Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 14, 3 April 1875 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA ME KAUOHA.

 

            MA KEIA e ike la ai i ke Koho Balota i malama ia i ka Poakahi la 29 o Maraki o keia M H 1875 ma ke Keena o ka Papa Hoonaauao ma Aliiolani Hale. Honolulu: ua koho hou ia o Rev Hermann Kookemann i HOA EKOLU no ka Papa Kula Apana o ka apana o Kona. Mokupuni o Oahu no keia makahiki e hele nei.

            W JAS KAMIKA, Luna Kula o ka Apana o Honolulu mar 30, 1875  Kona, Oahu.

 

            HOOLAHA PA AUPUNI. - Ke hoikeia aka nei ka lehulehu o ka Pa aia ma Kapaou, ma ka hema o ke Alanui Aupuni. Oia kahi e hoopaa ia ai na holoholoia helewa no ka Apana o Dohala Akau, Mokupuni o Hawaii.

            Keena Kalaiaina  W L MOEHONUA, K. Kalaiaina.

            Mar 23 1875.

 

            MA KA HALAWAI ana o ka Papa Ola i ka la 2 iho nei, ua hooholo lokahi ia penei: E konoia aku na Kauka kau hele a pau, a me na Agena o ka Papa o na Mokupuni, a me na Hope Luna Makai o keia Apana keia Apana, e hoouua mai i na mai a pau loa he ano "syphilis," i ka Halemai Moiwahine no ka lapaau ia ana.

            KAKAUOLELO O KA PAPA OLA.

 

Komisina o ka Hoikeike Nui ma Amerika Huipuia.

 

            O makou o ka poe nona na inop malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookokuhuia e ka Moi, e ohimai, e houluulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana akamai, hana lima a me na mea ulu e Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui o malamaia ana ma Piladelapia, ma ka puni ana o ke keneturia makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni Kuokoa ana i ka 1876. Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S. G. Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oiai ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4, 1876, nolaila, o ka poe i loaa ua mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makaukau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.

            Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui:

            Na Laau - i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.

            Na lako hale, i hana ia mai na laau Hawaii m@i

            Na manu a me na ia, a pela aku.

            Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama ola ia, a ano hou a e ulu ana paha.

            Na hulu manu, na niu.

            Paakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.

            Na Pupu - na akoakoa o na ano a me na mea a pau.

            Na mea o lalo o ka honua.

            Na olona o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.

            Na mea ulu o loko o ka wai.

            Na kope iloko o ke eke.

            Na Pulu iloko o ka bena.

            Kopaa mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.

            Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.

            Pulupulu; i waeia a wae oleia.

            Laiki iloko o na eke; i hoomaemaeia a hoomaemae ole ia.

            Na pupu a me na hehu awa.

            Na uhi iloko o ka pahu.

            Na hana lima; na ahuula, na mahiole; moena; kapa Hawaii; na umeke, na aho mai na olona mai a me ka ili hau, a me ka pulu niu; na poha ku kahiko; na makau, na kii o na waa; na lako Hale Hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, na mea @ ana kui, na kamaa la-i a lai hulu, na papale makolea, pua ko, pua piii a pela aku.

            Na kii o na mea ano nui o Hawaii nei a me na hiohiona nani.

            Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekai kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na n@una, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moku, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.

            Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.

            Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii; o na ano hoomana a pau.

            KUHINA KALAIAINA

            S. G. WAILA

            J. U. KAWAINUI.

            Honolulu, Jan. 7, 1875.

 

Ka Nupepa Kuokoa

ME

Ke Au Okoa

I HUIIA.

Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, APERILA 3, 1875.

 

            UA LOHE MAI makou, ma ke hebedoma hope loa o ka malama o Aperila nei, e holo aku ai ka Moikane a me ka Moiwahine no ka aina Ua kaulana o Hilo. A oiai, ua hoikeike e mai nei na makaainana o Hilo i ka lakou mau hana hoohiwahiwa, nolaila, ke ake nei makou o ka hooko ia ana me ke koena ole, no ka mea e hoopomaikai papalua ia ana oukou mamua o na apana e ae, ma ka makaikai papaluaia ana aku e ke Kalaunu o ke Aupuni.

 

HE LAHUIKANAKA WAIWAI

 

            Aole paha he lahuikanaka waiwai e ae malalo iho o ka la, e like me Farani. Mawaena o na mea hou loa i loaa iho ia makou, oia no ke kahea ana o ke kulanakauhale o Parisa e aie aku i kanalima miliona dala no ka hana hou ana i kona mau palapu, aka, ua paueia mai ia e na lima kokua o ka poe waiwai iho, ma ke kakau ana mai e haawi i elua tausani hookahi haneri miliona dala ($2 100 000.000). He hoike ana keia i ka uui o na degere o ka waiwai i ike ole ia mamua mai kekahi lahui e ae, a ke mea haohao, me he hana mana la ka pii hikiwawe ana o ka Waihona waiwai.

