Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 22, 30 Mei 1874 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kä“hau Lucas |
| This work is dedicated to: | Ka Ohana Makuaole |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA KUOKOA, ME KE AU OKOA I HUIIA.
MA KE KAUOHA.
MA KE awakea o ka la 18 iho nei, ua haawiia ia ke Kuhina noho o Amerika Hui he manawa e ike mai ai i ka Moi ma Halealii Iolani, e waiho mai ai i ka palapala a ka Peresidena Kalani i ka Moi Kalakaua, me keia mau huaolelo a ke Kuhina malalo iho nei:
“E KA MOI: Ua hookauwaia mai nei au e ko’u aupuni ma ka hana a’u i makemake loa ai, oia ka waiho ana aku i ka palapala mai ka Peresidena mai ia oe e ka Moi.”
Ulyses S Grant, Peresidena o Amerika Hui, oia, ia Ke Alii Ka Moi Kalakaua, Moi o ko Hawaii Pae Aina.
Ka makamaka nui a maikai: Ua loaa mai nei ia’u ka palapala au e ka Moi i oluoluolu ai e kakau mai ia’u ma ka la 16 o Feberuari i hala, i ka make ana ma ka la 3 o ia malama, o ka Moi Lunalilo, a me kou kohoia ana e ka Ahaolelo i Moi no ko Hawaii Pae Aina.
Me ka manao kuhohonu o ko’u kaumaha mamuli o ka make ana o Kou mua Alii, e like me ka hala ana o Kona mau mua iho, ka makamaka oiaio o Amerika Huipuia, ke haawi aku nei au ia Oe e ka Moi i ko’u mau hoomaikai ana ma Kou kau ana ae maluna o ka Noho Alii, me ko’u mau manao hoomaikai, e hooluoluia kou Noho Alii ana, a e holo mua Kou aupuni. E ae hou mai ia’u e ka Moi, no ko’u manao paa a oiaio, e malama loa ia ka noho’na like a me ka launa maikai ana, e like me ia i hookumuia, a e hoomauia aku mawaena o na aupuni elua. A pela au e pule nei i ke Akua, i hoomaluia ai Oe e ka Moi iloko o Kona malama laahia ana.
Kakauia ma ke kulanakauhale o Wasinetona, i keia la Umi o Aperila, i ka Makahiki o ka Haku Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahikukumaha.
Na ka Peresidena. U.S. Grant.
Hamilton Fish,
Kuhina o ko na Aina e
No keia mea, ua oluolu ka Moi e pane aku malalo penei: UA OLUOLU loa ia Au i ka loaa ana mai o keia palapala mai ka Peresidena mai o Amerika Huipuia, e lawe mai ana i kana mau hoomaikai no Ko’u noho ana ma ke Kalaunu o keia aupuni. O ka makemake o ka Peresidena, e hoomauia aku ka launa maikai ana mawaena o na aupuni elua, e panai like ia aku no ia e A’u, a ke aloha aku nei Au ia ia no keia mau manao maikai i hoikeia mai Ia’u. Ua ukaliia ka Moi e ke Kuhina o ko na Aina e, a me Kona Puuku. UA hookohuia o J D Havekost o Makawao, Maui, i keia la, I Agena no kela Oihana, no ka hoo@alo ana i na palapala no ka Apana o Makawao, mokupuni o Maui. THOS> BROWN, Luna Hooalo Kope. Aponoia e H.A. Widemann. Keena Kakau Kope, Honolulu, Mei 19, 1874. 651. E HOIKE ana ke Kulahanai Keikikane o Haleakala ma ko lakou Halekula ma Makawao, ma ka Poakolu, la @ o Iune, mawaena o ka hora 8 o kakahiaka a me ka hora 2 o ka auina la. Ua konoia ka lehulehu e naue ae ilaila, a e makaikai i ka hoike. E hoomaha ana ke kula ma ka la 4 o Iune, a hiki i ka Poakahi la 6 o Iulai. O na makua, a kahu paha, e ake ana e hoi ka lakou mau keiki i na home no ka hoomaha, he pono ia lakou ke kakau palapala i ke kumu. Mr. F. L. CLARKE. a ke ole e lohe ke kumu mai a lakou mai, e kipa ia ana na keiki ma ke kula no ka hoomaha. H R HITCHCOCK, Kahukula Nui, Keena Oihana Aopalapala, Honolulu, Mei 18, 1874. 631
Hoike Kula Aupuni.
E hoikeia ana na Kula Aupuni o ka Apana o Kona, (Honolulu) mokupuni o Oahu, iloko o keia malama ae o Iune, e like me kela hoomaopopo ana iho malalo:
Na Kula ma ka olelo Enelani.
Poalua, Iune 9, ke Kula ma Alanui Papu. Poakolu, Iune 10, ke Kula ma Kanehuna. Poalima, Iune 12, ke Kula o Pohukalua.
