Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 52, 26 Kekemapa 1874 — Nu Hou Kuloko. [ARTICLE]

Nu Hou Kuloko.

Ma ka Poalua iho nei, ua kuai kudal»ia ke kiuo o ka moku poino Josepli Maxwtll, a ua lilo ia G. Einu;es no ua $1350. No ka hoomaha ana iho nei ona kula, ke ikeia nei na keiki e lalama hele ana ma na alanui e kinikini hua ai, ama na uapo kekahi e auwaua ai. Makbxa no.—O ka uui o ka aio o na kanaka Hawaii i ka pa Kuai Papa o Kamuela i make, he kanakolu kumainawalu tausani dala. — fej§r"* Ua anuanu loa ia keia mau kakahiaka uku nei. Ua eoii iho ka mea ana a i ke G0 degere, a ma kekahi mau wahi e oe, he degere a he elua ka haahaa iho. 0 kela manao i hoolahaia aku ai i kela hebedoma aku uei i hala nona ke poo, " Ka hotele nui o hiki mai," ua laweia mai no ia mai kekahi nupepa Geremania mai. No ka ike nui loa ia o ka ona rama maluna o na lio a me na kaa i nala kulaia, aole anei e ponoe pnpaia ke kuai ana o na hale kuai ramaliiiii ma ia mau la ? Ua hoi mai nei o David D. Balawina opio mai Amerika mai, a e hoi ana oia e uoho kumu ma Lahainaluna ma ke Kila* uea o ka Poakahi aenei. JS®~ Ke hoopioia nei ka nanaina aku o mua uei oka puka nui oka pa Halealii e ehuli mai lo i ka hale aupuni bou. Keku nei na pouhana ihili i hookoeuokomoia me ka puua. Ke maemae nei na wahi a pau o ka pa alii, a hookahi mea nui i koe, o ka Hale Alii. Auhea, ua miki o aenei no lakou la i Hale Hotele a pau ke dala, o ka hokahoka wale no ka kakou. Maluna mai o ke kuna Faruna a me ke D. C Murray kakou e lohe hou ai i na ; inea hou ma keia mau pule aku, no ka mea, e haalele ana laua iloko o na la o waenakonu o keia malama. Ke holoholo nei ka manuwa Tnndos i keia mau la, ma na kahua nana hoku o Kailua a me Waimea, no ka makemake e hoohalikeia ka lakou mau nana ana me ko Honolulu nei. — Kanalima makahiki. —I ka Poakolu iho

nei, oia nō ka puni ana o na makahiki hc kanalimao ko Kauka Makalu (Dr McGrew) ola ana. Aole no oia i lua iho, a e ioaa ana ho mau makahiki loihi hou aku nona ma ka nana aku. Ma ke kakahiaka Poalima o ka he* bedoma i haU, ua naue kololani aku la o Keooi Hina, kekahi o na hoa paahana pu me makou, ma kela aoao o ka muliwai o k« make, iloko o kona mau la ui. Ua loihi kona kaa mai ana, a kuu aku la ka Inhi. Aloha ino ia, aka pela no ka hopeoa o ko ke ao a pau, oia hoi, he hope loaa kona i ka ukaliia. I ka auina la Poakola iho nei, ua holo kaapuni asu ke Kilauea ia Kauai, a e hoi mai ana i keia kakahiaka nui. A ka Poakahi aenei, e holo kaapuni ana oia ia Hawaii, a hoi mai, elaila noho loa e kapili hou. O ka loihi o ka manaw*. e noho ai e kapili hou, me he mea la, e hala ana paha be man hebedoma eha mamua o ka hiki hou ana iaia e holo hou. Ke Kama Aliiwahine Liliu. —Ma ka la Sabati iho nei, ua hoi mai ke kama Aliiwahine Liliu Loloku Kamakaeha mai kana huakai hoolanalana aku nei i ka aina ua kaulana o Hilo, me ke kino a me ke ola oluolu, a pela no kona poe hoa hele. Ua nkali mai kona kaikaina alii a loaa ia i ka oapo, alila hoihoi aku la i kona home ponoi.

