Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 9, 27 February 1875 — Ka Nupepa Kuokoa KA HAIOLELO A KA MOI MA KAWAIAHAO, FEBERUARI 20, 1875. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa

KA HAIOLELO A KA MOI MA KAWAIAHAO, FEBERUARI 20, 1875.

Ma kf. awakea Poaoao aka oei i h*U, Feb '20, i kulike ai me oa Olelo IlooUha i paiia ma na pipa alanai oke kaona nei, ua wehe hamamaia ae oa puka o ka luak»ni o Kawaiahao, no ke komo ana ako o kela a me keia makaainaoa aioha alii, e lohe i ka haiolelo a ke Aln ka Moi KoUkaua 00 Kana m;sioua aka nei i A'ner ka Huipuia, ko kakoa makaioaka a hoalaaoa kokoke loa. Mamua ae o ka hora I*2 awakei, aa korno nui ae Una kaiuk* o keU a tne keia ano, a ua hojuoh>jU nnluna a maUlo o ka Uale. Ua oui ka i korao ae, roai ka p-/c oluua a i l*!o 1 >», ua hele oloko a lehao i ka piha iauoa ole. l'd kapiiiia he *ahi kiekie mamua iho o k« awii, kahi hoi i hooki*w»leia oo ua Moi Kane a Wahioe, ka Hoollina AUi, a rne oa Kaikuahioe Alii eha, a i kokuluia hoi me oa ooho pulu. Mamua iho oka awai ilalo oko kahua, he mau ooho ua hookaawalela oo oa Kuhioa, na Kuhioa noi ooa Aina e mai, ka Adim3r4la, ame na alii moko o na aamoku kaaa e ku oei Aka, ua minamma makou i ka hoike aua aku, aole kekahi o oa luua kiekie o ua aupuni e i komo mji ma keia auaina nui. Ui kukulu pu ia oo boi, he eha mau kahih ; elua mamua o kahi e noho ai na ahi, ane elua mahope, ahe elua mau laaa piUu i kukuluia ina ka puka komo. OKi Mea llauuh ino J. Moanauli, oia no ka Peres tljna o keia U. Mal>lo ona ka hoomalu aua i kela auaioa kauaka nui. Ma ka hora 12 ponoi, hiki <o ii la na Aln na Moi kaoe a wahiue, Ka Mea Kitkie ke Keiki Alii W P Leleioh jku, Ka Mea Kiekie ke Alii K Keelikolani, Ku Mei K. ekie ke Alii Lilia K L)jioiuis, Ka Mea Kiekie ke Ahi Miriama L. Cl?£horn, Ka Mea Uanohauo Mrs. Pauahi H.hopa, a me ua kiiiie a na alii hope ekolu, i kaukuoia e na ukali oka Moi. Ika huakai alii i hiki ae ai ma ka puka komo, aa huouheuliene rnai la na Keiki Pulii Uhe i ke inele *• Kamehameha," alaila kome uku la na Moi niainua, a ona Alii pokii aku mahope me ka hele palua ana a pii iluua o kahi kahi kiekie, tue ka ukaliia e ua Kuluua oka Moi ioai ka puka komo mai. 1 k* hiki ana o oa Moi a ine na Alii iluna o kahi kiekie, ua ku like uo lakou, aole 1 Doho koke iho, oo ka mea, e kaukaulele aua no oa uiea kani a Mr. Berg~er, a pela do hoi ke ku hoomaikai ana o ke auaioa iluua mai ka wa i koino mai ai o ka huakai alii. Ika meha un i iho oke kupiuai aua o ua mea kaui, ua kaheaia aku o llev. II 11 Pareka e wehe i oa hana me ka pule. Mnhopo o ka amama ana o ka pule, oa himeniia ke mele " K nuua mai e ka Haku." A paaia, alaila, ua ku mai ka Moi a helu-

