Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIV, Number 4, 23 January 1875 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

o Generala Palmer (Pama) a me kekahi poe aliikoa mai ko lakou punana mai i hoonohoia ai, oia hoi mawaho aku o ke kulanakauhole.  I ko makou holo ana ne ma ke kula akea, ua oluolu a maikai maoli no hoi na aliikoa o na koa ma ka hele ana mai e ike i ka Moi a me na ukali, me he mea la i ka ike iho i ka wa i ike aku ai a ike mai, ua like loa me ka halawai ana o na aikane pune a ke onaona.  Malaila i loaa ai ia makou kekahi mau kope o ka nupepa Kuokoa o Laramie, a o ko makou mea haohao i ka halo ana iho e nana, o ka paa pono me ka pololei o ka moolelo e pili ana i ka Moi a me na poomanao e pili ana i na Pae Aina o Hawaii, o lakou a pau, he uuku kahi mea hooponopono aku, aole hoi e like me ka nui o na nupepa ka hoolaha lalau wale no.

            Maanei i hui mai ai ke Kiaaina Campbell o Wyoming, (Waiomina) a me Col. Stantoo, ka Puuku o na koa, a holo pu mai nei mkou a hiki i Cheyenne, (Keine.)

            Me he mea l i ka nana aku i ke Kiaaina, oia kekahi kanakao na mokuaaina komohana e pii mai nei, o kona ike a me ka naauao, ua houlualuia a pau imua o kona alo.  He wahi kanaka pokole wale no ia, aka, he oo nae ka puniu, a me he mea la he welo Sekotia ia.

            I ko makou hiki ana mai i Cheyenne, (Keine,) haalele iho la ka Moi i ke kaa ahi pii aku la iluna o ke Keena hookipa nui o ka Hotele, i ukaliia e ke Kiaaina Campbell khi hoi a na lede he lehulehu wale i akoakoa ae ai e ike mai i ka Moi.  O ka hapa nui o lakou, oia no na wahine a me ka kaikamahine a na aliikoa i hoonohoia e ke aupuni, e kiai ia wahi o ko lakou aina nui.  Ua ae iho la ka Moi o ike ia mai e na aliikoa, a hoikeike pakahiia mai la na lede me ke kahea ana i na inoa; a mahope olaila, ua ae ia aku ka lehulehu e komo mai a e lulu lima pu me ka Moi.  Ua kilakila ka Moi ia wa, a ua lulu lima aku Oia me iloko o na makaainana.  Mahope o ka pau ana o ka ike alii, a aohe a’u wahi leo ino i lohe aku ua puka ae mai ka waha mai o ia anaina lehulehu, me he mea la ua aihueia mai la no ko ka lehulehu naau e kona huikau like ana aku.

            Hookahi a’u wahi olelo i lohe aku e pane ae ana kekahi kaikamahine au, “ Ka, aohe no i like loa me ke alii—o ka’u mea e haohao nei o kona komo ole i kekahi mau mea hanohano, a aohe mea maluna ona e ano e ae ai mai kekahi poe e aku.  Ua like no ia me Generala Kalani, ka moalaala loa o kahi lole komo.”

            Ma Sidney kahi a makou i hiki aku ai i ka polehulehu ana, ua halawai mai makou me Lutanela Morton a me kana wahine, ( he wahi wahine oluolu a heahea maoli no oia.)  a me na aliikoa he lehulehu o ka Puali Kaua Lio Helu 3.

            Ia makou e holo ana i ke ahiahi, ua pili loko loa makou i ke kula ahi e a ana, a oiai ua po la, he po pouli aaki, ua maikai loa na nanaina i ka ike aku.  O ke anu keia o ka Moi i loaa ai inehinei, ua maha loa ae nei i keia la, a ina aole oia e hoikeike pinepine ana Iaia iho i waho o ke kaa, e pau wale no ia i ka la hookahi a elua paha.

            Dekemaba 9—I ka hora 7 paha o keia kakahiaka, hiki mai nei makou i Grand Ailana, a i ka ike ana o makou he anaina nui ke poai ana ma ka Hale Enegini, hele aku la au mamua e ike heaha la ke kumu o ia mea, eia ka auanei ua hoohiwahiwaia a nani loa ko makou Hale Enegini me na Hae Hawaii a me Amerika; o kahi keia e paa iho ai na lima ma ka hao kalele muku o ka palekai, ua wiliia me na kahakahana lole ulaula, keokeo, a me ka uliuli.  O kela a me keia mea keleawe keia i hoopaia ma ke kaa, ua anaiia a noho ke ak iloko, i k ka mea o ka hinuhinu, a anapanapa no hoi i na kukukuna o ka la ke pa iho.  Oia kekahi o na hoihoina maikai a na maka e nana aku ai.

