Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 38, 19 September 1874 — Page 2

Page PDF (1.70 MB)

This text was transcribed by:  Lufi Luteru
This work is dedicated to:  No ku'u 'ohana o Kahanu, mai ka mokupuni o Ka

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

 

Ua loaa mai i ke Alii ka Moi ka leta malalo iho, mai ka Emepera mai o Auseturia, Frances Joseph, ma o ke Kanikela Hoffmann a i ke Keena o ko na Aina e.

 

E KA MAKAMAKA MAHALO NUIIA:

 

            Ma kau leta o ka la 16 o Feberuari i hala o keia makahiki, ua oluolu ia Oe e ke Alii ka Moi, ka hoike ana mai Ia’u i ka make ana o ka Moi Lunalilo a me Kou noho ana ae ma ka noho Alii o Hawaii. I ke noi ana aku ia Oe e ke Alii, e ae mai i Ko’u hoalohaloha ana aku i keia wa o ke kanikau a me Ko’u hoomakikai pu ana aku no Kou kau ana ma ka Noho Alii. Ke hoomau aku nei Au i ke noi ana, e oia mau aku ka launa hoa’loha ana me Oe, e like me ia i hoopaaia mawaena O’u a me Kou mua.   Kou makamaka maikai.

            FRANCIS JOSEPH.

            Vienna, Mei 31, 1874.

 

Ua loaa mai i ke Alii ka Moi keia leta malalo iho nei, mai ka Peresidena mai o ka Ripubalika o Kile.

E KA HOALOHA NUI A MAIKAI:

            Ma Ka palapala Au e ke Alii i oluolu ai e kakau mai ia’u, ma ka la 16 o Feberuari o keia makahiki, ua ike iho au me ke aloha paumako no ka make ana o Kou mua Alii, Lunalilo, ma ka la 3 o ia malama. Nolaila, ua kaheaia Oe e ka Moi e noho aliimaluna o ke aupuni, i kulike ai me ke Kumukanawai, a nolaila, he hauoli nui Ko’u ma o ka haawi ana aku i Ko’u mau hoomaikai a me Ko’u manao pu no ka pomaikai o ke Aupuni a me ke ola oluolu ana Ou e ka Moi, A’u e pule nei i ke Akua, i hoomauia Oe malalo o Kona malama laahia ana.

            FEDERICO ERRAZURIZ.

            Haawiia ma Santiago, Iulai 23, 1874.

            ADOLFO IBANEZ.

            Na ke alii koa nui, D.GANA.

 

Ike Alii ma Halealii.

Ma ka Poakahi iho nei, la 14, ma ka hora 12 awakea, ua oluolu i ke Alii ka Moi, ka haawi ana aku ia Mons. Theodore Ballieu, ko ka Ripubalika o Farani Komisina a Kanikela, i ukaliia mai e Mons. Chas. Pernet, ke Kakauolelo Nui o ka Oihana Kanikela Farani, no ke kumu o ka hoikeike ana mai ia A. Pelit de Lautrec, ke Kapena o ka moku kialua Farani Gazelle.

            I ka hoikeikeia ana mai o ke Kapena e ke Komisina Farani, ua haiolelo hoomaikai mai oia i ka Moi penei:

            “Ke moomaikai nei au ia’u iho, no ka mea, owau ke alii moku mua o na alii moku Farani i hoikeike e ia mai imua Ou e ke Alii ka Moi, mahope iho o Kou kohoia ana i Moi, he kohoia ana me he mea la, ua kokoke loa e lokahi ka Ahaoelo, ma ke koho ana o oe ka Moi kupono.

            “O ko’u noho ana ma Honolulu nei, e pokole ana no ia, a ua olioli au, e lawe i keia wa maikai Au e ka Moi i oluolu ai e haawi mai no’u, e hoike aku ia oe e ka Moi, i ko makou aloha alii, nou e ka Moi a me ko makou noho hoaloha ana me Kou mau makaainana.”

            Ua oluolu i ke Alii ka Moi, ka pane ana aku penei:

            “He mea oluolu loa No’u, ka hookipa ana mai ia oe e Kapena de Lantrec, ko alii moku mua o na alii moku o Farani me ko makou nei mau kapakai, mahope iho o ko’u kohoia ana ma ka Noho Alii.

            “O na manao au i hoopuka mai nei ia’u iho a me Ko’u lahui, he mea oluolu loa ia No’u, a A’u hoi e ike aku nei, he hoike ana mai ia o na manao maikai o ka lahui nui a me ke aupuni nona ka hae au e hookauwa nei. Ua minamina loa Au, no ka mea, o kou noho ana me makou, he pokole loa, aka, ua hiki Ia’u ke hoike aku ia oe, e Kapena Lautrec, aole he mau moku o ua lahui e ae i oi aku ka makemakeia ma ko makou nei awa, e like la me na moku kaua o Farani.”

            Ua ukaliia o Kapena Lautrec, e na alii moku malalo iho, me ka hoikeike pu ia aku imua o ka Moi: A DAVOUST, Ensign de Vaisseau; H. Suisse, Ensign de Vaisseau.

            Mahope iho o keia, ua hoikeike ia aku e MONS. Ballieu, o MONS. A. Le Clos, Luna Nui e nana ai i na Panalaau o Farani.

            Ma keia ike Alii, ua ukaliia ka Moi e ka Mea Kiekie ke Alii W.P. Leleiohoku, His Ex. W.L. Green Kuhina o ko na Aina e (no ka manawa); His Ex. JNO. O Dominis, Col. W.L. Moehonua, ko ka Moi Puuku a me Hon. J.A. Cummins.

