Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 34, 22 August 1874 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

a haea'e.  Ua paa ia aku ua manamana elua me ekolu manamana a e na lima elua o Kahikina me na hua olelo ma ka waha, a penei noia-haehae ka mau, hale ka wai, ia wa o ka nahae ae’ia noia o na manamana lima, mamuli o ka manao ino o keia kanaka o Kahikina.  O ke kumu o keia eha ana no ka ona o ka mea non aka inoa hope, a ua hoopu ia a lawe ia e hookolokolo ia, a ua hoopaiia $300 me na koina o ka aha $350 puiia $650, ua hoopaiia ma ka hoeha ia a no ka ae ana i ka hewa ua oluolu ka hoopai.  A ua hoopii ka mea i eha no kona po ho, a ua hoopaiia i $20.00, a ua kapa hou ia ‘ku ka inoa o keia Kahikina ou hae ka manamana.  Na mea haawi wai ona, o Kai a me Haahea (k), ua hoopaiia $10.00 pakahi no laua, hui ia me na koina 350 huiia 1350, no ka mea hookahi pokeokeo ka Palahu. P.M.M

 

Kapu Loa ke Kalepa Kanaka

 

            KE hoike mai nei na nupepa hope mai nei o Kina, ua hoopuka ae ke aupuni o Potugala he olelo kuahaua, e papa loa ana i ka lawelawe hou ia ana o ke kalepa oh@ pake ma ke awa o Makao, oia hoi ko ke aupuni Pukiki panalaau, a oia ke kahua e loaa mai ai i ke aupuni o Peru na pake.  Ua koho wale ia aku, ua hiki paha i ke kanaha tausani poe i lawelawe iho nei ia hana maewaewa he kalepa kino kanaka, ke helu ia mai ua poo kiekie mai a i ka lima kakauha haahaa aihue kanaka, i keia wa, o na moku ananei keia e holo mai ana mai Peru a me Cuba me ka manao o ka lakou ukana he mau kino uhane ole, e hoka ana lakou me ka hilihila nui.  Mailoko mai o ka heluna pau o na pake i lawe maluia aku maluna o na moku no Peru a me Cuba, he eiwa hapaumi o lakou he poe kanaka kuaaina haalele loa oloko o waena konu o ka aina, i hiki i kahakai mamuli o ka hoopunipuuiia ma ka hoohainu laauia, ka hoohainu rama ia a me ke kipe hoopunipuni loa ia.  He mau tausani o lakou I hahau kaulana mamuli o ke kue maoli I ko lakou makemake ae e holo maluna o ka moku.
            Ina aole e loaa ana na pilikia ma ka holo ana i ka moana, alaila, e halawai mai ana ma ka aina malihini.  Hoemi loa ia ko lakou mau uku hana a haahaa, aole loa lakou e aeia e ku imua o na Aha hookolokolo, aole o lakou mana, a e hoohanaia lakou me he mau kuapaa loa la no.  O ka nupepa Eke Leta keia o Kipa ma Honakaona, o a hoi ka nupepa ikaika lea i ke kue i keia hana, a o kona lunahooponopono he ike kumaka no keia mau hana, ua hoolaha oia he papa inoa loihi o na popilikia o ka oihana kalepa pake mai ka 1852 mai a hiki i ka 1872.  Maloko o ia mau makahiki he iwakalua, he 192,000 na pake i haalele iho ia Makao no lakou ka hapa nui e loaa aku no e noho paaua ana ma na aina o ko lakou hooluhi ia.  i ka wa i hoolahaia’i keia papa inoa, aia  i kela Manawa e ku ana he umikumamalua mau moku Peru e kali ana o ka loaa o na pake.  E hoomaikaiia ke Akua, no ka mea, e huli hoi aku ana lakou me ka hoka ma ka loaa ole ona wahi ukana kino kanaka.  Mamua iki iho o ka hoolahaia’na o keia nupepa, ua hoopuka ae ke Kuhina noho o Potugala he olelo kuahaua, peuei kea no:  “Mamuli o ka hoolohe ana i na kauoha a ke aupuni o ka Moi, o ka lawe ana i na pakeiI ikeia ma Makao mamua, ke hookapu loa ia aku nei.”  Ua hoopuka mua ae no hoi ke aupuni o Kina, he olelo kuahaua o ia ano mamua, e papa loa ana i ke kalepa kino kanaka. 

Ka moolelo o ke au ia Kamehameha Elima.

 