            Hiki mai nei mkou i ke Awawa i ka hora 2 paha, a malaila i hui pu iho nei makou me Generala Ord, a me na Ukali a me Meia Chase a me ka Luna Nui o kekahi Ahahui ma Omaha, ua holo mai nei lakou ma ke kaa ku i ka wa i kilou ia mahope o ke kaa ahi e holo ana i ke Komohana.  I ko makou hiki ana mai nei i Omaha, na kii ia mai he 21 pu aloha mai ka Puali Pukaa Kauo mai i kukuluia ma kahi kokoke mai i ke alanui, a i ke komo ana aku i kahi e ku ai, puhi mai la kekahi Poe Puhi Ohe i ka leo mele, “ E ola ka Moi i ke Akua.”  O ka nui paha o ka lehulehu i akoakoa mai ma kahi e ku ai o ke kaa, ua hiki aku i ka 5,000; a ua huro nui mai lakou i ka Moi Iaia i pii ae ai ma kahi kiekie o ke kaa ahi.  Na na Kai ko i papa’ku i ka hookeke mai o na kanaka a pili pu me makou i kaawale ai ka Moi ke hele aku a kau iluna o ke kaa lio e kali ana no makou e laweia ai e hoikeike ma ke kulanakauhale iho.  O ke kaa i hoana e ia no ka Moi e hukiia ana e na lio hulupala eha a he hookahakaha maikai kela o ka holoholo ana iho.  Ia makou i hoomaka aku’i e holo na lio, o ka wa iho la no ia i haule mai ai ka noe, me he mea la, e kali ana no a ike i ka Moi, alaila haule iho.  Ina ia oukou e ka Hawaii, aliala, e hooho ana oukou, “he alii i ikeia e ka po.”  Iloko o na minute pokole, na uhi paapu loa ia mai ka nanaina aku, a o ka makamua keia o ko ka moi ike maka ana i ka hooilo o Amerika.  Mahope o ka holo kaa lio pokole ana ma ke kulanakauhale, me ka ike pu i kekahiimau hale nunui, hoi aku la makou i ko makou kaa ahi, a malaila, lulu lima aloha pu me Generala Jeff. C. Davis.  He wa pokole o ka holo ana aku, a’e aku la makou maluna o ke alahaka loihi e kehakeha la ke kau ana maluna o ka muiwai Misouri, o Omaha maanei aku, a o Council Bluff ma o mai.  Maanei i haalele mai ai ka Meia o Omaha a me na luna aupuni i ukali mai’i ia makou, alaila.  Aloha aku la makou ia mau Keonimana ohaoha o ia o Messrs Clark me Kimball o na Alanui Kaa Ahi Elua, na mea nana i pakui mai i ka hooluolu ana ma ko alanui a makou i hele mai nei.

(Aole i pau.)   

Ma Ke Kauoha.

            U hookohuia aku o Mr. B H Kahananui i keia ia.  I Luna no ka Pa Aupuni o ka Apana o Kona, mokapuni o Oahu.

W F Allen, Hope Kiaaina o Oahu.     

Keena Oihana Kiaaina o Oahu, Ian 14, 187@.                                  636 2@ 638

 

            Hoolaha Pa Aupuni—Ke hoikeia aku nei ka lehulehu. o ka Pa maikai Iho o na HaleLoie Bipi ma Kohoia@a. a makai iho hoi o ka Halepaahao o Kawa. nona na Eka 2 @ a oi aku a emi mai peha, ke hookaawieia nei. o@ kahi e hoopaala ai na holoholona helehewa no ka Apana o Kona nei, mokupuni o Oahu.

W L Moehonua,         

Kuhina Kalalaina.      

            Keena Kalalaina, Ian 12, 187@.                                                         635

 

Hoolaha Pa Aupuni.—O ka pa hoopaa no na holoholo. na helehewa no ka Apanao Kona, mokupuni o Oahu. ke hooneeia nei mai Panoa mai. a i ka pa i hoolahala ne ia maluna.

W F Allen, Kokua Kiaaina o Oahu.   

Keena Kiaaina o Oahu, Ian 12, 187@.                                                           @

Mai kela la a mahope aku nei, ua hiki no i ka Luni Ohi Dule ke kau i ka waiwai lo o ka hapaha ulaula Beritania, ma ke dala Amerika, ola hoi, i eha dala a me kanawalu kumamahiku kenela no ka hapaha ulaula Beritania.

JNO. S Walker, Kuhina Waiwai.       

Keena Waiwai. Ian 4, 187@.                                                              634

Komisina o ka Hoikeike Nui ma Amerika Huipuia.

O makou o ka poe nona na inoa malalo iho, na Komisina Kuikawa i hookokuhuia e ka Moi, e ohi mai, e houluulu a e hoouna aku i na mea hoikeike hana akamai, hana lima a me na mea ulu o Hawaii nei, kupono no ka Hoikeike Lahui Nui e maiamaia ana ma Piladelapia, ma ka puni ana o ke keneturia makahiki o ko Amerika Huipuia noho Aupuni Kuokoa ana i ka 1876. Ke noi haahaa aku nei me ka hoolaha akea aku, ua makaukau lakou i ka lawe ana mai i na mea e hoounaia mai ana e ka poe makemake e hoouna loa aku i Amerika, ma ka Hale Papa o S. G. Waila, Honolulu i na mea a pau i kupono no ka hoikeike.  Oiai ua makemakeia na mea hoikeike a pau e hiki aku ma Piladelapia mamua ae o Maraki 4, 1876, malaila, o ka poe i loaa na mea hoikeike e noho ana ma keia Pae Moku, e makaukau lakou, a e hoouna mai makahi i hoike ia maluna, mamua ae o ka pau ana o ka makahiki 1875.

Ke hoike nei no hoi makou i ka papa inoa o kekahi mau mea kupono no ka hoikeike, na me aulu a me na mea hana akamai, hana lima, han mikiala a me na waiwai o keia mau mokupuni, a i makemakeia no ka hoouna aku i ka Hoikeike nui :

Na Laau—i kahi a kahi ole ia a ma na pauku laau.