 

            I ka Poalua iho nei, ma ka hora 12 awakea, ua aeia aku ko ka Moiwahine Komisina a Kanikela Nui JOS. H. Wodehouse, e  ike mai i ke alii ka Moi no ka Hoikeike ana  mai ia Kapena R/P. Cator o ka manuwa Beritania Scout a me na alii moku i ukali mai iaia. A me ka hoikeike pu ana mai hoi ia Kapena Tupman R.M.A.F.R.S. ke poo o ka puali nana hoku a me Prof. Porebe, ke poo kilo hoku o ia puali, i hoounaia mai e ke aupuni o Beritania e nana i ka maalo ana ae o Hokuloa imua o ka La iloko o keia Dekemaba ae, a me na hoa o ka puali ma keia hana nui he kilo hoku.

            I ke komo ana mai o ke Komisina Wodehouse i ukaliia o ke Kapena a me na alii moku, ua alakai aku ke Kuhina W.L. Green o ka na aina e no ka manawa, a na ke Komisina i hoikeike aku ia Kapena cator i ka Moi. Mohope o kona hoikeike ana ia, ua hoike koke ae la oia i kona mau alii moku ma ke kahea pakahi ana i na inoa penei: Lieut. E.H. Oldham; Lieut. G.Worth; Lieut. W.P. Shakespeare; E.A. Clapp, Nav. Lieut. Dr. B. Reshaw; Paymaater W.J. Kilroy; R.H. Wellings, Nav. Sub. Lieut; H.J.D. Lexton, Midshipman; Chas. Lamber, Chile.

            Mahohe iho o ko lakou nei hoikeikeia ana, alaila, ua hoikeike mai la ke Komisina Wodehouse ia Kapena Tupman, ke poo o ka Puali Kilo Hoku. I ka hoikeike ia ana aku hoi o ka mea nona kela inoa hope ua pane aku oia imua o ka Moi penei:

            “Ma ka inoa o na hoa o ka Puali Kilo Hoku a ka Moiwahine Victoria i hoouna mai nei, e nana i ka maalo ana ae o Hokuloa imua o ka La, he nana hoiku ana ano nui—ua ake au e hai aku imua Ou e ke Alii, ka Moi o ka Hawaii Pae Aina, i ko makou aloha nui no Kou ae ana mai ia makou e ike aku a me ke kokua ana mai Au e ka Moi, Kou Mau Kuhina a me ka poe a pau i launa mai me makou. Ke hoomaikai aku nei makou ia oe e ka Moi, no Kou haawi ana mai i na aina, e kukuluia ai na mea nana hoku, oiai, ua kupono wale no ia mau wahi no ka nana hoku—a no ka lokomaikai hoi i hookuu wale ia mai ai na dute o ka Hale Dute, a malaila i hooluolu loa ia mai ai ka puali nana hoku.”

            Ua oluolu i ke alii ka moi ka pane ana aku malalo iho nei:

            “E Kapena Tupman: --He mea oluolu no’u ka hookipa ana mai ia oe a me na hoa o ka Puali Kilo Hoku a ke alii ka Moiwahine Victoria i hoouna mai nei e hakilo i ka maalo ana ae o Hokuloa imua o ka La. Ua kauoha aku nei au i ko’u mau Kuhina, a ma o lakou aku i na luna aupuni a pau o ko’u aupuni, e haawi wale aku i na mea a pau ma ko lakou mana, ma ka hooholo ana i na mea a pau malalo o ka oukou hana. A ke hilinai nei au, aole oukou e pupuahulu i ka hoike ana aku ia lakou i na mea a pau i makemake ai no ka oukou hana. He mea e piha ai au i ka olioli, ina e hiki ana i ko’u aupuni ke kokua no ka hooholo ana i keia nana hoku kaulana ana o keia keneturia, a e hapai me ka haahaa i ka hoomalamalama ana aku i na lahui o ka houna nei ma keia hana hoonui lilo e kukulu ai i ke kahua o na loa kilo hoku.

            E Kapena Tupman a me na Keonimana, ke hoomaikai aku nei au ia oukou no ko oukou kipa ana mai ma ka Pae Aina o Hawaii nei.”

            Mahope iho o keia pane a ka Moi, ua hoikeike mai o Kapena tupmana imua o ka moi i kona pe hoa ma ke kahea ana i na inoa penei: F.E. Ramsden Lieut. R.N. E.J. Noble Lieut R.M.A., H. Glanville Barnele B.A.F.R.A.S., J.W. Nichols F.R.A.S.

            Ua ukailiia ka moi ma keia ike alii ana e Ka Mea Kiekie ke Keiki Alii W.P. Leleiohoku, na Kuhina na Mea Kiekie P Nahaoleina, W.L. green a md R.H. Stanley, na Kiaaina na Mea Kiekie J O Dominis a me a me P Kanoa, na Lunakanawai, na mea Hanohano E H Allen, me C C Harris; Col W.L. Moehonua Puuku o ka Moi; Na Ukali o ka Moi, na Kanela W F Allen, C H Judd, E Hoffmann; na mea Hanohano, A.S. Cleghorn, J Moanauli, JA Cummins, me J U Kawainui; na ukali o ke kiaaina, na mekia E H boyd me H. Penikalaka, a me M. E. Maea Esq., ko ka Moi Kakauolelo Ponoi.