            Ua noho moi mai o Kamehameha V., ma ka la 1 Dekemaba, makahiki 1864.  Aka, o ka mea i makemakeia ma keia kumumanao, o ka moolelo o ke au ia Kamehameha V., Oia hoi keia: 1 Ke koho ia ana o na Elele no ka hoololi ana i ke Kumukanawai a Kamehameha III., i hana ai. 2 Kona hapai nui ana i ka Oihana Mahiai 3 Ka huumaele ia Kapena Hanamu no kekahi Hawaii i laweia eia.  4 Kona lawelawe ana, i ka Oihana Kalepa.  5 Ka hoounaia ana o Hapakini, J Ii, a me Koii, i mau hoike no ka hihia pepehi kanaka i hanaia ma Kalaponi e Kaheleiki.  6 Ka holo makaikai ana a ka Moiwahine Ema, ma ke kaapuni honua ana, a me ka hoihoiia ana mai ona e ka moku kaua Amerika Vanabila.  7 Ka haunaele ia Kaona, a me kona malama ana i kekahi hoomana hou e pili ana i ke Akua Kahikolu, a na kapaia kona inoa Hoomana a Kaona.  8 Ka puka nui ana o ka pele ma Hawaii, ka hoonaueue ana a ke olai, a me ka make ana o kekahi poe kanaka i ke kai mimiki.  9 Kona lawelawe kino ana i ka oihana lawaia a me ka hanai holoholona.  10 Kona ea kino ana e kokua i kekahi o kona poe makaainana i hooneleia i na home ole e noho ana ma Kau.  11 Ke ku ana mai e ke Keiki Alii a Vitcoria.  12 Kona kokua’na me ka naau pumehana i kona mau makaainana e noho ana ma Kalaponi i hoopilikia e ka naha ana o na moku i ka hau.  13 Ke kukuluia ana e ka holele hoa, a me ka Hale Aupuni.
            Pela iho la ka'u wahi mea i hoolawa ai no kela moolelo, a me he la nai nei aku no koe, a na oukou ia e hoolawa iho.
            G.B Kooekoe – Kumukula o Waiono.
[O ka hemahema mawaena o na Kumukula a pau loa, o ka ike ole i ke Kakaulima, kau wale na kiko ma kahi kupono ole, akaka ole na mahele leo, mokumoku na hopuna olelo hui, a me okoa.  A o ka makou i hoohuoi ai, aohe no ka paha he ao ponoia o keia lala o ka ike ma na Kula Kumu?  Aia ihea ke dala e lu ia no na Kula Kumu, a me na huakai a ke Kahukula nui?  O na Kumuao akamai i ke Kakaulima, oia no ka poe hooponopono nupepa, a me ka poe Paipalapala, ua maopopo ia lakou na mahele, na aui, na ouli, pili mua, kaulele, me ka inawaena.  A e pono e ao pu ia ka Piliolelo i na kula aupuni.  O ka hemahema ka mea e kapae mau ia ai na palapala no ka nui o ka luhi.  L.H]

 

Ke Kau Jure o Kauai

 

            Ma ka la 12 o Agate ne hora 2 P.M oia la, ua noho ka Aha Kaapuni o kauai ma Nawiliwili.  O ka Lunakanawai Nui o Ke Aupuni E H Alani me ka Lunakanawai Kaapuni D McBryde me ka noho.  Ka Hope Loio Kuhina L McCully ma ka aoao o ke Alii.  Eia na hihia i hanaia:
            Ka Moi kue ia P Kamakahiki, no ka pue wahine.  Hookunia. D Kaukaha no ka aoao pale.
            Ka Moi kue ia Nawaa, hoomahuka wahine.  Hookuuia, D Kaukaha no ka aoao pale.
            Ka Moi kue ia Kanohomauua k., a me Wahinealoha k., no ko laua hoike wahahee Hookuuia. D Kaukaha no ka aoao pale.
            Ka Moi kue ia Kealoha k., no ka aihue i ka waiwai i haawiia e malama.  Hookuu ia me ka hoihoi houia i ka Aha olalo.  D Kaukaha no ka aoao pale.
            Ka Moi kue ia Apuna pake no ka hakaka a me ka pepehi aku me kekahi mea make e pili ana.  Hookuuia.  D Kaukaha no ka aoao pale.
            Ka Moi kue ia Kahaoa k., no ka aihue ma ke degere 3.  He hoopii mai ka Aha Apana mai o Waimea.  Ahewa ia e like me ka Olelo Hooholo a ka aha olalo.  D Kaukaha no ka aoao pale.
            Ka Moi kue ia Nawelo k., a me Makekoa k., no ko laua pepehi ana ia Limaloa me ke koi.  Ahewaia.  D Kaukaha no ka aoao pale.
            NA HIHIA OKE MARE
            Kaneelemakule w., kue ia Makole k., haalele loihi a hala na makahiki ekolu.  Ua okiia.  D Kaukaha no ka aoao hoopii.
            Makoi w., kue ia Papaka k., no ka pupule mau, hoopaneeia a kela kau.  D Kaukaha no ka mea hoopii.  Ma keia hookolokolo ana, au hoopai ponoia ka hewa, a ua hookuuia ka pono.  H. MAUNAKILOHANA.

 

OLELO KUKALA A COUNT CHAMBORD

 

            O keia keiki alii maluna ae, oia no kekahi keiki alii o Farani e lia loa nei e lilo inia ka noho alii a me ka hoomalu ana ia Farani iloko o keia wa e hakoko nei e lilo i aupuni Ripubalika.  Oia nei ka moho a ka aoao puni aupuni alii e makemake nui nei, aka aole nae holo pono iki.  Nui na kea kea nona.  Aka ma ka la 3 o Iulai, ua hoopuka oia he olelo kukala akea, oia keia malalo iho nei:
            "E na kanaka Farani: Ua makemake oukou e maopopo ka noho ana maluhia o ka aina.  Me he mea la i ka ike aku, aia o Farani ma ko ahiahi o ka hiki hou mai ona haunaele.  O ka Farani mea e makemake ai o ka lokahi.  O ko'u hanauia ana he ewe na Farani ka mea nana e hooia mai he Moi au no oukou.  E nele ana paha au ma ka lawalawe ana i na hana laahia ke hoohemahema au i ka mana nui nana e hookahuli aku i na pouhana o ka poe aka hoonauluulu kuee.  Ua ike e no au no na euemi e kue mai ana ia'u.  Ua noho au me ka mumule i mea e pakui hou ole ia aku ai na hoopopilikia ana i ke koa kaulana nana e hoomalu nei ia oukou.  Ina no ka hoakoakoa ana o na hewa a me na kuhihewa keia, kaole loa au e ae aku e noho mumule.
            Ua maopopo no paha i na kanaka ka'u mau olelo e like me ia i hoolaha mua ia'kuai, oia e hookiekie ae ana au i ka ana'lii maluna o na kanawai.  O ka Moi Farani Karistiano no Iawaia no ka hoola ana.  Aole loa e aieia aku ana kekahi mea mai ke aupuni pomaikai mai nona na palena pomaikai i hiki ole ke hooaopopo aku a e alakaiia ana i ka popilitia.  O keia aupuni Moi e makemake ia aku nei, e ae ana ia i ke kukuluia ana ona mau hale Ahaolelo kuokoa elua.  Hookahi na ka Moi e koho, a hookahi na ka lahui, e like me ko kanawai koho balota.  O ka hui ana o ka lahui a me ka Moi oia ka mea i ikaika ai ka mana o na Moi kahiko maluna o ka poe e imi ana e kuee i ka Moi.

