Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 13, 27 Malaki 1875 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.

 

MA KE KAUOHA.

 

            HOOLAHA PA AUPUNI. – Ke hoikeia aku nei ka lehulehu, o ka Pa aia ma Kapaau, ma ka hema o ke Alanui Aupuni. Oia kahi e hoopaa ia ai na holoholona helewa no ka Apana o Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii.
Keena Kalaiaina W L MOEHONUA, K. Kalaiaina.
Mar 23 1875 686 4ts @@@

 

            KE HOIKE IA aku i na mea a pau, ua hookohu ia aku i keia la o Mr J W KAHALEWAI i Luna Pa Aupuni no ka Apana o Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii.
S. KIPI, Kiaaina o Hawaii.
Hilo Hawaii Mar 17 1875. 485 4ts 698

 

            OLELO HOOLAHA i na Makua, a Kahu mea keiki e hele ana i na KULA AUPUNI ma ka Olelo Hawaii, iloko o ka Apana o Kona, Honolulu, Mokupuni o Oahu.
            I kulike me ke Kanawai, e malamaia ana ke KOHO BALOTA no ke koho ana i ka HOA EKOLU o ka Papa Kula Apana o Honolulu, ma ke Keena o ka Papa Hoonaauao, ma ka Hale Aupuni Aliiolani, iwaena o ka hora UMI o kakahiaka a me ka hora ELUA o ka auinala o ka Poakahi la 28 o keia malama o Maraki 1875.
            O na Makua, a Kahu paha i paa i ko lakou inoa i ka papa helu inoa i waiho ia mai i ka Luna Kula e na Kumukula, ka poe e ae ia ana e koho; a o ka poe i paa ole ko lakou inoa e na Kumukula, e hoole ia ana lakou e like me ke Kanawai. W JAS. KAMIKA, Luna Kula o ka Apana o Honolulu.
Keena Aopalapala
Mar 10 1875 592 3ts 595

 

            MA KA HALAWAI ana o ka Papa Ola i ka la 2 iho nei, ua hooholo lokahi ia penei : E konoia aku na Kauka kaa hele a pau, a me na Agena o ka Papa o na Mokupuni, a me na Hope Luna Makai o kela Apana keia Apana, e hoouna mai i na mai a pau loa he ano "syphillis," i ka Halemai Moiwahine no ka lapaau ia ana.
KAKAUOLELO O KA PAPA OLA.

 

Komisina o ka Hoikeike Nui ma Amerika Huipuia.

 

            O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookohuhuia e ka Moi, e ohi mai, e houluulu a e hoouna aku i na mea i hoikeike hana akamai, hana lima a me na mea ulu e Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui o malamaia ana ma Piladelapia, ma ka puni ana o ke keneturia makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni Kuokoa ana i ka 1876. Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S. G. Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike. Oiai ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4, 1876, nolaila, o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makaukau lakou, a e hoouna mai ma kahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.
            Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na mea ulu a me na mea hana akamai, hana lima, hana mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui :
            Na Laau–i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.
            Na lako halo, i hana ia mai na laau Hawaii mai
            Na manu a me na ia, a pela aku.
            Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama ola ia, a ano hou a e ulu ana paha.
            Na hulu manu, na niu.
            Paakai mai na loko mai a i maloo paha i ka la.
            Na pupu–na  akoakoa o na ano a me na mea a pau.
            Na mea o lalo o ka honua.
            Na olona o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.
            Na mea ulu o loko o ka wai.
            Na kope iloko o ke eke.
            Na Pulu iloko o ka bena.
            Kopaa mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.
            Hulu Hipa, na ano hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.
            Pulupulu ; i waeia a wae oleia,
            e Laiki iloko o na eke ; i hoomaemaeia a hoomaEmae ole ia.
            Na pupu a me na hehu awa.
            Na uhi iloko o ka pahu.
            Na hana lima ; na ahuula, na mahiole; moena: kapa Hawaii ; na umeke, na aho mai na olona mai a me ka ili hau, a me ka pulu niu ; na poha ku kahiko ; na makau, na kii o na waa ; na lako Hale Hawaii e kapali ai, na kii o na hale o ka wa kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona a na ano a pau, na mea hana kui, na kamaa la-i o lauhala, na papale makoloa, pua ko, pua pili a pela aku.
            Na kii o na mea ano nui o Hawaii nei a me na hiohiona nani.
            Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao. Na kii e hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moku, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.
            Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.
            Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii ; o na ano hoomana a pau.
KUHINA KALAIAINA
S.G. WAILA
J.U. KAWAINUI.
Honolulu, Jan. 7, 1875.

 

Ka Nupepa Kuokoa
– me –
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, MARAKI 27, 1875.