 

            UA HOOKOHUIA ka poe malalo iho i mau Luna Auhau no na Apana Ohi Auhau o na mokupuni lehulehu i kulike ai me ke Kanawai Kivila:

HAWAII –     Hilo                             G.W.A. Hapai

                        Hamakua                     C. Williams

                        North Kohala              J.K. Akina

                        South Kohala              H. Cooper

                        Kau                             W.T. Martin

                        Puna                            T.E. Elderts

MAUI--           Lahaina                       L. Aholo

                        Wailuku                       H. Kuihelani

                        Makawao                    C.K. Kapule

                        Hana                            M.P. Peenahele

MOLOKAI & LANAI                                   S. Kupihea

OAHU--          Honolulu                     George H. Luce

                        Ewa & Waianae          J. Naone

                        Waialua                       J. Armara

                        Koolauloa                    Paukiolani

                        Koolaupoko                Wm. C. Lane

KAUAI--        Hanalei                        A.S. Wilcox

                        Anahola                       S. Kaiu

                        Lihue                           S.N. Wilcox

                        Koloa                          Puhiula

                        Waimea                       J.H. Kapuniai

NIIHAU--                                           Kahu Kanoa

                        P. NAHAOLELUA, Kuhina Waiwai.

Keena Waiwai, Aug 25, 1874.                        665

 

            Ke hoikeia aku nei ka lohe, ua haawiia ae nei ia HENRY RICHARD MACFARLANE, ka lawelawe o ka Oihana Kanikela no Denemaka, mamui o ke noi a ka Mea Hanohano T.C. Heuck, ke Kanikela no Denemaka, a hiki i ka wa e ike mai ai ke Alii o Denemaka, a hiki i ka wa e ike mai ai ke Alii o Denemaka, a ke haiia aku nei na kanaka a pau, e hilinai aku i kona hana, a e mahalo aku i kona mana ma ia ano. 

W.L. GREEN.

Kuhina no ka manawa.

Keena o ko na Aina E, Honolulu, Aug 31, 1874.      666

 

Ka Nupepa Kuokoa Me Ke Au Okoa I Huiia

Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, SEPATEMABA 19, 1874.

Huakai makaikai.

            He elua hebedoma paha i koe, alaila, e hele kaapuni ana Ka Mea Kiekie Ke Alii W.P. Leleiohoku a me kona poe ukali. E kaapuni ana oia ia Hawaii mamua, a malaila mai i Maui. Nolaila ke konoia aku nei na makaainana aloha a makee alii, e pahola mai i ko oukou mau lima aloha no ka kakou Milimili alii e hele opio aku nei e ike i ke kanaka nui a me ke kanaka haahaa ke nui a me ka liilii.

           

            UA HAUOLI MAKOU i ka lohe ana mai, ua hookohu aku nei ka Moi a me kona Aha Kuhina ia ka Lunakanawai Kiekie E.H. Allen I Elele Kuhina no ke Aupuni Hawaii e hele ai i Wasinetona me ka mana piha e hapai hou i ke kuka ana e loaa ona kuikahi panailike mawaena o Amerika Huipuia a me Hawaii nei, Ke makemake nei makou, e lohe pono ko makou poe heluhelu, o ke kuikahi panai waiwai wale no i hoolala ia ai he ehiku makahiki i hala aenei a i hoounaia ai hoi o Hailaki a me Makuke. Aohe haawi aina kekahi.

            Aohe hana nui e ae a makou e hauoli loa nei iloko o keia noho alii ana o ka Moi Kalakaua, o keia hapai wale ana no, a kona noonoo alii e ake nei e loaa ona pomaikai i kona aina a me kona lahuikanaka ma keia kumu hana nui he imi kuikahi panai like. Ke loaa iaia keia kuikahi, e kaulana auanei kona noho alii ana, a e ohi auanei ka lahui i ka hua o kana hana, a e oi aku kona kaulana a me ke aloha ia mamua o kona mau hikimua.

            Ua hooikaika loa ia mai ko makou mau manaolana ma ka lono lauahea wale ia ana mai, e holo kino ana ka Moi i wasinetona i ka wa e noonooia ana ke kuikahi panai like. Ke maopopo loa nei ko ka Moi manao hoihoi loa ma ka lawelawe ana e holomua keia hana nui. Ke manao paa nei makou, o ke kamailio pu ana o ka Moi me ke Poo o kela lahui nui nona ke kanaha miliona kanaka, he waha a he waha, a ike he maka a he maka, oia auanei ka mea nana e hoopau ae i kekahi mau keakea i hookumuia. O ka hele kino ana o ka Moi i Wasinetona he mea ia e hooholo mua ai i ka loaa ana, malia o kona launa kino ana aku me na kanaka alakai o ia lahui, oia ka mea e hoohikiwaweia mai ai ka hooiaio ana ona kuikahi. Ke kalokalo aenei makou, e hahaiia ka huakai imi kuikahi me ka holomua.

 

O ka Palaualelo

            Oia kahi mea hookonakonaia i ka ike ‘ku i ka hapa nui o ka poe opiopio o ko kakou lahui i keia wa. Makena a pupupu wale na lima hana maloko iho nei o kakou, aka, eia ka hewa, o ka hana ole mai. Ke uwe mai nei na kanaka i ka pilikia, aka, nowai ka hewa? No na lima palaleha wale malalo o ka la ka hewa.

            Pinepine ka maalo mau ana imua o ko makou mau kii onohi na poe opiopio o keia hanauna, aole me na kahiko hana aka, me na paa lole i hoomomoaia a he hakali wale no. Kau mai la ke kika, kapakahi ka papale, hele haaheo iho la ma na huina alanui, na hale pahupahu, na hale hotele, eia nae he neo ka pakeke. Kaukai aku no ke ola o ka paina ana maluna o kahi hapauea makuakane a me ka holoi ana o na kapa hookano na kahi luaui luahine e noke i ka holoi i ke anu.