            He mea oiaio ole ka kuhii ana o ka'u mau kumu hana ua kue i ka pono o ka aina.  Ka makemake like nei kakou, e loaa ona mau mana ikaika a kekahi mau aoao hui elua me ka Moi hookahi e hiki ai ke haawi aku.  Ka makemake nei au i na Elele o ka lahui, a noho noonoo lakou no ka hoomaopopo ana i na ninau e waihoia aku ana imua o lakou, aka aole nae i na hoopaapaa Ahaalele pamalu, noloko mai ona e ooopuka pinepine ai ka Moi i kona mau manao nawaliwali a mana ole.  I ka hoole ana aku i ke alii e ka aina e a me ka hiohiona o ia ano noho alii e hoomalu nei, aka, aole nae he malu-ka manao nei au ma o'u iho, ua  noho lokahi au ma ka oluolu, me ka hapanui o ka lahui.  He oia mau no au i keia manawa, e like me mamua, ka makaukau.  He oiaio, ke noho laulea nei ka Hale o Farani.  E ae ia aku ko kakou mahe'e lua ana me ka inaina ole aku.  Aole anei keia o ka manawa e hoihoi hou ia mai ai ka poaikai a me ka holomua o Farani me ka lokahi?

HOOLAHA HOOKOLOKOLO

            KE HOIKE IA AKU NEI KA LOHE I NA mea apau, e hele ana ka Hon. Chas C Harris kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e hoolohe i na hihia hoopii mai na Apana lehulehu o ka Mokupuni o Oahu.  E noho mua ana ka Aha ma ka Hale Hookolokolo ma Ewa i ka Poakolu la 2 o Sepatemaba, 1874, hora i 1 auina la.  I ka Poaha ae ia 3 o Sepatemaba, e noho ana ka Aha ma Waialua i ka hora 1 auina la.  A ma Koolaupoko, e noho ana ka Aha malaila i ka Poaono, la 5 o Sepatemaba, hora 1 auina la.
JNO E. BARNARD

464 2ts Kokua Kakauolelo o ka Aha Kiekie

 

            MA na Aha Hookolokolo Kiekie o ke Kau Kiure o Okatoba 1874. He hoopii ma ka mana o ka pilikoko. Na Ami (k.) kue ia Kamaipuupaa (w.) Imua o ke kokua Lunakanawai mua Harris ma ka Hanaeo.
            Mamuli o ka waiho a me ka heluhelu ana i ke noi a Ami (k.) e hoike ana, he aina kona mai a JULIA MOEMALIE KAEO mai, i make, iloko o na aina i kuhikuhiia, ke Ahupuaa o Honomuni, ma ka mokupuni o Molokai, a me ke Ahupuaa o Makiiu, i Lahaina, Maui; ka Iliaina o Kaluakoi, Waimalu, Ewa, Oahu; ke kuleana o Puaa, i Lahaina, Maui; ka Iliaina o Kukuilolo, Hanapepe, Kauai; ka pa hale ma Apua, Alanui Moiwahine, Honolulu, Oahu a me ka hapaina o ka Iliaina o Kahaimakawe, Manoa, Oahu, e noi ana, kue ia Kamaipuupaa (w), a e hoolaha pu aku i ka poe a pau i pili, e hele mai e hoike, ina paha he kumu e hiki ole ai ke hooiaioia ke noi a ka mea hoopii.
            No ia mea, ua hoopukaia he palapala ia Kamipuupaa w, e hele mai ma ka la mua o Okatoba, ma ke Kau Kiure o ka Aha Kiekie, me ke noi aku iaia e hoike mai. Ina paha ke kumu e hiki ai e hooiaio ole ia ke koi a ka mea hoopii e ka Aha, a e hoolahaia ma ke akea i ka poe a pau i pili, maloko o na olelo Hawaii a me Enelani, me ke Kuokoa a me ka Hawaiian Gazette, no ka manawa, aole e emi iho maloko o ekolu hebedome, mamua ae o ka la mua o keia Okatoba ae, Kau o ka Aha Kiekie.
            Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii pae aina. Aug 10, 1874
CHAS. C HARRIS
Ikea: Kokua Lunakanawai mua o ka Aha Kiekie.
Walter P. Seal. Kakauolelo 663 4ts 666

 

Hanau.

 

            Iune 28 - Ma Waikahalulu, Honolulu, hanau o G A Kamauuopio (k), na Thomas G Amamalua me Kaauliani.

Make.

 

            Iune 27 - Ma Kaneohe, Koolaupoko, make o Iona Keahi a me Puhipaka.

            Iloko no o ia malama, malaila no make o Kanoho.