Na lako hale, i hana ia mai na laau Hawaii mai

Na manu a me na ia, a pela aku.

Na mea ulu a me na hua ai, i maloo, i malama loa ia, a ano hou a e ulu ana paha.

Na hulu manu, na niu.

Paakai mai na loko mai a i maloo paha ! ka la.

Na Pupu—na akoakoa o na ano a me na mea a pau.

Na mea o lalo o ka honua.

Na olona o na ano a pau i ulu maoli ae a i hoomakaukauia paha.

Na mea ulu o loko o ka wai.

Na kope iloko o ke eke.

Na Pulu iloko o ka bena.

Kopaa mailoko mai o na Mahiko nui pakahi, ma na ano like ole iloko o na eke.

Hulu Hipa, na no hulu hipa mai na mokupuni pakahi mai, i kahiia a kahi oleia.

Laiki iloko o na eke ; i hoomaemaeia a hoomaemae ole ia.

Na pupu a me na hehu awa.

Na uhi iloko o ka pahu.

Na hana lima ; na ahuula, na ‘mahiole; moena: kapa Hawaii ; na umeke, na aho mai na olona mai a me ka ili hau, a me ka pulu niu ; na pohaku kahiko ; na makau, na kii o na waa ; na lako Hale Hawii e kapali ai, na kii o na hale o ka w kahiko a o ko keia wa paha; na ili holoholona o na ano a pau, na mea hana kui, na kamaa la-i a lauhala, na papale makoloa, pua k o, pua pili a pela aku.

Na kii o na mea ano nui o Hawaii nei a me na hoihoina nani.

Palapala aina nui o keia mau mokupuni i kahaia e kekahi kanaka Hawaii ma kona ike a naauao.  Na kii e hoike ana i na puu, na mauna, na awawa, na alanui, na ululaau, na waoakua, na aina palahalaha a me na aina hanai holoholona, na kauhale, na muliwai, na lua pele, na awa ku moku, a me ka nui o na kanaka maluna iho o na mokupuni pakahi.

Na buke ma ka olelo Hawaii a me Enelani.

Papa Kuhikuhi o ke kulana hoonaauao a hoomana o ka lahui Hawaii ; o na ano hoomana a pau.

Kuhina Kalaiaina

S.G. Waila      

J. U. Kawainui.

Honolulu, Jan. 7, 1875.

Ka Nupepa Kuokoa

—Me—

Ke Au Okoa

I Huiia.

Published every Saturday, $2 a year

Honolulu, Ianuari 23, 1875.

            O Na Lono no ke Kuikahi Pauailike mai Wasinetona mai—he ano huikau no ia, he mau hoihoina nae o ka holomua i oi ae mamua o ka mea i manao wale ia aku.  Ua hoolalaia ke Kuikahi, a ua waihoia imua o ka Aha Kuhina, a ma na lono, ua kokua ka Aha Kuhina ; o na nupepa o ka aina i ka ike aku, ua kokua nae wale no i ke Kuikahi, a aohe mea kanalua, e apono ole ana ka lehulehu ia kuikahi i ka wa e waiho ia mai ai imua o ke akea e noonoo ai.  E nana pono ana lakou i kei Kuikhi e like me kakou e haka pono nei—aole ma ke ano kalaiaina wale no, aka ma ke ano hooponopono aupuni kekahi.  O kekahi mea e noonoo ai, oia no ke kue o kela lahui i ka hookomo dute ole wale ana aku i na waiwai kalepa ; aka aole oia ka mea nui.  Eia ka mea nui, aole anei he pono ia Amerika, mahope o kona hookomo ana mai i kona mau kukuna malamala iloko o Hawaii nei, hoonaauao ana mai i keia lahuikanaka, apo ana mai i kona pono kalepa, ae piha ana mai i kona noho ana kuokoa, a kokua mai hoi i ka kakou noi e kikeke aku nei ma kona ipuka, e homai ona Kuikahi no kakou.  Oia iho la kahi moolele pokole kupono, a he pono i na kilo aupuni o Amerika e hele mai, e hookahua iho i ko lakou noonoo make ano kukai aku a kukai like mai, i hoopaaia ai ko kakou kaula gula o ka noho ana hoaloha, a aole hoi ka hilinai maluna o ka nakeke a na dala a me na keneta.