            O kekahi hemahema nui loa keia o kakou, ka palaleha o na lima i ka hana. O wai ka poe nele o keia ao, ---o ka poe palaualelo hana ole, manaka, molowa, makau hana, aea haukae, makilo hele a me na ano like. Aka, o ka poe paa mau o na lima i ka hana, pili mau ka loaa. Kakali wale kekahi poe ma ka noho wale me ke kuko ana e huli mai ke au o ka pomaikai ia lakou. Makehewa wale kela moe uhane palaualelo. Noloko mai anei o ia ano e loaa mai ai ka pomaikai? Aole.

            Hopu ka lima i ka oo, lalau ke palaka hana, apo ke aho lawaia, kanu ka ai, mahi ka laiki, kilo ke kalina uala, hooulu ka mala kulina, ku ka pia, elieli ka mahina ipu a hapai na hana mikiala e ae e pomaikai ai keia noho ana kino. Nui loa ko kakou mau aina waiho wale ma Hawaii nei, a o ka mahiai ole ia ka hewa. Ke ulu nei na mauu maluna o kekahi mau aina he waiwai nui makamae ke loaa ina e paeliia ana.

            E ku kakou e paipai i ko kakou lahui, o ka luna hooponopono me kana maka peni ke kumukula ma kona hale ao, na makua ma ko lakou mau home a me na kahunapule ma ko lakou mau kuahu, a e kukal me ka leo nui, e pelu na kuli e imi i na hana mikala. E hoopau i na hoopalaleha ana.

            O kekahi mea keia e palupalu loa nei ko kakou lahui, o ka mahiai ole, a nele loa no hoi i ka hooikaika kino. Eia wale no ka mea ikeia, ka moe wale ia o na la ma ka hale, ka pepa lealea, ka puhenehene, ka hula lapuwale palaualelo, ka makilo maka hilahila ole e hoopepe ai i ko hai ipuka hale a me na mea like.

            He hana naaupo loa no kekahi kanaka kino puipui ke noho wale oia aole e hana. Aia i lalo o ka lepo ka lua dala kahi i waiho ai, aole i luna o ka lewa e aamo wale aku ai na maka a kaukai o ka ulia wale mai o ka pomaikai. Hele pela kela kuko ano ole.

            Ke waiho wale mai la kela aina maikai o Hamakua i Hawaii, Kau a me na aina lehulehu e ae. I na he aina kupono i kela a i keia mea kanu, hooulu aku, aole ke kali a olelo ia aku. I keia wa, he hana waiwai loa ke kanu kalo, a no keaha ka palaleha o na kanaka i ke kanu ana. Mai manao nui no na mea e loaa koke mai ai, a hoowahawaha i ka hana loihi aku a mahope loaa mai. O ka hana e kahe ai kou hou, oia ka hana e waiwai ai, aole e o ka hakali wale aohe ini pakeke.

            Haohao no hoi makou i ko na keiki ma na Kulanui kokua nui ole ma keia hana ke puka mai lakou. O lakou kekahi poe kokua i ka noho palaualelo ana o ka aina, aole hoi manao lakou, ua aoia alaila la hoi, hoomaamaa aku. Ke puka mai, ka pau ae la no ia o ka pa ana o na lima i ka hana, holoi ae la a maemae, kaukai mai no i na wahi hapauea i hoomanawanui aku ai i ka uku i ke kula ke ola.  He hana hoomaewaewa keia. I ko hai wahi ka hoi hana, a i ko ka oiwi ka hoi, hoopalaleha. Aole pela kakou e pono ai. E hoike aku kela a me keia i ka mea e kuonoono ai ka noho ana honua.

            I keia wa, ke kekeue nei kahi poe i ke kiiia o na lima hana i waho e laweiamai iloko nei o ka aina. Kiiia ka hoi ka palaualelo maoli no o oukou. Ua lawa no ka paahana maloko nei, a eia wale no ka hewa, aole hana iki.

            Ano oiai e nee ana kakou imua i ka noho ana naauao, e hooiaika kakou e hoike ia kakou iho he poe miki ma na hana mikiala, a mai noeo a helu aku i ko ka wa i hala, aka, e nee aku imua me ka hapai i keia kumu manao ao aku ia kakou, e ike i ka hana.

 

 Ua hiki mai ma

Honolulu nei ka Puali Kilo Hoku a ke aupuni o Baritania i hoouna mai nei e nana i ka maalo ana o Hokuloa imua o ka La, ma Valaparaiso mai maluna o ka manuwa "Scout," iloko o na la holo he kanakolu kumamaono. O ke poo o keia Puali, o Kapena G L Tupman no ia, e like no me ka makou hoikeike mua ana aku ma kekahi helu i hala.

            Ua waeia ae nei ke kulana mua, aia ma Honukaha, Honolulu nei, a na ke poo o keia puali ka nana ana, a oia kino no ke noho ana ma keia kahua, me ke kokua ia mai e Lutanela Ramsden a me Prof. Nicholas. O ka lua o na kulana e nana ai, e waeia ana me kekahi wahi o Hawaii, ma Kohala paha, a ma Waiohinu paha. Na Prof. G Porepe i kokua pu ia e Prof. H G. Barnacle, e malama i keia kahua. O ke kolu o na kahua e manaoia nei e wae, ma Kauai paha, (mawaena o Waimea a me Mana,) a i ole ia, ma ka mokupuni o Niihau. E kaa no malalo o ka malama ana a Prof. R Johnson i kokuaia e Lieut. E W. J Noble, he mau kilo hoku nae ana no a i elua ko keia kulana nana hoku. Na ka nana kino ana a ka poe kilo hoku e hooholo i kahi kupono no ka lakou hana e hoolawa ai. O kahi moakaka lea loa no paha e kukulu ai, o kahi e hiki ai ke laweia ka lakou mau mea paahana me ka poino ole, kahi maloo ua ole, aole hoi kahi holo makani o ka la ke nana aku, i wahi e napoo ai ka la me ka laelae, hiki ole ke keakeaia ka lewa me na ao kaalelewa.