            Mawaena o na mea ano nui a kakou e haohao ai, e nana ae kakou i ka uku huikala kaua a Geremania i auhau mai ai maluna o Farani i ka pau ana o ka makahiki 1871, oia hoi he $1,000 000 000, aka, olelo mai kekahi mea kakau oia o Bonnet, iloko o na makahiki elua mai ka malama aku o Mei, 1871, ua pau keia auhau i ka hookaa ia ma ke dala maoli a o kona waiwai io, me ka "hooaioni ole ia o na hana mikiala iho o loko o ka aina a me na launa kalepa ana o ka lahui."

            Wahi a ka mea kakau, ua olelo oia, "mamua o ke kaua ana me Geremania, aia maluna o ka aina o Farani, na dala maoli he $1,200 000 000. Aka, mamuli o ke aohau nui ana a Geremania no ka @o ana iaia o ke kaua, na lilo no ka puali Geremania i hoonohoia ai e kiai a kaa ka aie, na auhau ana Perusia i kau wale aku ai i ka wa kaua, nolaila, ua pau pono aku keia mau dala maoli." O keia koi ana a pau a ka aoao lanakila, ua halawai aku ia ma ka uku dala maoli ana a ma kona waiwai io, a i ka pau ana o ka makahiki eha mahope iho o ke kaua, "aliala o na dala maoli e waiho ana ma ka Waihona o Farani, ua aneane e like me ka wa o ka 1871." Ma ka mana kupua hea la keia e hanaia ai? Eia wale no, ma ka mikiala a ai pakiko o na kanaka a pau a me ke akamai o ke Aupuni. "O ke koena o na loaa a ka lahui i hoa@u ai i ka makahiki," wahi a ua mea kakau nei, "ua hiki aku ia i ka $600.000.000." Ma na kalepa kuwaho a pau, e holo ana no ka pomaikai maluna o keia lahui. O ka averiga o ka uku o na paahana no ka la no na hana, ua hiki ke ola pono no ka hapana Farani e like me ke ola ana o na paahana Amerika a me Enelani ma ka Elima hapaha Farani o ka la. O ka puka o Farani ma ke kalepa kuwaho ana me na lahui e ae, mai ka hope mai o ka 1871 a i ka pauina o ka 1873 he $400 000 000 ma ke gola. O kekahi puka nui o Farani, o na uku kuala o na dala i hoopukapukaia aku ma na aina e, ma ka hoaie dala, ke kuai mahele hui kalepa ana, hui hooholo mokuahi, hui hooholo kaa ahi, a pela aku. Mai ke kuai ana o keia mau pomaikai a me ka huihui ana iloko o ka aina i na hoopukapuka ana, ua loaa hou he $200 000 000 no ko lakou pomaikai iho." O kela mau $400 000 000 i kupono no ka uku ana aku i ka aie kaua, ua loaa koke mai ia ma na dala aie i aie ia mawaho, oiai, ua makemake loa ia ko Farani inoa ma ka aie ana e na Aupuni a pau, o keia mau haneri miliona aha wale iho la no ka Farani i noi aku ai i ko waho.

            Aole keia hana no ka naanao o ka Kubina waiwai hookahi, aka na ka lahui holo@koa, no ka mea, mahope o ka uku ana i ka aie kaua he $1.200 000 000, eia nae na koe no ke dala maoli ma ka aina aneane e like me ka wa mamua iho o ke kaua ana.

            Ua maopopo lea, o ka mikiala, ka puni hana a me ka hoolilo pakiko o ka lahui, oia ka mea i waiwai ai keia lahui.

 

            Mai noho a henehene, A he alanui ua maa.

            Owau ka e ka ai, Ola kou la pololi,

 

            O KA LILI KU MAU a me ka opu kekeue kahiko o na ona a me ka Lunahooponopono o ka nupepa Kalepa, ka poe nana i pai, hoopuka, a hooponopono i ka nupepa Ko Hawaii Ponai a me Nu Hou i hala e aku la i ke "ao polohiwa a Kane," i ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, o na makahiki ae nei i hala, ke hoala hou ia mai nei, aole na ka olelo Hawaii, aka, ma ka olelo "Hikapalale noluaiki," a pela aku. I ko lakou wa e olelo Hawaii ana, aohe no makou i hana a kuekaa wale aku i ko lakou mau kee, a na ka make i kaili ku aku i ka hanu o ka lakou mau nupepa, a hokahoka wale iho la no, a kuku nui ana i kai o Pakaka me ke kii nui a Kimo, kai no na pau. Eia hou ke hapai mai nei no ke kaao a me na mauao o kekahi mea kakau. He mea mau i ka aoao lili e like me lakou ka hapuku wale ana mai i na kumu hoino, aka, aole e haule ana ka oiaio. O ka ka enemi hana no ia, no ka mea, he ao piha keia i ka hoahewa wale ia mai, aka, pela no makou e noho aku ai e nana me ka pane leo ole aku, a na lakou wale no ia e hoomalimali nui mai.