 

            A HIKI MAI i keia manawa, aole no i paneia mai ka olelo hoolaha a ke Komisina Ku i ka wa no ka hoikeike nui o Amerika Huipuia, e ka poe e makemake ana la hoi e haawi aku i wahi inoa no Hawaii ma kela hoikeike nui o malamaia mai i ke kulanakauhale nui o Piladelapia i ka malama o Mei o keia makahiki ae. Aole hoi he mau manao hoolanalana i hoounaia mai e olelo ana la hoi ke hoouluia aenei, ke pulamaia nei, a pela aku a peia aku la hoi. He hapa loa ka poe i ae mai, a he mea hilahila hoi no kakou no Hawaii nei ka piha ole o ko kakou wahi keena i hookaawaleia ai mamuli o ko kakou palaleha iho. E nana ae i ka hoolaha a na Komiaina i ka papa helu o na mea i makemakeia, a malia hoi o hiki i ka poe hala moena pawehe o Niihau a me ka poe kuku kapa o Molokai a me ka poe ulana papale o Lahaina a me na mea e ae ma ia wahi aku ia wahi aku, ke hana, ano no ka wa.

 

            UA LOHEIA MA ka waha o ka lehulehu a ma ka hakilo ana no hoi kekahi, ka leo e pae ana, he manawa oki loa keia ma Hawaii nei no na mea a pau. Nele mai ka hana, loaa ole ke dala, a pilikia ke ola kino ana. I ka poe a pau e olelo ana pela, ke hai aku nei makou, aole wale ma Hawaii nei ka nele, aka ma na wahi e ae no kekahi o ke ao nei. Ma na nupepa i loaa mai ia makou mai na aina e mai, ua ike iho makou, o na mokuaina komohana kekahi o Amerika Huipuia i makanaia i keia haawina he neo. Ke hoike pu ia mai nei no hoi, ma ke kulanakauhale hookahi o Nu Ioka, ua hoolima lewalewaia malalo o ka la, he kanahiku tausani a oi aku o kona poe paahana, a aia lakou ma ke kulana kupilikii loa o ke ola ana. Ma kekahi palapala malu hoi mai Bosetona mai i kakauia ma ka la 23 o Feberuari, ke hai mai nei ia penei : “Ua oki loa na hana o na ano a pau, a o na manao hauoli keia o kekahi poe, ua komohia iho la e ka hookuekue maka nui a me ke ao omamalu. Ke laweia nei ka oihana kalepa me kahi puka ole, aka he hoonou wale aku nei no o ke kuaiia mai ; a o ka iho ana keia o na kumukuai o na kumu waiwai o na lole a me na hoopaa a me ko na aina, ua lilo ia i mea e hoihoi ai no ka poe kuai. O ka pakiko, oia wale no ka haawina o ka la o na ano anaina a pau e hahai aku ai. Malia paha o lehulehu wale kekahi mau hale hui e hooki ana i na hoolimalima a hoopaa i na hana, ke manao lakou i ko lakou hanohano. He mau tausani o na poe malama Buke, Kakauolelo a me na kanaka hana akamai i hooneleia i na hana maloko o keia kulanakauhale, oiai hoi e pii mai ana ka mahuahua o na poe ilihune e hooili hou iho ana i auhau kaumaha  maluna o na loaa o ka poe waiwai. Aole paha he wa e ae i ike kumaka i ka hiohiona o ka nele a me ka pilikia e like me ka mea e ikeia nei maanei.”
            Nolaila la, hookahi wale no a kakou haawina e lawe ai iloko o keia wa nele a oki loa, o ka hoolilo pakiko a me ka hoopalaleha ole i ka malama ana i ka bana e paa ana me ka lima, a i ole, o ka mahi i ko oukou mau aina iho, aole ka noho palaualelo. E hana kakou, oiai ma ka lua kupapau kahi a kakou e hele aku ai, aole hana malaila. He wa hana, a he ao luhi keia, no ka mea, aia me ka hou o kou lae e ai oe i ka ai.

 