            Eia me lakou nei, aole e emi iho malalo o iwakalua kumamalima mau mea ana ino, a e hoohanaia ana keia mau mea paahana ma na kahua nana hoku like ole ekolu, mai kekahi a i kekahi. Ua lawe mai nei ka Puali he makena wale o ka lakou mau mea paahana, a ua hookuu wale ko kakou aupuni ia mau dute i wahi kokua no keia hana akamai a ke kanaka. E hoounaia mai ana he moku Beritania i mea holoholo mawaena o keia mau kulana ekolu, o Boxer kona inoa, ke upuia aku nei e hiki mai ana oia i kela a me keia la. Aole paha na makou e olelo e aku e kokua like ae kakou na kanaka a me na haole ma ka hooholo ana i keia hana nui, aka, na oukou pakahi iho e noonoo a hooholo, e pahola aku i na lima kokua no ka hooholo mua ana i keia akamai, ma kela me keia wahi a lakou e kukulu ai i ka lakou mau mea paahana.

            Aole he mea maalo mau imua o kakou ke kakou ana i ka poe ake akamai o kia ano ma ko kakou nei mau kapakai, a nolaila, ke lana nei ko makou manao o ka makamua keia, ae hookauia ko lakou manawa maanei me ka lei o ka holomua.

 

            O NA OLELO MALALO iho nei i komo maloko o ke kauna koma, mai ka nupepa haole mai no ia o kela aoao i hoopuka ia i kela Poaono aku, nona ka nupepa kahu ole i kanuia aku la malalo o na keehina o ka wawae. A i mea e maemae ai makou imua o ka poe nana e hooholo iho, ke waiho 'ku nei makou:

            "O NA KAHU o ka nupepa i kapaia ke Kuokoa, ke hoike akea nei i kekahi puu nei o ka mikiala, ma ke ano e hoohuli hewa ana i na kanaka. Ke hoike mai nei na mea kakau mai na mokupuni mawaho aku nei, ke nune la na makaainana no na wehewehe hewa e pili ana i ka Bila Aie Miliona Dala a me ke Kuikahi Panai like, a me na kumuhana o ko ka Moi Aupuni, -- a oia mau noonoo, ua loaa mai ia mai ka nupepa kanaka hookahi wale no e paiia nei -- ke Kuokoa. Ua loaa ia makou he hookahi a elua mau wehewehe alakai hewa ana, e hoike ana i ke kue alii a me na hoaiai hauhili wale."

            He ahiahi ino keia a ke kanaka haahaa loa i manao ai, o kona noonoo nui kelakela a akamai loa ia, aka i ka ikeia ana mahope iho he noonoo aki inoino ia, nolaila, ua Ikabodaia oia.

            He oiaio, ua hoike aku makou i ko manao kue i ka Bila Aie Miliona me ke dala pepa, aole nae makou i manao, oia hoakaka ana ma ia kumu, ua lilo makou i "kue alii." Ma na ninau a pau he elua aoao. Pela makou i hoike ai ma kekahi aoao a lakou e kue mai nei, a kapa mai he "kue alii."

            No ke Kuikahi Pani Like, o makou ia e hooikaika nei e loaa mai, alaila pomaikai kakou. Aole e loaa kekahi mea ma ko makou alakai ana e kue ana. He ole loa.

            No na kumu hana a ke aupuni, o makou kekahi e ake nei e hapai pu in a ua ku like ia me ko makou kalai ana. E noonoo pono me ke akahele a ike i ka pono, hoapono aku, a in a he like ole, alaila, hana e like me ka hiki.

            O ke kapa ana mai a keia nupepa "mahaoi he "kue alii" makou, aia malaila ko lakou kuhihewa ino lua ole. Manao anei ka haole i hanauia ma Kahiki ua oi ae ko lakou makee alii mamua o makou ka poe i hanauia ma Hawaii nei, a i hoouluia mai ka lepo kanu ae. Auhea ka ke kanaka Hawaii wahi e holo e ae ai in a e hiki mai ana na pilikia maluna o ka Moi a me ka aina. O oukou o ka haole, ua hiki ia oukou ke holo malalo o ka have e, alaila, hoopue mai, aka o ke kanaka Hawaii, aia oia malalo o kona Moi a me kona aina hanau a make. A pehea e hiki ai i ka haole aea mai o Kahiki ke kapa mai he "kue alii." O oukou ke noho nei malalo o ka wai hooluu hoopilipili, a hahaiia mai e ka pilikia o ka haalele mai no ia a imi i kahi e pakele ai ma ka have nona mai ka ili.

 

Nu Hou Kuloko.

            Ma nehinei i ku mai ai ka moku kaua Amerika Benicia.

           

            Ke kukulia nei i Hale Ohua, no na ohua o ka Moi, ma ke kihi Hikina o ka Pa Alii, a aloko o ke kuea o ka Pa Alii.

 

            Ke makemake nei ka Papa Hoonaauao i na mea hoikeike a pau o Hawaii nei, e loaa ia lakou ma Honolulu nei, i malamaia no na hanauna e hiki mai ana mahope aku.

 

            I keia mau la iho o keia pule ae, e ku mai ai ka mokuahi lawe leta mai Kaleponi mai, in a ua holo mai oia ma ka la i hoolahaia ai, oia ka wa e holo mai ai.