            A oiai ke ike mau nei na enemi i ka pii mau ana o ke Kuokoa i na makahiki a pau, a no ka piha loa i na kuko wela ino o ka manao huhu lili kuloko, ke hoala hou mai nei lakou i na olelo mua no i hala aku, me he kaao la e keaka mau ia ana. Heaha lo hoi, huhueia aku imua i "Kahealoa," malia o lilo kahi aina i Puna ia oukou, a aia no ka wai la i uka o Kalihi; e aho ia laua iki wai ke poho a ke Hawaii Ponoi i ume iho nei, a i ae he puehu.

            UA HANA ANEI OE i kou palapala kauoha? O kela a me keia mea aina, a o ka mea e loaa ana ka waiwai, he pono iaia ke hana e i palapala hooilina i kakau inoa ia me ka pololei. Ma ia hana ana, ua hiki ia oe ke mahele kupono a pololei, i oi ae ka maikai mamua o ka ka luna hooponopono waiwai e kohoia aku ai. Ua ike makou i kekahi mau mea ano kupaoha a kamahao no ka hooponopono waiwai ana; a ka mea waiwai ina nana e hooponopono ponoi ana, e hoole ana ia, aka ma ke ano o ka hooilina, ua hana ia e like me ka makemake. He nui ua hihia o keia ano i hoahewa ia ai no ohauo, i hao wale ia ai na waiwai o na waihine kauemake a me na keiki makua ole, mamule o ka hoohemahemaia ana o ka palapala hooilina aole i kakau e ia i ka wa pono. He nui na mea i manao ole e hooili i kona mau waiwai i kekahi, aka, mamuli o ka hoopalaleha a me ka hana ole e ana i ona palapala hooilina mamua, ua lilo aku la ua mau waiwai ia ma ka lima o kekahi mea e nana e hooponopono, ke kuu mai kona hanu; a ma kana hana ana aku, e lilo ai a pau loa i mea ole a koe wahi waiwai ole. Nolaila mai hoopanee i ka hana e i ko oukou mau hooilina a ka la apopo, no ka mea, "o ka ino o kekahi la, ua nui ia nona iho."

            "ME HE MEA la, ma ka Eke leta o hiki mai mai Kepalakiko, e lohe ana kakou i ka hana a ka Ahaolelo Senate no ke Kuikahi Panailike. Ina e pomaikai ana kakou, e like me ka mea e manaolana ia aku nei, alaila, aole no e hooholo kokeia ana a hiki i ka wa o ka Hale o lalo e akoakoa hou ai I Dekemaba ae nei, noonoo lakou a hoapono a hoole paha. Aka, ua manao wale ia, malia o lawelaweia na kakau inoa ana mawaena o ia wa noho wale. A ma ia hana ana, e keakeaia ai ua hoolohilohi wale ana, ke kokua ka Hale o lalo i ka mea a ka Ahe Senate e hoohoio ai.

 

            HE hookahi mea maopopo loa, ua mahaeloa na kauaka o Geremania, aka, o na lako kaua a pau aia ma ka aoao o ka hapa nui, nolaila, me he mea la, he wahi hookanaaho wale ae no ko ka hapa uuku me kahi manao uluku, a malia o loaa wahi ikeike uuku no e liki ai. O ka umikumamahiku miliona o na makaainana o Geremania mahope o na Katolika, aole paha lakou e hele laka ana ma ka aoao o ka iwakalua kumamaha miliona e ae. He mau hana nui he wahewa keia a ke keiki Bisimaka e hapai nei iloko o kona ola ana, a ma ke au hui o ka noho alii ana o kona Emepera hilinai a paulele iaia. O ka mua o kana hana nui i hapai iho nei, oia ka hoohui aua i na aupuni liilii o Geremania i hookahi aupuni; a o ka lua, o kona hooke i ka aoao Katolika, e like me ia e hakoko nei. Pehea ia, e lanakila aua paha oia me keia haua nui e ole aua paha.