AOLE paha i ikeia mamua aku ka lana haakei loa ana o ua kuaaina aku nei o kakou ma keia hana hope ole he hula Hawaii hapai kuko a hoonioni kino hilahila ole, e like me keia wa a kakou e hele nei.
            Ma kekahi palapala e puka aku nei ma ka aoao mua o ko kakou pepa o keia la, i kakauia ma ka pea hema loa mai o ko kakou aupuni, e ikeia iho, ma kahi kaona uuku o Waiohinu i Kau, aia ke ku la, he ekolu mau pa hula Hawaii, a i mea e pololei loa ai, ke lawe mai nei makou e hoolaha hou aku maanei i ka palapala i haiia maluna, oia keia :
            “Ma keia apana o Kau nei, eha pa hula penei : Ekolu pa hula ma Waiohinu nei ; hookahi ma Makaka, a ma keia mau pa hulai he POE OPIOPIO wale no ka nui, ua kupono wale no keia poe i ka nana aku i MAU MAKUA NO KEIA LAHUI, ma ke ano HOOULU I KA LAHUI. Ma ko’u ike ia lakou, ua hana hilahila ole lakou, kuhi na lima a walaau ka waha, palu hoi ke alelo me ka oni pu hoi o ke kino ; ua like na keikikane me na kaikamahine ma keia hana, me ka poe aea haukae, ke kai hele i ko hai ipuka hale e hana ai. Ma ka lakou olelo, o ka lakou ai ia a me ka lakou i-a, ola ka la pololi o ka palaualelo o ka hana keia, haalele ia ka hana lima, oiai he hana ia ne ka oiwi ponoi iho. A ma ka Poaono iho nei o keia malema, Marati ma ka hale o J. Kaauakapu, ua kuupau iho ka hula ma ia ahiahi Poaono mai ka hora ahiahi a hiki i ka hora 10 o ke aumoe.”

            Aole keia he olelo wahahee, no ka mea, ua maa kakou i ka kakou ano hula, ua like loa iho la me ka mea i hoikeia maluna. O ka mea minamina, e lilo ana kela mau kaikamahine a me na kamalii kane ui, i mau poe kolohe, aea haukae, palaualelo, naaupo, loaa i na mai ino, a o ka hopena, he make opiopio. O ka poe a pau i hoomaaia ma keia hana, ua lilo lakou he poe hana ino a pepehi i ka lahui, a o ka hopena he awahia a me ka lapuwale. O ka hoohoihoi ana o na makua i ka-lakou mau keiki ma keia hana, he kokua ana ia i ka pepehi i ka lahui. Nolaila, hookahi wale no a makou olelo i ko makou poe o ka ili hookahi e hoomahui ana i keia hana, e oki ; a o ka mea oi aku i keia, no ka ino mai ia.

 

KE HOOIKAIKA hou nei o Beritania nui i ka hoomakaukau no ka hoouna hou ana aku i ona puali Imi Welau Akau. O ka holomua ana o ka huakai a Auseturia Hunegari i hoouna aku nei mamua a hoi mai ai, ua hoeueu hou mai ia i na manao ke imi aina, me ka hoomanao pu mai hoi i na moolelo kaulana o kona mau kanaka wiwo ole i ka aa ana e hele a make ma ke kai loa e hooko i ke ake a ka manao, no lakou hoi na ola, na waiwai a me na pomaikai i i kanuia ma ka lua kupapau puanuanu. Nolaila la, ma ka hoi ana mai nei o kela poe e hoolaha i ka lakou mau mea i ike ai, “ua puiwa e  hoi ka manu, eena i ke kanaka” o na poe ake imi aina o Beritania. Ke makaukau nei kekahi o kona mau kanaka akamai e hele, a ua huli aku la kona alo i ka welau akau. E aa anei hoi o Beritania ma a me na mana e ae o Europa e hele e imi i ka aina, aole hoi o Amerika ? No keaha ko Amerika poe, huli ole aku a loaa ona ainapuni ole a mokupuni paha maluna aku o ke Kai Kohola o Kamika, e like la me ka huakai Auseturia i hele aku nei a loaa ma ka hikina akau aku o Ainahau?

 

            UA HALA AKU NEI o Kauka Pohakuola, kela Kahunapule makaikai kaulana iwaena o na latitu wela o Aferika, i ka make, aka o kona ake nui a me ka hooko ana i kona mau makemake i ke ao holookoa, aole i make. Ua hala aku nei o Mr. Kanale ilaila, (Aferika), a ke lawelawe la i na hana o ka huli ana i o a ianei e like me ka Pohakuola imi ana me he kamaaina la i kana mau hana, a me he loio la ua hele a paulehia i ke kanawai. Ua akaka no ka poino a me na pilikia e ukali ana mahope o na huakai a ka poe imi welau akau, aka, he mau make okoa no hoi ko Mr. Kanale e naku aku hele nei ma na latitu wale o Aferika. Ma kana hoike hope i hoouna mai nei i Enelani, na ikeia iho, ua loaa iaia ke Kowa o waena o ka muliwai Refjii, ka muliwai e kahe la a hiki i ke kai, me he la he kanahiku mile ma ka hema aku o Zanizaba. O na muliwai la, na kupono no na mokuahi holoholo muliwai o Misisipi ke holoholo no na mile he iwakaluakumamalua. Ma keia huakai a Mr. Kanale, ua loaa iaia he elua mau aina hou loa, aole i kauia maloko o ka palapala aina, o ia Kataoga a me Kasuegu. Ua ikaika no ke poo o ka haole i ka imi.