 

            E IKE NA kanaka a pau, o mana na mea i kakau inoa malalo iho nei, ke hoike aku nei maua, he kuleana oiaio ko mana ma ka aina no HAHIA mamua ma Punaluu, Koolauloa, Oahu, no ka mea, o maua wale no na hooilina o ua Hahia i make.  A ke papa aku nei mana i na mea a pau loa, aole make heie maluna o keia aina, a kii aku i kekahi mea ma ua aina la.  A o ka mea i lawe hewa i ka Palapala Sila, pono iaia ke hoihoi koke mai, no ka mea he waiwai no ia no mana.
WAIKIKI (K)
SOL. KEHEANA (K)

 

            I NA MAKAMAKA O'U O HAMAKUA, Hawaii, owau no keia o ko oukou wahi makamaka, i hoomanawanui loihi no ka "Aie kaa ole," ke poloai a ke kahea leo nui hou aku nei no au ia oukou, e hookaa koke ai i ko oukou mau aie, kokoke mai ka manawa a ke Kanuwai e hana mai ai i ka poe ale kaa ole, nolaila, e wiki mai oukou, e eleu mai ka hookaa ana i na ale, i loko o Augate a me Sepatemaba ae nei, o ko oukou manawa ia e hookaa mai ai, kpuku aku mawaho, he mea okoa ia.  Pela no hoi ko Hilo nei mau makamaka, o ka poe i ale ma ka Halekua "kalewa," e pono no e hookaa mai iloko o Augate & Sepatemaba ae nei, no ka mea, e wehe hou ana au he Halekuai hou no kakou ma Punahoa, a o ka poe e hookaa mua mai i ko lakou mau ale mua, ma ka Halekuai mua, e loaa no ia lakou ana ano nani hou o ka Halekuai hou ma ke kuike, a no ka poe e hookaa pololei mai ana, e loaa no ia lakou na makana he manuahi a me ka hoa'e aku, nolaila, e wiki ka hookaa mai i na ale kahiko. i komo koke kakou i ke "Au hooulu lahui" o ka Moi Kalakaua me ka hooulu i na hana holoua o ka lahui e ono ai, no laila, i nui ke aho e na pokii o Kauakaulehua o Hilo.
            Owau no nei o ko oukou makamaka hoolohe hoomanawanui i ka uwalola mai.
C Y AIONA (Pake)
Hilo, Aug 17, 1874

 

KA HOOLIMALIMA O NA LOI KALO MA KALIHI

 

            MA KA POAONO, AUGATE 29 MA KA HORA 12 awakea, ma ke Keena Kudala, mamuli o ke kauoha a E. Mikalemi, ke Kahu malama o ANNA RODRIGUEZ, e kuai kudalaia aku no ka
            HOOLIMALIMA NO ELIMA MAKAHIKI,
o keia aina ma Kalihi, Oahu. i ikeia, Apana 3 ma Kaluaopalena.  No na mea i koe, e ninau ia E Mikalemi, a i ole ia.

664 2ts 665 E P ADAMS, Luna Kudala.

 

NA AINA MA LANAI!

            OIAI, UA LILO MAI IA'U MA KA HOOLIMALIMA NA AINA NO KAA AME PAOMAI, ma ka mokupuni o Lani, nolaila, ke papa a hookapu loa aku nei au i na mea a pau e hookuu wale ana i na holoholona a pau, Lio, Bipi, Hipa, Kao, Puaa a Palahu, e holo ana maluna iho o keia mau aina.  O na komohewa a pau, e hoopila e like me ke Kanawai.
WALTER M GIBSON (Kipikona).
Awaina, Lanai, Aug 17, 1874 664 3ts 666

 

            E IKE AUANEI NA mea a pau ma keia, ke halia aku nei ka lohe ia oukou, mai hoale mai oukou i kuu wahine mare ia
MRS MARETA KAAIAWAAWA.
e noho mai ia ma Kapaa, Oahu, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'u a me ko maua wahi home.
KAAIAWAAWA.
Honolulu, Augate 20, 1874

 

            EIA iloko o ka Pa Aupuni o Pauoa, Apana o Honolulu, na Lio 2, a e kuai kudalala ana, ke hiki aku i ka Poaha, la 27 o Augate, hora 12 awakea.  Eia ke ano a me na hao kuni: Lio w ulaula hauliuli wiwi ak 3 hao manamana ano e. Lio w hakeakea mea ulaula hauliuli akau hao ano e.
W PANIHALE, Luna Pa Aupuni o
Pauoa, Aug 20,1874

 

            KE KAHEA IA AKU NEI KA POE a pau e noho hoolimalima nei maluna o na aina o ka Moi LUNALILO i make, mai Hawaii a Kauai, e hoihoi koke mau i ka wa e pau ai ka manawa hoolimalima i na uku makahiki ia'u, ma Honolulu.  A o ka poe e noho ale nei i kela manawa no na uku hoolimilima, e hookaa koke mai i kela manawa, no ka mea, ua hoi mai pa waiwai a pau ia'u o ka Moi make.
CHAS KANAINA.
Honolulu, Aug 14, 1874

 

Keena Kiaaina o Oahu,

Honolulu, Iune 109, 1874

            I NA KANAKA o Manoa, Palolo, Kanewai a me Waikiki-waena ke kauohaia aku nei oukou a pau e ka poe e noho ana ma keia mau aina, mai hana ino oukou ma na muliwai a me na auwai e kahe ana ma kela mau ai na.  Mai holoi oukou i na lole, mai hookuu i na holoholona a kukulu ma na muliwai a me na auwai e kahe ana ma keia mau aina i oleloia.
            O ka mea a mau mea e kue ana i keia mau olelo maluna, e hiki no ia J Punilio ke koi aku e uku mai i na Dala Elima; a lole ia e uku mai, e hiki no iaia i kekahi poe okoa e ae e hopu a hoopu ma ke Kanawai, i ka mea kue i na olelo maluna. Me ka mahalo.
JNO. O. DOMINIS
Kiaaina o Oahu.
E lilo keia i Kanawai paa i ka wa e puka ai maloko o ka nupepa Kuokoa.

 

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.

 

            OIAI UA HOOKOHU PONO IA MAI EA mea nona ka inoa malalo, i Lunahooponopono no ka waiwai o E KANIHINA, no Honolulu, Oahu i make.  Nolaila, ke kauoha aku nei au i na hoa aie a pau ona, e hoouna koke mai i na bila ale a ua Kanihina la i ale ia lakou, a o ka oe i aie iaia, e hookaa koke mai lakou, o hala na malama eono, nele oukou.
J.P. GREEN,
Lunahooponopono Waiwai o Kanihina.