 

            Ma ke ahiahi Poano aku nei i hala, ua hoomaka hou ke puhi ana o ka poe Puhi Ohe ma Emma Kuea; a pela mau aku ana ma keia hope aku.

 

            Iloko o keia wa pakalaki, ke olelo ia mai nei, o ka poe hana malu i ka bia, o lakou ka ka poe mea dala loa, a ke hana nei lakou me ka makau ole i ke Kanawai o ka aina. Ua hoopiia kekahi poe, aole nae he maku, hoomau no lakou i ka hana me na poo keleawe. Ina e lohe ole ana, e hoopai me ke oolea loa.

 

            Ke hoomaemaeia nei ka Pa Pohaku o ka Hale Alii, a ua maikai i ka nana aku. O ka molale loa nae a me ka nani o ka nana ana aku, o ka holo loa aku o ka pa ma Alanui Rikeke a kuia i Alanui Hale alii, a e hoolilo ia Kuea holookoa i Pa Alii. He nani kela!

 

            Ke nui mai nei ka ai o Honolulu nei, no ka puni mahiai mai nei paha o ka aina. Ina pela ka poe mahiai nei paha o ka aina. Ina pela ka poe mahiai e hoolako mau mai ai, alaila, e kapaia mai auanei kakou he poe makaala hana, aka, aole nae ke kaukai a we, alaila, noke ino ka mahiai. E hoomau no ka pono i ka hana i na wa a pau, aole ka hoopalaleha.

 

            Ke hoomaka nei ka nupepa haole P.C.A. e hoike wahahee imua o ka lehulehu, he nupepa ino ke Kuokoa --- i mea paha e hoomalimali aku ai i ke aupuni, e hoala i nupepa Aupuni. He keu ka mahaoi lua ole! I hoao iho nei no hoi e pai i nupepa, aohe i ike ke ola ana, ke apakau hou mai nei nae ma kekahi ano e ae. Hilahila ole maoli keia mau haole o Kahiki, e koi nei e hoopoho.

 

            Ma ka Poalua iho nei, ua hookolokolia imua o ka Luna kanawi Hoomalu o Honolulu nei, kekahi hihia ano e. Ua hoike mai kekahi mau kanaka, ua pepehiia kekahi wahine e kana kane, a ua make, he elua a ekolu hebedoma aenei i hala. A mamuli o keia hoike ana, ua kii hou ia ke kupapau o ua wahine nei e hueia, i nana'i na kauka e like me ka lakou ike. Aka, ma ka huliia ana o kahi i eha, e like me ka olelo a na hoike, ua hoole na kauka, nolaila, ua hookuuia ka mea i hoopiiia.

 

            HE MAHALO PIHA.--- Mai ka poe mai a pau o ka hua kai i hele aku nei i Hana, i loheia mai ai, ko lakou mahalo piha i na hookipa ana a ko Hana mau makaainana. Ma kela a me keia hale kuonoono, ua makaukau wale no na lima aloha e pahola mai. Kupono iho la no ka oioi o Maui Hikina ia Hana.

 

            NA AINA AUPUNI KUDALA.-- I keia awakea, e kuai kudalaia aku ana na aina waiwai nui o ke aupuni malalo iho: Ka pa a me ka Hale hookolokolo ma Honolulu nei; ka aina o ka Ahahui Mahiai ma Auwaiolimu a me ke kahua Halealii ma Makiki. Eia ka wa maikai e kuai ai i na aina.

 

            HE KAPENA KA HOA OLELO. --- Ua lohe mai makou, ua hookiekieia ae o L. Kaina Esq., i Lunakanawai Hoomalu no ka Apana o Hilo, mokupuni o Hawaii. Kupono wale no ka makou wanana e ana ae mamua aku nei. Eia wale no ka makou, "E hooko aku ma ka pololei, a haule mai na lani."

 

            HALE KUPAPAU O LUNALILO.-- Mamuli o ke noi a na Luna Hooko Kauoha o ka Moi make Lunalilo i aloha nui ia, i ka ekalesia o Kawaiahao, e like me kana kauoha, nolaila, ua haawiia kahi kaawale mamua mai o ka luakini, a makai o ka pa poepoe ma ke alo ponoi aku nei o ka puka komo o ka luakini. Malaila e kukuluia ai on a hale kupapau, a e moe pu oia me na makaainana on a ma ka ilina hookahi. Aloha ino ia!

 

            NA PEPA LOIO PAIIA.--- Eia ma Halekuai Buke o Wini na pepa loio i paiia, me na hua mamua o ka hoomaka ana mai, penei: "E ike auanei na kanaka a pau, ma keia palapala," Ua kupono keia pepa no ka hana ana i na palapala aelike, hoolimalima, kauoha a ano e ae paha. He emi loa no ke kumukuai, he kenikeni wale no ko ka pepa hookahi, a he elima hoi pepa no ke kohaka. E wiki mai e ko na Apana e ae, o pau e  e no aua nei i ko Honolulu nei poe.

 

            I NA KAHUNA LAPAAU ma Ewa a me Waianae, ua lohe mai makou, he nui loa na kahuna lapaau Hawaii i loaa ole na laikini ae lapaau, e lapaau mai nei ma kela mau apana maluna ae. Ua ike no oukou, ua papa loa ia ka lapaau ana ia hai me ka loaa ole o ka laikini, aka, in a oukou e hookuli, he pilikia wale aku no koe o oukou. Hookahi wale no kahuna i loaa ka laikini, oia o Kauhalu, a nona ka mana e hiki ke lapaau e like me ke Kanawai, a he kuleana kona e hopu a e hoopii ma ke Kanawai, i ka mea a mau mea paha e lapaau ana me ka laikini ole. "Mai hoopa, mai lawelawe," o pilikia auanei oukou, nolaila, "E nihi ka hele i ka uka o Puna."