 

            I KEIA MANAWA, ua maopopo loa aenei ko Sepania puana ana mahope o ka makemake i kekahi lala o ka ohana, oiai he eono a me ka hapa wale no makahiki i hala aku, ua alualuia mai Sepania aku, a hoole ia no ke kupono ole ke noho alii mai. I ka poe e makemake ana e ike i ka moolelo o loko a me waho o Sepania, e lilo ana paha keia i mea waiwai ia lakou, no ka mea, ua hoi hou aenei o Sepania a noho malalo o ke aupuni alii. Aka, ia kakou, ka poe e ku mamao aku ana mai waho aku nei, e lilo ana paha he wahi mea hoohala manawa wale iho no ma ka ui ana ae, no ka mea, me he mea la he puahiohio o na hooponopono aupuni kai maalo ae maluna o ia aupuni iloko iho nei o keia mau makahiki pokole aku nei i hala. Ke mau nei ka uluaoa o na mea hooponopono malaila me ke akaka ole o ka hopena, aka ke lana nei ko makou manao, e hiki koke mai ka manawa e pau ai ia mau uluaoa.

 

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Mar., 1875.

MANAWA NO HONOLULU

[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

  7 Mahina hou................................................... 9 49.   AM

14 Hapaha mua……………………………….. 2 34.2  “

21 Mahina piha……………………………….. 1 20.3  PM

29 Hapaha hope………………………………. 5 33.7  “

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

  1 Puka la…6 24.5  AM……………………..Napoo la…6  0.5   PM

  8 Puka la…6 18.5  AM……………………..Napoo la…6 03.5  PM

15 Puka la…6 12.    AM……………………..Napoo la…6   6.    PM

22 Puka la…6   7.    AM……………………..Napoo la…6   7.    PM

29 Puka la…6 00.    AM……………………..Napoo la…6  10.   PM

31 Puka la…5 58.    AM……………………..Napoo la…6  10.5 PM

Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.

            Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Flitner, penei:

            Latitu 21° 18′ 23′′ Akau,        Lonitu 157° 48′ 45′′ Kom.

 

Nu Hou Kuloko.

 

            O ka nui o na pupule e hoopaaia nei ma ka Hale Pupule o Kalaepohaku, ua hiki aku i ka iwakalua kumamawalu i keia mau la.

 

            Ua manaoia, ua haalele aku ke kuna Generala Harney i ka la 20 iho nei, a ina he oiaio, e lohe ana kakou i kekahi mau mea hou maluna mai ona, a i ole, maluna mai no o ka mokuahi.

 

            ALA HOU KE KUPUEU – Ua hiki mai kekahi lono leta, na hoouna ae ka madame Pele maluna o ka piko o Mauna Loa i ka punohu uwahi ma ke kakahiaka o ka la 18 iho nei, mahope o ka hoomaha ana no kekahi mau hebedoma.

 

            Ua loheia mai, ua pekuia kekahi wahi keiki uuku e ka lio mauka o Makiki i ka la Sabati aku nei i hala, a ua hai ka auwae me ka helelei o kekahi mau niho. O ke kumu, no ka hemahema o na makua i ka malama i ua keiki la.

 

            KA HOOKUKU IKAIKA. – Ma ka hora 4½ o keia ahiahi, e hookuku ai ka ikaika o na pauma wai ana a na Keiki o na kaa wai helu 1 a me 4 o keia kulanakauhale ; a o ke kahua hookelakela pauma wai i manao ia, aia no ma ke alo pono o ka Hale Kuai Buke o H. M. Wini.

 

            I ka Poakahi la 15 o Maraki ; ua haalele ka Hooilina Moi W. P. Leleiohaku ia Nawiliwili, no kana huakai oluolu i ka aina wai ula ili ahi o Waimea i Kauai, i ukali pu ia e Ka Mea Honohano P. Kauoa, a me Ka Mea Mahaloia S. Kamakalo, a me na hoa pu hoi o ka iuiu o ka la.

 

            He makemake makou e lohe pono ka poe a pau he olelo hoolaha a he kanikau paha ka lakou e hoouna mai ana, aole nae ke dala ; e haehae wale ia ana. Aia no ka hoolahaia, a hoouna pu mai me ke dala, a ina aole, e puehu auanei, a poho wale ko oukou mau luhi.

 

            Ua laweia mai ianei kekahi lohe, aohe ao pono ke kumukula o Kahaluu Oahu i kana mau haumana. He ao ka i na haumana i na mea lealea lapuwale, oia ka pepa pili ahikoe, a ma ka la 22, aku nei, aohe i malamaia ka la kula. Auhea la kolaila lunakula?

 

            Ua manene loa ia makou i kekahi mau ewe Hawaii, i ka laweia ana ae o ke kolohe a maloko o kekahi hale o na moe lepo ma ka ilina o Kawaiahao, ma ka Poakahi iho nei, hanaia ka lapuwale me he mau holoholona la. Mai oi loa aku ko laua pono, ina aole laua i hana@ia mai ma keia ao.