helu i kana lnioleK» no ka inoolelo o kona i kaaliale ana aku nei, oia keiu malulo iho : Ekolu ae oei mahiua piha mai ko kakou | haiawai pu nnn ma keia keena a hiki mai i i keia la. Iloko o ia uianawa, ua aneaue he elnoa kaukani milo i liolo ia ma ka moana, a he eono hoi mau kaukani milo i holoia ma ka aina, a e hiki ana i ka uini kaukani mile i alo ia iloko o na ino o ka moana a mo ka hauoki o oa kuahiwi. Oiai i ko'u pao ana ae uio ko'u mau ukali ma ka palena komohana o Amunka, oia hoi ke kulunakauhale o Kupalakiko, ua hookipa mai ko laila poe, mi na F<ipu a ma ua Maouwa, ma ke kipu aloha ana, a me ka hoike ana no hoi i na hunohano a pau o ke aupuui. U Gen. Scbofitld ka mea nana aku ma ka inoa o ke au- j puni. 0 Gen. Scbv GeKl, lauei oia i kamakahiki IS?3, i ke au la Lunalilo, aualauna pu mau». A i ko'u hiki aoa aku, ua puuae hana ko maaa launa hou aoa. 1 ka pae ana aka iuka o ka aina, ua hookipa ia makoa e Mr. Otis, oia ka Meia o ke kulauakauhale o Kapalakiko, i ukuli ia e na puali koa me na pila i kai huakai aku ai a hiki makou i ka holele. 0 na lilo o ko uiakou noho aoa ma ia kulauakanhale, oa ko laila poe no ia i hoola* wa. E hoike mai ana keia i ka hua maka mua o ke aloha o ka lahui kaoaka oia aiaa ia kakou nei. 11 o hookahi pule o ko'u noho ana malaila, a naue aku la makoa i ka huakai loihi, he 3,000 milo mi ke kaa ahi. Ma ka lokonoaikai o na luna kaa'hi olaila, ua haawi wale ia mai ia makoo, bo ekolu mau kaa'hi. He mau kaa oani launa ole. Ehiku la o ka lawe ana a ka kaa ahi ia makou, hiki aku la ma Wasinetooa. Ua hele mai na Kohioa Nui • hookipa aku ia makou, a m»Uila no hoi i hoikeiko hou ia nai ai na oihana hoohaoohano o ke aupuoi. Na koa a ni piU e ku huakai ana a hiki ako i ka hotele i hoomakaokauia -e ke aupuni oo makou. 1 ka oluolu koke ana'a o kuu omaimai na hele uu ao e ike i ka Perea deua, a ua hoo* kipa lokomaikai aku kela ia'a. Malaila ao i makaikai ai i na Halt Aopuoi, a me ka Hale Ahaolelo Kaa Kaoaw*i o ia Aopooi. Ua puaoa oiai ka Looa Hoomalo i ne huaolelo kuhohono o ke aloha ma ka hookipa aoa ia nakoa. O ne mea e pili ana i ke Kuikahi Panai* ka mea hoi a kakou i maoao ooi ai.

o« maik&i k» m>D%o ok» L«boi tmens ; Lon* Aopuoi o Aaienka, a aa koe v»le ao ; i d« Komia u* oa b*nt e pili oo la mes, a ! mi oa palap«U hope i lo«a mai nei ia*o, oa 1 kakao iooa ka Peres ; <koa K»Uni i oa Koi- : kahi 'lt, aua vaiho ia ihko i ka H*le o ka i Seoc-ta. I Ma i» koUoakauhale maieoa oo na la | ewalo, a holoako la m«kou i No loka. 1 ia kulsoatiftolit!c no hoi oi hookipa ia tn<»- : kou oe ka Uanohano nuii, a me ka lokoaiai-; kai laa ole oko latla poe. Ma ia wahi oa ooho m*kou ehiko la, nholo aku U i Nu-i belepeki, O kahi keia oaoa i hoouna ooi > oiai na oioko okf>boia ( ak<i i keia maaawa, ' ua hak kt »a oo ia waiini nui o ka aiU ma ia kulanakauhale. Ua hoo'<!pj uno hoi makoa me ka haoohano nai ma ia ku. 1 Uoakauh&le, na koa menapila, amena j hookipa ooa ano e ea. Ma Nu Hewena. j ua hele ako au e mnkaikai i ka Halepule o ' nioamo, me na kumu mua a kakou kshi o j hikou i poui iu'i. A hiki makou ikapo la ! ekahi o I.»uu>tri ma Busetona. Ui hoAipa : maikai ia m%k<>o me ka oluolu (unlaila, a ; ilaila oo hoi ao i haUwai pu ai mu Rev. , AneHana, ke kumu nui » hiki nidi ai maaoei ika m H 18/54. Ma keia kuUnakauhale ua heie aa ika pule ma ka Halepule Pari< Slreet, kahi a O.unoiu ma i haiulelo ai a; holo mai i Hiwaii nei. Ua hoolilo au i ko'u ' manawa maliila ma ka makaikai ana i ua kula kaikamahioe me na keikikane. Malaila aku a Loela, kahi haoa lole, 8 me Whlth'īrn, kahi hana wati, a me di ha» j le oihaoa luna o keli a me keia auo, a ma- i laila aku makou a ka U'aiiele Kaulaua o Niakuli, b liiki loa uku i Kikako.