Na Kula ma ka olelo Hawaii
Poakahi, Iune 22, ma ka luakini o Kamoiliili, na kula o Wailupe, Palolo, Kamoiliili, Waikikikai, Makiki, Manoa. Poalua, Iune 23, ma ka Luakini o Kawaiahao, na Kula o Moanalua, Moanalua Roma, Kalihi uka a me Kapalama. Poakolu, Iune 24, ma Kawaiahao no na kula o Kamakela, Pauoa, Maemae, Roma (k) a me Roma (w). E hoomaka ana ka hoike i ka hora 9 o kakahiaka o keia a me keia la i la i @aila maluna. Ke konoia aku nei ka lehulehu e hele nui ae. E hoomaha ana kela mau kula, mai na la i halia maluna a hiki i ka Poakahi, la @ o Augate, 1874, a ma ia la e hoomaka hou ai ke ku@ ana.
Ma ke kauoha a ka Papa Hoonaauao.
W. JAS. KAMIKA, Kakauolelo.
Oihana Aopalapala, Mei 19, 1874. 631 Hoolaha Kula Aupuni.- Mai ka la 1 o Aperila 1874, a ma ia hope aku, e hoili ana ka Papa Hoonaauao @una o keia me keia kumu kuia @ kekahi kula ma ka olelo haole Enelani, ma Honolulu, ma ke ano he hana pili i ka ka Oihana, ke kakau ana i na @ila kula, a me ka ohi pono ana i na dala mai kela me keia haumana, i ka pau ana o kela me keia hapaha kula, a lawe koke ae i ke Kakauolelo o ka Papa ma kona Keena hana. Aole e ae ia ke kuu wale ana o kekahi me ka uku ole i ka uku o ke kula, koe wale no ka poe i ae ia e ke Kakauolelo mamuli o ka mana i haawi ia e ka Papa ma ka rula e pili ana ia mea. O na haumana a pau i haule ka hookaa ana o ko lakou uku kula no kekahi hapaha kula okoa, e hoopau ia ana ko lakou hele ana i ke kula a pau pono i ka hookaa ia ko lakou @ no ka hapaha kula i kaa hope ae, ke ole e ae ia ko lakou @ hou ana e ka Papa Hoonaauao no kekahi kumu kupono i ko lakou manao, a ke ole hoi i ae ia e ke Kakauolelo e like me ka mea i hai ia maluna. O ka uku no ke kula ana ma ke kula o Alanui Papu. (Kula o Beckwith) he hapalua no kela a me keia hebedoma, a ma na kula o Ka@e@una a me Pohukalua, Elima Dala no ka makahiki. oia he $1.23 no kela me keia hapaha. MA ke kauoha a ka Papa Hoonaauao. W. JAS. KAMIKA. Kakauolelo. Honolulu, APer 13, 1874. 816 OIHANA O KO NA AINA E.- E ike auanei na mea a pau e nana mai ana, ma keia la ua hoike mai James H. Woden house Esq., ko Beritania Komi@ina a Ka@ik@ Nui, e ike aku ia Mr. George Mac@, ma ke ano Kokua Kanikela Beretania, no ka manawa e kaawale ana o Mr Hope Kau@ke@a Davies, a ma ke@a, ke hoikeia aku nei, mamuli o ke kauoha a ka Moi, e hilinaiia kana mau @u a Kokua Kau@ke@a Beritania a pau e ko ka Moi aupuni. Haawiia malalo o ko’u lima me ke Sila o ka Oihana o ko na Aina e, i keia la 30 o Maraki A D 1874. W.L. GREEN, 641 @ Kuhina o ko na Aina e. OLELO HOOLAHA I NA KULAHANAI KAIKAMAHINE HAwaii.- Mai ka la 1 o Iulai, a ma ia hope aku, aole e uku ana ka Papa Hoonaauao i ka uku e uku mau ia nei, no na kaikamahine e hookomo ia ana ma ia mau Kula, ina ua oi aku ka nui o na makahiki i ka umi (10) i ka wa i hookomoia aku ai; a mai ia manawa, a mahope aku, aole e uku ia ana no na kaikamahine i oi aku na makahiki mamua o ka umikumamaono. (16). Ina ua hele mau ka haumana i kekahi kula o keia ano, @ ka umi (10) mai o kona mau makahiki, a hoololiia aku i kekahi kula e ae o ia ano, oiai @ e hele ana iloko o ka @ o ka umi (10) a hiki i ka umikumamaono (16) o kona mau makahiki. e k@ aku ana no i ke Kula @ nona; aka, e uku ia ana no @ no ka loihi o ka manawa i hala ai, mai ke komo mua ana i ke kula ana i hele hope ai, a i @oi ae ai nei i ka uku @ i @ ka hoomanao @ ia o ka loihi o ka manawa i hala ai iaia i na kula i hele @. I mea ona e loaa ai ka uku i oleloia, no na haumana e @ ana e like me ka mea i halia maluna, e hoomaopopo pono ia ka @ maikai ia ana o ka haumana mai ke kula i hele mua ia ai, oia iho no hoi, o ke kula e noi ana i ka uku @ haumana. aia ia malalo o na rula a ka Papa Hoonaauao i @ i ka la 8 o Iune 1@. @ o ka Papa Hoonaauao. W. JAS. KAMIKA. Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao. Honolulu, @, 1874. @
I NA LUNA KUOKOA!