            Me He Mea la i ka hoomaopopo aku i keia wa, o ka mea a na lahui nui a na aina akea e ake nui loa nei, oia no ka hikiwawe o ka laweia ana o ke kino kanaka a me na ukana maluna o ke kaa ahi.  Ina i wanana e kekahi kanaka mamua koke aku nei, e hoomoeia ana na alanui kaa ahi maluna o na mauna, e kakeo ana ma na kakai pali, e a-e ana maluna o na muliwai, e holo ana maluna o na kula a me na waoakua a like ka mama o ke kaa ahi me ko keia wa, una ua kapaia ia kanaka he pupule.  Aka i keia wa ua ano okoa loa.  I ka wa i hana muaia ai ke kaa ahi i Euelani, a hooholoia ke kaa ahi ma ka umikumamalima mile iloko o ka hora, na manaoia, oia iho la ka palena o ko ke kanaka akamai ; aka, o ka pepalua o ka holo o keia wa mamua aku oia holo, aole ia i lawa i ko ke kanaka manao no ka halihali hikiwawe ana.  O na kua ahi i keia wa, oia no kekhai o na hana kiekie lua ole o ko ke kanaka noonoo, aka, o kona nui a me kona mahaloia i keia wa, aole ka ia i lawa no ko ke kanaka makemake ; ke pue nei keia ao hana nui wale a me ka poe puni hele e oi aku ka mama i ko ka wa ano, a e hoolilo i kauwa maikai, a me he mea io la no, e ko io ana ka makemake pela.  Ke hookikina ino nei ka lehulehu i na poe ona a me ka poe kapili kaa ahi, e hooi aku i ka mama o kajholo ; aka a hiki loa mai nae i keia wa, ei wale no ka mea i ikeia e lakou, ina e hoomauia ka holo o ke kaa ahi i hookahi mile i ka minute, alaila, o na lilo o ka malama ana ia ano kaa, e nui ana na keakea i ka pomaikai o ka poe nona ia mau kaa ahi.  E nui ana na lilo i na huila, na mea paahaka hoomoe ana i na ala hao paa loa, ke kapili ana i na alahaka a me na pilo e ae o ka hooholo ana i ke kaa ahi.  Ma Amerika, ua manaoia o ka iwakaluakumamalima a kanakolu mile, oia iho la ka mama kupono e waiwai ai ka poe mea kaa ahi.

            Ke mauaoia nei, aia a palahalaha ae ke kaa ahi, alaila mama loa ka holo ana o ua kaa ahi ma Amerika, e like la me ko Euelani, aka, ua pono no paha ko Euelani hana ana pela, no ka mea, aole i oi aku ka manoanoa o ka haule ana o ka hau malaila mamua o ka hau e haule ana ma Amerika, a keakea ia ke alanui.  Ina e manao loa ia ana e hooi loa aku i ka mama o ka holo ana o ke kaa ahi i keia mua aku, alaila, o ka hoano e wale ae no o ke kii e hana ai me na mea paahana a pau mamua ae o ko keia wa, ke kumu e hiki ai.

            Ke hoonui nei ka noonoo @ ka poe kapili kaa ahi ma na mea e hiki ai, ma ka noonoo ana @ ke kaa mama, holo mama ; hoomanoanoa loa iho i ke alanui i ole e holuholu a lapuu, hookiekie ae i na kaekae e paa ai o ka huila, a hoohohonu loa iho i ke komo ana o ka huila iloko o ka mawae o ke alanui.  Ke holo pono keia mau noonoo a pau o ko ke Kanaka puniu, alaila, e hiki auanei i ko ke ao nei ke lele malunu o ka ili o ka honua, he mile a elua paha iloko o ka minute hookahi, i like ai ka mama o ka lele ana me ka lele ana a na manu maluna o ka ea.  Ina i hiki i ke kanaka i okiia e ka moana kai lipolipo ke kamailio me kona makamaka ma kela kapa o ka poepoe maloko o na waea olelo, iloko o ka imo ana a ka maka, no keaha hoi e hiki ole ai keia mea e makemakeia nei e nui ka mama.

Ke alanui Kaa Ahi malalo o ke Kai.

            O ke kamailio loihi i nune iho nei no ka eli ana i alanui kaa ahi malalo ae o ke kowa mawaena o Enelani a me Farani, ke hiki mai nei kahi makili o ka oiaio.  Ua hookomo iho la o Rokekaila i kana dala ; a o Mikaela Chevalier, ka mea hoolala kuikahi kalepa mawaena o Farani a me Enelani, ke kuu akea nei i kona mana hooponopono pili aupuni ; a o ka Leon Say ka hapai ; a o ka Levalley hoi, ka mea eli i ka paakiki o ke ala wai o Sueza, ua hele a paulehia kana mau hoolala ana no ka hooholo aku imua.  O ka huina pau o na lilo ma ke koho ana aku, he $30,000,000 like me $1,000,000 no ka mile.  O ka puu dala i makaukau i keia wa no ka hoomakaukau ana i mea paahana hoolala he $800,000.  O kahi e eliia aku ana oia mai Westenhanger aku, kahi mawaena o Dovera a me Falkestone, ma Enelani a hiki i Lae Grisnez e waiho la mawaena o Boulogne a me Calais ma Farani.  Eia keia mau kapakahakai, he iwakalua wale no mile ke kaawale, aka, he keu aku nae a ka aleale mamua o ke kai molale.  Ke makemake nei na poe ana alanui, e waiho i 250 kapuai ke kowa mai kapakahakai aku a i kahi e hoomaka ai ka eli ana, i hiki ai ke hoohohonu loa ia a hiki i ka 2000 kapuai.  O ka loa auanei o keia iho ana aku e eli, e alima mile ana ke kaawale hou aku ma kela a ma keia kapakahakai o ke kowa.  Eia ka mea haohao, aole noi iki mai o ka poe nana e h@pai nei i ona kokua mai ke Aupuni, a o ka lakou mea wale no e noi nei, e haawi aku i kanakolu makahiki o lakou e lawe ai i na loaa me ko ke aupuni kome ole mai.