 

            KA HOOKUKU PAUMA KAA WAI - Mahope iho o ka hora 41/2 o ke ahiahi Poaono aku nei i hala, ua hookuku ae la na kaa wai helu 1 a me 4, i ka ikaika o ka lele aua o ka wai, mamua ponoi iho o ka Hale Kuai Buke o Wini. A oiai ua komo kino makou a he poo hoi no kekahi puali o laua, nolaila, aole e hiki ia makou ke haauui wale aku. Ua akaka nae ma ka hoike a na lunakanawai ka eo aua o ka hilu 4, aka, mamuli o kekahi mau ike e ae, he eo ana nae na ka hoa mokomoko e kaena ole iho ai oia ka oi, oiai, ua ikeia kekahi mau kumu hapakue ma ia aoao mai. Nolaila, ke aiho aku nei makou i ka hoike holookoa malalo iho:

            "O makou o ka poe nona na inoa malolo iho, no lunakanawai a me ke kaukolu i kohoia i mau lunakanawai e nana i ka hookuku pauma wai mawaena o na Puali Kinai Ahi Helu 1 a me 4, ma ka Poaono, Maraki 27 i hala, ke waiho aku nei i ka makou hoike me ka mahalo:

            Ma ka pauma wai ka-moe, he mau wahi kapuai uuku ka oi aku o ka ka helu 1 wai o ka lele ana imua o ko ka helu 4, aka ma ka maikai a me ka nani o ka lele ana o ka wai, o ka helu 4 ka oi.

            Ma ka pauma wai ka-moe palua ili, na ka helu 1 ka eo, he 15 kapuai ka oi imua o ko ka helu 4.

            Ma ka pauma wai hookomo wai iloko o na kaa pakahi, ua manao makou, ua pai a pai.

            No ka holo ana a me ka wehewehe ana o na kaa wai, me ke ake o ka mea e puka e o ka wai, na eo i ka helu 1, no ka mea, iloko o 40 sekona na puka e ka wai.

            Aku, ma na pauma wai ana a pau, o ka ka helu 4 wai ka maikai o ka lele a me ka puapuai ana.

            Ma ka pololei maoli, he pono ia makou ke hoike aku maanei, o ke kanuku wai a ka helu 1, he uuku iho ia, he hookahi hapawalu iniha ka uuku iho malalo o ko ka helu 4.

            I ka hoopau ana, ke hai aku nei makou, o ko makou manaoio maoli ma ka paikau hookuku wai o ka Poaono i hale, ua hoike mai kela mau Puali Kinai Ahi i ko laua makaukau ma ke kulana e hilinaiia aku ai e ka lehulehu.

            H L SHELDON, no ka Helu 1.

            J S GURNEY, no ka Helu 4.

            D. N. FLITNER, - Kaukolu,

            Honolulu, Mar. 29, 1875.

 

            Ma ua ahiahi la i pauma ai na kaa wai, ua nui launa ole na kanaka i hele mai e ike i keia hana, a o ka makaikai hanohano loa, oia no ke Alii ka Moi, a he Hoa hoi no ka Puali Helu 4. Ua like Kona hoihoi i ka makou nana aku, e like me kona mau hoa paa laau pauma. Ua loheia mai nae, he kanuku 1 iniha no kekahi a ka helu 1, aka, ua kii aku lokou i ke kauuku uuku iho o ka nuku. Nolaila, o keia eo ana, he eo ma ka imi akamai kapulupulu, no ka mea, o ka inoa o ia Kaa, o "HOOMANAWANUI," o ke ano io maoli, he hoomanawanui ma na mea a pau me ka pololei, ka hoopono, ka pale aku i ka ino, ka haihai ole i na Rula, a me na mea like, i ku i ke kaulike e haawiia mai ai i na mahalo palena ole, o me na hoomaikai kauwewe. Aole o ka hoolauwili, aole oia ke ano oia moto. Ua oi ka pono, e hoao hou ia ka hookuku pauma waiana o keia mau helu 1 a me 4, me na kauuku uuku kaulike me ke kapulu ole ia, ma ka wa pono me ka hoopaneenee ole, me ka hahai pololei loa malalo o na rula.

            ULELEHUA - METALA.

 

            No Nawiliwili Kauai. Ma keia Poakahi ae, e holo ana ke Kilauea i Nawiliwili, a e hiki hou mei ana i Honolulu nei i ke kakahiaka Poakolu.