Ke kauohaia aku nei na Luna Kuokoa a pau e lawe mai i na DALA o ke KUOKOA, ke hele mai i ka Aha E@anelio nui ae nei. O ka poe hiki ole mai, haawi mai i na Dala i ko lakou mau Kahu Ekalesia a luna paha e hele mai ana. H. M. WINI. Honolulu, Mei 16, 1874.
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ke Au Okoa
I HUIIA.
Published every Saturday, $2 a year
HONOLULU, MEI 30, 1874
KA AHA KUHINA HOU.
MA ka Poaha iho nei, Mei 28, ua hoihoi’@ na Mea Kiekie ke Kuhina Kalaiaina a me ka Loio Kuhina i ko laua mau palapala hookohu mai ka noho ana Kuhina. O na Kuhina hou o ka Moi ma na mea i loheia mai, oia keia: His Ex. P. Hanaolelua, Kuhina Waiwai His Ex. W. L. Green, Kuhina Kalaiaina me ko na Aina e. His Ex. R. H. Stanley, Loio Kuhina. Aole makou i lohe pau loa i na kumu o keia haalele ana. Aka, ua minamina loa makou i ka hiki koke ana mai o keia loli, no na kumu lehulehu malia o ka pilikia kakou; akahi, o ka haalele pinepine ana o na Kuhina e like iho la me keia, he alakai ana ia e hoonawaliwali i ke aupuni a me kona kulana paa ma o ka hilinai ole ia mai. Alua, ua minamina loa makou i ka waiho ana mai o Mr. Hartwell i ka ka Moi hana, no ka mea, he kanaka hoopono a oiaio maoli oia no ka lahui, a ina e like me ka loihi ana e noho ai iloko o ke aupuni, pela auanei e hlinai piha mai ka lahui i ke aupuni. Ua haule pu no hoi Mr. Widemann ka haole kamaaina. Aloha ino o Hawaii nei, i ke kipaku ia o na kanaka hoopono mai kona mau h@na aku.
I Hale Alii no Ka Moi.
OIAI, ua noho mai nei ka Hale Ahaolelo, a ke noonoo nei no @ana pili i ke aupuni, a aole e liuliu e @oi@a mai ana kakou i puu dala no ke kukulu ana i Hale alii no ko kakou Moi hou. Ke noho nei oia iloko o ka hale apulu a na lani mua i noho paka@lei ai. Ua kukuluia iho nei he Hale Aupuni nani loa, oia ka Hale Ahaolelo e ku nei. Ke halo ae kakou e nana, ua hanohano ino loa na luna aupuni, a ua haahaa ka makua o ka lahui. Pehea la auanei kakou e lapaau ai i keia mai? No ka mea, ua kuhihewa maoli no ka laweia ana mai o keia hale aupuni a hala loa iwaho o ke kiko waena o kulanakauhale. Aka, mai hala ole no paha ilaila ina aole ka aina o ka moi i make e ake ana o ka lilo i ke kuai. Eia ka Hale Dute ma Ainahou, ka ilalewai ma Alanui Moi, ka Oihana wai ma ka uapo, ka Makeke kuai ia ke pili kokoke loa nei, a o ka Hale Leta hoi ma Alanui Kalepa. O keia mau hale oihana aupuni a pau, eia lakou a pau ma kahi kokoke kekahi i kekahi a o ka hale hoo hoi, ua uwai loa ia aku a mamao, a he ano loloiahili maoli ka pii ana a hiki ilaila. Ke hoikeike nei makou i ko makou manao, e hooliloia ua Hale Aupuni hou la i Hale Alii, a e hoihoi i ka Hale Aupuni ma ke Kuea o ka Hale Hookolokolo e ku nei. O ke dala e noiia aku ana no ke kukulu ana i Hale alii, alaila, e hooliloia no ke kukulu ana i hale aupuni ma ke kiko waena nei o ke kulanakauhale. E haawi i ka Hale Aupuni hou i Hale Alii, a ua kupono maoli keia hale no ia oihana hanohano kelakela a kiekie he Moi. Hookahi wale no wahi lilo uuku i koe, o ka pa ae a puni i pa pohaku, a me kahi hoololiloli ae o na keena oloko o ka hale ponoi. O ka pa hale alii e ku nei, e waiho ia pa nui i wahi hoonanea no na mea a pau e hele ai e hooluana, holoholo a me na ano maikai kupono i ka maemae, me ke kanuia oloko i na laau, na pua, ka hanaia i punawai pipii i ka lewa, na loko ia hooholoholo a me na ano like. O ka makou keia, a pehea hoi ka oukou ka na keonimana? Aia lokahi kakou hiki, mokuahana mokumoku. O KE ku ana o ka Ahaolelo ma ke kahua o ka hoole loa ana aku i ka haawi ana aku i ka waiona i na kanaka Hawaii i ka wa i noonooia ai ka bila a Hon S. K. Kaai e ae ana i na kanaka e inu wai ona akea, he hoike ana mai ia, aia no he wahi hilinai ia ana iloko o na Hawaii. No ka mea, he Hawaii wale no na lunamakaainana, a hookahi no wahi haole laki.