            Ma Na Lono nu hou mai Geremania mai e ikeia iho ai ka moolelo o ka hoopaapaa hahana iloko o ka Ahaolelo o Geremania.  Ke ake nei na lunamakaainana pili hoomana katolika e hakaka aku me ke Kuhikuhi Puuone, no kona ano hookeke i ka Ekalesia Roma.  Aka, ma na mea a pau i ikeia, na ko wale no ka Bisimaka mau kumu i manao ai.  Aole wale o ka Iuani Emepera kona kokua ikaika, aka o ka hapa nui he haneri a oi aku iloko o ka Ahaolelo kekahi, a nolaila, me he la, aole e hiki i kona mau enemi ke lanakila mai maluna ona.  He oiaio, he haku oia no kona kulana iho i keia wa, a e mau aku ana no pela a hiki i kona wa e make ai, aia wale ao ke ano e, a lele hewa oia ma kekahi mau hooponopono i akaka ole.

Makaikai ana o ka Moi i ka Hale Ahaolelo o Amerika Hui.

            Ma ka la 18 o Dekemaba, ua hele aku ka Moi a me na ukali e ike i ka Ahaolelo nui o kela aupuni makamaka o kakou, ma Wasinetona.  Mamua ae o ka manawa, na piha e na wahi a poni o ka Hala Ahaolelo o ka hale o lalo i na wahine a me na kane e ake ana o ka ike Moi aku.  I ka hora 12 ponoi, ua haule iho la ka uhi o ka Luna Hoomalu, a iloko o ka nehe ole me ka malohia, puana mai la ke kahunapule Batala i na hua pule, “no na mea maikai a pau Au e ke Akua i hana ai maloko o Kau Euanelio, nolaila i ikeia mai ai ka Moi Kalakaua maanei i keia la.”  Amama ae la ka pule a hoikeia mai la, e ai ae na Luna Ahaole Senate ke iho mai nei i alakai ia e ka Hope Peresidana Wilesona o Amerika Huipuia, alaila, ku ae la ka Hale o na Lunamakaainana a pau iluna e hookipa mai ia lakou.  He elima minute mahope iho, ku mai ana ma ka puka o ka Hale, ka Moi a me na Ukli, e alakaiia mai ana e ka Luna Senate Cameron, ka luna hoomalu o ke komite o ko na Aina e, a me Orth ka luna hoomalu o ia komite no ka Hale o lalo, a naue mai la ma ke alanui hele o waena.  O na hoa o ko ka Moi ukali, ua alakai pu ia mai la e na lala e ae o ke komite.  O lakou wale no a pau ua aahuia i ke kahiko kamaaina.  I ka wa i keehi ae ai ka Moi mamua iho o ke pakaukau o ka Luna Hoomalu, hoolauna aku la o Mr. Cameron i ka Moi i ka Luna Hoomalu o na lunamakaainana me na huaolelo penei :

            E Mr. Lunahoomalu : —Ua kau mai maluna o’u ka hanohano o ka hoikeike ana aku ia oe i ke Alii ka Moi o ko Hawaii Pae Aina

            O ka luna hoomalu o ka Hale o na Makaainana o Blaine a me ka Hope Peresedena Wilesona e ku ana laua ma ka lima akau, alaila, pane mai la ka luna hoomalu Blaine penei :

            E Ka Moi : —Ma ka inoa o ka Ahaolelo nui o Amerika, ke apo aloha aku nei au ia Oe e hookip mai iloko o keia Hale Ahaolelo.  Ua hui lokahi mai nei na Luna Senate o ko makou mau mokuaina a me na Lunamakaainana o ko makou lahui, ma ka hoomaikai ana aku i Kau huikai makaikai e ka Moi, a ke papahi pu aku nei me na leo olioli, ma Kou hiki kino ana mai ma ko ka lahui kulanakanhale alii.  Ma Kou ano he malihini na ka lahui e painuu ai, a ma kou ike kino ia ana mawaena o makou, no ka manawa mua loa i keehi ai ke alii aimoku i ka lepo o Amerika Huipuia, he mea nui loa keia ia makou, ka lilo e ana o ka makaikaiia ana mai, ma ke komohana mai, aole hoi ma ka Hikina mai ; a aole paha auanei he wa hou aku e ikeia ai i oi aku ka eehia i ko keia keneturi, ma Kou aina iho a me ko makou, e like me keia manawa a kakou e ike pu nei.  O ka ulu hikiwawe ana o ka Ripubalika ma kona mau kapa kahakai komohana, ua hoomahuahua mai ia i ka launa ana me Kou mau moku puni mamao, a nana hoi i alakai mai ia makou e ike aku i Kou naauao ma ke ano he Alii hoomalu, a me Kou ike kiekie ma ke ano he kanaka.  O ko makou lahui a pau ke poni aku nei maluna o Kou mau makaainana me ka manao aloha.  Ke hilinai nei au a ke manaoio nei e hoomauia aku ka noho ana hoaaloha mawaena o na aina elua, e like ka hoihi me ke kai nui e poipoi nei mawaena o kakou, e puliki paa aole hoi ka wawahi.

            No keia, ua oluolu i ka Moi ka pane ana aku, mao ka Lunakanawai Kiekie Alani la, no ka paa o ka leo aole i puka pono loa, a penei :

            E Mr. Lunahoomalu : —No Kau mau olelo hookipa oluolu, ke hoomaikai aku nei Au ia oe.  No keia hoohanohano kiekie ma ke ano hilinai mai, ke haawi aku nei Au i Ko’u mau manao mahalo a pau ia oukou e na Hoa Hanohano o na Senate a me n@ lunamakaainana.  Ua like no ia me na hookipa hanohano a me na hoohiluhilu kiekie i loaa Ia’u mai ke aupuni a mai ka lahui mai a puni i loaa ai Ia’u ka oluolu o ka launa ana me lakou, mai ka wa mai A’u i pae ai ma na kapakai o ka Pakipika.  Ke ae aku nei Au i ka hoomaikai pilikino a ko oukou Lunahoomalu Ia’u.  No ka holomua o ko makou aupuni a me ko makou n@e ana imua ma ka naauao, ua nui ko makou aie i ke aupuni me ka lahui o keia aina akea O ko oukou mau kanawai me ko oukou mau hana hoonaauao, oia no ko Makou.  Ke panai like aku nei Au i ka manaolana no ka hoomau ana aku i ka launa hoaaloha mawaena o na aina elua.  Ua oluolu loa Au i ka halawai kino ana me oukou e na keonimana i keia wa.