 

            Ua lohe ia mai, na hiki aku i ke $50,000 ka lilo no ka huli ana i ke Keiki nalowale Kale Ross o Piladalepia; a o ka hapalua o ia mau dala, i aieia aku i loaa mai ai. Maloko mai o keia puu dala, ua hooliloia aku he $26,000 no na makai imi maalea loa, aka, o ke dala ua pau, o ke keiki aohe wahi mea a loaa.

 

            NA MOKU OKOHOLA – Ua hoea mai nei ma ke awa o Kou nei, na moku okohola Mt Wolliston a me Osward, oia hoi na moku mua o keia wahi kikina uuku i ku mai. Ua lohe ia mai nei nae, ua ku ae ma Hilo o Java ; a ma Kawaihae hoi, o James Allen.

 

            Apopo, Sabati, e hoike hapaha ana na kamalii Kula Sabati o ka Ekalesia o Kawaiahao a me na apana e pili ana maloko o ka luakini nui o Kawaiahao, i ka hora 10 kakahiaka. E naue mai na mea a pau e ike i na hana o ia wa.

 

            EIA KA HAU PAA. – Ua puka hou mai nei keia mea maikai, he hau paa i hanaia mamuli o na mea akamai a loaa ai. Mauka o Nuuanu kahi i hanaia iho nei, a ua ko e like me ka makemake. Ke laweia nei i keia mau la ma ke kaona nei ma ka 2 1/3 keneta o ka paona. No ka Hale Hana Hau mai keia o Rabati Raikarefa.

 

            PAI HEWA – Ua pai hewaia ka la e hooloheia ai ka hoopii a na Luna Hooponopono Waiwai o G. W. Lilikalani imua o ka Aha Kaapuni ma Kanai ma ka la 20 o Aperila. Aole oia ka pololei. O ka oiaio maoli, ma ka la 10 o Aperilla e noho ai ka Aha e hoolohe. Nolaila, e maakaala ka poe i pili i keia hihia ma ia la 10.

 

            Ua lohe lauahea wale ia mai, ua loaa aku ke kino make o kekahi haole Paniolo ma kekahi o na awawa o Makawao, e waiho ana. He mau la mamua aku, ua ike hope ia oia e hoi ana me ka hihinalua ana i Moelana, i ka maeele i ka wai halii a ke kupa. A me he mea la, ua haule iho paha ia mai kona lio iho a lele loa ae la kona hanu ia wa pokole.

 

            MAWAENA O KEKAHI mau olelo o ka moolelo e puka nei ma ka aoao akahi o ka pepa o keia la, aole no ia i like me ko makou manao, aka, no ka lohi loa o ka ikeia ana o ia mau olelo i ka wa ua hala ka manawa, nolaila, ke puka aku nei ia me ka manao aole e kaukoo hou ia aku ana na olelo ano like me ia ma keia hope aku. No keia manawa, ke noiia aku nei ka manao maikai o ka poe a pau e heluhelu ana, e hala ole makou.

 

            Ina aohe mea keakea, alaila e holo aku ana ke Kilauea no Nawiliwili ma ka la 5 o Aperila. Malia paha e kii ana ia
            “Ike ia Kaukani he lawaia manu,
            He upena kou i ka noe ko Pokahi,     
            *****
            He uahi ke kapeku e hei ai
            Ka ia manu o Puawahi,
            O ke ’lii wale no ka makou makemake
            O ka lani o maua me ia nei,
            O ka makou lealea no ia, –Ua ike au, o hoohihi loa aku auanei i ke kekee a ka nalu o Makaiwa.

 

            Aohe la e hala ae ma Honolulu nei ka ikeia o kekahi a mau kanaka Hawaii ponoi e hoohilala ana, a e kikimo ana. He mea haohao nae ia makou ka ike ana, mai kahi hea mai la e loaa nei ia lakou ka wai ona. He hoike ana paha ia i ka palaleha o ka poe lima hooko Kanawai i ka nana ana i ka lakou hana e ukuia nei, e i ae ai, ola keia noho poo la ana.

 

            UA HELE LAKO KA LIO – Ma ka la 7 o Ianuari i hala, ua make iho la kekahi lio no Mokulehua wahine, no Honomalino i Kapalilua. A no ka nui o ke aloha o kona haku i kona lio, ua uhiia iho la ka holoku silika nona ke kumukuai he umikumamalua paha dala a me elua hainaka, a kanu pu ia aku la i lalo i ka lepo.
            Kani pono ko kapuai hao,
            I ke Kalukalu o Kewalo,
            Ka welo a ka holoku silika,
            I na kapa one o Kuula.