Mahope o ka hoopaapaa ikaika ana i ka Poalima aku nei i hala, aia hoi, ua ki@la loa ia aku la ua bila ino la e moe i ka moe kuu a hooilo, aohe wa ona e ala hou mai ai iloko o keia kau. He eono wale no poe i ae e inu kanaka i ka waiona "i Silaia ai ka make o keia lahui," a o ka nui ae o ko ka Hale he peku wale no. No na makahiki he lehulehu ua papa o Enelani i na kanaka ponoi o Nukilani, a o Amerika Hui hoi, ua papa loa ia ka hoo@ ana i na Ilikini. He mau hoopai koikoi ko keia mau aupuni ke hahaiia keia kanawai hoohain@ waiona i na kanaka ponoi o ka aina. Nolaila, @e nana hoohaahaa anei keia ina pela e malamaia mai ai ko kakou ola a me ko kakou waiwai? Mahalo loa makou i na Hoa o ka Ahaolelo i koho ma ka aoao kue.
MA KA Poakolu iho nei, ua laweia mai ka Bila Haawina o na makahiki elua e hiki mai ana imua o ka Hale Ahaolelo, mamuli o ka hookaawaleia ana pela, aka hoi, mamuli o ke noi, ua waihoia i kekahi Komite e ae nona na lala elima. Ke ake nei ka lahui mai o a o e ike aku i ka hookaawale kuponoia ana o na dala lahui i mea e hiki ai ke hooholo i ke aupuni imua. O ka ai pakiko o na hoolilo ana no keia mau makahiki aku elua, oia ka kakou hana kupono- e hoopololei a pakiko maoli io no- a ina mamuli o ia hana ana aole e aie hou ana ke aupuni, alaila, ua pomaikai. Ke hoopuka manao mai nei kekahi o kakou, ua hiki i ke kuhina hookahi, elua a ekolu paha ke lawelawe i ka hana a na kuhina eha, alaila ma ia hana ana, e koe ana i ka waihona aupuni, he umi, iwakalua a kanakolu paha tausani dala iloko o keia mau makahiki elua e hiki mai'@. Owai la'uanei oia mau oihana ke hooleia? O ka oihana kalaiaina la, he hana nui ia, ua makemakeia ke kanaka ake hana a ikaika malaila. Ua lawa ia hana hookahi na ka mea hookahi. O ka Loio Kuhina hoi, he hana nui loa kana, a aole e pono ke hoopauia. O kahi hoololi wale no paha e manaoia'ku nei ina ma ke ano pakiko, oia ka hoohuihui i na Oihana Waiwai me ko na Aina e malalo o ke poo hookahi, oia hoi, i ekolu kuhina, aole hoi i eha. Eia ka ninau, he naauao io anei ia hoololi ana? Aole anei i oi'ku ka ikaika a me ke kupaa o ke aupuni ina eha iloko o ka Aha Kuhina? Aole anei o ka hoihoi ana iho i ko kakou aha kuhina i ekolu wale no, ua like ia me ke kaa maluna o na huila ekolu? Ua hiki no ia kakou ke hookele i ke kaa ekolu huila me ka menemene loa no nae o kahuli, aia wale no ka pono a he kaumaha like, kapakahi no lele kekahi aoao. Eia hoi, e waiwai ana anei kakou ke hoaoia keia kumuhana? Aole o makou kanalua i ka nele o ka waiwai, ina eia mawaena o ko kakou poai ka poe noeau a manaopaa io hana e like me Bisimaka, Pohakuhauoli, a i ole me ke Kuhina nui o Nukilani, alaila, aole kakou e hopohopo ke hookeleia kokakou kaa aupuni maluna o na huila ekolu; aka, ua nele kakou i na mea paahana o ia ano, a nolaila, aole anei pono e waiho malie aku i keia mea no ka manawa ano?
No ka Waiwai Aupuni.
UA EHAEHA LOA MAKOU i ka ike ana ke pii nei he @u@e iloko o ka Hale Ahaolelo e hookaumaha i ke aupuni ma ka hooholo i na kanawai e hookuemi hope ai i ko ke aupuni mana. Ua hilinaiia maluna o ka Moi a me na kuhina o na aupuni a pau ka hookoia ana o na kanawai. Ua haawi pu ia aku hoi ia lakou ka malama o na waiwai a pau o ke aupuni, a ia lakou ka mana e hooponopono, kuai, a e hoohana e like me ka pono a lakou i ike ai he pomaikai no ke aupuni. Oia no ka mea i maa ma na aupuni naauao a pau o ka honua nei, ka hilinai ana aku o ka lehulehu ma na lima lawelawe o ke aupuni, a he hiki ia lakou ke kuai ke ike lakou he pono.
O ka hooholo ana aku i ke kanawai e papa ana i na kuhina aole e kuai i kekahi aina aupuni a lakou i ike ai he kupono, ua like ia me ka olelo ana aku i ka Moi a me kona mau kuhina, "Ua koho ia oukou i mau kahu malama waiwai no ka lahui; aka aole o makou hilinai maluna o oukou, a no ia mea, he pono ia makou e papa aku i ko oukou hana ana keia mea, a i keia mea ae, me ko makou ae ole."