            Iho mai la ka luna hoamalu mai kona noho mai, a hoolauna kino maoli ia ae la i ka Moi, ia wa iho—he manawa kukai kamailio ia ma na olelo ike ana o ia ano.  Hoi aku la ka luna hoomalu i kona noho, a hoi mai la no hoi ka Moi a me kona mau Ukali ma ke alanui a lakou i komo mai ai.  Mai ke komo ana mai a ka Moi a hiki i ka hoi ana, ua hoomaikai mai na hoa ma ke ku ana iluna.  I ka hale ana aku o ka Moi, alaila, hoomaka na hale i ka lakou mau hana.

            O keia iho la ka makamua o ke komoia ana o kela Hale Ahaolelo e ke Alii aimoku a me he mea la nui aku la no hoi na hoohiluhilu i hoikeia mai la.

            I ke hiahi ana iho, ua haawiia he ike Alii akea e ka Peresidena a me Mrs. Kalaui maloke o ka Hale Keokeo, a oia ka mua o na hookipa hanohano loa i ikeia ma na kaiaulu o Amerika.

            He Oiaio, o ke dala ka mea e hiki ai na han nui a pau e hapaiia ai.  Ma kela aina nui palahalaha o Amerika Hui, aia ke halaoa la na alanui kaa ahi a me nn waea olelo me ka loa  me ka laula o ia aina hikiwawe o ka ulu ana.  Ma ka hoike makahiki a ke Kuhina Kalaiaina o ia aupuni imua o ka Ahaolelo, ua heluhelu makou i kekahi hana nui i hapaiia e na Ahahui me ke kokua ana o ke aupuni.  A o ia hana nui, oia no @ Ahahui hoomoe alanui kaa ahi nui eha, a makou e hoikeike aku nei malalo iho, i ko lakou mau kumu waiwai, na dala i hookupuia, na bona i hoopukaia, na lilo a me na loaa a me na mea e ae e pili ana :

            O ka mua, oia no ka Ahahui Hoomoo Alanui Kaa Ahi o ka Uniona Pakipika.  He mau makahiki aenei ka holoholoia ana, a ke ohi nei ia i na hua ohana o ka hooua.  O kona loaa i ka puni ana o ka makahiki i Iune 30, 1874, oia mia na ohua wale mai no, he $3,749,998 ; mai na ukana mai,  he $5,672,724, a mai na loaa mai o kela a me keia ano, he $824,038 ; huina nui o na loaa, he $10,246,760   O keia mau loaa ua komo pu iloko olaila na uku a ke aupuni mai, no ka lawe ana i na eke leta a me na mea hooili e ae a ke aupuni.  O na lilo no ka hoohana ana iloko o ia makahiki. he $5,089,789 ; a o na puka maoli, he $5,156,970.  O ke kumu waiwai, ke hui puia me kona mau aie, he $112,427,277.  Nolaila, o kona puka, aole no ia i piha pono ka 5 hapa haneri o ke kumu waiwai.

            O k lua, oia no ka Ahahui Hoomoe Alanui Kaa Ahi o ka Pakipika Waena.  Ua like ka loihi o ka hoohanaia ana o keia alanui kaa ahi, me ko ke alanui maluna ae.  O kona loaa i ka puni ana o ka makahiki aupuni i Iune 30, 1874, oia mai na ohua wale mai no, he $4,389,718.52 ; mai na ukana mai, he $7,638,773.93 ; huina o na loaa a pau, he $12,028,492 45.  O na lilo no ka hoohanaia ana iloko o ia wa hookahi, he $4,816,082.40 ; a o na puka maoli, he $7,212,410.  O ka oi o na loaa o keia alanui mamua o ko ke alanui mua, he $2,055,440, aka, he alanui loihi aku no nae keia i ko ka mua.  O ka aie o keia alanui, he $85,673,181.75 ; a mailoko ae o ia heluna aie nui, he $27,855,680 ke aie i ke aupuni-

            O ke kolu,oia no ka Ahahui Hoomoe Alanui Kaa Ahi o ka Pakipika Akau.  O ke kumu waiwai io o keia Ahahui i houluuluia ai i kinohi a hoomaka ai e hoala i ka hana, he $100,000,000.  Ua hoomakaia ka hana mai Bisimaka a i Duluth,  he mamao nona na mile he 450 wale no, a mai Tacoma mai a i Kalama, he loa nona na mile he 105, alaila oki pu iho la ka hana.  O ka nui o keia alanui i paa a e holo nei na kaa ahi, he 555 wale iho no.  Ke ku malie nei keia alanui, mamuli o ke poho ana o ka hui nui o Jay Cooke ma, a ke makemake nei e noi aku i ka Ahaolelo e akoakoa nei i keia wa ma Wasinetona, e aie aku i ke aupuni i $75,000,000 a hiki i ka $100,000,000 i hoopaa loaia ai ke alanui me ka moraki aku i ke aupuni i kona mau eka aina he 50,000,000 a me na waiwai a pau o ka Ahahui.  O keia paha ananei kekahi o na hana kipe nei o hapaiia mai.  O kahi loaa o keia alanui no na mile he 450 e holoholo ia nei i ka puni ana o ka makahiki aupuni, he $988,130.  O na lilo no na hoomoe ana i keia alanui a me na mea a pau e pili ana, ua hiki aku ia i ka $21,353,416.11.  O ka aie o keia Ahahui, ua pehu aku ia a hiki i ke $31,558,639.