Ka pili waiwai. —I keia wa, ua nui loa ka pili waiwai mawaena o na ano kanaka like ole maloko o keia kulanakauhale. E noke ana ka pepa mai na la noa a hana no ike Sabati. Ke hoike mai nei keia ika palaueka ona makai kulaoakauhale. Ina hiki ole ke kiai i keia mau ano hihia, ua ahona no ka hoopau ia lakou, a e hooooho i poe makaala ma ka hana, aole ka uku i ka mea palaualelo.

Keaka lealea.—Ma ke ahiahi Peakolu iho nei, ua haawi ae ka puali hana keaka lealea oluana o ka moku kaua Amerika Tuscarora maluna o kona oneki. Ua konoia mai kekahi poe o na kane a me na wahine o uka nei. A mawaeua o na maka hanohano i hele aku e ike, o ke Kama Aliiwahine Likelike a me kana alii kane, ke Kuhina Kalaiaina a me kekahi poe lehulehu e iho. I ka nana aku, ua ku no na mele, na hoau kamailio ana, na paio, na hapahapai wawae a me na mea a pau i hoikeia ia po, i ka lealea, no ka mea, na na keiki aukai maoli no i hapiii. Ua lohe mai makou e hooponopono ana ke aupuni, a i ole e hoopii ana paha i na luna hooponupono waiwai o ka Moi Kamehameha V., i make, no ke kuai ana mai ia Mililani no ka umikumamalua tausani dala, oiai, o Mililanl, no ke aupuni ka hapa nui, a he mau wahi apana aina uuku elna paha ko ka Moi. Ua hooiiloia keia mau dnla i ka wa e hoomakaukauia ana e koho ia o Lunalilo i Moi. He hana hoopohihihi keia i nalowale iho nei, a akahi no ahu aenei. Ina na kauaka keia hewa, o ka noweloia mai la no ia, a wnlawala anu. Ahu no boi kupanaha a ka puni haole.

Ke Karisimaka ma Homolulu.—Aohe i like ka paulehia o ka malamaia ana o ka po mamua iho e like me ko na makahiki i hala aku. oka Ekalcsia hooponopono hou ia wale no kai malama i aooioa haipule Ike aumoe o ka po, a o ka Kkaleaia Roma, ao> le, no ka paa ole o ko lakou haipule e hana hou ia nei. —I ke ao ana ae, ikeia aku na kia ame oa i.aoo ka moku kaua Reindecr e ohuohu mai ana ika maile, me he mea la ika ike aku, i ka po ana iho no ka hanaia ana, a e makamaka wale ana no na mea a pau. I kela hebedoma aku nei i hala, ua holo aku ka Agena o ke Kilauea i ua wahi hoepae ukana o na mahiko o Hilo, i mea e hooukaia ko lakou mau ko paa malunao ke Kilauea, aole hoi ke kaKahili a e » aka o ke ku mai oka moku pea, alaila hoouka iho la. A ina e makaukau na mahiko ina uapo maikai e pili ai ka waapa, alaila he kakakoe wale no ka ka mokuahi, aku a ku, piha ae la, holo no hoi paha. Aka o ka mea maikai loa, ka lawe e no a i Waiakea hoahu ilaila, a kukulu ae no hoi paha i uapo, he hele wale no a pili ana, he hoouka walo no. Aohe e emo a piha ka moku, a pau no hoi na ko paa i ka laweia.

Ka Ahaiiui Opiopio —Ua konoia mai makou e holaha akea aku i na hoa a pau o keia Ahahui kaulana o ke alo alii, e halawai ana iakou ma ko lakou Hale Halawai mau mB Kaumakapili i ka hora 7 o keia po Poaono (Dec. 2G), no ka noonoo ana i ka mea e hoohana aku ai i ko lakou mau dala ma ka waihona, e kukulu ahaaina paha raa ka la 11 o lanuari, oia ka la e kulaia ai no ka puni ona o na makahiki he iwakalua o ko ke Keiki Alii Kahu Aupuni ola maikai ana. He nui na mea i makemakeia e ha« pai mai, a nolaila i makemake loa ia ai e akoakoa pau loa mai na lala a pau o ia ahahui, a e pupu kahi ae kakou e hookahakaha nui ika la hanau o ko kakou keiki alii hookahi.

