i ala hana, "e hele pela."  He mea haohao keia ia makou, ma Hawaii, Maui a ma Oahu ka nui o ka ona, a koe ka moku ina ole o lalo.

 

            I ke auina la Poakolu iho nei, na holo malu aku o Kapena Paoa (Capt Powers) o ka moku kuna Ka Moi i Kapalakiko malona o kekahi kialua haole J. B Ford, mai ka poli aku o kana wahine a me na keiki elua.  I ke kekahiaka no o ia la, kona hoolilo ana i ka pa noho ame na hale ma ke kuai me ka manao o ka wahine he hana pono nei, a e kaana pu ia ana la na luhi, eia ka amanei aole pela.  Ua kii mua kela i palapalu ae holo nona, hoolimalima e i waapa holo a ka noku o Mamala, kakeli mai ana.  I ka puka ana aku o ka moku, o ko iala aleke ae la no ia kau ana, ahai aku la ka pupuhi.  Ua kenaia ka makei e alualu, ua hooko no, aka aole nae i loaa.  Aole akaka ke komu o keia hana ana o Kapena Paoa.

 

            Ua lehe mai makou, o ka wahine a ka nupepa Ka Lahui Hawaii i makee loa nei @o ka huli waleia o kona mau pono kivila, he wahine ia no Lahaina, ua mare nae i ke kane.  Aka i keia wa, ua noho kaawale laua, a ke noho nei laua me ka hai mau waiwai, aole ka laua.  Ina pela, alaila, ua hoololi ano e ia ka @ihia.

 

            Ua hoouna leta mai o S. Kapohaku o Honolulu nei ia makou, e hoohalahala aua i ko na wahine laikiai @ilo i poe makai e haawiwale ai i ka inoa o kekahi poe wahine e haikau pu iloko o ka lakou kio lepa.  Nolaila, e ukahele na makai o hoolohe hewa i ka lakou.  Aole oia ka makemake o ka Papa Ola; aia o ka poe i ikeia e noho ana me na kane kolohe.

 

            NO KO KAKOU mua aka nei, o kakoe no ka lunakanawai nana e hooholo iho, ana, hookahi mea nui a kakou e noonoo ai, oia hoi, ua aie kakou i ka Inbi a me na hooikaika ana o na Komiaina imi Kuikahi nana i hooholo i ke keehina mua.  A e kau kehakeha ane auanei ko laoa mau inoa ma ko kakou nei moolelo.  O ka lunakanawai Kiekie Allen, he laua aupuni uku makahiki ia oia, aka, o Hon Hanale Kaaka, ka mea i heawi i kona ikaika a me na lehi, aole wahi uku iki.  O kahi mea wale no a ke aupuni i ae ai e uku, o na lilo o ka holu ana, a me ka hoi ana mai.

 

            KA PUA I MAHALA A UA MAE.-Ma Honokaupu Honolulu, make emoole iho la o Ellen Keawe ma ka po Paha Aperi. 22. 1875  Ua hanauia oia ma Holualoa Kona Ak. HAWAII, i ka malama o Sept. 10, 1874 nolaila, he 7 malama me 11 la 21 hora ka loihi o kona ola ana ma keia ao.  He kaikamahine i aloha nuiia e kona mau makua na kupuna ka ohena a pau, a ua waiho iho oia he mau makua i hooneleia i ke kamalei ole e paiauma aku ma keia aoao o ka moliwai malu.  A ma kona hora hope i puana ae ai oia i i keia mau hua olelo "mama! mama!!" a kuu aku la ke aho.  "Pomaikai ka poe i make iloko o ka Haku" nana no i haawi mai a naoa no i lawe aku, a e hoomaikai ia kona inoa.

 

            HE HAI OLELO SUETA-Ua hiki mai kekahi haole malihini ma Wailuku nei, no ka aoao Sueta oia, a ua like na manao me ua hana ma ka aoao hoole pope e ku nei ma keia pae aina; i ke ahiahi oia la, he la Sabati ia, a i kona whe ana i kana haiolelo, "Hookiekie ae la ka pono i ka lahui kanaka, o ka hewa hoi ka mea e hoowahawaha ia ai na kanaka, " oia kana pooolelo.  A i kana wehewehe aua mai, a pau, ua ku i ka naauao, me ka noonoo, a ua mahalo au i ko'u lohe ana i na mea i hai ia a pau. O ke ano nui nae o kana haiolelo no ka hooulu Lahui ana, nui aku ua mea i hai ia mai eia.

            -He hale inu ki manuahi, eia ma Wailuku nei, ua wehe ae nei o W.G. Needham, he hale inu ki, no ka poe a pau e kipa mai ana e kuai ma kona hale kuai, a pau ke kuai ana, alaila, manuahi ia aku ke pola ki, Palaoa a pela aku.  I ko'u ike ana i keia mea, he mea hou keia, aole paha i hana ia ma kau wahi e aku o keia mau pae moku.

            -Kuai kudala ia na waiwai o W. H. Kaauwai, i ka la I o keia malama i ka hiki ana i ka hora i olelo ia, ua akoakoa mai ka iehulehu, ai ke kudala ana, ua koho kela a me keia mea ni ka mea e lilo ana, a pela uku ka noke ana o ka mea kudala a pau na waiwai maoli, me na hale, a ma hope na Lio.  I ke kudala o kekahi Lio, koho kekahi keiki o Luka kona inoa, a ua lohe ia kona haawi oi ana, ai ka lilo ana he mea okoa, a ua nui na oleo ma hope iho.

            -No ka ona, ua neo loa mai nei ka ona o Wailuku nei i keia mau la, koe aku paha ke keiki o Waikoloa, aole nae he lohelohe hou ia mai, o ka hulahula haole nae ua pau 'oa ae nei, aohe wahi hana hoonanea, o ua kulanikauhale nei i uhi ia ka malu a ke ao, oia iho la me ka mahalo, i ka Lunahooponopono o ke Kaokoa.

            J.A. KAOHAIULA.

Halekauka, Wailuku, M. Abr. 3, 1875.

 

KUIKAHI PANAILIKE.

 

            [Ua waiho loihi keia kumumauao ma keia Keena, akahi no a loaa ka wa e hoopukaia ai.  L H.]

            O kekahi keia o na mea nui e noonoo ia nei iwaena o kakou i na makahiki i nee aku la i hope, a he mea i manaolanaia no ka pomaikai kalepa i keia lahui ma o ka ae holopono ana mai a kekahi makamaka pili kokoke ia kakou; aka, lehulehu na haouna kom@ina ana aku o ko kakou mana i waho, aohe i loaa mai.  Malalo o keia mau mea, ua ulu hou ae ka noonoo iwaena o ka poe noonoo, o ka haawi ana aku ia Puuloa, oia ke kahua e hookokoke mai ai i keia mea he Kuikahi Panailike.  Ua ulu mai ka pio-o iwaena o na kamaaina hapa noonoo o ka aina, a me kekahi poe noonoo, a ua waiho ae lakou i na kalai hohonu ana, ma na kolamu o na nupepa, e i ana ua pono a pono ole ka haawi aina.

            Malalo o keia mau huaolelo hookahi ua haalele iho ka Moi i kona Noho Alii, a ua hele aku oia e imi i keia mea, ma ke ano Kuikahi Panailike ma ka waiwai a e loaa hou ai he kahua mama no ka holomua o kona Aupuni, ma ka Oihana kalepa kuwaho, mai loke aku nei; ke pa-e nei nae iwaeua a ka lahui keia hua olelo.  "Heaha la ko