            O ka eha, oia no ka Ahahui Hoomoe alanui kaa ahi o ka Pakipika Tesaka.  O ka nui o ke kumu waiwai i hoopaaia ai no ka hoomaka ana, he $50,000,000.  Aka, he $1,600,000 wale no dala i ukuia mai.  Ua hoomaka ke alanui mai Shreveport aku ma Lousiana, a e hoopau la ma Sana Diego, Kaleponi, nona ka mamao, he 1,368 mile e hahau ai, aka, he 320 wale no mile i paa pono loa a e hoohanaia nei, he 146 mile i paa hou mai nei ma Novemaba mai o ka 1783, a he 107 mile hou aku i koe ua makaukau na hao e hoomoe iho.  O ka aie o keia Ahahui, he $22,473,409 ; a o kona waiwai io, he 350 mile i paa ; he 107 mile i paa hapa ; 350 mile waea olelo, he $20,708,986.63 ; na bila kikoo aku, he $73,481.77 ; na lako e waiho nei, he $138,990.28 ; na dala ma ka waihona, he $97,183.  Nolaila, ua oi aku ka aio he $1,454,767 mamua o na waiwai io.  Ua loaa mai i keia Ahahui, he mau eka aina lehulehu loa mai ka mokuaina mai o Tesaka, a me ka aie pu aka i ka mokuaina o Tesaka he $204,964.  O na loaa o keia Ahahui no na wahi mile 320 i paa a e holoholo ia nei, he $871,982; a o na lilo no ia wa o ka hoohanaia ana, he $690,732.  Ua ku malie keia ahahui i keia hooilo no ka waihona ole e hoohana aku ai, a e hele mai ana lakou imua o ka Ahaolelo e noi dala ai, me ka makemake e ku aku ke aupuni o Amerika i hoopaa no na dala a lakou e ake nei e loaa, he $70,000,000 no ka manawa he kanaha makahiki ma ka uku panoe ha 5 hapa haneri, @ ka Ahahui e hoopuka i n@ bona aie.  Oia iho la ka mea nei a na ahahui i@i waiwai e nanali noi i ke kumu wai@ o ko lakou makuahine.

            E Hoolohe Na Kanaka. —Ma keia hope aku, o na leta hoouna a pau e makemakeia ana @ hoouna aku no na awa o Maui, Hawaii a me Kauai maluna o ke Kilauea, @ hookomo e ia maloko o ka Hale Leta mamua ae o ka manawa e haalele ai, a ina aole @ hoolohe na kanaka, alaila, ina e holo ana ka moku i Hawaii a he mau leta kekahi e waiheia ana maluna o ka moko nolaila, e kiolaia ana ma Lahaina, a ilaila i waiho ai a loaa he manawa e hoouna aku ai, a pela no hoi ko Kauai.  Nolaila e hoo@ oukou i na leta iloko o ka Hale Leta.

Papa Hanohanoo Ke Kuokoa

Ka Puali Kaua o ke “Kuokoa.”

            E ikeia auanei e na mea a pau, eia malalo iho nei na inoa o ka poe i hookaa p@ mai i na DALA ELUA ($@ 00) iloko o ku@ lima, no ka nupepa KUOKOA o ka makahiki 1875, no ka Apana o Honolulu, mokupuni o Oahu :

            Moiwahine Kapiolani,   Halealii, Honolulu.