 

Ke ano ili o ka Maina no ka Malama o Mar., 1873

MANAWA NO HONOLULU

HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH

7 Mahina hou.....9:49 A.M.

14 Hapaha mua....2:54.2 "

21 Mahina piha.....1:20.3 PM

29 Hapaha hope.....5:33.7 "

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la....6:24.5 A.M......Napoo la....6:05 PM

5 Puka la....6:18.5 AM.....Napoo la....6:03.5 PM

15 Puka la.....6:12 Am.....Napoo la....6: @ PM

22 Puka la.....6:07 AM.....Napoo la.....6: @ 7 PM

29 Puka la....6:00 AM.....Napoo la.....6:10 PM

31 Puka la.....5:56 AM.....Napoo la.....6:10.5 PM

Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu

            Ma ka hale bele pauahi. Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. @, penei:

Latitu 21° 18' 23" Akau, Lonitu 157° 28' 43" Kom.

 

Nu Hou Kuloko.

 

            He mau la holo keia o ka make, ke make nei kauaka me ka haule.

 

            E kukuluia ana he wiliko ma Hamakua i Hawaii ma keia hope iho, no ka mea, ua hoounaia aku nei na lako.

 

            He mau la ku wale mai no keia o ka moku kialoa "Robert Cowau," Kapena Cluney mai Kikane mai.

 

            I ka Poalima aku nei i hala, ma Pawaa, ua make emoole loa ia o Alani W. Kauka, ke keiki hope loa a Kauka, a ua uk@li aku la i na makua i hala e aku la.

 

            Ua lohe makou, e hele hoomaha ana ka lunakanawai E. H. Allen ma ka aina puniole hikina, ma Europa, kahi a kaua wahine e hoomaha la i keia mau la.

 

            MAU AINA KUAI. - He mau pono no ka wa ola maluna o na aina o Abgaila Maikai ke kuai kudala ia ana me ke awakea o ka la apopo ma Honolulu nei.

 

            Ua kaa ia Raikarofa ka mahaloia i ka loaa e ana iaia o ka hau pae nana e hoomau nei i ke lehulehu me keia mea ai huihui i hooneleia iho ai kakou i kela mau malama aku nei i hala.

 

            Ua pa ia aenei a paa ka Halau malumalu ma ka uapo mokuahi, a me kahi e hoopuni ana i na hale papaa hou e ku la ma Ainahou, me ka hoohamamaia he mau puka nui e komo aku ai.

 

            Ua makeia kekahi o na luina o ka moku kana o ka Admarala ma ka Poaono aku nei i hala, mahope iho o ke kaa mai ana no na hora he kanakolu kumamaono wale no, a hele kohana aku la.

 

            Mawaena o na ohua kaulana maluna mai o mokuahi "Magareta" o ku mai auanei, o ka Hou Han@re A. P. Carter kekahi. Ua hoala ae kekahi i ka manao e hapai i ona mau hoohiwahiwa noua ke hoi mai.

 

            Ma ka Poalima aku nei i hala, ua kaawe iho la kekahi paahao o Kawa iaia iho maloko o na palena o kekahi Keena, a make loa aku la. He kanaka ia no ka mokupuni Hope, a me he mea la, ua ano olalau paha ia i kaawe ai.

 

            Ma keia Poakahi ae o hiki mai, e weheia ana ka Aha Hookolokolo Kiure o Honolulu nei e ka Lunakanawai A. F Judd. O na Kiure kanaka kai makemake mua ia ia e hele ae ma ka Hale Hookolokolo ma ka wa e haiia aku ai.

 

            Ua lohe mai makou, ua haule mai luna iho o ke kia o ka moku kuna "Parini" ma kana huakai hope aku nei i Kona, mawaena moana mai e pili aku ana paha i na Kona, ua Hauleia kekahi o kona mau luiua a pa iluna o ka hale o hope make loa.

 

            NO KA HOIKEIKE NUI. - I mea e pane akea aku ai i ka poe a pau e niuau mai ana nu na mea hoouna i ka hoikeike nui ma Piladelepia, ke hai aku nei makou, e hoounaia na mea hoikeike ma ke Keena o Sam'l. G Waila mamua ae o ka la hope o Dekemaba o keia makahiki.

 

            Ua ku mai nei he moku kiapa i houpiha ia i ka lanahu mai Nu Holani mai no Burua ma, na Agena o ka laina hooholo mokuahi e holoholo nei, ke hoolei ia nei na lauahu ma kahi i hookaawaleia no ka hoahu ana i na lanahu no na mokuahi lawe leta e holoholo nei.

 

            "KE ANU O OMAHA." - Ua uleu ae ka malu ulu o Lele i ka ulana ana i na papale pua ano nu hou, a ua kapaia e ko lakou Kiaaina opio, "ke anu o Omaha." O Lahaina ke kulanakauhale holomua ma keia mea he ulana papale, hana lei hoku, a me na hana mikiala e ae. He Paiouia paha.