 

            E IKE AUANEI NA MEA  a pau loa, ua koho mai Hon A.F. Judd, Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina.  I ka mea nona ka inoa malalo, I Lunahooponopono Waiwai o E Kanihina i make. Nolaila ke papa aku nei au i na mea a pau, mai ku aku i kekahi mea ma ka aina o Kanihina, aole hoi e lawelawe i kekahi waiwai lewa, nole e ku i ka ai e huhuki, o pilikia auanei i ke Kanawai.
J P GREEN
Lunahooponopono Waiwai o Kanihina

 

            E IKE auanei na kanaka a pau o keia ano keia ano ma keia aupuni, o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hoike nei, mai ka ia e puka aku ai kela hoolaha ma ke Kuokoa a me ke Au Okoa i huiia, aole loa au e hookaa i na aie a pau a ka'u wahine mare a MRS KEAKALUNA,  i hoaie aku ai ma ko'a inoa, ma na Halekuai o Makawao a me Wailuku, Maui, oiai o ka'u wahine mare i oleloia maluna, ua haalele kumu ole mai keia ia'u, a ua hele i ka auwana wale, nolaila, o na koi ana no ka aie o kuu wahine ma ko'u inoa ma keia mua aku, e pale mau loa ia'ku no.
JOHN H KALUNA.
Halehaku, Hamakualoa, Maui, Aug 1, 1874

 

            KE KUAI AKU NEI OIA I NA LOLE hou loa maikai, i kuaiia ma Amerika, me na kumukuai me he kudala la.  Mawaena o ia mau waiwai, oia
            Na Kalekoa a me na Nehe - Makepono loa!
            Lawa ka holoku no Ehiku hapawalu.
            @@@@ iwilei no ka elima hapawalu.
            Na Kamaa Buti, na kamaa maoli a me na kamaa haahaa.
            Na Lipine, na mea hoohiehie kala, a pela aku.  E kuai wikiwiki loa ia ana keia mau lole, no laila, e hele mai e ike kumake ma oukou iho.  He hiki ia'u ke kuai hoopoho loa aku a oi ae mamua o ka na poe e ae.
Honolulu, Mei 1, 1874

 

OLELO HOOLAHA

 

            MA KE KAENA O KA LUNAKANAWAI KAAPUNI o ka Apana Ekolu ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka waiwai o S KAULIA (k) o Hokukaeo, Kau, Hawaii i make.

            Ua heluhelu ia a ua waihoia ka palapala noi a W Nawai e noi ana, e hoonohoia oia i Lunahooponopono no ka waiwai o S Kauila (k.) o Hokukaeo, Kau, Hawaii, i make kauoha ole. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 29 o Augate, M.H. 1874, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiohinu, Kau, oia ka la a me kahi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia.
F.S. LYMAN.
Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu H P A
Hilo, Hawaii Iulai 27, 1874 483 3ts @@@

 

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAIWAI.

 

            E IKE AUANEI NA MEA A PAU, UA HOOkohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho, e ka Hon. C C Harris i Lunahooponopono no ka waiwai o KANAHA (w. no Honolulu i make kauoha ole.  Nolaila, ke kaheaia aku nei ka poe a pau ana i aie aku ai, e hoike koke mai i ko lakou koina maloko o ka malama hookahi mai keia la aku; a o ka poe i aie mai  iaia, e hookaa koke mai. E loaa no au ma Kamanuwai, Honolulu. P. KAHUHU.
Augate 7, 1874 662 4ts @@@

 

            E IKE ananei na kanaka a pau ke nana mai i keia mau olelo papa, o makou o ka poe nona ua inoa malalo iho nei, ke hookapu ina aku nei makou i na ano kanaka a pau loa, aole e wawahi wale i  ka makou manowai, oia ka manowai e pili la i ke kuleana o Kekaha. Aole no hoi e kapulu i ka auwai a mauka aku o ke poowai, aole e kukulu i na ano holoholona a pau ma ke kae auwai, pela e kapu loa ai na mea ano e ae. O ka mea e kue i keia, e hoopaiia oia Elima Dala $5.00, no keia a me keia hewa i hanaia.  Aole no e ae ia kekahi hoa a mau hoa paha e pili ana no keia poowai, e noho wale iho me ke noi ole mai i kekahi o na Luna nana a mau Luna paha.  Iloko o ka Manawa i kaheaia ai no ke pani ana i ke poowai a me ka hoomaemae ana i ka auwai: a o ka mea a mau mea o na hoa e kue i keia, e hooukuia oia, aole e oi aku mamua o na keneta he 25 no ka ia hana.  A e hoomaemae mau ia ka auwai i keia a me keia Poakahi hope o ka malama.  Aole no hoi e aeia kekahi hoa e lawe wale i ka la wai o kekahi, o ka mea e kue i keia, e nele la i ka wai a me kona ia wai.

            A e lilo keia i kanawai paa mai kona ia e puka ai ma ka nupepa a mau aku.  Nolaila, ke koho nei makou ia J Nahoku, K Kaiwi, Kalaeloa a me Oleoino i mau Luna nana.  No ka oiaio o keia mau mea i halia maluna, ke kakau nein a inoa o makou malalo iho.
            J Nahoku,                    K Kaiwi,                     K Kanewahine,
            Kalaeloa,                     Nuole,                         Kuailahi
            Oleloino,                     Kawahaoi,                   Hoonuu.
Moanalua-kai, Aug 5, 1874

 

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
MOKUAHI HAWAII

KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!

Poakolu, Aug. 19                    4:00pm            Kaapuni ia Kauai

Poakahi, Aug. 24                    5:30pm            Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Aug. 31                    5:30pm            Kona me ke ku ana ma Kaunakakai malalo aku nei a maluna mai.
Poakahi, Sept. 7                      5:30pm            Hilo
Poalima, Sept 18                     5:30pm            Nawiliwili
Poakahi, Sept 21                     5:30pm            Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Sept 28                     5:30pm            Kona me ke ku ana ma Kaunakakai malao aku nei a maluna mai.