            Hon. E H Boyd,               “                 “

            Rev. Mr. D@nne,  Halepule Bihopa, “

            F C Achong,               Alanui Nuuanu “

            Mrs. Akau,                       “                 “

            Mrs. Kapehe Alo,             “                 “

            Mrs. Goo Kim,                 “                 “

            Pita Kapaakea,                             “                 “

            Mrs. Mere,                        “                 “

            Mrs. Lahela Alo,         Alanui Maunakea,,

            W H Akana,                     “                 “

            W C Parke,                  Alanui Kakui  “

            Mrs. Kamaka,              Alanui Holele, “

            Mrs. Ip@nui,               Alanui Alii      “

            Mrs. P @iha Paona,  Alanui Smith,    “

            Hon. J Moanauli,             Aala “

            John Alkane,               Ulakoh@,        “

            Mrs. Rose McCandles,     “                 “

            Chas. McCandles,             “                “

            William A@ld,            Monikahano,   “

            Mrs. Akaka Schutta          “                “

            Mrs. Kui Hugh@s,            “                “

            P M. Naluai,                      “                “

            E. Streh@,                        “                “

            Mikaela,                          Leleo,          “

            He’u,                           Kapuukolo,    “

            Mrs. Lahapa Nahupu,       “                “

            Mrs. S Smithies,          Kamakela,      “

            Mrs. Maiu,                   Waikahalula    “

            Rev. M. Kuaea,                 “                “

            Lilia Piikoi,                  Kaopuau@,     “

            Mrs. Lepeka,                     “                “

            Mrs. Emere,                 Kaumakapili,   “

            Mrs. Beke Shaw,               “                “

            Mrs. Ike,                      Kalawahine,    “

            Mrs. Kawao,                 Peleula,          “

            D Kealohapauole,       Aigupita,        “

            G. Walter,                   Halekuai Bipi, “

            Kanikani@la,              Pauoa,            “

            J D Robinana,             Apua,             “

            Kahalehau,                         “   “

            Kaili,                           Honuakaha,     “

            Maikai,                        Kauanonoula,  “

            C P Ward,                           “  “

            Mrs. Ellen Kalaka,                  “         “

            Paaluhi,                          Manoa          “

            Keena Kalaiaina,         Aliiolani Hale  “

              “        Waiwai,           Aliiolani Hale  “

              “        Hoonaauaao    Aliiolani Hale  “

            Okeia ka poe i hookaa e mai i na Dala Elua ($2.00), iloko o ko’u lima, i na pule elua i hala ae nei, a ke hoike aku nei au, o ka poe i koe a me ka poe i hookaa pakahi mai, e hoolaha akea hou aku no au i ko oukou mau inoa, ma ka pule mua o Feberuari, ke kaa pau mai ka oukou mau dala, a o ka me a i koe, o kuu lawe aku i na kii a oukou.  Owau no o ka oukou kauwa.

Z. P, Poli.       

Luna Lawe Nupepa.  

            Honolulu, Ian 20, 1875.

            “Haluku i ka hala ka wai o Hanalei,” i ka ua mea ka hoi he iho makawalu mai o na Dala Elua no ke “Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii,” ko kakou hoa aloha maikai o na makahiki i hala, eia mai no ia ke pulelo aku la, me ka papa inoa hanoha no o ka poe i hookaa pau mai i na Dala Elua.  Aka, ke nonoi aku nei au i ka lokomaikai o ka poe i hookaa pakahi dala mai a me ka poe hoi i wehe ole i ka lakou mau hipuu no ka hookaa ana mai, he makemake loa au i na mea a pau maloko o na palena o ko’u mau Apana, e wikiwiki kakou i ka hookaa ana mai i na Dala Elua, i lilo ai hoi no kakou ka heluna nui i keia maka, hiki, i hookahi no ko kakou hao ae, pau e ia kakou na kii makana, a nele ko na wahi e ae.  “E alu ka pule ia Hakalau.”

            Mrs. Mere Rose,                                  Honolulu, Oahu

            Dore ka,                      Kapalama            “           “

            Kekumano,                  Kalihi,                 “           “

            Opuna,                                       “                       “           “

            Kainopau,                       “                       “           “

            Kaiolohia,                      “                       “           “

            Kaamana,                       “                       “           “

            Manuela Akoni,          Kahauiki,             “           “

            Kahaunapa,                 Moanalua,           “           “

            Kaainoa,                         “                       “           “

            Kekua.                            “                       “           “

            S W Mahelona,           Kaihikapu,           “           “

            Manuela(paioa)           Halawa,             Ewa       “

            Hawea                           Pokai,            Waianae,   “

            Kaia,                            Makua,               “           “

Oleloino,        

            Luna Lawe Pepe.

            Aha Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  Kau o Ianuari 1875.—Paona, ua Heanu.  Harris a me Judd na Lunakanawai.

            He hihia i hoopii ia mai ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu.

            Noi ka mea hoopii e hoopau wale ia keia hoopii, no ka mea, aole i waiho mai ka mea hoopiiia i palapala hoopaa no na koina no na Dala Hookahi haneri, e like me k@ kauoha o ke kanawai o ka la 3 o Iune 1872 e hoololi ana i ka Pauku 1006 o ke Kanawai Kivila.  Aole i waiho mai ka loio o ka mea hoopiiia i Palapala Hoopaa o la ano, aka u@ waiho mai ma ka lima o ke Kakauolelo o ka Aha na dala maoli he Iwakalua ma kahi o ka Palapala Hoopaa.

                        J. P. Green—no ka mea Hoopii.

                        E. Preston—no ka mea Hoopiiia.

            Na Ka Aha :—Ke manao nei mana, he mea keia i kanoha paa ia e ke Kanawai, a no ka waiho ole ia ana mai o ka Palapala Hoopaa Koina, aole i hiki pono mai keia hoopii imua o keia Aha.  Ina paha ua waihoia mai he Hookahi Haneri Dala maoli ma kahi o ka Palapala Hoopaa Koina no na Dala Hookahi Haneri, malie paha @a hooholo mana ua hookoia ka makemake o ke Kanawai.  Hoopau wale ia ka hoopii.

(Inoa)  Chas. C. Harris,          

  “    A. Francis Judd. 

            Honolulu, Ianuari 1, 1875.

            Mai Poina.—Aole makou e hoouna aku i ka nupepa ma ke ope pakahi, ina aole i ukuia mai elua dala i kinohi no ka makahiki holookoa.  He hana luhi loa ka hoouna ana i na pepa ma ka wahi pakahi, a nolaila, aole e hiki i kekahi mea ke hookekena mai la makou o houna aku i pepa nana, ina hookahi wale no dala i hoouna mai.  O ka poe i hoouna pakahi dala mai, e hoouna mai lakou i ka lua o ke dala.