 

            HE KIAAINA HOU. - Mai ka peni mai a W. G. Aola o Mikimiki, Molokai, i loaa mai ai keia nu hou ano nui malalo iho: "Ua lohe mai makou, o Hon. Napaepae oia ka hooilina Kiaaina o Maui ma keia hope iho. Nolaila, o ka mau no o ke kuaaina o ka hoomoamoa mea haku, i loaa ka haawina o kahi alii, pela iho la ke ano. Nolaila, hoouna aku la he elua mau kanaka i ka laua mau puaa momona maikai i ua Napaepae 'la i loaa ka haawina o L. K. apana o Molokai i kekahi o laua, aia i ko laua mea e loaa ia haawina, alaila, amlalo aku kekahi no laua na iaoa W. M. Pouhea no Wawaia i Molokai, a me Kaina Keaweolu no ka Pualei i Molokai, he kalua puaa ia hoi hele ka hohouo ina moku, hokai na mea hauai alii io aa ka haawina a ka pelahu he pokeokeo mao, he hoka maanei."

 

            Eia ua @ mai ma Honolulu nei kekahi haole nana i na mea kolo me kana ohe hoonui ike, ma ka Poaha iho nei, ua nona oia me kana mau mea paahana maloaa o kekahi mau moo pili aa i hopuia me ka manao e nana i ka holo ana o ke koko.

 

            MAKE ELEMAKULE - Ma ka la 20 o Mar. aku nei i hala, ina Koloa Kauai, make aku ia o Franz Bestelmann iloko o ke kanaono kona mau makahiki o ke ola ana. O Freiburg Geremania kona one hanau, a ua noho ma keia Pae Aina no ka hapaha keneturia. Ua mahalo a alohaia oia ma na mea a pau. Ua waiho iho oia ma keia hope, he wahine a me na keiki. Aia maluna oia ohana ko makou u pu ana.

 

            I kekahi la i hala aku nei o kela hebedoma, ua ulia ia iho kekahi haole, o Mr. T. K. Parks, (Paka ki manu,) kona inoa e ka poino mamuli o ke pahuia ana o ka owili pauda ki manu, oiai oia e hele ana i ke ki mauu ma Waimano, Ewa. Ua kii ia mai o Kauka Makulu, a ua hele aku ia e palaau, a e wahi i na wahi eha o ke kanaka popilikia. A he mea maopopo e ola koke ana ka eha.

 

            NA MOKUAHI LAWE LETA. - Ma ka la Sabati aenei paha, a i ole ia i ka Poakahi iho, e ku mai ai ka mokuahi Mikado mai Kikane a me Nu Kilani mai, no ka holo aku i Kapalakiko ke ku mai oia, alaila, e holo koke ana no ia iloko o umikumamalua hora.

            E ku mai ana hoi ma Honolulu nei mai Kapalakiko mai, ka mokuahi Magareta i ka la 10 aenei, a e haalele koke no ianei, no ka huli hoi i na panalaau o ka hema maluna mai o keia moku e lohe ia mai ai ua mea hou o na aina puni ole elua.

 

            KANAWAI KUHIO - Ua hooana mai o Hoikeia Hamakua, Hawaii, he palapala e hoinoino ana i ka lunakanawai apana malaila no kona malama pono ole ina hooko ana i ke kanawai maluna o kekahi kanaka hoeha i ka pake, aka no ka waiho ole mai o keia mea huna inoa i kona inoa ponoi, ua kiola loa ia aku kana leta me ke kapa aku ia mea, aole ia he kauaka no ka malamalama, aka no ka pouli a me ka enemi. E hele oe pela. Heaha makou i huna mai ai oe i kou inoa.

 

            MAI WAIHEE MAI. - "Ma ka la Sabati, Marake 7 i hala aku nei, he aha inu mea ona kai malamaia ma ka hale o Pomaikai, a i keia wa, ua kapaia o Kilauea, no ka puhi okolehao ka loaa ana o keia inoa hou. Ua ona ma keia la na kanaka a na hoolapa ae la kekahi kanaka, a huki ia ka mea hoolapa iluna o kaupaku o ka hale, lewalewa ke poo i lalo me he mea make la ke ano. He mea hilahila loa kekahi i hanaia maluna o kela kanaka ona rama, aole e hiki ke hoike aku ma keia wahi, no ka lapuwale o na hana. He pono ke hoopii ia o Pomaikai no kona malama i hale hooainu wai ona me ka laikini ole."

