Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 9, 27 February 1875 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kaonohi Kai |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
I NA KUMU KULA AUPUNI O HONOLULU. – Oiai, aohe paha e makaukau ana ke Keena hana o ka Papa Hoonaauao, ma Aliiolani Hale, no ka lawelawe ana i ka hana oihana i ka Poaono, la 27 o keia malama o Feberuari, nolaila, ua hoopaneeia ke kikoo dala ana o na kumu kula a keia Poaono, oia ka la 8 o Maraki.
Ke kauoha pu ia aku nei na kumu kula, e hoomakaukau koke mai i na Papa Helu Inoa o na makua, a kahu paha o na keiki e hele nei i na Kula Aupuni, i kulike ai me ke kanawai no ke koho ana i ka HOA EKOLU o ka Papa Kula Apana.
W. JAS. KAMIKA.
Lunakula o Honolulu
Feberuari 23, 1873.
691
Ike Alii ma Hale Alii Iolani.
Ma ka hora 11 o ka la 18 aku nei i hala, ua haawiia aku ia Ka Mea Hanohano H. A. Peirce, ko Amerika Huipuia Kuhina Noho, a me Adimarala Jno. J. Almy, ke Alii Nui o na Aumoku Kaua Amerika ma ka Pakipika Akau; a me Kapena Gherardi, o ka moku Adimarala Pensacola; a me Kapena E. S. Skerrett o ka Portsmouth; a me Kapena H. Erben o ke Tuscarora, me ka hoikeike pu ia ana mai o keia mau Aliimoku malalo iho:
W. J. Lambdin, U. S. N., Fleet Engineer.
J. M. Browne, U. S. N., Medical Inspector and Fleet Surgeon.
T. T. Caswell, U. S. N., Fleet Paymaster.
T. B. M. Mason, U. S. N., Flag Lieutenant.
J. Forney, U. S. N., Brevet Lieut. Col. Marines.
F. H. D. Dee, U. S. N., Admiral's Secretary.
E. N. Whitehouse, U. S. N., Paymaster.
W. G. Farewell, U. S. N., Passed Asst. Surgeon.
T. A. Lyons, R. E. Impey, C. C. Todd, U. S. N., Lieutenants.
C. Andrade, J. H. Harmony, U. S. N., Passed Asst. Engineers.
C. A Schetky, U. S. N., Lieutenant.
J. G. Hobbs, U. S. N., Passed Asst. Paymaster.
E. K. Moore, U. S. N., Lieutenant.
B. F. Fickborne, U. S. N., Master.
G. T. Bates, U. S. Marine.
C. W. jarboe, U. S. N., Lieutenant.
Lewis Clark, U. S. N., Lieutenant Commander.
W. A. McClurg, U. S. N., Asst. Surgoen.
R. H. McClean, C. R. Miles, W. Alderdice, C. B. Moore, U. S. N., Midshipmen.
E. J. Dorn, U. S. N., Midshipman on Admiral Almy's Staff.
Ua hoikeike pu ia mai hoi ma keia ike alii ana, o E. C. Doran, ka Puuku o Amerika ma keia awa, Col. A. B. Steinberger, ko Amerika Huipuia Komisina no Samoa. Oiai, ua holo like mai ke Kuhina noho oa me ka Adimarala a me ka Moi maluna o ka hookahi mai Kapalakiko mai, nolai- ua manaoia he mea ole na kukai olelo ma keia anaina.
Ma ka hora 12 1/2 auina la, ua haawi aku ka Moi i ainaina ike alii, ia Mons. Ballieu, ke Komisina Farani ma Hawaii nei, ka mea i apo aloha aku i ka Moi me na huaolelo hoomaikai malalo iho:
E ka Moi ― He ekolu aenei malama i hala mahope iho o ka haalele ana i Kou Aupuni, me ka waiho iho i ka malama ana o ke aupuni malalo o Kou Kaikaina Kahu Aupuni; a ua ike oe, ua waihoia ka noho ana Kahu iloko o na lima maikai; a o na kalokalo keia a na mea a pau, ua hahai aku no ia mahope o Kau Huakai.
O ia mau kalokalo ana, ua ae maikaiia mai no ia, a o ka poe i noi io, aohe a lakou mea e ae e mahalo aku ai, o ke Akua wale no.
E ae mai oe i ko'u haawi ana aku i na hoomaikai a'u, a me ko ko'u aina ma keia wa maikai a o kou hoi ana mai nei, e hooia aku ia oe, ina wa a pau au e makemake ai e hele makaikai Farani, o Farani ma o kona aupuni a me ka Lahui la, e apo aloha mai no lakou ia oe ma ke ano Moi, no ka mea a lakou i hookipa aloha a manao maikai e ai mamua.
Ua oluolu i ke Alii ka Moi ka pane ana aku penei:
Ke mahalo aku nei au ia oe e Mons. Ballieu, no kou hoomaikai ana mai i ko'u hoi ola ana mai. Ua oluolu loa au i ka hooko ia ana o na manaolana a'u i lia ai ma ke kulana holomua o ko Ko'u Kaikaina noho Kahu Aupuni ana no ka aina nei, aole hoi i hookuiheia.