UKU EEMOKU MAI HONOLULU AKU
A HIKI i Kaunakakai, a pela maluna mai                                           $          5 00
“          Lahaina,          “          “                                                                      6 00
“          Maalaea           “          “                                                                      7 00
“          Makena,          “          “                                                                      8 00
“          Mahukona,      “          “                                                                      10 00
“          Kawaihae,       “          “                                                                      10 00
“          Kailua,             “          “                                                                      10 00
“          Kaawaloa,       “          “                                                                      10 00
“          Hilo,                “          “                                                                      12 50
“          Kau,                “          “                                                                      15 50
Uku kaapuni ia Hawaii                                                                                   22 00
A hiki i na awa o Kauai,                                                                                 8 00
Uku kaapuni ia Kauai,                                                                                                12 00
Uku Ohua Hawaii Oneki,                                                                               2 00

Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa’i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku na, ke ole e kakaula ka loaa ana mai.
E hookaalia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G WILDER (WAILA). 

Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 652 3m 663

 

 

Lole Makepono ke Kuike!

E LOAA NO IA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE,

E LAA NA

AHINAHINA,

            KAKAKOA,

                        KEOKEO,

                                    LEPONALO,

Pena, Aila, Aniani,

            Na Mea Piula,

                        Kopa, Aila honua,

                                    Aila Hoomaloo,

Kui Kakia, Pakeke,

            Tabu, Kaula, Noh olio,

                        Hulu-palaki, na Pulumi.

A he agena no hoi no na Mokupuni o Hawaii nei no na

LAINAKINI-NAO,

            LAINAKINI-MAOLI,

                        PALULE KALAKOA,

ALAPIA, KELEPA, KILIKA,

Na Lole kupono i ka wawae,

            Palule Huluhulu,

                        Na Lole Huluhulu,

                                    Na Lole no ka hoohehelo ana

Lipine, Lihilihi, ame ia mea’ku.

A HE

MAU MEA AI KAHI

Ka Palaoa, Kopaa,

            Raiki, Pia, Hoohu,

                        Paakai, Huaala

                                    Pia Kulina, & c.

A HE

LAAU LAPAAU KAULANA LOA

A DR JAYNES.

Laau, Kunu,

            Laau Hoomaemae Koko,

                        Laau hoopau naio,

                                    Penikila, Huaale,

Me na Laau Hamo, a pela ‘ku.

653 1 y

KO KALEPONI

LAAU KUNU OLA!

A ME KA MAI HANO.

I KA LEHULEHU!

 

 

            NO NA MAKAHIKI ELUA AENEI I HALA, UA LOOHIA AU I KE KUNU KALEA, O KE aiwa loa nae i ke kakahiaka i ke ala ana ae mai ka hiamoe. Mahope iho, loli ae ana ke ano o ka mai a kohu hano ikaika maoli; he mai mau keia i ko makou ohana. I ka malama o Augate aku nei, 1872, oolea loa iho la ka loaa ana i ka hano, kunu au a paupauaho, me he mea la e kaili ae ana i ka hanu. Aole e hiki ia'u ke ai, me ka eha ole ma ka umauma a me ke ake. Ua hele au i na hale o kauka, ua haawiia mai au i ka laau, ua inu aole nae he oluolu mai. Koiia mai au e hele i ka aina mehana o ka noho ana, hele no au i San Jose, aka, aohe loaa iki o ka maha. Ia'u i haalele ai ia San Jose, aohe o'u manao i koe eola ana. O ko'u hoao iho la no ia i keia laau, nana i hooluolu mai, a mahope o ka hoomau ana i ka inu, o ko'u ola mai no ia. I keia wa, ua ola loa ia au, a ua hoi e like me ko'u ola mua. Ua hoikeike aku au i kekahi poe e ae no keia laau lapaau, a ua halawai lakou me na hopena olioli e like me ko'u. Ano hoi, ke hoikeike aku nei au i ka lehulehu, no ko'u manao io he laau ola no ka hano, aohe ona like.
            Aole au i hoikeike aku nei i keia LAAU KUNU OLA A ME KA MAI HANO i mua o ke akea a me ka olelo aku, he ola nae wale no, o ka ikaika, o ka hoihoi ae i na mea e pili ana i na mea paahana o ke ake. O ka paa ana o na ohe o ka puu, oia ka mea e loaa ai i ka hano, a o keia laau ola kupanaha ka mea nana e paahana aku a ola ka poe i loohia ma keia mai make. Na keia laau no e hooiaio mai i kona waiwai ke hoohana ia. Ina aole e ola ana ka mea i loaa i keia mai me ka laau ola nei, mahope o ka hahai ana i na kuhikuhi, hoihoi hou aku no au i ke dala. O kekahi keia o ko Kaleponi mau mea ulu. He akioma i hooholo kahiko ia iloko o na noonoo o ka lehulehu, ma na mai a pau, aia no he lau nahelehele ka mea i hoomakaukauia e ola ai, eia wale no ka mea pilikia, o ka loaa kupono ole o ka lau nahele e pili pono ana ia mai. O ka hano, he mai weliweli loa ia, a ua heluia kela mai ma ka papa o na mai ola ole, a no na au he loihi oia ka mea huli nui a na kanaka lapaau i huli ai o ake o ka loaa. Owau no, a pela aku.
FRANCIS L. SUCH.