Ma Enelani a me Amerika, kahi i lawe nuiia mai ai ko kakou hahai ana aku i ka lakou mau hana, he mana ko ke aupuni e kuai i na aina aupuni, na moku kaua a me na waiwai e ae. ina aole he mau waiwai nui o ia mau mea no ke aupuni, aole nae me ke noi aku i ka Hale Ahaolelo. Ma na aupuni moi a pau, o ka moi ka mea kuleana kiekie loa maluna o ua mea a pau, he ma@a hanau ia i loaa iaia mai kona mau mua mai, a he hiki no iaia ke kuai i na aina aupuni a na lima lawelawe e makemake ana e hoolilo aku. O na ano kanawai e papa ana i ke kuai ana o na aina aupuni waiwai ole, aole loa i loheia ma na aina pakela loa aku o ka naauao a me ke kahiko, aole no hoi i loheia mamua ma o kakou nei. Mai a Kamehameha I a hiki i keia au, ua hilinai wale no ka lahui maluna o ka moi a me kona mau kuhina i ka malama ana i ko ke aupuni pono. A o ka hooholo ana i kanawai o keia ano, ua kue maoli no ia i ka mea o na aina naauao. A ina io o ka wa keia a ka lahui e hilinai ole aku ai iloko o ka moi a me na kuhina ma o ko lakou mau lunamakaainana la, alaila ke haule nei kakou ilalo. A ina io e hooholoia ana keia kanawai a haalele mai na kuhina, e like wale me ia na hiohiona e ikeia aku nei, alaila e hiki mai ana he pahaohao. E olelo mai auanei na haole i na kanaka, aole hilinai o na Hawaii maluna iho o ke aupuni; o ka Ahaolelo hoi, aohe lokahi me kona moi a me na kuhina, alaila, e ala mai paha auanei lakou a kahea i ko lakou mau aupuni pakahi, e malama mai i ko lakou maluhia ko na haole kamaaina maanei a me na waiwai o lakou. He oiaio na hana kuikahi mai na aupuni @ me kakou, me ka ae ana mai e ike i ko kakou kuokoa, aka, ina e ike mai lakou ua hiki ole ia Hawaii nei ke hoomalu ia lakou iho, alaila, e lele mai auanei lakou a lawelawe i ko kakou mau hana.
O keia na helehelena e ikeia aku nei o Hawaii e ala@ia ana, a ina aole hiki ia kakou ke akahele, alaila, e hiki mai paha auanei ka hopena o Fiji maluna o kakou, a lilo ko kakou kuokoa. E lele mai auanei o Enelani, Amerika, Farani a keakea me ka onou mai e hoohalike i ko kakou aupuni me ko lakou.
No keia mea, ke kau leo aku ia aku nei ka Ahaolelo, o hali loa aku auanei imua, no ka mea, he ano e na ouli o ko kakou nei mua aku e hakiloia aku nei. He mea hiki pono ole ke hooponopono ae i ka hewa mahope o ka hana io ia ana. Nolaila e makaala ma ka hana ana i kela a me keia iloko o keia wa.
Nu Hou Kuloko.
Ua hoopaneeia ke kuai o ka Hale Hookolokolo a me ka aina, aole maopopo lea. HE MAU la papaala loa keia o ke kaona nei, ke hele la a “Moa @noonoo Puua i ke akua wahine.” I ka ua mea o ka la. HUI KINI POPO.- Ua akoakoa ae kekahi Hui kini Popo o na Hawaii opio mawaho o Poki e lealea ai no ka la nui ae nei.
Ua hoomaka ka noho o ka Lunakanaiwai Hoomalu o Honolulu nei maloko o ka Halewai e hookolokolo ai i ka Poalua iho nei.
Ma ka Poalua iho nei, ua lawe aku ke kialua "Helene" i na waiwai Hawaii ko paa, pulu a me akoa'koa nona na kumukuai i hiki aku i ka $11,42722
Ma keia Poakahi ae, e ku mai ai ka mokuahi "Mikado" mai Kaleponi mai, me na leta, ohua a me na ukana no keia awa a me na panalaau ma ka Hema.
Ua paa iho nei ka Lio Olohe o ka moana, (Kilauea,) a e kakele ia ana oia ma na kai eono o ka hikina, mai Oahu ‘ku nei Maui, a me Hawaii, ma keia Poakahi’e.
He koho balota Luna Nui Oihana Kinai Ahi ka na keiki kinai ahi o Honolulu nei, ma keia po Poakahi ae e hiki mai ana, ma ka Hale Helu 2.
Ma ka mokuaina o Mikikana kahi i ae mua loa ia ai ka pake ma Amerika Hui e lilo i kupa Amerika, a ua haalele loa i kona mau maa o ka noho ana pake.
E ku mai ana ma Honolulu nei ka mokuahi hao kaua Farani Atelanika. Adimarala Barona Roussin, oia hoi ke alii moku kaua kiekie maluna o na aumoku kaua Farani ma keia moana.