 

OLELO HOOLAHA

WAIWAI, PAA MA KE KUDALA!

MA KA

Poaono, --- Okatoba 17, 1874,

HORA 12 AWAKEA,

me ke Keena kuai, e kuai kudalaia aku ai kela

HALE A ME KA PA MEA KANU,

e nohoia nei e Mr Schmidt, ma ke komo ana'ku o Pauoa!

He pono Alanui no a hiki i ke Alanui Aupuni.

HE EHA KEENA O KA HALE!

Ke ku nei me ka maikai a ano hou.

E nana i ke kii i paiia ma ka Hale Kudala a me ka Hale Pai Kii o Keiki.   

E P ADAMS, Luna Kudala

668 5ts 672 

 

E IKE AUANEI na mea a pau loa ua koho a hoonoho mai o F S Lyman. Luna kanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina ia'u, i Lunahooponopono Waiwai o KALAKUNIAI w, o Papaikou Kau i make, nolaila ke kauoha aku nei au i ka poe a pau ana i aie aku ai, e hoouna koke mai i na bila ale o Kalakuniai, a o ka poe hoi i aie ia Kalakuniai, e hookaa koke mai lakou maloko o na malama eono mai keia la aku, o nele loa oukou.

W T MARTIN, Lunahooponopono Waiwai o Kalakuniai.

Waiohinu, Sept. 12, 1874.  668 4ts 671

 

E IKE AUANEI na mea a pau loa, ua koho a hoolilo mai o F S Lyman, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu o ko Hawaii Pae Aina ia'u, i Lunahooponopono Waiwai no WELEHU, o Waiohinu Kau i make. Nolaila, ke kauoha aku nei au i ka poe a pau a Welehu i aie aku ai, e hoouna koke mai i na bila aie, a pela hoi ka poe i aie mai ia Welehu, e hookaa koke mai, maloko o na mahine eono mai kela la aku, o nele auanei oukou. 

W T MARTIN, Lunahooponopono Waiwai o Welehu

Waiohinu Sept. 12, 1874.   668 4ts 671

 

E IKE auanei na mea a pau, o ka'u kane mare, o KAUI, no Kauai, ua haalele kumu ole mai ia'u a me ka maua kaikamahine, no na makhiki eono, no laila, ke kauoha aku nei au ia oe, e hoi mai, a i ka poe hoi i ike i kona wahi e hele nei, e hoike mai ia'u. A in a aole e hoi mai iloko o na malama ekolu, alaila, e hoopii no au e hooki mare.

KAHAULELIO.  Laiemaloo, Sept 12, 1874. 668 2 t 669

 

AIA ma ka la 10 o Okatoba e hiki mai ana o keia mahina ae, e kukulu ana au he ahaaina la hanau no kuu moopuna, ma Kahuku Koolauloa nei, nolaila, ke kono aku nei au i na ano kanaka a pau, e naue mai ia la, me ka hipuu a ke aloha ma ko lakou lima. O na mea hoohialaai o ke kino, ua lawa ia'u, nolaila, ia oukou a pau e o'u hoa luhi o nei me he ahaaina, e naue mai e Waialua i kehu kai, e Ewa i ka la hamau leo, e Waianae i ka makani kaiaulu, e na pali hauliuli o Koolaupono a me Koolauloa, e na kini o'u a me na pilikana, e ike ia kakou hookanaka, mai kapae i ka leo.

S.KAI.  Kahuku Sept. 14, 1874.  668 2t 669

 

I KA POE a pau e ike mai ana i keia olelo hoolaha, owau o ka mea nona ka inoa malolo iho nei, ke hoike aku nei au, o ke kuleana aina i hoopaaia ma ko Kalino k, inoa e ola nei, e waiho nei ma Kawananakoa Kona Honolulu Oahu, a ua hoikeia maloko o na Buke o ke Aupuni ma ke Keena Kalaiaina, no'u ponoi ua kuleana aina ia, a ke waiho nei no ia'u a hiki i keia la, a o na olelo e ala mai ana ma keia mua aku no kuu hoolilo ana aku, ke hoola aku nei au me ka oiaio; a i mea e ike ai na Lunahooponpono Waiwai o Nakuapa w, i mke, a me na pili koko e hoopii a e koi nei imua o na Aha Hookolokolo o kela Aupuni, nolaila, ke hoike mua ia aku nei, mai komo ae a lawe lakou i ua kuleana aina la, o hoopiiia e a'u ma ke Kanawai no ke komohewa a me ka pakaha wale i ua kuleana aina ia o'u. E lilo keia i Kanawai mai kela la 9 aku o Sepatemaba M.H. 1874.  Owau no o ka On a ponoi o ia waiwai.. KALINO.

Niupaipai, Honolulul, Sept. 9, 1874.    668 2t 669

 

E IKE auanei na kanaka a pau loa ke nana mai i kela olelo holaha, o makou o ka poe nona na inoa malalo iho nei, ke hookapu aku nei makou i na ano kanaka a pau loa, aole e wawahi wale a auau hoi i ko makou manowai, e pili la me ke kuleana o d Kapali, oia o Keuki. aole no hoi e holoi i na lole, aole e kapulu i na mea ino, aole e kukulu i na holoholona ma ke kae o ka auwai, aole no hoi ma ke kahawai a hala loa aku mauka o Haliimanu; a o ka mea e kue ana i keia, e hoopaila oia no kela a me kela hewa i hanaia, he Elima Dala ($5.00). E hoomaemaeia ka auwai i ka Poakahi mua o keia a me kela malama, aole e ae ia kekahi hoa a mau hoa paha e noho wale iloko o ka la hana me ka hoapono ole ia e ka hapanui o na hoa.