            He nui na Palapala mai na Haole e ae e hooiaio mai ana i ke Ola io maoli o keia Laau Kunu a Hano.
            O KEIA KA LAAU OLA A MR. F.L. SUCH NO NA MAI
MA KE
Ake-Mama, ka Ha o ka Leo,
Ke Anu, ke Kunu, Kunu Kalea,
Na Eha a pau ma ka Puu.
E OLA NO HOI NA MAI HANO IKAIKA, KA UMI I KA HAUPO
A o ka poe Mai Ai-ake e loaa no ka oluolu nui ia lakou, ke ai i keia Laau.
NO LOKO MAI O NA LAU NAHELE KEIA LAAU, AOHE MEA INO O LOKO NA KA POE E LAWE ANA E IKE I KA OIAIO.
Na Rula o ka inu ana:
No Kanaka Makua – 2 puna nui, i ekolu inu ana i ka la.
No Kamalii – 1 puna nui, i ekolu inu ana i ka la.
No Kamalii Aiwaiu – 1 puna ti, i ekolu inu ana i ka la.
A ine e mau ana no ke koii o ke Kunu, inu iki no mawaena o na inu ana ekolu.
No ka Hano – E inu i ka wa e hiki ai ka ho, a mahope iho.
No ke Anu – Aia no i ka wa e inu ai, o ka po a me ke ao.
No ka Puu Eha – E hoonui a e inu pinepine a hiki i ka emi ana o ka eha.
No ka Eheehe – E inu liilii me ka hana mau nae.
No ke Kunu Kalea – E inu no e like me ka ikaika o ke Kunu.
No ke Kaniai Eha – He pono inu no, a aole e omo o ka pau no ia o ka eha, a poha maikai ka leo.
E loaa no keia laau lapaau ma ka Hale Kuai o
DILLINGHAM & CO.,
644 3m Alanui Alii.

 

OLELO HOOLAHA.

L. MAKALE.

            HE LOIO, a he kokua no na hihia o kanaka, (koe na hihia hewa.)  Aia kona keena ma ka Hale Hookolokolo. 663-6ms

            UA HAULE E UA KI-PAHU MALAMA Dala palahalaha. O ka mea e loaa ai, a hoihoi mai i keia Keena, e uku ponoia oia. 663 1t

 

KAUKA LAPAAU MAI LEPERA

(Hotel Street e pili ia i ka pa Palani)

 

            E NA MAKAAINANA MAI HAWAII O KEAWE a hiki i Niihau, aloha oukou, owau o ko oukou makamaka aloha oiaio, i nohe loihi me oukou ma kea no kauka lapaau mai-ke kahea aku nei au ia oukou e ka poe a pau i loohia i ka mai pake, e noho ana ma keia apana keia apana o Hawaii nei, e ku ae oukou a e hele pololei mai e launa pu me a'u, a na’u oukou e lapaau aku, a e hooia ae mai ia mai ino ae, i loohia maluna o ko oukou kino, oiai na loaa ia’u ka laau kupono, me ka makaukau pu i ka lawelawe ana e oia ai,  no ka mea, aole no paha e poina au i ka'u poe i lapaau ai, ua lehulehu wale lakou; a no ka nui o ka poe i koe, aole i ike a lohe pono ia’u, nolaila, ua piha kuu naau i ke aloha me ka minamina i ka poe i loohia i ka mai, no ka loaa ole o ka mea kupono nana e hooia.
            Kauka Lapaau mai Pake!  Kauka Lapaau mai Pake!
ALIONA (pake)
Aug 4, 1874 662 3t* 663

 

            O NA LUNA LAWE PEPA A PAU, HE KOENA aie ko lakou i koe i “Ko Hawaii Ponoi,” ke kauohaia aku nei lakou, e hookaa koke mai.  Ua hookohuia o Mr G W Kanuha, i mea ohi mai i na aie a pau, a ua apono la hoi kona kakau inoa ana i na bila ale.  E awiwi mai oukou i ka hookaa ana, mamua ae o ka hoopuka hou ia a na aku o ka Buke II o “KO HAWAII PONOI.”
            Ma ka pule mua o Sepatemaba ae nei, e hale kaapuni ana oia ia Oahu nei, no ka ohi ana mai i na aie.
BLACK & AULD
Na Luna Hoopuka

 

Mau Lako Hale Hotele ma ke

KUDALA!

            MA KA HORA 10 KAKAHIAKA O KA POAONO, Augate 31, 1874 ma ka Hale Kudala o Mr. C. S. BARTOW, e kuai Kudalaia aku ai na lako Hale Hotele Kapuahi kuke a me na lako a pau.

            Na Pa, Bola, Kiaha, Pika, Pakeke

                        Na Koi, Pakaukau, Noho, Pahu-poi.

                                    Wati-hale, a pela aku.

Mamuli o ke kauoha a

                        WILLIAM SUMNER (Keolaloa)

Honolulu, Aug 15, 1874 662 2t* 864

 

            E IKE AUANEI NA MEA A pau ke nana mai lakou, mai keia la'ku, aole loa au e hookaa i kekahi Bila Aie i kakauia ma ko’u inoa, ke ole e loaa'ku kekahi palapala i kakau inoaia mai a'u aku.  E lilo keia i Kanawai paa, mai ka la aku o kona puka ana.
CHARLES KANAINA.
Honolulu, Iulai 11,1874

 

Moku holo mau no Molokai!

EHOLO MAU ANA KA MOKU KUNA

“MILE MORRIS.”

            i na hebedoma a pau, no Kaunakakai a me na awa ma ka aoao Kona o Molokai.  No na ukana a me na ohua, e ninau ma ka moku ia
652 3m* 664 Kapena J. LEMA

 

I NA KANAKA HAWAII!

            EMI LOA NO KII maanei a makepono loa no hoi, malalo iho o ko ua Hale Kuai Ku e ae o keia kaona.  Aia ma ka Hale Pai Kii o KEIKI. E haawi ana ka mea nona ka inoa malalo iho, i kona mau maiau a pau e ku ai i ko na kanaka Hawaii ano. 