 

            Ma ka Poakahi la 15 o Maraki, he elua mau kanaka i hele i ke oki wahie i Maanakapu i Wailua, he mau lima hana laua no Z. Huluili, o Hoinele a me Koenaiki, a no ka pouli i ka ua o ia la, waiho laua i ka lio ma kahi e, a holo e pee malalo o ke kumu koa, oiai laua e pee ana, kii ia mai la ka lio o Hoinele e ka uila a make aku la, a o Hoinele hoi keia, lalau aku la i ka noho a me ke kaulawaha a hoawe ae la, huli hoi mai la no Lihue. Pela iho la ia wahi hiohiona anoei o ka La.

 

            LA HANAU O KA LUAUI UILAMA. – Ma ka Poakahi aku nei i hala, oia ka la 22 o Maraki nei, o ka hiki ana aku no ia o ka luaoi Emepera Uilama o Geremania i ke 78 o kona mau makahiki o keia ola ana. He la nui hoomanao keia ma Geremania, ka la i puka mai ai ko lakou poo kaulana mai ka puhaka mai o kona makuahine. Ma keia la, ua hele aku kekahi poe kamaaina o ke kaona nei e hoomaikai i ka Hope Kanikela Geremania ma Honolulu nei. Ina paha o ka wa e ku ana ka Ahahui Geremania, ina la ua hoohiwahiwaia a nui keia la.

 

            MAI KA HORA 2 mai a hiki i ka hora 6, o ke ahiahi Poaha iho nei, ua haawi ae ka Admarala Aime a me kona mau aliimoku maluna o ka oneki o kela moku maikai ka Pensacola, i anaina ahaaina, a hooluana lealea Europa. Ua lohe ia he ekolu haneri a oi ka nui o ka poe i konoia, aohe paha i kanalima ka poe i hiki ae, a mawaena oia poe, ekolu inoa hanohano i hiki ae, o na Kuhina Gerina, Walaka, a me Sanale. Aloha ino ka luhi o na Keiki auau kai o ka Pakipika Akau i ke poholo pu ana.

 

            NAKEKE LUA NA HAO – He mea haohao ia’u iloko o keia mau la Sabati, ma ka hale wiliko o Lahaina nei ; aia a maalo aku malaila i ka la Sabati, e ike lea ia no, iwaho a Hoko na hao, e hoomaemae ana i na kapuahi, na ipu hao a pela aku ; heaha mai nei la keia o ka wiliko o Lahaina, he ona paha i ka awa i lawelawe ai i ka la o ke Akua i kauoha ikaika mai ai, aole loa e hana ia la. Aia a ninau aku. He la hana mahu no ka la Sabati? Kulikuli wahi a ka mea pane mai. Heaha la ke kumu nui o keia hookuli! Ke i mai nei ka Baibala, “No ka hookokoke ole ia mai o ka uku hoopai o ka hewa, ina keiki a kanaka, nolaila, paakiki no lakou e hana i ka hewa”.   Me ke aloha.
S. M. KAIWA.
Lahainaluna, Mar. 17, 1875.

 

            ABERAHAMA RUSSELL – Ma ka hora 4 a mahope iho o ka Poalua nei, Maraki 23, ma Honolulu nei make aku la o Aberahama Russell, ka haole kahiko i lilo i keiki hanai na na Moi eha. Ua holo mai oia i keia Pae aina i kona wa uuku, a nolaila, me he mea la ua kanalima kona mau makahiki o kona noho ana ia Hawaii nei. O ka nui paha o kona mau makahiki ma keia honua, ua kokoke paha e 65, he keiki oia no ke kulanakauhale pepehi kohola o Nupepeki, a o ka inoa i maa i ke kaheaia e na kapena a pau i makaikai mai ia Hawaii nei, o “Adimarala Russell.” I ka hora 10½ o ke kakahiaka Poakolu iho nei, ua hoolewaia aku kona kino kupapau.

 

Nu Hou o na Aina e.

 

            Ma na moku kuna “Fanny” a me “Peerless” i ku mai ai i kela Poalima aku nei i hala, i loaa mai ai keia mau hunahuna mea hou malalo iho :

            Ma ka hora 12 o ka la 4 o Maraki, pau na hana a ka Ahaolelo kahiko o Amerika Huipuia, a ua wehe hou ia ka Ahaolelo ku i ka wa ma ka la 5 ae.
            O na hana ano nui imua o ke Senate, o ka hoapono aku i na koho ana a na Poo Aupuni a me ka noonoo ana i ke Kuikahi Panailike me Hawaii.
            Ma Farani, ke noho Kuhina ole nei ke aupuni, oiai, aole i loaa na hoa hou o ka Aha Kuhina mua i pau mai i ka haalele.
            O ka hooponopono ana o ka Ahahui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika, ua kaa aku la iloko o na lima o ka Ahahui Kaa ahi o ka Pakipika waena, me Jay Gould ma ke poo Malalo o keia hoololi ana, e ikeia ai, he hana ka ka Ahahui hooholo Mokuahi, aole hoi he paonioni.
            O na lono mai Buenosares mai, ua naha mai la ka hale o ka Aki Bihopa Katalika o ia kulanakauhale, a o na hale keia o ka poe lesinta, ua pau mai la i ke puhiia.|
            Ua hoemi mai nei ka Ahahui Hooholo Kaaahi i na uku ohua, mai Kikako mai a kiki i Balatimoa a me Wasinetona, he $8.00 aole hoi he $19 00 e like me mamua.
            E holo ana o Aki Bihopa Manning o Ladana i Roma. Ke lohe wale ia mai nei, e hele ana ka e poniia mai i Cadinela.