Ina e loaa ana ia'u he wa, a'u e hilinai nei e hiki mai e makaikai ai ia Farani, alaila, e loaa ana he wa oluolu; a ke manao paa nei au, e ike no au i na hookipa oluolu e paholaia mai ana au e hooia mai nei.
Ma ka hora 1, ua ike aku ke Alii ka Moi i ka Poai o na Kanikela, oia keia:
F. A. Schaefer, Kanikela Italia; A. J. Cartwright, Kanikela o Peru; T. H. Davies, Hope Kanikela Beritania; J. C. Glade, Kanikela no Suedena a me Norewai, Kokua Kanikela Imeperiala o Geremania; C. S. Bartow, Kanikela o ka Ripubalika o Kile; H. R. Macfarlane, Kokua Kanikela no Denemaka; J. Scott, Kanikela Amerika Huipuia; J. W. Pfluger, Hope Kanikela no Rusia; W. H. Peebles, Hope Kanikela Amerika; Ed Hoffmann, kanikela Auseturia-Hunegari; F. Banning, Kanikela Belegiuma a me Netherland.
Ma ka inoa o ka puali Kanikela, ua heluheluia mai o Mr. Schaefer i keia olelo malalo iho:
E ka Moi ― I ka hookokoke ana mai nei o ka Puali Kanikela ma ke alo Ou e ka Moi, ua makemake lakou e hoike aku i ko lakou mau hoomaikai ana ma o Kou hoi oluolu ana mai e ka Moi i kou aupuni a lahui.
Ua lohe mai makou me ka oluolu, ua nui ka olioli i loaa mai ia Oe e ka Moi ma ka huakai makaikai i ka Lahui Nui, nana i apo mai ia Oe e ka Moi me na hookipa oi kelakela.
A ke hilinai makou, e ko Hawaii pomaikai o keia mua aku e hoomanaoia no ia no ka manao maikai Au e hoikeike nei ma na pono launa a kalepa ana o Kou lahui.
No keia, ua oluolu i ke Alii ka Moi ka pane ana aku penei:
E NA KEONIMANA O KA PUALI KANIKELA: ― He mea oluolu nui ia'u ke loaa ana mai a oukou mai o na hoomaikai, ka poe e noho poo nei maanei, no na lahui he lehulehu a ma ne pomaikai he nui, ma o ko'u hoi ana mai i ko'u aupuni. Ua pono ka oukou i olelo mai nei, ua olioli loa ia au ma ka'u huakai makaikai i kela lahui nui a me na hookipa makamae i paholaia mai ia'u. Ua pololei no hoi kela olelo ma ka'u huakai i Amerika e mahuahua mai ai ka launa a me na pomaikai kalepa o ko'u lahui, a me ka holomua o ke aupuni Hawaii, a ma ona la e pomaikai ai na aina a me na kalepa pakahi o na aina a oukou e noho Kanikela nei.
Ua ukaliia ka Moi ma keia ike alii ana e Ka Mea Kiekie Ke Alii W. P. Leleiohoku, Ka Mea Kiekie C. Kanaina, Na Mea Kiekie na Kuhina W. L. Green, W. L. Moehonua, J. S. Walker, R. H. Stanley; J. O. Dominis Kiaaina o Oahu; J. M. Kapena Kiaaina o Maui; P. Kanoa Kiaaina o Kauai; na alii C. R. Bihopa, A. S. Cleghorn, S. G. Wilder a me J. Moanauli; Mekia E. H. Boyd ko ka Moi Puuku. Na ukali o ka Moi e Hoffman, C. H. Judd a me Mekia H. Prendergast.
He mau Palapala Pili Aupuni.
Keena o ko na Aina e
Honolulu, Feb. 15, 1875
I ka Rear Adimarala Almy, e noho Alii ana maluna o na Aumoku Kaua o Amerika Hui ma ka Pakipika Akau,
Aloha: ― Ma ke kauoha a ke Alii ka Moi, ua loaa mai ia'u ka hanohano o ke kakau ana aku ia oe i keia leta, no ke kumu oia ko ka Moi hoihoi ana aku i kona aloha nui a mahalo no na hookipa oluolu i paholaia aku iaia a me kona mau ukali oiai lakou he mau eemoku maluna o ka Pensacola, a pela hoi i na alii moku, a no ia mea i hooluolu loa ia ai ka Moi ma ke alanui hoholo moana mai Kapalakiko mai. Ua makemake pu mai no hoi ka Moi, e haawi aku i kona aloha ia oe, a me kou mau alii moku, no ka hoohanohano a lakou i haawi mai ai ma ka la 12 o Feberuari i hala, no ka hoomanao ana i ka la i kohoia ai oia ma ke Kalaunu o Hawaii i ka la 12 o Feberuari, 1874 i hala, a ua hoomanao pu mai oia iloko ona iho i ka nui o ka aie o keia aupuni ma ia wa, i ka eleu hikiwawe ana mai o na moku kaua Amerika a me na mana hoaloha e ae, a me ka maluhia i loaa iloko o ka makahiki mahope o kona kaawale ana aku mai kona aupuni, me ka hilinai i ka maluhia iloko o na lima o kona lahui a me ke aupuni, malalo o ka noho Kahu o kona Kaikaina William Pitt Leleiohoku.