Ka Hooinu Bi\.—l kela pule aku nei, ua hopuia e ke kanawai, he ekolu mau hana wai ikaika Hawaii ma keia kulanakauhale o Honolulu, oia hoi he elua kaoe a roe hookahi wahine. Eia ko lakou mau inao, Pilipo a me Kapukini na kane, a o Kamakakaula ka wahine. Ua hoopaiia lakou ma ka laiani penei : ka mua he $100, ka lua, he $50, ao ka wahine $25, me na koina. 0 kekahi kumu ino ma keia loaa ana, oia no ka hooiouia ana o kekah» mau keiki liilii naaupo a ona loa, me ka ike ole i ka mea e hana aku ai. Ke maluhia mai nei kekahi mau wahi o ke kulanakauhale, aka koe no nae kahi oka poe i hopuia iho la. Ina he poe mikiala oa luna makai o keia kulanakauhale, e loaa no keia poe hana wai ooa 1 kela ame keia la e hana ana, a e kuai ana i keia laan make i ko lakou mau hoa kanaka. Na Kahunalapaau Hawaīi.—Ma ka noho ana o ka Papa Ola Hawaii i keia mau la aku nei, mamuli o ka nonoi a na Kahunalapaau Hawaii i Palapßla Ae ia lakou e lapaau. No na kumu he lehulehu wale a ka Papa i ike ai. ua hiki ole i na Hoa o ka Papa Ola Hawaii ke ae aku i ka lehulehu o oa kahuna lapaau a lakou i ike ai ua kue ka ike o kekahi poe ike Kanawai. Nolaila oa hoole lakou i ka hapanui o na kahuna ; a ekolo wale no kahuna i ae ia e ka Papa, no lakou keia mau inoa : Wahinealii no Ewa, Oahu, Kawaakankahi no Honolulu, a me Kanakaokai oo Pukoo i Molokai. Opunui. [E Mr Opu.-Pehea la kou manao no na wahi kenikeoi a na kahuna i pau aku i ka poe Niuhi Malileo e kaalo aoa mawaho o ke Keena Oihana ia mau la ? L H.]

Heaha la kē ano ?—Ua laweia mai i o makou nei ka (ono, aia kekahi mau makua Hawaii ke noho nei ma ka aoao makai iho o ke alanni Puowina e pili akn Ia i ka halemai, ua hikiikii i ka puhaka oka laua keiki nona na makahiki ekolu wale no me ke kaula loihi he iwakalua anana, hoopaa i kekahi piko i ka hale, a hookuu i ke keiki e hele pela a pau ka loa o ke kaula, alaila hoi mai ana. O ka mea weliweli, ina e puka na keiki nei ma kekahi puka o ka hale, hele no ia a hala loa i ke alanui ; a ina hoi e puka ma kekahi aoao, hele no a hala i kekahi alanui, oiai, aia ka hale ma ka hookui ana o na alanni eiua makai iki iho. E hele ana kanaka, e holo ana ka lio, a e hnluoa ana ka keia keiki kanla loihi i hoopaaia ma ka puhaka. Aole i akaka ia mokou ka raaneo ona makua, he hoowahawaha puha a he Inhi paha ika malama. He wa malama ohana hoi keia, eia ka hoi ka laua uei, he hoomainoino. 0 Hookaea ka iooa o ka makuakane. Mai Imihala. wale: —He mea hilahila ia makou ka lono ana mai, ke hele oei ka kekahi kanaka ui e malimali wale i kedala a kekahi poe nawaliwali ma Waikiki waena, tne ke kaena ae, he hiki iaia ke pale i na hihia ma na Aha a pau o keia aupuni ; a ke imihala wale nei i kekahi o kona mau hoa launa. Ke ao 'ku nei makou i ua ui la, e hoomanao i ka mamala olelo a ke KeiUi Alii Kahu Aupuni, a penei : "E hume i ka malo, a e pelu ou kuli palauolelo, a e mahiai ika aiua," au i kuai ai. A ina hoi e nele ka umeke i ka ai, mai hookikina i ka wahine e hele i ke kahu imu, no ka mea 0 kau hana noia. Aka, he mea mau no nae 1 kekahi poe kanaka, ina e akamai iki, o ka hooio e mai la no ia. Aia oukou ena hapauea, mai puni iki oukou i na nolu olelo ana Niuhi hoopau maunu, no ka mea, e poho auanei oukoa. Heaha la auōnei ka nlia o ke au o ka manawa e ili iho ai maluoa o ua ui la, i ike ai kakou, ko hookolo ae la iko Nahakualii mt meheu, a owai hoi e kapa ole aku be akiaki oia. Owai a Niuhi la ? Ekunilo mai. He kino nui kino maikai oia, he imi ka hewa ka I