Ma Kikako, ua luaoa makou no na U eha, au» maikai no ka hookipa ana mai a ko Uila poe >a in ikou. Ua makaikai makou ina mea kupaianuha oia kulauakauhale. O knhi i puu ai i ke ahi a kakou i lohe mai ui niamun, ua ptia i oii hale hou. Me ka lukiwawe loa, e hoo.niopopo kakou ika nui oka waiwai oia kulauakauhale. Iloko oua makahiki pokole loa aole i oi aku inaniua o elim *, ua paa hou kabi i pau i ke ahi me ua lule kalepa nui.

Muluila aku mukou hiki i Sana Li)isa.| Malaila no hoi makou i hookipa olu-'lu ia ! aku ai, a uaulaila au i launa ai rae ke KeneU kaulana o Geo. Sherman. Ua piha uo hoi keia kulanakauh.ile i ka waiwai, mai • ua hale bana hao, na hale hana dala a me i ka nuoahu. Ma JttiVrson City, aa.hookipa ia makou e na llale Ahaolelo o ia Mokuaino, a molaila aku a Omaha. Ma Omaha, ua hookipa ia makou e ka poe Ilui Malu o makou, me ka ihiihi a me ka hanohaoo nui. He po hookahi malaila, a hoi mai i Kalepooi, a mailaila i huli hoi loa mai oo nei malunao ka moku ntanu«a Pensacola. Aole au i hele e makoikai i ka Uale Hoike Makoliiki Nui o Amenka i kukuluia ma Phitadelphia no ka makahiki 1876, o ka luki ana oia Aupuni i ka hookuhi haneri uia. kahiki o kona noho aupuni ana; aka, ua aie au i ka lokomaikaio Colooel Foruey oluua o ka manuwa Amenka Penaieola, i ke kii 0 ua hale 'ia. Maloko o keia hale ua hoo> kaawale ia he keena no na aupuni a pau o ka honua nei, ao Hawaii kekahi i koiuo. lle keena kekahi i hookaawale ia non;i. Oiai, ua hooili oo kakou i kekuhi mau mea ulu o ko kakou aupuui i ka hoike ma, kahiki ma Pelekane, Fnrani, a me Ausetu ria, aka, aole nae he mahuahoa, a o ka manawa keia e hooikaika ai kakou, o kela a me keia e hookupu ai oo keia hana nui, i ike ia na mea uiu o ko kakou aupuui, a loi aa malaila kekahi kumu waiwai kalepa lue ua aupuni uui o ka honua. Ua piha ko kakou mnu kuahiwi a me na kualono i oa laau o kela ano keia ano, a o kela opala keia opala laau a me na lau oa. helehele, na niea kahiko, ua kokua wale no la i na hana akeiLe akamai o keia keucturia. Ua aie nui uo hoi au i ka lokomaikai o ua kanaka o ke Auponi o Amenka, i hooaoho mai ai i poe nana e kokua ia'u i ka hele aua oia ka'u huakai; oia hoi o C »l. \Vherry, ho ukali no Gen. Selu tield; Lieui. Comma> nder U. S. N.; Captain Temp'e, U. S. N.; Lieut. Totten, U. S. N.; Lieot. Palmer, U. S. A.; Lieut. Palmer, U. S. N.; Leut, Hooker, a me Lieut. &mery, U. S. N. Iloko o keia huakai helepuui aaa, ua aie kakou i ke Aupuni o Amenka a me kooa Lahui Kaoaka no na lokomaikai oiuolu a pau a lakou i hoike mai ai ia'a ma o oukou la. £ hoiko ana no hoi i ka ooho laana ] maikai aoa o ko kakou wahi Aupuni uuku oei, me ia Aopuni nui a. ikaika, be maka* maka oiaio no kakoa. Ma ko*u hoomaopopo aoa i ke koniu wai, wai nui o ia Aupuni, oa. puka mai no ia mai j ka noho'ua palaaalelo oileokooa Lahui Kaoaka. E liaua ana ma ka po a me ke ao. O ka mahiai, a me na mea haoalima, oia j na kumu waiwai o na Aupuni nui i ike ia mai kinohi mai o ka ooho Aupuoi aoa ona Aupuoi e a i keia w«. Ma keia mau kumu uui kakoo e hooikaika li, i hiki ai ia kakou ke ume mai i oa oihaoa kalepa o na aina e a komo i ko kakou nao awa, a mai ko kakou mau awa aku nei oa waiwai o ko kakoo Aupuui. Ke nana'e kakou i heipe, a heomaoao ae mo ka ike ana i na hoapaUleha aoa i ka ikaika o ke kino me na lima, e hoomaopo» pe aoa no kakoa, oia 10 kekahi • oa ko«a 1 naoa e loiiai nei i ko kakou lahoi. O ka