Owau iho no Kau kauwa hoolohe,
W. L. Green.
Mahele Moku Kaua Pakipika Akau,
U. S. Flag Ship "Pensacola."
Honolulu, H. I. Feb. 19, 1875.
IA HIS EX. W. L. GREEN,
Ko ka Moi Kuhina o Ko na Aina e.
Aloha: ― Ua loaa mai ia'u ke hanohano o ka hoike ana aku i ka loaa ana mai o kau leta o ka la 15 iho nei, e haawi mai ana i ke aloha o ke Alii ka Moi, no ka mea ana i manao ai he hookipa oluolu i paholaia aku Iaia a me kona mau ukali e a'u, oiai ka Moi he malihini hanohano maluna o ka moku, ma ke ala holo moana mawaena o Kapalakiko ame Honolulu.
He mea e hauoli ai no'u a me na aliimoku, ka lohe ana ua hana oluolu loa ia ka Moi, e like me ka hiki ke hapai aku oiai ka wa e holo mai ana maluna o ka Pensacola, no ka mea, aohe wale no ka hoounaunaia aku, aka, no ka oluolu maoli wale mai no kekahi o na aliimoku e hana e like me ka hiki i ko lakou mana e malama, oiai he malihini hanohano ia maluna o ka moku.
Ma ka aoao o Amerika Huipuia a me kona mau luna aupuni, ke mau nei no na manao hoaloha a makamaka no na mokupuni o Hawaii nei, a me ko lakou holomua a me ka poe epaa ana i na kaula kaohi o ke aupuni.
No ka manao o ke kohoia ana o ke Alii ka Moi Kalakaua i Moi, ua kupono ia no ka lahui a me ka pomaikai o Hawaii nei, aohe mea e ae a makou i manao ai o ka hoomanao wale no i ka puni ana o kona makahiki mua, aka, ua mamao loa nae ma ka moana, au i oluolu ai i ka hoike ana mai nei.
E oluolu oe e haawi aku i ke aloha a me ka hoomaikai kiekie o'u, ke Kapena a me na aliimoku o ka Pensacola, me ke kalokalo pu aku e loihi a e holomua kona noho alii ana.
Kau kauwa hooloha,
John J. ALMY.
Keena o ko na Aina e,
Honolulu, Feb 17, 1875.
HIS EX. H. A. PEIRCE,
Kuhina Noho Amerika:
Aloha oe: ― Ua loaa mai ia'u ka hanohano o ka hoouna leta ana aku ia oe, ma ke kauoha a ka Moi, e hoike aku ma ou la, a i ka Peresidena o Amerika Huipuia, i ko ka Moi aloha oiaio, no na hookipa makamae o Amerika, a no ka waiho ana mai hoi malalo o ko ka Moi makemake, no ka hoi ana mai i kona aupuni, i ka moku kaua nui nani ka "Pensacola."
Aole loa e hoopoina ana ka Moi i na haawina lokomaikai a ke aupuni a me ka lahui o Amerika Huipuia, i apo alohe mai ai iaia; a o kana huakai makaikai aku nei ilaila, e lilo ana ia he mea hoomanao mau nana, oia ka wa oluolu a hauoli loa o kona ola ana.
Ke hilinai nei no hoi ka Moi mawaho ae o na oluolu a me na hauoli o ia huakai aku nei, e hoopaa loa ia ka noho ana hoaloha i kukulu paa ia mawaena o na aina elua, me ke alakai e hookokoke loa ia ka launa kalepa ana mawaena o laua, oia auanei ka mea e holomua ai na loaa o keia aupuni, a ma ia wa hookahi, e hoopomaikaiia auanei ke kalepa o ko na aina e.
Kau kauwa hoolohe,
W. L. GREEN.
Keena o ko na Aina e,
Honolulu, Feb. 17, 1875.
HIS EX. H. A. PEIRCE,
Ko Amerika Kuhina Noho;
Aloha: ― Me ka oluolu e hoouna aku nei i keia palapala ia oe e ka Mea Kiekie, no ka haawi ana aku i ke aloha oiaio o ka Moi a me ko keia aupuni, no kou ukali ana aku aku, kukakuka, a me na kokua hoopomai- i loaa iaia oiai oia e makaikai ana ia Amerika Huipuia. Oiai aole no paha oe e haohao ana, aole wale ka huakai a ka Moi i hele aku nei i Amerika no ka makaikai wale no, e komo kino ai iloko o ke anu kuhohonu o ka hooilo mawaena aku o Amerika Akau, aka me ka manao kekahi e hoolaulea i ka noho ana hoaloha me ka lahui nui a mana, ko kakou mau makamaka kokoke, a malia ma ia hana ana e pomaikai ai kona aupuni a me ka lahui. Ua anoi ka Moi, ua hookiekieia ko Hawaii inoa iloko o kou noonoo ma kou mohai ana e ukali aku iaia, a nolaila, ua aie mau ka Moi, kona aupuni a me ka Lahui ia oe.
Kau Kauwa Hoolohe, W. L. GREEN.
