Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 29, 18 July 1874 — Weliweli na lilo no ka hoomana kii! Makena wale ke poho! He hapa nae ka lilo ka hoomana Karistiano, nui nae ka Waiwai. [ARTICLE]

Weliweli na lilo no ka hoomana kii! Makena wale ke poho! He hapa nae ka lilo ka hoomana Karistiano, nui nae ka Waiwai.

Ma ka helohelu ana ī ka Misronari Ucrald o Maraki, oa ike aa i ka nui we!t«eli o oa lilo no ka honmanakii ma kekahi maa Aina Peg*oa; ime ka lī!o emt ibo no ka hoomana Kari«ētiißo #* kekahi m»n aioa hoomanakii mamaa, a i keia wa oo bw. No ke aha kiini «m lilo ? ?fo ka oii ona akoa kii, aa beiao kH 0 aa kaheaa koMMM ktt\

Welīwei U oa» ooa kii Q« »*«>• bo °' oao»kii. o»a Kina, l*pant, Si;»ia»» Hiu*du ama r.a w#hi « »«. Aole ana bei«a wale no k» pih» i oa kii, «ka a«» «o Uk*a m<l aa hale noh«>, n* haleka*i; nui hol ke oa» kH r he kit Uaa» h» ki« kala, he kii g°ia, he kii keleawe- P«»po na kii «n* n* iieiio, ena oa bi!o, ni di »!anai; oa P ao » na muliwai, n« kaa, na moko. Nui ke aao o na heia*j; he maa heiao liilii kek«h( no ka ohiinn hookihi. Ho tuau heiau nui kekahi. U* puni kela a»e keia heiau i ua p«, a 01 kiekie lo* o* puoa o kekuhi, e hikt aku ana i ka S'K> kapuai. O kek>ht heiau iu» Hiuedj t oa puoi iai na pa nui ehiku, e komo aoa kekahi iloko o kekah». ; i5 kapuai ke ktekie, a eha kapuai ka maaoanoa» Eba uiiie ke anapnai oka pa mawaho. Ao na kia o kekahi puka, be pohaku hookah» no ia ha 35 kapuai ke kiek»e, a elima kapuai ke anawaena; no ke kia hookahi la. Oke kii o keia heiau, o Siva ka inoa, he kii gula ia; he 15 kapuai ke kiekie. He gula hoi k« paepae waewae ona. He goh wale no, aohe mea e ae. Lua ole ka nai o ke d ilm iloko. Ane 6,000 kahuna Braininia e uoho ana iioko o na pa o keia heiau. Na lilo no ka malama ana i keia heiao. Lilo ma kekahi heiau ma Hm»tSu ( $450,000 dila no kela no keia makahiki. Lilo no ka malama ana i kekahi kii ma Hineilu, 30,000 d.ila i kela i keia makahiki

Na lilo no kekahi kii ma Siama, ua oi'ku paha ia i oa lilo no nu luakiai a pau ma Hawaii nei. laa makemake kekahi &lii f a kekahi kanaka paha o loaa ki» hoopomaikaiia, kukulu lakou i wahi heiau no iakou iho no ka 100,000 dala paha, a malalo iho. a maluna ae hoi. Makena walo na makana i hiawiia i na akua kii. Ua mnkanaia i kekahi kii he 100,000 dala ika la hookahi. Makana hoi kekahi kanaka 1,000,000 dala no ke kokua i ka hoomanaki». Ike kekahi m ; sionari i kekahi luna, i kekalii la, he n>;iu eke dala he 50 e waiho ana imua ona, 500 dda iioko o kela eke keia eke. E aha ana oe, ninau ka misionari, i keia mau eke d;\la he 50 ? Ile mau makana keia no ko'u mau akua, pano mai ka luna, no ko'u mau heiau, a no na kahuna e pu!e mau Rna uo'u. He makana makahiki keia 25,000 ti\la no ka hoomanakii.

