Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 36, 5 Kepakemapa 1874 — E nana'ku! Aia ka uahi, ke punohu ae la! He ahi okooko malalo e makaukau ana e poha mai! E Holo i pakele! [ARTICLE]

E nana'ku! Aia ka uahi, ke punohu ae la! He ahi okooko malalo e makaukau ana e poha mai! E Holo i pakele!

Heaha kao e hooweliweli mai aei ia ma- { koa ? Aia la mahea ka aahi ? Nawai la hoi' i hoaa ike ahi malalo ? He pele aha keia ] au e waaaoa oei e poha mai aoa ? A e ho-1 lo aku makoa i hea i pakeie makoa i ke ahi e lele mai aoa auluoa o ka aioa ? Ae, pooo no ke oioaa mai, a na'a e wehewehe aka ke kokaa mai ka Hako i ko'o | ooonoo ana. He kamaaioa ao, he ano malihini, ua noho no nae au ma keia Pae Aina e kokoke aka ana i ka luhile o na makahiki. Mamua iki aku o ko'u puka aoa mai maaaei, ma ka va pnoli ahoomanakii oae, aa pouli ka lani Hawaii ika uahi e punoho ae aoa mailoko mai o na lua puhi ramahe kinikini wale, 2.000 paha ke oie au i kuhi hewa. Weliweli ka uahi ! Liio na kanaka, na'iii i ka ooa, i ka lealea, kahula, kahaunaele. Nawai la iaoi na kanaka Hawaii e puhi raina a hoolako i na po, i na ipu Stc i hiki ai ? Na na haole paha. He naaupo kanaka Hawaii, aole lakou i ike i keiahana ino mamua o ka puka ana mai o na haole maaoei. A kuhi lakoa be hana maikai paha keia, no ka mea, ua hoea mai ia ūiai ua aina naauao mai. He kahi hewa nae ia, no ka mea, uo oaaopo lakou ia wa. A hiki ke kalaia ia kuhi hewa. Mahope iho, ua puka mai ka malamalama, oa ao ia oa lii, me na kanaka a naauao lakoo. Haku na'lii i mau kanawai, a kau maluna iho o kanaka, e papa ana ika aihue, i ka pepehi kanaka, ika moekolohe, Scc. A kena paMii e hoopioia, e hoopauia na lua puhi rama. Aua hoopauia no. A mahope iho, no ka ike ana he mea ino loa ka rama, hookapu no na lii i ka ina rama, i ke kuai ana, i ka haawi aoa i na kanaka, ika lawe ana mai, mai na aina e mai. A kau no ka hoopai inaluna oka poe kue i keia hookopu ana.

A ua maiamaia no keia kapu, a malahia hoi be aupuei, koe paha na wahi hana maiu. Mahaloia keia aupuni, akahi do a loaa ke lupuni i aa e hookapu loa i ka rama. Aole nae i liuliu loa, a hoea mai he mea keakea, be mea hemokn manuwa Farani, a kena e wehe hou ia ba puka i hookomoia mai na wai ona, me na oihana Farani pu hoi, a i ole e ae ia, elua la i koe, a e puhi ia o Honololu i ke ahi e na pu knniahi o ua moku mauuwa la. Ka ae no ia j 0 ua'iii, a ma ke koi ana, ua waiho lakou he 20 tausani dala i na luna Farani, i mea hooiaio i ke ko ana o keia ae. Pela i wehe hou ia'i ka puka, a komohou mai na wai ona, mai na aioa e mai, iloko o keia aupuui. Ua ae ia no e knai na haole i na haole, aka, ua kapu ke kuai ana, ka haawi ana i na wai ona i na kanaka maoli. Ua mau hoi na kapu maluna o na lua puhi rama. I na ala mai na lua puhi malu, imi no ua luna aupuni i ka poe hana ehoopai, e hoopau no 1 ke puhi ana. Maikai no ia, mahalo no na haole, oluolu no. Aka f i ka mahuahua ona o ua ahahui puhi ko, a, i ka ike ana, nui ke poho no | ka nui o ka malakeke i hoolei wale ia'ku, kupu ae ka makemake iloko o kekahi mau haole, na ona o na mahiko, e hoolilo i ka malakeke i mea e waiwai ai lakou. No ka mea, nui ka ilihune, Dui ke poho, no ka ha- ! pa o ka loaa, a nui ka lilo. Hoopuka lakou i ko lakou makemake, a laweia iloko o ka aha aupuni o na luna alii, me na luna* makaainana ; e noi ana lakou e ae ia e puhi rama lakoo, i mea pani i kekahi hapa o ko lakou poho. Ma na makahiki mamua aku, ua hoole ka hapanui o ka Hale Aupuni, aole i ae e puhi ia ka rama roa keia P«e Aina. Ma keia makahiki nae, i ka wa i nui loa ai na luna makaaioana kanaka Hawaii, ua ae ia ka, ua ko ka makemake o kokahi mau haole mea mahi ko, e noi i ke Kuhina Kalaiaina, i laikini e le ana e puhi la liou i ka rama, ma ko lakou wahi mahi ko. A ano mai la no, ua hoaia ke ahi, ke punohu ae la ka uahi, ke kahe mai la oa kulu wai ona. Ke halulu iha la ke ahi a okooko malalo, me he ahi pele la, emakaukaa ana o poha mai. Mai hea mai keia ahi? Mai kahi o Mila anei ? mai kahi o Apoloooa f Owai ka looa? E altia ana oia iloko o kona lua ahi ? £ hooheehee ana i na poka wela, hana ana i oa pukuniahi, i hiki ke hoolele aka i na poka wela, i mao kausaoi mile, a luku ina kanaka, i na ui he nn» wale, a hoopiha i na ohana, oa aina, oa kauhale, na kula, i ka owe me ke kauikau. Hamau oe, kuhihewa ; Ika inoa oa kapn na wahi puhi rama, oo oa haole wale no ka lama, Aole pono ke kuai, ke haawi aku i na kanaka, i na paahana. Hoopai noi ia ke hana pela. Ua alaka ia ia'u. Hookapo no oa makua i ka raoaa i oa keiki, a papa loa, mai inu, a ina, e hoopaiia. Ima po nae na makoa. Papa no oa haole i oa kamka, i na paahaoa, mai ioo ookou i ka rama, a iuo, e hoopaiia. Inu nae Ukon, a koai aku hoi ma kahi e, i mea e waiwai ai. A pahea ? • kupaa ana anei na keiki, me na piahana, • waiho malie i ka rama ? E oi ae aoa aoei ka iakoa kopaa aoa i ka hoowalewale ma* mua o ko Adamu ooa ? Aole anei q nana