Keena Kuhina Noho o Amerika H.
Honolulu, Feberuari 20, 1875.
HIS EX. W. L. GREEN,
Ko ka Moi Kuhina o na Aina e;
Aloha oe: ― Ua loaa mai ia'u ka hanohano o ka hoike ana aku i ka loaa ana mai o kau palapala o ka la 17 iho nei, e pahola mai ana, maloko aku o keia Keena, i ka peresidena o Amerika Huipuia, i ko ka Moi aloha oiaio, no na hookipa makamae a oluolu i paholaia mai iaia ma kana huakai makaikai aku nei i Amerika, a no ka hana aloha a ko'u aupuni i ka hoihoi ana i ka Moi i kona aupuni maluna o ka moku kaua Amerika Huipuia "Pensalola," a malaila, ua oluolu oe e hoike hou mai, ke hilinai nei ka Moi, o kana huakai aku nei e Amerika, he mea ia e hoopaa loa ia ai ka noho ana hoaloha e pae nei mawaena o na aina; a ma ia hana ana e kauoia ai ka launa kalepa ana o na aina elua a kokoke, a oia auanei ka mea e hooholo mua ia ai ua loaa o keia Pae Aina, a ma ia wa hookahi e pomaikai ai ke kalepa o Amerika Huipuia.
O keia mau manao hanohano au e Mr. Kuhina i waiho mai nei, ua mahalo e kukai like ia no ia e ke aupuni a me ka Lahui e Amerika Huipuia; a ke hoike aku nei au, e hoouna aku ana au i kope o keia palapala ma ka wa mua e loaa ai ia'u, i ke Kuhina Nui o Amerika, i lohe ai ka Peresidena.
Kau kauwa Hoolohe,
HENRY A. PEIRCE,
Kuhina Noho o Amerika Hui.
KE HOIKEIA aku nei na mea a pau, i keia la, ua hookohuia aku o Mr. B. W. Mii, i Luna Pa Aupuni no ka Apana o Kohala Hema, mokupuni o Hawaii.
S. KIPI, Kiaaina o Hawaii.
Keena Kiaaina, Hilo, Hawaii, Feb 18, 1875. 691
Halawai Makaainana o Lahaina.
Hale Hookolokolo ma Lahaina, Feb 20. Halawai kekahi hapa o na makaainana o aka Apana o lahaina, ma ka Rumi Hookolokolo. Kohoia o Hon. L. Aholo i Luna Hoomalu, a o B. W. Kawainui i Kakauolelo.
Ma ke noi a S. W. Nailiili, ua hoakaka mai ka Luna Hoomalu i ke ano o keia halawai, a oia iho keia:
"Ua kaheaia aku nei oukou e akoakoa mai no ka noonoo ana a kuka pu i kekahi mau manao e waiho aku ai ko kakou Moi, mahope iho o kona pae ola ana mai, mai kana huakai i Amerika.
Ma ke noi, ua kohoia o Hon. Fornander, H. Dickenson Esq., D Kamaiopili, Kahaulelio a me S W Nailiili, i Komite, e waiho aku ai i ka palapala mahalo a ko Lahaina.
Noi mai o D Kamaiopili, e hoounaia aku keia palapala e ke Komite, a na ke Kiaaina o Maui ma Honolulu, e waiho aku i ka Moi. Hooholoia,
Noi mai o D Kahaulelio, e hoouna aku ke Kakauolelo o keia Halawai, i ka moolelo o keia Halawai i ka nupepa Kuokoa. Hooholoia. Hoopanee ka halawai.
B. W. Kawainui,
Kakauolelo.
E ka Makua ka Moi
Ilihia KALAKAUA:
Me ka Aloha nui: ― O makou o na Komite i koho ponoia e na makaainana o ka Apana o Lahaina nei, ke waiho haahaa aku nei i ke kanaenae aloha imua Ou, no Kau huakai hele imi hoopomaikai no Kou lahui.
Ke hoomaikai pu nei i ke Akua Mana Loa ma ka lani, i ke kokua, kiai a malama ana ia Oe ma ke ala malihini.
Ke hooho aloha piha nei i ka lono ana mai, ua hoi mai Oe i Kou one hanau.
E ola ka Moi a ka puaneane!
ABR. FORNANDER,
HENRY DICKENSON,
DAVID KAMAIOPILI,
DANIEL KAHAULELIO
S. W. NAILIILI.
Lahaina, Feb. 20, 1875.
MAWAENA O na Elepani keokeo hoomaunauna dala o ke aupuni o Amerika Hui, oia no ka Hale Pai Palapala Aupuni. O kona lilo i ka makahiki i hala, ua hiki aku i ka $1,757,769.
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, FEBERUARI 27, 1875
AOLE E HIKI ia makou ke hoohala ae i ka mahalo ana aku i ka hiehie a me ka maemae o na helehelena o ka Moiwahine KAPIOLANI i kela Poaono aku nei i hala, Iaia e noho mai ana iluna o kahi kiekie. Hookahi kaao o na mea a pau i ike iaia ia la, o ka mahalo. A oiai, o kana haawina i ao mai la, no kona noho maluhia a hala ole no ia, nolaila, he pono i na wahine e hahai aku i kana mau alakai ana.