 

            Ua hoomakaia iho nei he kula ao olelo Beritania ma ka aoao mauka o ka luakini o Kaumakapili, e W. A. Kiha, ke kumukula ma Kawaiahao, a malaila no hoi i kekahi manawa. I ka hoomaka ana i kinohi, he eono wale no ka nui o na kamalii i hele mai, a i keia wa, ua pii ae a i ka iwakalua kumamalua houmana. Kaualua makou i ka holopono o keia kula, no ka mea, aohe mea ikaika e holo ai. Me he mea la, he hapai kumu ole keia, a he mea wale no e hoopaukoalaala ai. Aia a loaa ke kumu kupono, mikiala ma ka hana, a inoa maikai, alaila, mumuluia mai a lehulehu, aole paha i ke kumu nana no i hoowahawaha iho ia mea he noho kumukula ana, a haalele wale mai.

 

            KE ANOI NEI oloko iho o ke Aupuni Emepire o Geremania i ka pomaikai o ke kukulu ana i mana aumoku kaau, a no ia mea, e nana aku no na panalaau. I keia wa, ke huli aku nei kona nana ana ia Inia Hikina. O Inia Hikina, ua lilo ia he lua dala no Enelani, Holani, Sepania, a me Potugala. Ke makemake nei o Geremania e maheleia mai ona pomaikai iloko olaila. Ke makemake nei oia e hakoko i na Pae Aina Pilipine mai Sepania mai, a ua hoomaka iho nei ka ma paipaiia ana o ke kipi kuloko ma Mauila a me Calivete. O keia ka pae aina ano nui ma Inia Hikina, a o kona mau kaona, no na keueturia makahiki ae nei i hala, ua lawelaweia na kalepa waiwai a ano mahuahua. O kona kulana, aia ma kahi ano kilakila o ke ku ana. Owaena o ka pae aina ke moe la ia mawaena o ke Kai o Kina o me ka Moana Pakipika, me he mea la he 700 mile ka mamao mai na kapakai mai o Kukina-Kina, me ka mamamao like me Sumatera, Malaca, Auseteralia, Nu Guinea, a ano kokuke iki aku i na kulauakauhale kapepa nui o Kina a me Iapana. O Manila, he wahi nani loa ia no na moku kaua nui o Geremania; a ina i ka wa e ulia ae ai ko Holani hui pu ia mai me Geremania, me kona mau wahi ikaika me Iava a me Sumatera, a o na Pae Aina o Pilipine iloko o ka poai o Geremania, alaila, e hohola aku auanei ia maluna o Inia Hikina a me ko lakou kalepa ana, a aole e emo a lilo i aupuni mana moku kaua helu akahi. I keia wa, aohe mana moku koua o Sepania e keakea aku ia Geremania, a aole no hoi he hoa nana e kukua aku iaia.

 

Nu Hou o na Aina e.

 

            Ke hauoli nei ke Kuhina noho o Iapana ma Wasinetona no ka hanau ana o kana wahine i kaikamahine, o ia iho la ka makamua o na keiki Iapana mailoko mai o na makua Iapana i hanau ma Amerika.

            O na loaa i hookomoia iloko o ka waihona dala o Amerika Huipuia mai ka hopuia ana o na pulupulu hoouna maloia ma na mokuaina heina, mahope iho o ke kaua ana, ua hiki aku ia i ka $4,886,672.

            Ke hoole nei ka nupepa Elele o ka aoao Democarata o ke kulanakauhale o Balatimoa, aole e lawe aua ka aoao Democarata i ka lakou inoa e koho aku ai i Peresidena mai kekahi mai o ka mokuaina o Nu Ioka.

            Ua hoopuka ae ke aupuni o Geremania, he olelo ikaika e papa loa ana, aole e lawe ia aku kekahi lio mailoko aku o Geremania, ina o ia lio a mau lio paha, e laweia aua e hooku aku i na olelo hoolaha a Farani, e kahea mai nei i lio.

            Ua makemake hou mai nei na haole Irelani o Tipperary, Irelani, e koho hou ia John Mitchell, he haole Irelani aea a kue kanawai, aka mahope o ka hala ana o na makahiki loihi, ua hui hou aku oia i Irelani a kohoia i hoa na ka Hale Ahaolelo o na makaainana, eia nae, hooleia mai nei kona koho ana, a ua kauoha hou ia e koho hou i kona pani. Ia hoihoiia ana aku nei, ke makemake la no na makaainana o ka apana kahi ona i koho muaia ai, e koho hou iaia, a hele hou no e hoonaukiuki imua o ka Ahaolelo. O ka la 7 o Maraki, ka wa e koho hou ai. Ke manao la nae kona hoa paonioni, e kue iaia.