He Lei Alii ka Uihana. —O ka oihana i loaa mai i kc kaaaka m.ū a hai mai, mamuii o ka ike i loaa iaia no ia oihana, oia kona lei alii, a peia no i na oihana ike a pan. Ina ua lawa pono ke kanaka ina ike o kela ano keia ano, alaila, e luulnu auanei oia i na lei alii nani i hooiliia mai iaia, a alakei akn la no hoi oia a kau ana i kaupaku oka hanohano. Oia iho la no ke kulana o ke kanaka naauno hohonu, e like me ka oihana ana i koho ai ; ina he koa, a ua ikeia kona koa, alaila, ua hoolei mua ia oia i ka lei alii, (kopala, katiana) a pela no a hikl i ka lei alii o ka noho Kapena ana, alaila, ua hiolo koke mai la na pilali ma kona mau poohiwi, a hawele ae la oia i ka ili o kana pahikaua ma kona puhaka. Nolaila, e like me ka haahaa o ka oihana, pela no ke ano o ka lei alii, nolaila, he mea kupono ole i ke kanaka ke noi aku i lei alii no ka oihana ana i manao ai, me ka hiki ole nae ke lawelawe, eka, ma kona mau kamailio, he hiki wale no, aia nae a lawelawe pono iho na lima, ume i ka ihu i kahi uuku. Pela ro ke kanaka i manao i Luna Helu oia, a hele imna o na Poo Aupiini, a hooleiia mai oia i ua lei alii la, me ka hoohikiia, e helu me ka pololei, e hooko e like me ke kanawai. Ae aku la ua Luna Helu nei, a i ka helu ana iho, he nani wale no. aia a hiki mai o Luna Aohau me ka buke, i wehe ee ka hana, e nananun ae ana o lio i make, he lio ola, a o ilio i make kahiko, ua ola hou ; o ka mea lio ole, he lio ae la, a o ka mea ilio ole, he ilio iho la ; a pela ka mea aina ole, ua loaa ae la kona aina, nana aku, lokomaikai ka Luna Helu. Eia ka mea kupannha ma keia liana ana, o ka nui o na hana pono ole i ulu uiai, a hoopii imua o ka Papa Auhau, pau hou na lokomaikai o ua Luna Helu nei i ka hoihoiia, a nele iho la ka poe ana i haawi ai. I mai la nae hela i ka hua o ka lea, "Ua kuhihewa au." Aole kau he kuhiheMa mooli, he alunu wale no i ko hai pono, a he hoopilikia hoi i ka lehulehu, i piha pono ai kau eke. Nui ka hihia ma keia hana ana, no ke kue i ke kauoha a ka mea nona mai kona lei elii. Peln iho la i ikeia iho nei ma ka Apnha o Ewa a me Waianae, lehulehu ka poe i hiki «nai imua o ka Papa Auhau ma keia ano. Eia hoi kekahi mea hilu loa i ua Luna Helu nei, o ka heluia ana o ka waiwai o ka ekalesia mp Waianae, ma ka inoa o ka Puuku, a pela oo ko Ewa nei, o na inoa o na puuku o keia mau ekalesia, kai heluia ma ka waiwai o ka ekalesia. A ma keia mea, ua uui ka hoopaapaa, a ku ana imua o ka Papa Auhau, a hookuuia. He mea hon keia i ko'u ike ana, oole paha pela na waiwai o na ekaleaia mai Hawaii a Niihau, ka heluia o na waiwai e ka Luna Helu, e like me keia mau apaua. oka Luna Helo, he Kahunapule oia no Waianae a ua noho loihi malaila no kekahi mau makahiki, ua ike no, aohe heluia o ka waiwai o ka ekaleaia, aka, i kona lilo aoa i Luna Helu, kapae ae la oia i ka oihana laa, a hapuku mai la, e like la me keia mau wahi laloni mele : •' Hapnku pu ia mai, I piha ko pakeke." F. Kalipahee. Ewa, Dek. 6, 1874.