O KA HAIOLELO a ke Alii ka Moi i heluhelu ai i kela Poaono aku nei i hala imua o ke anaina nui hewahewa ma Kawaiahao, ua hooloheia no ia e ka lehulehu ma ke makemake nui. O ke ano nui, oia he moolelo pokole no kana huakai makaikai ia Amerika Huipuia. A oiai, o ka haiolelo na haku ponoi ia no ia e ka noonoo alii, a me ka heluhelu ana ma na olelo elua, nolaila, he pono e haawiia ka mahalo nona, no kona hoolawa like ana, e lohe kona mau makaainana waihooluu like ole. E loaa no ka haiolelo a me ka moolelo holookoa o na hana o ka Poaono i hala, ma ka aoao elua o ka pepa o keia la.
O GENERALA Morgan L Smith, ke Kanikela Amerika no ke awa o Honolulu nei i kekahi wa i hala, ua make aku la ia ma ka Hotele o Tela ma ke kulanakauhale o Ierese, i ke kanalima o kona mau makahiki. Ua hoikeia mai kekahi wahi moolelo nona, oiai ma ka wa i haawi pio mai ke kulanakauhale o Atelanata, ma Gereg@ra, ua olelo o Generala Keremana nona penei:
"Oia ke kanaka wiwo ole iloko o na kaua ana a'u i ike ai.' A ua olelo hoi kekahi Kenela kipi o ka Hema i ka wa kaua huliamahi iho nei o Amerika, nona a me kona mahele koa. "Ua kaua lakou e like me na debalo, a aohe i ikeia ko lakou wa i hee ai."
O DON ALFONSO, ka moi hou o Sepania, he keiki opiopio wale no ia nona na makahiki he umikumamahiku. A o kona makuahine, oia no ka Moiwahine Isabella i hookukeia ai e ka lahui o Sepania i ka 1870; a o kona kaikunane hanauna no. O keia ohana alii o Isabella ma, he poe alii kaulana ole i ka manao o na kanaka o Sepania no na kumu elua. Ka mua, he ohana alii keia ma ka aoao wahine mai, a ma ke kanawai o Sepania, ua hooleia ka mana o na aliiwahine mai ka lalani wahine mai, aole e noho alii ma Sepania. O ka lua, he ao omamalu o ka ekaeka maluna o ka makuakane. Nolaila makemake ole ia ai keia ohana alii, a akahi no a pii iki ae la. O ka loihi o kona noho alii ana, aohe mea i ike.
NUI LOA KA HAUWALAAU o na nupepa o Amerika Huipuia no kekahi mau kumu nui elua. Ka mua: no ka lawe o na luna Ahaolelo i ka uku kipe i ka imi ana iho nei a ka Ahahui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika e loaa ona kokua mai ke aupuni mai no ka lawe leta ana a mawaena o Kaleponi, Kina ame Iapana. Ke kuekaaia nei ka Peresidena o ua Ahahui Hooholo Mokuahi la, a ke pupuai mai nei hoi na lono, ua hooliloia aku na dala he $750,000 i ke kipe ana i kekahi mau luna ahaolelo, i na nupepa, i na mea kakau nupepa, i ka poe hooikaika maloko a mawaho o ka Hale Ahaolelo, a me na mea ano like. Kai no paha he poe hoopono loa hoi ka haole, oia ino loa aku no ka hoi ia.
O ka lua. Ke hoinoinoia nei ka Peresidena no ke komo ana o na koa aupuni malalo o Generala Seridana maloko o ka Hale Ahaolelo o Nu Oliana i ka la 4 iho nei o Ianuari i hala, a kipaku aku la me ka lima ikaika o ka pu, i kekahi mau luna makaainana, ka poe no lakou ka mana oi ae o ka mana kiekie maluna o ko lakou. Eia ke kumu, he wa loihi aenei ke aumeume ana ma Louisiana no ka mea mana e lilo i mau luna aupuni, a i ka puka ana o kekahi aoaoa, ua hoopaapaa kekahi aoao a hoole i ka mana ole. Mailaila nai ka pii liilii ana i nui loa i keia wa. No ka maluhia ole ma ia wahi, ua hoounaia na koa aupuni ponoi malalo o General Seridana; a mahope o kana huli ana i na kumu, ua hoike aku oia i ka Peresidena me kana mau kuhikuhi pu aku. Ua kauohaia oia e hana me ka ike i ka mea pono, aka no keia mea, ke nali mai nei na nupepa ia Kalani he lima ikaika.
LA HANAU O KANALOAAHOKANA ― E haohao ana paha kekahi hapa o ko makou poe heluhelu i kela inoa maluna'e: oia no ka inoa a Hawaii i kapa aku ai ia Wasinetona ka peresidena mua o Amerika Hui. Ma ka Poakahi nei, ua malama ae na moku kaua Amerika a pau ma ke awa nei, ma ke kau ana i na hae mai ka hoa olelo o ka ale, (Ihu) a hoohuelo wale aku ihope, a ma ke awakea ana, ua kipu aloha mai la, me ka panai ana mai a na hakalalu o Puowaina, no ka hoohanohano ana aku i ka la hanau o ko Amerika Hui nai aupuni, a o ka mea hoi i kapaia, "Ka mua ma ke kaua―ka mua ma ke kuikahi," a pela'ku.