A keia Augate ae, e pau ai ka mana o na Komisina Palena aina, a me he mea la, e pau pono ole ana paha na palena o na aina i ke ana ia mamua o ka pau e ana o ka manawa.
Mai ka palapala mai o Hilo a ko makou mea kakau, ua ikeia iho, ma ka la 14 o keia malama, ua hoonaue ae ke olai malaila. Mamua iho paha o keia olai ana, ua ho-a mai ka Madame Pele i kana hana he kahu imu.
O ka la Sabati aku nei i hala, Mei 24, oia no ka piha pono ana o na makahiki he 55 o ko ka Moiwahine Victoria ola ana. He la nui ia ma Beritania Nui, i oi ae i kona mau la hoohiluhilu a pau. A o ke 35 paha keia o kona mau makahiki i noho al i ai.
Ma ka Poalima aku nei i hala, ua make uaku la o D. P. Aumai mauka o Kunawai, Honolulu nei, mahope o ke kaa mai loihi ana. O ka nui o kona mau la ma ka honua nei, ua hiki aku no ia i ke kanaha a me kumamaha na makahiki.
A keia Sabati ae, aole anaina haipule e malamaia ana ma Kaumakapili i ke awakea a me ka po, no ka mea, ua hoomaemae iho nei lakou, a aole i pau pono. Nolaila, ua konoia na hoahanau a pau, e hele i Kawaiahao e lohe i ka haiolelo.
E WEHEIA ana ka halawai makahiki o ka Ahahui Euanelio Nui o ka Pae Aina Hawaii maloko o ka Luakini o Kawaihao, i ka hora umi kakahiaka, o keia Poalua ae, Iune la 2. Ua konoia na mea a pau e hele ae ilaila, ke oluolu oukou.
KILAUEA- I ka auina la onehinei, (Poalima,) ua holo aku ko kakou moku ahi no Nawiliwili, Kauai, a e hoi mai ana i ke kakahiaka o ka la apopo. O ka makamua ia o kana huakai mahope iho o kona hana houia ana iho nei.
HU KA AKA.- Ia makou i oili mai ai mai ko makou pa mai, lohe aku la makou i ka puana ana ae a kekahi wahi kamahele, oiai oia e huli hele ana i na wahi kenikeni ana i oili aku mai kona waihona aku, penei: "E hoolaha ana wau i na wahine a pau no ka nana ole i na wahi hemahema o ka lakou mau kane, e laa me a'u i keia wa." A hu ae la ka aka o kamalii kula o ia kakahiaka. Nolaila e na wahine, e noi i i na wahi hemahema o ka oukou mau kane.
UA HALA OPIO.- MA KA Poalua iho nei, ma keia kulanakauhale' ua oluolu i ka mea Mana Loa ka lawe ana aku i ke kaikamahine opiopio loa a ka Hon. J.A. Kaukau a me kana wahine, a ua kanuia ma ka ilina o Kawaiahao.
Nui loa na kanaka i komo ae i ka Hale Ahaolelo i ka Poakolu iho nei, me ka manao e ike i na hana a na lunamakaainana no ka Bila Haawina, aka aole i hapaiia e noonoo, ua waiho ia i ke Komite Wae.
KA AHAHUI OPIOPIO- Ke kahea ia aku nei na lala a pau o ka Ahahui Opiopio e akoakoa ae ma ke keena halawai mau, Hale kula Kaumakapili, ma ka hora 7 o keia ahiahi Poaono, Mei 30, 1874, no ka hooholo loa ana i na hana a ke komite i noonoo ai.
AUWAI PALI O KAIWIKI- Ua hoouna mai nei Jos Pihenui Iwa i ke kii i kaha penikalaia o ka auwaha pali o Kaiwiki Hilo, i hanaia maluna o na pali kiekie elua mai Alae aku, i mea e lawe ai i ke ko a hiki i ka hale wiliko. O ke akea o ka auwaha, he 250 kapuai, a o ke kiekie o ka pali, he 125 kapuai, a he 40 kapuai ke akea olalo o ke kumu o ka pali.
LA HOOKAHAKAHA NUI.- E malama piha ana ka "Puali Kaua Lio o Likelike Ponoi" ma Waialua, ke hiki aku i ka la 11 o Iune e nee mai ana, oia hoi ka la hanau o Kamehameha I., a o ka hana o ia la, o ka hoolelele pa maluna o na lio, malalo o ke alakai ana a ko lakou Mekia, ma ke kahua palahalaha o Walikanahele. 'Keikei mai nei hoi o Waialua i keia mau la."
HEWA KA MAKA.-Ua lohe mai makou, ua ona loa ia kekahi mau lunamakaainana o kakou ma ka la Sabati iho nei, ua lilo ia i la lealea no ia poe. O ka oukou hana anei keia e na makaainana o na apana a pau i hoouna mai nei i ko oukou mau luna e hele mai i ka Ahaolelo? He keu no paha lakou nei, he okoa ka hana i hoouna ia mai ai, eia ka hoi he la ona iho la ia no kahi poe o lakou nei.