            Ua hiki ae kekahi lono waea i Ladina mai Berelina mai, e hoike aua, ua noi aku ke aupuni o Geremania e hoopau i ka Elele o ka Pope e noho ana ma Munich, a e hooki loa i na launa ana mawaeua a ka Vaticana a me Bavaria.

            He nui loa ka poe hoopii oki mare ma Enelani, aka, no ka pii loa o na uku loio, ua hiki ole i ka poe haahaa loa ke houluulu dala i mea uku aku ai i ka loio.

            No ko ka Pope hoolaha ana ae i kekahi palapala kahea i na kahunapule, nolaila, ua hookomo aku ke aupuni o Geremania iloko o ka Ahaolelo he bila kanawai e unuhi mai ana i na pono aupuni mai na kahunapule Katolika mai, a e hoopololei wale no ka ke aupuni malama ana a i na Bihopa i hoolilo ia lakou iho i mau kupa no ka aina, e like me na haua hou iho nei.

            Ua hiki ae o Rev Ioane Forward o ka Papa Amerika o Bosetona e pani ma kahi o Rev C. M. Setepano o ka Papa Amerika i powa malu ia ai ma Acapulco, i Mekiko i ka malama o Maraki o kela makahiki aku nei. O ke kahunapule Katolika keia i kuhiia ai ua komo iloko o keia powa malu, ua hopuia, hookolokoloia a hookuuia. O na hoopaapaa no keia haunaele hoomana, ua hele loa aku ka hahaua a komo iloko o na nupepa, ka poe nana e kipeni mau nei i na huaolelo awahia i ka poe i komo malu maloko o kela powa malu.

            O ka eke leta Beritania i laweia ai iloko o ka malama o Dekemaba aku nei i hala mai Enelani mai, ma ke ala ae o Kalepuni, ua hiki aku ia i Kikane malalo loa iho o ka manawa i aelikeia ai, no ka mea, o ka huakai holo a ke Mikado ma Kalepuni a hiki i Kikane, ua holo ia malalo iho o na la he kanakolu, ke hui puia na hookaulua ana ma Nu Kilani a me na wahi hoomaha e ae. Ina i malamaia ka manawa no ka laew leta ma ka moana Atelanika, ina la, ua loaa ia kakou na mea hou loa mai Enelani mai, malalo iho o na la he kanaha kumamahiku. Pela ka hoike a ka nupepa o Kikane.

            He iwakalua tausini dala i pau i ka hoolilo e ia no ka imi aua i ke keiki nalowale Kale Rusa o Piladelapia; ke huli nei kekahi puali o na Komisina mai kekahi moana a kekahi maona; ua kanahiku tausani na pepa hoolaha i hoopukaia; a ua lilo he ewalu tausani dala no ke pai hooleleaka ana i kona hii, aka aohe uae wahi mea a loaa iki.

            Eia ka olelo a kekahi kahunapule e lumilumiia e na popilikia ma Amerika i mua o kona anaina haipule: "No na makahiki he kanakolu ua haiolelo aku au imua o oukou, a ua hoao e hookomo aku i ka Olela a ke Akua ia oukou. Iloko o ko'u mau la palupalu, ua ike mai ko'u Makua he mea pono ke hoao mai ia'u me na hihia loihi o ka manawa o ka waiho ana. Aole au i ake e ike i ka hopena o keia hookolokolo, no ka mea, e ola ana no au i kona wa e hoomauia ana a mahope aku o kona pau ana; a ke pule nei au e lilo ka'u haawina i mea hilinaiia a he hahai hoomanawanui no Karisto Iesu; a ke pule nei au, e ae ia mai ana no ka oukou mau pule a pau, ma ke ano, e ikeia mai au e na kanaka he Karistiano."

            Ke pii nei ka waiwai o ka panalaau o Canada, no ka mea, ma ka makahiki 1862, he $8,500,000 wale no ka loaa aupuni, aka, i ka 1872, ua alakei ae ia a i ka $21,000,000. O ka loaa no ia aupuni mai oko mai o na auh@ date i ka 1862, he 4,600,000, aka i ka 1872, ua pii ae la a hiki i ka $12,500,000. O ke kumu nui o ko lakou waiwai ana, no ka hooliloia ana o kekahi o ko lakou kulanakauhale ke awa e ha@lele ino ai na moku lawe hui@a o na mokuaina Komohaua Akau o Amerika Hui, aole hoi o Nu Ioka wale no e like me kekahi mau makahiki i hala. A no ka paa hana mikiale no hoi kekahi o na kanaka maluna iho o ka aina e noho la. Nolaila mai hoopalaleha na Hawaii i na hana mikiala.