*ku ; m mihmili lakou ioa hua, »ka lealea, i ka waiwai o na hako, a aa e hoao e inu, e puhi, e Koai mala boi i waiwai Ukoa, e like me aa haku ? A paae mai» ka ! haoa aa haku, a apoaoia, a haoa makoa, a ahewa ia ka ! Hewa ole oi haku, aka, o makoo, hewa ka! Ao'e hiki. ka iaoa, ua hoopaaia oa paahaoa eke kaoawai, wahi a na hako. E paa | aoei ka ioie iioko oka paha ? Aale anei ' oia e hemo aoa ma ka nalinali, a aahaaahu mau ana ? | E pane hoo mai aoei oa haku, ma ka ! oielo aoa, ke haoa la pela ma Atner.ka, ke aapuni noi a naaeao. Nui ke pohi rama malaila i mea e waiwai ai. Ua ae ia eke aapuni. Ua loaa oa palapala laikini. A, ke makemake nei ka keia aopuni uuku e hoohalike me ke aupuni oui ! £a, e hoomanao i ka moolele i makemake i like koua nui me ko ka bipi ; a hoomaka e pohi ae, a pnhi ! | hou ae, a oolopu ae, a nioau, oa like anei ! au me ka bipi ? Aole ! A pahi hou, a 0010-1 1 pu hou ae, a—pahu iho la. | Ua pnhi e mamoa keia aapuni ma ke koi ; ana ana haole, i like ia me Amenka ma ka haawiaoa ina laikini ano kokua ika hookamakama i mea e hookoia'i na kuko o aa haole. A nui ke ino oke aupuni. A ke pnhi hou nei ka i like loa keia aupani uuko me ka makua, me Aroerika, ma ka ae aoa e puhiia ka rama. Ke pnhi hope, a oolopa hope paha keia e pahu ai ke aopuni. A nawai Ia i hooholo eae ke aapuni i ke puhi rama ? Ka moka inanuwa hea ka i koi, a hookonokono, a hooweliweli e puhi ia Hawaii nei i ke ahi ke ae oleia ? Na ka Ahaolelo nui i hooholo, a na na olelo hooweiiweli a na haole mahi ko i koi a hookonokono eae i ke puhi rama, a i ole, eku lakou a haalele ia Hawaii nei, a hoi ako i ka aina hanau. A nele kakou ike ko ole, a nele hoi ike dala ole, no ka mea, no na mahi ko mai ka, ka nui okedaia a kanaka. A, eae anei kakou e hana hewa i mea e waiwai ai ? Aole loa, wahi a Paulo.

Ua hoohoioia nae eae ke aupuni ike puhi rama, a ke a la na ahi, ke pii ae la ka uahi, e heopouli aaa i na laui, a ke makoukau la na pele e poha mai. £ holo i pakele. E holo nae i hea ? i Amerika anei ? E holo aku unei kakou i kahi e a okooko ana na ahi puhi rama, a e papapaupu me kolaila poe ika make ? Aole anei au i olelo, e hahe ia'na na poka weia iloko o na lua pu* hi rama maanei, me na pu kuniahi i hiki ke hoolele aku i ua mau poka wela oei i mau tausani mile, oia hoi, ina aina Amenka ? E hiki aku ana na pahu rama oonei ilaila e luku ai, e hoopohoio ai iloko o ka lua ahi i na kanaka, ina ui. I hea la hoi kakou e holo aku ai i pakeie ? E holo aku ka poe haipule i ka pule. Mamua aku, poha ka pe'e o Kilauea, a kehe no ka muliwai ahi i kai e hookokoke aku ana ike Kulanakauhale nui o Hilo, i ke ao, ika po. Weliweli na kanaka, na haole. Kahe 00, a kahe mau. Ehiku wale no mile i koe a komo iloko o ke kulanakanhale. Heaha ka pono ? E holo i hea ? Hoomakaukau na haole ina pahu ukana, me ka manao e ee ae maluna o na maku e ku ae ana, ke mau ke kahe ana oke ahi. Na haipule nae, manao lakou e holo i ka pule. A hookaawale ae lakou i la hooke ai, a lilo i ka pule i paa ke ahi. 0 ka paa iho la no ia o ke ahi. E holo kakon ika pule. A pehea la hoi e pule ai ? E pule anei e puinia i ke ahi na hale puhi ko e puhi ana i ka rama ? E puie paha i uluhia na ona i ka makau i ka poha ana mai o na pele malaio iho o lakou, i wikiwiki lakou i ka hoopio ana ina ahi puhi rama ; a pela e lilo ai keia kanawai pono ole i mea mana ole, a hiki aka ika Ahaolelo hou aoa, e hoopau ia no ia. Na'u, na Nawai ?