pa!»!j jle!o oia oo ke k«tou o«oa e wehe ae i ka ipaka e haole ai ke kioo o ke kaoaka iloko o oa paolehia iua aoi, a e h'X)aumioo ai hoi i ke ola o ka Uhui A ke aUwa'e knkou i bope, he kow* loih», he a»*«e Dui a akea, mawaeoa oko kakoa kulaoi i ko ke au o K«oifb*meba 1., oka poe i pAū ako nei a hi«i mai ī keia ao. Ua b*.op<;cnJifeai ia mai ko kakoa koUoa, ma ko kakoa ku aoa i waeoa kouu ok* Moana Pakipika, aaa loaa na aUnoi ku. pooe kahi e hiki ai ke hoolala iko kakoo maa w«iwai kalepa. 0 Kalepooi ma ka Hikma, o ma ke Komohaoa, o Kile «•» ka lieuīu, a o lapaua ame Kiua ma ka Akau. O keia maa aupuni a pau ke lulo nei ioiua, a o kakou hoi, ua hi&i ule ke kupaa i ke kuUi na hookahi. Me makoo i holo pu mai nei malana o ka moku o Cuh»nel ste»r.bergcr, he Kom aina i hookehu ia e ke Aupuni o A:i»e rika ike Anpuui o Saoio4. Ua hooMo keia Al>i Koa i ke kau uui ana o kona alu. h« m iluna o keU Uhui kioana ano kupi* lanaha, ahe niki ia k-tk >u ke kapi'nu he kuko hookuhi mo kakou. Ke hoomika m*i oei oa aupaui nui e lioj naopopo pjno i oa waiwai kalepa o ka Moaoa Pakipika, a oa komo kakou iloko oke ala hou, a he mea haaheo la kakou ke hoominao ae i o i hana akahai a ke Aupuui o Aruer:ka ma Samoa. NolaiU, e ooho kakou iui o kakou iho, aka, e oni aku nie un ia, i h>ki ai i ni au. pum nui i Uuui a i hooin ikamak* mti la kakou ke hii ae, a pu«li anu, ine ka hooi i iho ia oe e Hawaii ua kupouo kou noao ani iwnena ona ohaua ood aupani kuokoa o ka honua ! Pau ka haiilelo, alaila, ua ineleia ke " Mele Lahui Uawaii " a Lilia Kamaiaeha i haku ai. Malupe o keia, ui heluheluia mii kei» mau olelo liouholo malilo ilio, —;ia Mr. A Kalanli ma ka olelo U.iwaii, a na ka Hon. LI M Wmi ma ka olelo haole. Hooh iLoia: —E haawiia na manao alo. ha oka Lihui Ilawaii i ko kakou Moi i aloha nui ia, Kalaknua, uo Kana huakai i ka Aina o Amerika Ilmpuia, a ino na manao mahilo i lo*ia mai ia Hawiii nei m»i ia Lihui mai mamuli O ia. Hooiioi.oia:—l£ haawiia na manao mahalo oka Lahui Hawaii i ke Aupuni a me ka Lahui o Ainerika Huipaia no na hookipa maikai a lakou i palula mai ai i ko kakou Moi, ano k» hauwi oluolu ana inni hoi i kekahi ooi moku kaua oia ain», e lawe aku a e h iihoi mai laia, m u Kapalakiko mai. Hooholoia: —E paiia a hoolahaia keU mau olelo hooholo maloko ou* nupepa Hawaii a me Enelani, aa hoounaia aku i hookahi kope o ia niau olelo i ke auponi o Amei'ika ma o kona Kuhiua noho la inaanei. Mahope o ka poipai ana o na lima a nie ka hehihehi nna o na wawoe, ua hookuuia ke anaioa me ka pule hookuu a Rvi 11. H. Pareka.