Ke Ao Omamalu Kaua ma Europa.
MAI ka hoomaka ana o keia makahiki, ua nui ka haohao o na kilo aupuni kaulana o ke ao nei, i ka ike aku i ka hoomakaukau kaua nui ma Europa. Ke ike nei lakou ia Farani, ke hoopapau loa nei kona mau lua dala no ka mea hookahi, oia ke kukulu ana i puali kaua nui, i lako a makaukau i na mea kaua o keia wa noeau nui wale. Ke manao nei kekahi poe, aole keia hoomakaukau no ka pale wale aku no oiai, ua akaka na maloeloe ko Farani ku ana i keia wa. Ke hoomakaukau iho nei no hoi o Geremania i na mea kaua, i ka oleloia mai, he hoomakaukau no kela enemi kahiko e moe nei, oia ka poe katolika me ko lakou manao e hoouka i kaua hoomana. O ka papa kuhikuhi o keia hoomakaukau kaua, i mea e lawe mai ai i wahi kumu e enemi ai o Rusia laua o Geremania no na hoolala kuikahi mawaena o Farani laua o Rusia. Ina e ae like ana o Rusia laua o Farani e hui laua, alaila, e hui koke auanei o Italia me Geremania e kue aku ia Farani laua o Rusia. Owai la auanei ka Auseturia aoao e komo ai e kokua. E hele kue aku ana ia Perusia, a oiai, o kona manao a me na pomaikai aia ma ia aoao, aka, e kokua ana ia ma ka aoao ikaika nana e ulupa ia Geremania a mahele liilii ia.
I ka makaikai ana i keia mau haupu hookeke, ua lilo na hoomakaukau a na mana nui o Europa i mea e nana ponoia ai. Ke hoike mai nei ka nupepa Geremania o ka Akau, ke ku makaukau nei ia me na koa 1,400,00. Aka mailoko mai nae o keia, aole paha i oi aku mamua o 800,00 o lakou i kupono no ke kahua kaua. O na koa Farani, ua hiki aku ka heluna i ka 1,100,100 aka mailoko mai o lako, he 635,00 wale no e oleloia mai nei ua kupono no ka hele ana i ke kahua. Ua hiki ia Auseturia ka lawe mai i 500,00 koa. Nolaila, ina e manao ana kakou e hui ana o Rusia me Farani, a komo pu aku paha o Auseturia, e hiki ana ka nui o ko lakou aoao i ka 1,935,00 kupono i ka hele i ke kahua kaua. Ma ka aoao o Geremania ua hiki iaia ke hele mai e halawai me na aupuni hui kue iaia me na koa he 1,600,00 no ke pale mai, aka, ina ia e makemake ana e komo loa aku iloko o kela ina, alaila ua hiki no ke lawe mai i 900,00 koa hou e hele aku e kue mawaho o kona mau palena. I keia Ianuari koke aku nei no i hala mamuli o ka helu pololei, ua akaka he 31,830 ka nui o na alii koa, 1,329,00 koa maoli, 2,700 mau pukuniahi lawe hele i ke kahua kaua, a he 820 mau pukuniahi nunui hoopuni aina. Mailoko mai o keia heluna nui o na koa Geremania, he 710,000 koa e komo mai ana iloko o ka laina iloko o eono pule e hoikeia aku ai ka lohe. Aohe i komo iloko o keia heluna na koa pualu i hoomaamaa ia iho nei e ke kanawai hou i hooholoia iho nei e ka Ahaolelo i ka la 21 o Ianuari i hala aku la. Ua kohoia no hoi ka nui o na koa Italia, aia ma ka 740,00 koa, mailoko o ia heluna, he 370,000 poe kupono no ke kaua ma na wahi hoouka kaua. Nolaila ma keia papa kuhikuhi, he wahi paewa uuku wale no ka like ole o na mana kaua o Europa e halawai ae ai ma ke kahua mokomoko kahi e haalulu ai na mea kaua a ka poe ikaika, a e uwo mai ai na pukuniahi ― e hauwalaau ai na lunakaua, e ike ole ai ke hoa i ka hoa, e nai mai ai ka poka i na ola makamae, a e inu ai na pahikaua i ke koko, a e holapu mai ai ke ahi i na kulanakauhale, na mahinaai, a me na aumoku; alaila he hopena kaumaha keia ke hookoia na koho wale ana a kekahi poe e aku nei e hiki io mai ua wa la.
PAPA HANOHANO O KE KUOKOA
Eia malalo iho ka nui o ka poe hou i komo mai nei malalo o ka "Papa Hanohano o ke Kuokoa," mamuli o ka hookaa palua ana mai i na Dala Elua no ka uku pepa o 1875:
B Willam, Honolulu, Oahu.