 

KA WEHE ANA O KA AHAOLELO KUIKAWA O AMERIKA.

 

            Wasinetona, Mar. 5–I ka hora 2, ua pahola mai la na lima o ke kahunapule, a mahope o ka haawi ana i kekahi pule kupono, ua kahea mai la ka Hope Peresidena Wilesona e hoomalu ka Hale. Ia wa, ua heluheluia ka olelo kuahaua a ka Peresidena e kahea ana i ka Ahaolelo Kuikawa. Kahea ia mai la na inoa o na luna Senate komo hou mai, a hele aku la imua o ke pakaukau e hoohikiia ai, e like me keia malalo iho ke kaheaia ana: Bayerd, Bruce, Bornside, Cameron, Christiancy, Dawes, Eaton, Hamlin, Johnson, Kerran, McMillan, Paddock, Randolph, Thurman, Wallace, Whyte, Caperton, Cockrill, Jones, Maxey, Withers, a me McDonald. A o Booth o Kaleponi, a me Sharon o Nevada, aole i hiki mai.
            Mahope o ka pau ana o na luna senate i ka hoohikiia, ua hoopaaia mamuli o ke noi a Anthony, o ke awakea ka wa e halawai ai ka ahaolelo ma na wa a pau.
            Ma ke noi a Edmunds, ua kohoia iho la Edmonds a me Stevenson i Komite e ukali aku ai i ka Peresidena, me ka hoike aku ua noho ke Senate, a ua makaukau e apo aku i na mea a pau ana e waiho mai ai.
            Ua hooholo likeia ma ke noi a Anthony, ina hoopanee ka aha senate, e halawai hou ma ka Poakahi.
            Waiho mai la o Morton i ka olelo hooholo ana i noi ae ai e waihoia ma ka papa oia, e ike ia’ku ke aupuni o Louisiana i keia wa ma kona ano aupuni oiaio, a o Kelogg oia ke kiaaina maoli, me ke noi mai i ka hanohano o ke aupuni o Amerika Huipuia e malama iaia iloko o kona wa o noho oihana ana.
            Waiho mai o Morton, he olelo hooholo hou, e ae aku ia Pinchback e noho mai iloko o ke Senate ma ka noho ana o ka Ahaolelo Senate i keia Poakahi ae.
            Hoomaha ka hale.
            Ma ka pau ana o ka hoomaha, ua noho hou ka hale, a ua hoike mai ke Komite i kohoia ai e ukali aku i ka Peresidena, ua lawelawe laua i ka hana, a ua hoike mai ka Peresidena e palapala mai ana oia i kona makemake ma ka Poakahi.
            Hoopanee ka Hale a halawai hou i Maraki 8.

 

HOOPII A KO KALEPONI E HOOHOLO I KE KUIKAHI PANAILIKE ME HAWAII

 

Kapalakiko Mar 3, 1875
            Ia A A Sargant a me Newton Booth, na Luna Senate ma Wasinetona : O makou o ka poe i kakau inoa malalo iho, ke noi aku nei ia olua me ka mahalo, e kokua olua i ke Kuikahi Panailike me Hawaii.
            O na pomaikai o ka hookuu ana ae i na dute maluna o na mea ola o na mokupuni Hawaii mai, e mahele likeia ana no e ka poe nana e kuai maanei a me ko na haole mahiko o Hawaii, a he mea hoi ia e hoomau aku ai i ke kalepa ana o kela poe haole me keia kapakai, oiai, he poe Amerika wale no lakou, aka, ina aole e ae ia, e hoohuli aku ana lakou me ko na Panalaau o Beritania ma ka Hema. Aole e nui ana ka hooulu ana o kekahi mau makahiki hou aku ma Hawaii, oiai ke emi mau nei ka lahui Hawaii, a o ka lawe ana ae i na date, he wahi hookanaaho ana aku ia i ka poe mahiko me kahi puka puikaika. Oiai e alai’na lakou no na pomaikai o ka poe ma ka hikina a ka poe nana e kuai, ke hooikaika nei lakou e hana palapala ae like me na haole mahiko o Hawaii, me ka manao e hookeke i ke kuikahi a haule, alaila kukulu ae lakou i mana hana e uhi paapu i ka poe hookeke ma ka Hikina, alaila hoopii ae i na kumukuai ma koonei mau maketa. Ina e hooholoia ana keia kuikahi, alaila e haawi mai ana ia i wahi keehina wawae no ko aupuni o America Huiia, a malia o keakeaia aku na lahui e ae, ma ka imi ana mai e noho mana maluna oia Pae Aina.
            O ke kulana o na Pae Aina Hawaii, ua lilo ia he kiko waena no ke kalepa ana me keia kapakai a me ko ke ao holookoa, a ina e lilo ana o Hawaii iloko o na lima o ka lahui ano makamaka ole me kakou, e lilo auanei ia i wahi e pakele ai no lakou i kahua e kukulu ai no ko kakou mau enemi, a ulupa mai i ko kakou kalepa ana no ka wa e kaua ai. O makou no me ka mahalo.
            (Kakauinoaia,)–e 48 mau Hui Kalepa.