Aole roNo pela.—Ua lohe nui makou, i kekahi la o keia hebedotna ua h«le mai Uekahi keiki Hawaii i hoonaauaoia, a koi i kekahi haole kamaaina okeia kolanakauhale e hele o knai i omole barani nona ma ke ano laau lapaau no kana wahine. Ua ikeia nae, oka keia kanaka hana he imi e loaa he kanaka kua» rama, alaila hoopii i ke kanawai a hoopaiia, manao aku ke ola ma ka maheleia mai o ka uku hoopai naoa kekuhi. 0 ka bana ana me keia i kona hoalauna, he hana ino loa ia, a nolaila he pono iaia e imi 1 liana e loaa ai ke dala ma ka hou o ka lae, aole o ka imihala e make kona hoakanaka. Nolaila, ke ao aku nei makou ia oe e Kiha, mai hana hou oe me keia, o loau aku auanei oe ika popilikia ioi akn. He kino nni a puipui kou, a nolaila e han!», aole ka hele wale ma na alanui e ma aa ai. O ka lohe ke ola.

Ka la 10 o lanuaki 1875. —Oia no ka la e piha ai na makahiki he Iwakalua o Ka Mea Kiekie Ke Alii W. P. Leleiohoka raai kona wa i h*mo mai ai mai ka puhaka alii mai o kona makuahine i lanuari 10, 1855 ma Honuakaha i Honolulu nei. Nolaila e lilo ana ia la, i la e kaoaka makua ai oia, a e olioli nui ai hoi ka lahui. No ke kaa ana o keia la ma ke Sabati, nolaila, ua hoopaneeia na hana ano nui o ia la, a ma ka Poakahi ae, a penei na hana o ia la a makou i lohe mai ai : —I ka hora 6 kakahiaka Poakahi, lanuari 11, e puhi ana ka Poe Puhi Ohe raa ka Aleo o Aliiolani Ha!e i ka leo mele "Kamehameha," a e hukiia na hae maluna ona pa'nu hae a puni ka aiua la wa. —Mawaeoa ona hora 10 kakahiaka a me 2 o ka auina la, e hookuu akeaia ana i wa no na makoainana e iko eku ai iaia maloko o ke Keena Ahaolelo o Aliiolani Hale. Nolaila, ke konoia aku nei na makaainana a pau e hele aku e ike a e hoomaikai ike Keiki Alii Kahu Aupuni uia kona la hanau. —Ma kn hora 12 awakea, e puhi hou ana na keiki Puhi Oiio maluna oka Aleo ike mele, " E o\a ka Moi ike Akua," a e kiia ana na pu aloha he 21 mai ka Butari mai o Puowina. —Ma ka hora 6 ahiahi, e puhi hou ana ka Poe Puhi Ohe i ka " Mele Lahui Hawa. ii" ake Kama Aliiwahine Liliu i haku ai, a e kuu pu ia na hae ia wa. —Ma ka hoii 7o ia ahiaH, e kai ana he huakai kukui malamalama ma na alanui o ke Kaona nei.