T Harison, " "
Pueaina " "
Kapepa, " "
Hairama, Alanui N. " "
Stone, Kaakopua " "
Kamoku, Kawaiahao " "
Moehao, Huina a Kale, "
Kahaikupuna, Maunakiekie "
Kamana, Waikiki-kai, "
W. H. NAILIPELAPELA.
Luna Lawe Kuokoa.
HE MOE UHANE. ― Eia ma Honolulu nei, ma ka apana o Kawaiahao, kekahi mea hou ano nui i ka lehulehu ke heluhelu iho. Moe iho la kekahi poe ma ka po a loaa iho la ka moe uhane a i ke ao ana ae, hele aku la a hai i na moe nei, a lakou i kekahi wahine i mea i ka wanana ana i ka moe, a olelo mai la ua wahine nei. He pomaikai nui na nou, a he mea na nou, a pela aku. Oia iho la ke ano o na hana ma kela apana, Eo'u mau makamaka e hoopau i kela hana lapuwale, na ke au o ka manawa e hoike mai i ke ano o kou kulana e Hawaii. Minamina no hoi makou i ka ike ana iho, eia iloko oia hana pegana ana kekahi mau keiki opiopio, a wahine opiopio hoi e hana ana ia mea lapuwale. Eia wale no ka pono, e hooikaika ma ka hana, aole ma ka moe uhane ana, oia ka mea e pono ai.
HOOLAHA HOOKOLOKOLO.
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apapa Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o WAAHILA (k.) no Makaka, Kau, Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a W H Reed, no ka pono o na mea i aie ia ai, e noi ana, e hoonohoia o J Kauhane i Lunahooponopono no ka waiwai o Waahila (k), no Makaka, Kau, Hawaii H P A i make. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalima, oia ka la 2@ o Maraki, M H 1875 ma ka hora 10 kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Hilo, oia ka la a ma kahi e kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
F S LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu H P A
Hilo Feb 10, 1875.
690 3ts @@@
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina, ma ka waiwai o Naiaailua Ragsdale (w), o Kukuau Hilo Hawaii i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Keo Puni, ka Lunahooponopono no ka waiwai o Naiaailua Ragsdale (w), no Kukuau, Hilo, Hawaii H P A i make, e noi ana, e hoaponoia kona moowaiwai, a e hookuu iaia mai ka oihana, a e hooholoia ka waiwai i na hooilina. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalima oia ka la 2@ o Maraki, M H 1875, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka ka hale hookolokolo ma Hilo, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
F S LYMAN,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A
Hilo, Feb 10, 1875
690 3ts @@@
Ma ka Waiwai o HUAI (k) no Kaakopua, Oahu i make. No ka mea, ma ka la @ o Feberuari 1875, ua waihoia mai imua o ka Aha, kekahi palapala i olelo ia, oia no ke kauoha hope loa o Huai k, o Kaakopua, mokupuni o Oahu, i make aku la a me ka palapala hoopii e noi ana, e hooiaioia keia palapala kauoha, a e hoopuka hoi ka palapala Luna Hooko, no D Kaletalii, ua waihoia mai e D. Kaletalii. Nolaila, ua kauohaia, o ka Poaono, oia ka la 27 o Maraki M H 1875, ma ka hale Hookolokolo ma Kapaau, Kohala Akau, Hawaii, oia ka la a me ka hora e hooiaioia ai ka palapala kauoha, a e hoolohe hoi no ka noi ana mai, a me ka poe a pau i pili, e kue ana ia palapala kauoha a me ka hoopuka ana i ka Palapala Luna Hooko.
CHAS. FREDRICK HART,
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu,
Kohala Akau, Hawaii, Feb 9, 1875.
690 3ts @@@
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KAAKOLE (k), no Honuaula Maui i make.
Ua heluheluia aua waihoia ka palapala noi a Paalua k. e noi ana, e hoaponoia kona moowaiwai, a e hooholoia na hooilina, a e hookuuia oia mai ka oihana Lunahooponopono Waiwai o ka waiwai o Kaakole k, no Honuaula Maui, H P A i make. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poalua, oia ka la 30 o Maraki 1875, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma Ulupalakua, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Feb @@, 1875.
690 3ts @@@
Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o EDMUND SAFFERY, no Honuaula, Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a William Saffery, e noi ana, e hooiaioia ka palapala kauoha hope loa a Edmund Saffery, no Honuaula Maui, H P A i make, nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau ke pili, o ka Poalua, oia ka la 30 o Maraki 1875, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma Ulupalakua, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahina, Feb 11, 1875
690 3ts 692
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii pae aina. Ma ka waiwai o HIKIAU k, no Hamakualoa Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Maunahina (w), e noi ana, e maheleia, a e hookaawaleia kona kuleana wahine kane make, iloko o ka waiwai o kana kane o Hikiau k, no Hamakualoa Maui, H P A i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 23 o Maraki 1875, ma hora 9 o kakahiaka, ma ka hale Hookolokolo ma Makawao, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Feb 11, 1875
690 3ts 692
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KUAMU, no Waikapu Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Ailoa w, e noi ana, e hooponoponoia ka waiwai o Kuamu k, no Waikapu Maui, H P A i make, a e hooholoia na hooilina. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 17 o Maraki 1875, ma ka hora 1 o ke ahiahi, ma ka hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Feb 11, 1875.