A.C. SMITH

(Alapaki Kamika). 654 3m

 

Mai keia la aku!

 

            A MAHOPE AKU NEI, AOLE LOA AU E hookaa ana i kekahi aie, i aie ia ma ko'u inoa, ke ole e loaa mai ia'u aku he palapala a ae ana,
JOS NAWAHI
Honolulu, Iune 4 1874 663 3m

 

CANTON HOTEL!

[Liliikawai]

            KE WEHEIA NEI KA HALE HOTELE O LILIIKAWAI, i hale aina, inu-ti a me ka inu kope, no na kanaka Hawaii, e ko oukou makamaka o ka pupuu hookahi. ASAI & Co.
Honolulu, Aper 17, 1874 646 6m*

 

 

FRIEL & LAINE (Alani ame Laine.)

 

            NA MEA KUAI MEA AI o na loko ai a pau, na mea ulu, a me na mea hoomomona lio.  Halekuai malalo o ka Hale Ma, Alanui Papa, Honolulu. 617 1y

 

OLELO HOOLAHA.

 

A.S. HARTWELL, (HAKAWELA).

LOIO!

            UA MAKAUKAU AU E HANA, A E HOOPONOPONO hoi i na Palapala Hooilina, Palapala Kuai, Palapala Muraki a me na mea a pau e pili ana i ka Oihana Loio.  E hele nui mai ka poe pilikia, a na’u no e wehe aku i ua pilikia.

 

NIU KUAI!

            UA LOAA MAI NA NIU HE 8,000 MAI TAHITI mai, maluna mai o ka moku Ionia - Niu nui a maikai no hoi, i ike ole ia maanei mamua:a ua kupono no ke kanu ana a no ka ai no hoi. E ninau ia
CHAS LONG
Ma Alanui Kalepa, Helu 5

 

KUAINA UPENA!

 

MA KEIA HOI ANA MAI NEI A KA MOKU “Hoku Ao,” ua loaa mai he
3,000 PAONA KUAINA.
A e kuai ilio ia aku no ia e
A.W. PEIRCE & CO.

660 3m

 

            OIAI, UA HOOKOHU ponoia mai au e Hon. Abr. Fornander, ka Lunakanawai Kaapuni o ke Apana hookolokolo Elua o ko Hawaii Pae Aina, ma ka la 21 o Aperila A D 1874, I Lunahooponopono no ka waiwai a pau o KAOLULO k. i make ma Lahaina, Maui.  Nolaila, ke kauohaia aku nei ka poe a pau i ale mai i ua mea make la,e hoihoi koke mai ia’u, a me ka poe a ua mea make la i ale aku ai, e hoike koke mai imua o’u, maloko o ka Manawa i loaa ai ia’u ka mana ma ke Kanawai, no ka’u Oihana Lunahooponopono.  E loaa no au ma Waikapu, Maui.
J. D. KAOLULU OPIO.
Lunahooponopono no ka waiwai o Kaolulu (k) i make.
Waikapu, Maui, Iulai 4, 1874

 

            E IKE auanei na kanaka a pau, oiai ua hoolahaia ma ka nupepa Kuokoa, o ka la 11 o Iulai 1874, e S Kanakaole, “Ua kuai oia i kona hapa ma ka aina o Puuwaawaa, Kona Akau, Hawaii, ia J W Punihaole, i ka la 18 o Iune 1874.” Nolaila, ke hoike akea aku nei au, aole he mana o keia hoo@ ana, aole ao hoi au e ae ana ia J W Punihaole, e komo mai iloko o keia ana a me keia hoolimalima, no ka mea, aole i hooko iki o S Kanakaole i na olelo o ka hoolimalima o keia aina no kekahi dala hookah no na makahiki he umikumamakahi i hala, na’u wale no i hana keia mea.  Aole no hoi i nana ia ku oia e na Komlaina Aina Lei Alii, aka, owau wale no ka mea i nana ia mai, a maluna wale ao o'u na luhi a me na kaumaha o ka wa i hala.
G. KAUKUNA
Honolulu, Iulai 18, 1874

 

            E IKE MAI na ano kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ka papa aku nei au i ka poe waiwai, na haole, na pake a me na kanaka a pau o keia a me keia ano, mai hoale mai oukou i kuu wahine mare ia

MRS. KANOHOWAI AKIKA,

No ka mea , ua haalele kumu ole mai ole ia’u, nolaila,  aole au e hookaa i kona mau aie, mai keia la aku, a o ka poe hookipa iaia ma ke ano e ae, e hoopii no au ma ke kanawai.
AKIKA (Kamana).
Hilo, Hawaii, Iune 18,1874.

 

            E IKE auanei na mea a pau e nana mai ana i keia, ua lilo mai ia’u ma ka hoolimilima na aina Aupuni o Kupahua, Kalapana a me Kapaahe, e waiho ia ma Puna, a me ke koena o Makena a me ka aina o R Keelikolani o Hululanai a me Kahaunalea a me na aina o Waaiki i lilo ai ia Lono, a me ko Naahamakua, ma ka okana aina o Puna.  Nolaila, ke hookapu, a ke papa loa ia aku nei i ka poe kuleana ole, aole e hookue wale a kii wale i na holoholona o na ano a pau maluna o ua mau aina la i haiia ae la.  Ina e loaa i o’u mau Luna, oia o Kamalonohiwa a me Hana@@e ka poe kue, alaila, a e hopu ia a hooukuia e like me ke Kanawai.
L. KAINA
Honolulu, Iune 13, 1874

 

E HELUHELU I KEIA.
O ka poe a pau i makemake e loaa
Ona mau kii
O ko lakou
MAU HOALOHA a me na MAKAMAKA
O ka wa wale no keia e loaa ai ma na
Kumukuai Haahaa loa!
MA KA HALE PAI KII O

DICKSON,

Helu 61 Alanui Papa