 

NA ALANUI KAA AHI O AMERIKA A ME EUROPA

 

            Mailoko mai o ka Nupepa hoolaha mau no na alanui kaa ahi, ke lawe mai nei makou i ka papa kuhikuhi malalo iho, no ka nui o na mile i hoomoeia no na alanui kaa ahi o Amerika Huipuia a me Europa, oia keia :
            Amerika Huipuia, 71,565 mile alanui kaa ahi ; 40,232,000 ka nui o na kanaka ; a me 2,492,316 mile kuea ka ili o ka aina.
            Enelani, 15,814 mile alanui kaa ahi , 31 817,108 ka nui o ka lahui ; a me 120,769 mile kuea ka ili o ka aina. Geremania, 12,207 mile alanui kaa ahi ; 40,111,265 ka nui o ka lahui ; a ma 212,091 mile kuea ka ili o ka aina Farani, 10,333 mile alanui kaa ahi ; 36,469,875 ka nui o ka lahui ; a me 201,900 mile kuea ka ili o ka aina. Rusia ma Europa, 7,044 mile alanui kaa ahi ; 71,207,784 ka nui o ka lahui ; a me 1,992,574 mile kuea ka ili o ka aina. Auseturia, 5,865 mile alanui kaa ahi ; 35,943,592 ka nui o ka lahui ; a me 227,234 mile ka ili o ka aina. Italia, 3,667 mile alanui kaa ahi ; 26,273,776 ka nui o ka lahui ; a me 107,961 mile kuea ka ili o ka aina. Sepania, 3,401 mile alanui kaa ahi; 16,301,850 ka nui o ka lahui ; a me 182,758 mile kuea ka ili. Belegiuma, 1,301 mile alanui kaa ahi ; 4,839,094 ka nui o ka lahui ; a me 11,412 mile kuea ka ili. Suedena a me Norewai, 1,049 mile alanui kaa ahi ; 5,869,122 ka nui o ka lahui ; a me 188,771 mile kuea ka ili. Netherlands, 886 mile alanui kaa ahi ; 3,858,055 ka nui o ka lahui ; a me 13,464 mile kuea ka ili. Helevatia, 820 mile alanui kaa ahi ; 2,669,095 ka nui o ka lahui ; a me 15,233 mile kuea ka ili. Potugala, 453 mile alanui kaa ahi ; 3,987,868 ka nui o ka lahui ; a me 36,510 mile kuea ka ili. Denemaka, 420 mile kaa ahi ; 1,784,741 ka nui o ka lahui; a me 14,553 mile kuea ka ili. Helene, 100 mile alanui kaa ahi ; 1,332,508 ka nui o ka lahui ;  a me 19,941 mile kuea ka ili.
            O ka nui o ka lilo no ka hoomoe ana i keia mau alanui hao no ka mile hookahi, ma Amerika Hui, he $52,000 no ka mile ; ma Geremania, he $109,952 ; ma Farani, he $158,714 ; ma Rusia, he $166,477 ; a ma Beretania nui, he $179,920.
            Me keia ka mahelehele ana o na mile alanui kaa ahi, ma Beretania nui ; he 11,136 mile alanui kaa ahi ma Enelani a me Wale ; he 2,587 ma Sekotia ; a he 2,091 ma Irelane.

                                                                                                  

Kii Makana o Kamehameha I.

 

            UA hoounaia ke kauoha i Nu Ioka, e paiia ai a maikai ke kii makana no ke KUOKOA o keia makahiki 1875, aka, aole nae i hiki iki mai a hiki i keia la. Nolaila, ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau, e hoounaia aku ana ke kii i ka poe pakahi a pau i uku mai i na Dala Elua, i ka wa o hiki mai ai ke kii i Honolulu nei. Mai kanalua a manao ano e iho, no ka mea e hooko io no makou i ka makou apana hana.