690 3ts 692
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka ka waiwai o KEPAA k, no Waikapu Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala a Henry Cornwell, e noi ana, e hoonohoia kekahi poe Commette, (poe Komisina) i mea mahele i ka waiwai paa o Kepaa k, no Waikapu Maui H P A i make aku nei mawaena o na hooilina. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kana a pau, ke pili o ka Poaha, oia ka la 13 o Maraki 1875, ma ka hora 9 o ka kakahiaka, ma ka ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Feb 11 1875.
690 3ts 692
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o HALE (k), no Lahaina Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Sarah Kahiki w, no Lahaina, e noi ana, e hooiaioia ka palapala kauoha hope loa a Hale k, no Lahaina Maui, H P A i make aku nei. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 10 o Maraki 1875, ma ka hora 10 o kakahiaka ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi a me na mea kue ke hoike ia.
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o KEKANAKA k, no Lahaina i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kalehua (w), no Lahaina, e noi ana, e hoonohoia i Lunahooponopono, a e hooholoia na hooilina o ka waiwai o Kekanaka k, no Lahaina, Maui H P A i make aku nei. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 10 o Maraki, 1875, ma ka hora 11 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Feb 11, 1875.
690 3ts 692
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apapa Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o ULANA w, no Waikapu Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kanihoaiai (k) a me na Noholoa k, no Wailuku, e noi ana, e hooholoia na hooilina o ka waiwai o Ulana w, no Waikapu Maui H P A i make aku nei. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 17 o Maraki, 1875, ma ka hora 9 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoike ia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Feb 11, 1875.
690 3ts 692
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka waiwai o ALAPA k, no Wailuku Maui i make.
Ua heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a Kekaua, e noi ana, e hoonohoia ia ia i Lunahooponopono no ka waiwai o Alapa k, no Waikapu Maui H P A i make aku nei. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poakolu, oia ka la 17 o Maraki, 1875, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H P A
Lahaina, Feb 11, 1875.
690 3ts 692
MA KE KEENA o ka Lunakanawai Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
No ka mea, ua hoopaneeia na hana a pau a ka Lunakanawai Kaapuni o Maui, i manao ai e hana ma Makawao, ma ka la 23 o Novemaba i hala, a i hoolahaia mamua, nolaila, ke kauoha hou ia nei na kanaka a pau ke pili i na waiwai a me na hihia, e haiia malalo nei, o ka Poalua, oia ka la 23 o Maraki, e hiki mai ana, ke hoi aku ka Lunakanawai Kaapuni D. V. ka Hale Hookolokolo ma Makawao, a ia la a me na la hope aku, e hooloheia na hana a pau i laweia imua a kona Aha, me neia:
Mar 23, 1875 Waiwai o Smith Halleek. Moowaiwai o ka Lunahooponopono ― Hora 1 P M
" " Waiwai o Kalaeloa (k), ― Moowaiwai a ka Luna hooponopono ― Hora 2 P M
" 24 " Waiwai o Henry Copp ― Hooiaio ka palapala kauoha hope ― Hora 2 P M
" " Waiwai o Kohiau (k) ― Moowaiwai a hookuu ia ana o ka Luna hooponopono, a hooholo i na hooilina ― Hora 10 A M
" " Waiwai o Kaihe (k) & Paiaole (k) ― Moowaiwai a ka Luna hooponopono, a hookuuia ana a hooholo i na hooilina ― Hora 12 M
" 23 " Ke Alii kua ia Mahoe K, & Kealoha w, hoopii mai ka Aha Apana o Makawao ― Hora 3 A M
" " Akaualiilii, kue ia Kaeaiki (k) ― Hoopii mai ka Aha Apana o Makawao ― Hora 10 A M
" " R E Morrison kue ia P. Genett ― Hoopii mai ka Aha Apana o Makawao ― Hora 11 kakahiaka.
ABR. FORNANDER,
Lunakanawai Kaapuni Awana Elua H P A
Lahaina, Feb 12, 1875
690 3ts 692
AHA Hookolokolo Kaapuni Apapa Eha o ko Hawaii Pae Aina, ma ka hooponopono waiwai, ma ka waiwai o KAHUNA (w), o Koloa i make kauoha ole. Imua o ka Lunakanawai D McBryde. Olelo kauoha o hoolaha aku no ke noi ana mai e koho i Lunahooponopono Waiwai.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Luta, o Koloa, e hoike mai ana, o Kahuna (w), no Koloa Kauai, ua make kauoha ole ma Koloa, ma ka la @ o M H 1854, a e noi ana, e haawiia ka palapala hookohu Lunahooponopono Waiwai ia A Ku, o Koloa Kauai. Ua kauohaia o ka Poaono, ka la 27 o Feberuari M H 1875 oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la, imua oua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo keia Aha, ma Wahiawa, a ma ia manawa a ma ka wahi no, e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu ina he kumu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la. A o keia olelo kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, i ekolu pule ma ke Kuokoa, nupepa ma Honolulu.
kakauia a Wahiawa ko Hawaii P A Ianuari 30, 1875.
DUNCAN MCBRYDE,
Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Eha,
686 3ts 690