Nui ka lilo ma na ahaaina. Makana kekahi kanaka ma kekahi &haaina ( 80,000 paona mea ono; 80,000 paona ko; 1,000 aahu, 1,000 lole silika, 1,000 eke raike. Makana kekahi kanaka waiwai i 150, 000 dila ma kekahi ahaaina hoomanakii, a pa 50,000 dala ma ka makahiki mahope iho, a hiki i kona wi i mnke ai. Olelo mai kekahi kahunn Hinedu i huli mai ma ka pono, o na lilo I hoolei waleia i kela i keia makahiki e na llinedu, no na hoomanakii, ua oi aku ia mamua o na aha pai Ts;nbala, ame na misionari a pau ma Beritania. O na lilo no ka hnomanakii ma K4nn, ua 01 pahanori ia i na dala a pau i lilo i ka hoolahu B<iibUa, a me ka hoouna aku i na misionari a pau ma ka hnnua nei. Ma Siama he 25.000,000 d4la i lilo i kela i keia makahiki no ka hoomanakii. Ua like ia me ka pakolu ana i na dala i kela i keia kane, wahine, keiki. Aole o na dala wale no ka i lilo wale no ka hoomanakii, o na la kapn kekahi, a o na huakai hele loihi. Ua 101) aoi na la kapu ma ka makahiki hookahi. Nui ho"» na !a, na bebedoma, na malama, i lilo wale i ka liele i na wahi loihi, e ike i na kii, i na heiau, a lawe ina mohai no lakou. A nni waie ka poe i make ma ke alauui. Ua paapu na ala i na iwi kupopau. Aole anei he oiaio, ua weliweli ka nui o na lilo no ka hoomanakii ? Heaha hoi ko waiwai ? Naauao anei kanaka ? Ola anei na uhane o kanaka 'ma -*kela ao ? Pakele ike .ahi pio ole ? Loaa anei ka hemolele, ka hoaponoia i kanaka no keia mau li!o ? Ko lukou makeenake no ia e loaa keia mau pono; aka, aoie e loaa ana, makehewa— poho wale-nani ka hoohokaia ! Al<»ha ino !

E haliu mai eno, a nana i na lilo i emi iho do ka hoomana Karisetiano a me ka waiwai. Aole make e nana i na wahi loihi e aku, e nnna i na wnhi kokoke mai.

Hawaii neī :—Ua kokoke ia, a ua akaka hoi kona ano kahiko, a me kona ano hoa.

Mamua aku o ka makahiki 1819, aohe dala hookahi i haawiia e na impulo i mei e pono na uliane o na kanaka Hawaii, koe nae na mea i lilo i ke ao ana ia Opukahaia ma niu Amerika.

Ma ka miikahiki 1819, ua hoonmaka'na haipule ma Arnerika e haawi i ke d.tla i ka Aha misionari ma Bosetona i mea kokua i ka hoouna ana mai i na mtsionari ia Hawaii nei. He mau tausaoi dala ka i haawi ia ia roau makahiki i mea e holo mai ai Binamu ina maanei. Aole paha ioi ia d.ila ika 5,000. MailaiU mai ke kokaa ana o ka Ahi Misīonari, ka Aha Baibala, ka Aha Terati, me k* mahaahu» ana e na da!a i kela a i keia makahiki, a hiki i ke paha ika makahiki hookahi. A ma ka makahiki 1863 ka hoomaka aoa e hoemi iho i ke data kokoa ia Hawaii nei, no ka mei, ua pit ao Hawaii nei. mal ka ihhuoe loa a i ka waiwai tki, a h ki ke kokoa nui iaia iho, me ka paolele hapa ia Amenka. Mai ka makahiki 63 a hiki ia nei, *4, uoku no ke kokna mai Atacrika mai.

A, pehea ka noi o na lilo i ke kukolo ana i ks hoomaaa K»risetiano tna Hawaii oei, mai ka hoomaka ana » biki in nei ? £ia no ka b<iina: 1,325,000 difa- He d*U paka, be dil* poho «nei kei« ? Na k» poe kshiko e hai mai. Ua ik« oalioa »a Ha«»ii i|oko o ka makahiki 1820. m ua ike hoi oukoo īa llawaii iloko o m*kahiki 1574 Ua like aaei? Mahea ka 01 ? No fce al>* t* oi ? No la miliooa Uala i lilo i ka hooliekie aoa la oekoo n* alii, a ia ookoo koi n» !kan%> km. £ aaUma »»• • hoob*l<ke«& m KapeM HaUao Il:i3 # be)aM«, &AWjUL