            E lilo keia i Kanawai paa mai kona la e puka ai ma ka nupepa a mau loa aku. Nolaila, ke koho nei makou ia S. Kawali, i Luna nana e nana.  No ka oiaio o kela mau mea i halia maluna, ke kau nei makou i ko makou mau inoa malalo iho:

            W K Uhalu      JP Kuawai                   Samuel Kahoohuli

            J Kapahi          Kaleloa                        Nuole

            Ioane 1                        Keawe                         Kanae

            Kahoopii         J W Puahi                    Kanewahine

            Hookano         S W Kahawaii             Job N Kamoku

            Reni                 Keoni     Kamai           Ahana (pake)

            Moanalua-waena, Sept 19, 1874.      668 2m

 

HE AINA WAIWAI NUI MA KE Kudala

 

MAMULI O KE KAUOHA A KA MEA KIEKIE ke Kuhina Kalaiaina, e kuai ia aku no ma ke kudala ma kuu keena kuai,

 

Ma ka Poaono, Sepatemaba 19, HORA 12  AWAKEA.

No ke koho kiekie maluna ae o $20,000 no kela apana aina waiwai nui e waiho nei ma Honolulul, ma ke kihi o na huina alanui Papu a me Alanui Moiwahine, I ikeia ka

 

PA HALE HOOKOLOKOLO!

Nona ke alo e huli la i ke Alanui Moiwahine he 243, 2-10 kapuai; alaila, iho ae ma ke Alanui Papu, he 160 7-10 kapuai; holo ae i ka pa o Widemann, he 274 kapuai; alaila, pii hou i uka a hiki i ke Alanui Moiwahine he 213 6-10 kapuai, a o ka ili he 48,016 kapuai kuea.

667 2ts 668    E.P. ADAMS, Luna Kudala.

 

Kuai a ka Luna Hooko Kauoha i ka HALE A ME KA PA HALE MA KE AWAAWA O PAUOA.

MAMULI O KE KAUOHA A KA LUNA Hooko Kauoha o  STEWARD H COOPER i make ma ka POAONO, SEPATEMABA 19, ma ka hora 12 awakea, ma ka Hale Kudala. E kuai kudalaia aku no ma ke akea keia Apana aina e waiho mai la ma kela aoao o ke komo ana aku i Pauoa, a e kokoke ana i ke alanui Nuuanu, me ka HALE NOHO A ME NA HALE E AE E KU 'LA i ikeia o Kalokohonu, oia hoi kahi noho mua iho nei o Kipine (S Spence). Mahope koke iho, o ka lilo ana o ka pa hale, e kuai kudala pu ia aku ka Loi Kalo Nui, e pili ana ia aina hookahi. No na mea i koe, e ninauia.

667 2ta 668       E P ADAMS, LUNA KUDALA.

 

HE AINA WAIWAI NUI MA KE Kudala.

MAMULI O KE KAUOHA A KA MEA KIEKIE ke Kuhina Kalaiaina, ma ka Poaono, Sepatemaba 19, M.H. 1874, ma ka hora 12 awakea, ma ka Hale Kudala. E kuai kudalaia aku no ma ke akea kela apana aina waiwai nui e waiho nei ma ke Alanui Emma a me Alanui Kula, nona na Eka he 4 1/2 a oi aku a emi mai paha. A i ikeia o ka aina o ka Poe Hui Mahiai!

            Ua paa keia aina i na laau a me na mea ulu, a he nanaina maikai kona kulana i ke kaona nei, a oia kekahi o na aina i makemake loa ia no ka noho ana ohana. Ua hiki noke mahelehele ia keia aina ma na apana ekolu a eha paha, e huli ana i Alanui Emma a me Alanui Kula  E kudala pakahiia aku no i mea e pau ai i koe a me ke kii o ka aina, e ikeia ma ka Hale Kudala i keia pule ae.

667  2ts 668   E.P. ADAMS, Luna Kudala.

 

HE MAU AINA KUAI MA MAKIKI.

MAMULI O KE KAUOHA A KA MEA KIEKIE ke Kuhina Kalaiaina, Ma ka Poaono, Sepatemaba 19, hora 12 awakea, ma ka Hale Kudala. E kuai kudalaia aku no ma ke akea kela aina waiwai nui e waiho la ma Makiki, Kuaokahua, nona na apana he 23 i mahelehele liiliiia (e ikeia no ke kii o na pa aina ma ke Keena Kudala) a NONA NA EKA KOKOKE 22!

E kuai kudala pakahiia ana keia mau apana aina no ke koho kiekie maluna ae o ka $120 o ka Apana 1 me ka loaa no o na Apana 12 a 11. E hoopaaia ke kuai ma ka apana papalua, a pau na apana he 23.    E.P. ADAMS, Luna Kudala.  667 2ts 668

 

NO KA MEA, UA MAKE O MOKI, he keikikane no na aina Lepo Manu mai, ma ka Halemai Moiwahine, iloko o Iulai, M.H. 1874, a he mau dala kana. Ke hoolaha ia'ku nei, ua manaoia o KUAMOO (k). o Kipahulu, Maui, he makuakane, oia wale no ka pili koko a me ka hooilina o ua MOKI la. Ina aole mea e kua ana i keia, a e koi ana i keia waiwai nona iho, iloko o na pule eha mai keia la aku, e haawi au i ka waiwai o Moki ia Kuamoo. Ina he mea kue i keia, e hele mai imua o'u ma Aliiolani Hale.

L. McCULLY. Honolulu, Sept. 12, 1874.  667 5ts 669