Eia mauka iho o ko makou nei keena bana kekahi haole kamaaina ia Hawaii nei, o Richard F. Bickerton i noho mua ai ma Kaalaea a malaila aku i Waialua. Ke lawelawe nei oia i ka hana malama buke, ohi aie a me ke kakau palapala ana hoomaikai. Nolaila, o kahi mea aie a haawi mai na ia nei e ohi, e pau ana i ka loaa.
KE KAHUA AIE LAHUI.- Ma ka nana ana i ka Hoike a ke Kuhina Waiwai, ua maopopo i ka ike iho, he ekolu mau haawina nana i kukulu i aie lahui nui mahuahua maluna o keia aupuni, oia keia:
Ka Hale Kotele $116 000
Ka Hale Aupuni Hou 136, 000
Mokuahi Kilauea 80,000
$332, 000
O keia mau aie nui, na ka hapanui, no ia o na lunamakaainana o ka 1872 i hoaie ia kakou. Nolaila, ke kau nei ke alina o keia hana maewaewa maluna o lakou.
KULANUI O LAHAINA LUNA.- E hoomaka ana ka Apana hou o ke Kulanui ma ka Poakolu, la mua o Iulai. Eia no ka ma@a mea noi ia oukou e na Makua a me na Kumuao: o na haumana hou e komo ana i ke Kulanui, e hoouna mai i ka oukou mau keiki i kela manawa, mai hoololohi loa. Eia no hoi kekahi: Mai kanalua kekahi mea no ka ninau ole ia o kana keiki mamua, aka, e hoouna wale mai iaia, @a ma@a e @i@aninau aku iaia, a ike i kona makaukau e komo. Aole e hoole ia ana kekahi haumana, ke ike maua i kona makaukau. Ua pono i Palapala Hoomaikai na ke Kahu Ekalesia mai, a Lunakula paha. Na maua na na Kumu o ke Kulanui.
S.E. BIHOPA.
A.O POLEPE.
Lahainaluna, Mei 25, 1874.
KA AHAAINA WAWAE LUHI- Ma ka auina la Poaono aku nei i hala, ua haawi ae ke alii ka Moi i ka ahaaina Hawaii maloko o kona Pa Al@, a ua konoia ka poe a pau i hele pu iho nei me na moi e luana pu ae ma ia papaaina. E mahalo pihaia ko ka Moi Puuku mamuli o kana hapai ana me ka ikaika e ku ia papaaina loihi, a me ka nui no hoi o ua mea i haliiia mai. Mamua iho o ka paina ana, ua hoikeia ka ike o ka poe kakapahi o na puali elua, me ka hoakaka muaia ana o ka makana e haawiia ana i ka mea akamai. Ua eo e ae na makana i ka poe i hahaiia e ka pomaikai ia la. Mahope hoi o ka ahaaina, ua hoonanea ia ka poe i konoia ma na hulahula Hawaii. Na alii ma ka papaaina, na alii na Moikane a me Wahine, na Mea Kiekie na alii W.P. Leleiohoku a me R. Keelikolani, ke Kamaliiwahine Lidia, ka Hon. Mrs. Pauahi, na lunamakaainana a me na maka hanohano he nui wale.
Haunaele ma Maui Hikina.
Mai ko makou mea kakau nupepa mai e noho ana ma Puukoko i Kaupo i loaa mai ai keua mau mea malalo iho, a he pono i na mea a pau ke heluhelu, a e hooholo iho he mea pono ole kona lunakanawai apana haalele ana i ka lakou mau oihana aupuni a hele mai i ka ahaolelo me ka waiho hemahema i kana oihana i ka mea akahiakahi.
E KA NUPEPA KUOKOA E, Aloha oe:-
Lanakila maoli na hana haunaele ma Kaupo nei, a me Kipahulu. Nui loa ka inu uala, ki lemuhao a pela aku. He hula a me na lealea e ae, huliamahi na kane, wahine a me na kamalii ma keia mau hana ino. Ua ikeia ke kumu o keia haunaele, no ka @l@ oihana o ka lunakanawai, aia iloko o ka Ahaolelo kahi i hiamoe ai, a haalele i kana hana.
Eia ka lua, ua hui pu na makai iloko o keia mau hana hewa i haiia ae la maluna. Nolaila, lana haakei loa ka manao o na kanaka ma keia apana. Eia ka mea minamina o ka maluhia, ke ku nei ke kahunapule e kinai, e pio ana paha aole paha, e kauoha ae na Lunakanawai Kiekie i ka lunakanawai hope o Kipahulu, e kinai i keia lapalapa ana o ke ahi.
KE AU O KALAKAUA.
Na hana o ka Ahaolelo.
LA HANA 18. Mei 20. - Hoomakaia ka hana e like me ka mau.
Heluhelu ia na Palapala hoopii mai Waialua, Waianae, Puna, Honolulu, Kipahulu, Hamakua, Lahaina, Kona Hema, Waimea, (Kauai), Kohala, Molokai a me na mai Lepera, e p@pa loa ia ke kuai wai ona. Wa@oi e noonoo. Mai Molokai mai no kekahi mau mea. Waihoia e noonoo.
Hoolaha mai o Mi Kepoikai he mau bila kana: E hoololi ai i ka pauku 1073 o ke K@ila; e hoonoho ai i Kauka no na mai lepera; a e hoopau loa i ke Kanawai hoopae lima hana. Heluhelu mua mai oia i kana bila e hooponopono ai i na Kanawai.
Heluhelu mua ia na bila malalo iho a Na Mi Kaai, e ae aku ana i ke Kuhina Kalaiaina e haawi i laikini puhi rama. Kauohaia e pai. Na Hon. Wilder, e hookuu ana i na makua elima keiki mai na auhau aku. Na Mi Kauai, e hoololi ai i ka Pauku 9, Mokuna 7 o ke Karaima. Na Mi W.T. Matina e papa ana i ke kalewa ana o na mea ono a me na berena. Na Mi Kaukaha e hoololi ai i ke Kanawai helu. Na Mi Kapule e hoopau loa ana ka opiuma. Na Mi Birch e hoololi ai i ka pauku 9 mokuna 7 o ke Karaima. Na Mi Nahinu, e haawi ai i laikini piepiele.
Hoolahaia mai na bila malalo iho: Na Mi Mikalemi e hoololi ana i ke Kanawai e pili ana i na Kumukula a me ka hoopau loa i ke Kanawai o 1872 no ke kuai mokuahi holoholo pili aina hou. Na Mi Birch e hoololi ai i ka pauku 1073 o ke Kivila. Na Mi Nawahi, no ke ke@a ana i ka Lunamakaainana.
Hapaiia na hana o ka la, oia ka hoololi Kumukanawai o ka Pauku 22 a hooholo ia e 37 ae a me 2 hoole. Hooholo pu ia me na hoololi o na pauku 21 a me 24 o ke Kumukanawai. Hapaiia ka bila hoopau i ka auhau kino a hoopaneeia mahope loa o ka hana Ahaolelo o keia kau. Hoopanee.
LA HANA 19. Mei 21. - Hoomaka na hana e like me ka mau.
Heluheluia na hoopii malalo iho nei: No Hamakua mai (2), Wailuku mai (2), Honolulu, Waimea (Hawaii), Hana, Kohala, Moanalua, e papa loa ia ke kuai wai ona, opiuma a me ka awa. Mai Molokai mai, e hoemiia na uku oihana aupuni mai ka Moi a hiki i lalo; 2- e hoemi i ka auhau lio i 50 keneta. Mai na pake mai o Honolulu, e hoopau loa ia ka hookomo ana mai o ka opiuma. Mai Niihau mai, e hookawaleia ka 1/3 o Niihau no na kanaka maoli, a e aeia i manawa no lakou e hli ai i ke dala. Mai Honolulu mai, e hoopau ia ke kanawai e papa ana i ka inu akea ana o na kanaka.
Heluhelu mua ia na bila malalo iho nei. Na Mi Kepoikai aeia na kanaka a pau e lapau i na lepera: e hoololi ai i ka pauku 1068 o ke Kivila; e hoololi ai i ka olelo Hawaii i olelo kumu ke loaa ka like ole ma na olelo elua. Na Mi. Kuikahi no ka hooponopono ana i ke kanawai hao kuni. Na Mi Kepoikai, e hoololi ai i na pauku 527 a me 530 o ke Kivila, e hoolilo ana ia Kahului i awa k@ moku. Na Mi Kai@e e hoololi ai i ka pauku 265 o ke Kivila, e pili ana i na Luna makai. Na Mi Mikalemi e hoopau ai i ke kanawai kuai mokuahi hou.
Hoolahaia mai na bila malalo iho nei: Na Mi Martin opio e hoonohonoho ai i ka uku o na luna aupuni. Na Mi Kakani, e hoopua loa ai i ke kanawai haawi laikini wai @na. Na Mi Martin, e hoopau ai i kekahi mau mea e pili ana i ke kanawai o ka Papa Hoonaauao. Na Mi Mikalemi e hoololi ai i ke kanawai kalewa lio.
Hapaiia ka bila e hooponopono ai i ke Kanawai Ku@i Opiuma iloko o ke Komite o ka Hale a hoopanee loa ia ka pauku mua.
Hoopauia ke Komite a hoopanee ka Hale.
LA HANA 20. Mei 22.- Hoomakaia na hana e like me ka mau.
Heluhelu ia na hoopii malalo iho nei: Mai Honolulu mai, Kau, Hilo Hana, Laupahoehoe, Ulupalakua, Kona Hawaii, e papa loa ia ke kuai wai ona. Mai Waimea, Kauai mai e hoemiia, na uku luna aupuni; e hoopauia ke koa; e hoemiia ka auhau o na holoholona.
Heluhelu mai ka Peresidena he palapala kono mai ka Puuku mai o ka Moi, e kono mai ana i na hoa ahalelo e hele i ka ahaaina iloko o ka Pa Alii i ka la apopo.
Heluhelu mua ia na bila malalo iho nei: Na Mi N@ukana, e hoololi ai i na pauku 183 a me 514 o ke Kivila. Kauohaia e pa@. Na Mi Nawahi e hoololi ana i na kau koho balota Lunamakaainana ma ka Poakahi mua o Feberuari. Na Hon. W. Martin