Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 13, 28 March 1874 — Kumumanao. [ARTICLE]

Kumumanao.

No ka loko paakai o Wulia —Oia ke kumnuianao i haawiia mai ia'u e nwooo i na mea e piii ana do keia loko o Walia p*akni, » e wehewehe aka uo hoi imoa o keia anaina. I Nolaila eia ka mea moa. 1. O ka mea | nana i haua i keia loko, oia hoi o Walia i piakai, aole no kakou i ike pouo i ka inei nana i hana i keia loko o W»lia paukai, aka, ma ka moolelo na Pele. Ua oleloia, he akua o Pele mai Kahiki ! mai, pela i kaao uuiia at i waeua o keia iahui o Hawaii nei, ua lohe uo paha oukou ma ia moolelo I kona kaapuni ana i keia Pae Aiua e j imi ana i wahi nona e noho ai, ua hooma- i ka oia mai Kauai mai a i iki iua o.thn nei | a hoai ma keia wahi, a no ka papuu ua | hnalele, hele hou aku a Molokai, a peU 'ku | i Maui a hiki i Hawaii, uoho paa loa a bi- i ki i keia manawa. Ma keia moolelo oa akaka ia kakou o ! Pele ka tnea nana i hana keia loko (1 oia | hoi o Walia paakai. I Kona helehelena. 2 O kona helehelei na ke ku ke kanaka maluna o kona kae ! pali a nana aku i kona iliwai e lana mai aua imua ou, he ano poepoe i ka uaoa aku he kae poepoe i puni i ka aina. 3 Kona mau pulena ma ka Akau, Hikina, Hema, a me ke Komohana. Ma ka Ak&u, o Wuliamanu a me ka puu o Leinono, ina ka Hikina, ke ahupuaa o Moanalna, ma ka Hema, ke kula o Kainaomao, ma ke K<jmohana, ka puu o Kinimaknlehua. Oia kona mau palena i maop<>po ia'u. 4 Kona anapnni a me ke anawaena.— Aole no i mnopopo ia'u kona anapuni oiaio, a ke hoike uei au i ko'u mnnao koho wale, hookahi mile a oi piha kona aaupuui e pili ana i kona kae wai. A o kona aniwaena, he hapa mile paha a oi aku, aohe no p iha i akaka loa ka pololei loa o keia, no k.i mea, he mau manao koho wale no keia. 5 0 kona kiekie maluna'e o ka iliwai o ka moaua, he mea pohiliihi uo ia, e like me na mea i hai mua ia aku uei no ke anapuni a me ke anawaeoa. A mi keia mauao, ke hai aku uei au me ko'u manaoio maoli, «. ke pane ae nei au ine ka i aoa iho, aohe k : ekie o ka iliwai o Waliapaikai, maluna ae o ka iliwai o ka inoaua. E nioau mai paha auanei kekahi, Pehea la i raaop.»po ai ia oe, ua iliwni like o Wuliapaakai me ka iliwai o ka moana ? Peuei e maopopo ai : Aia oa ka pii ann o ke kai o ka moana, e nni hou ae oo ko Walia kai a oi ae i ka nui mua i ka wa e maloo ana o ke kai e lik<e me ko na wahi e ae, a pela oo ma ke emi ana. £c like hoi rae ke kai o ua wahi hohonu oo na, kapu•i paha he um» a oi ae, pela oo o Waliapaakai i ka wa mamua, a i keia ounawa, ua emi iho no ia i kn 8 kapnai a emi hou iho, no ka piha ana i ka lepo a ka wai ua. A m» kei» mau kumu i inanao ai aa, ua iliwai like ka wai o Waliapaakai me ka wai o ka moana. Kabi e pii ai a e hei ei o ke kai, he puka ka aia iwaena, a e Moaua-kaioo ka inoa 0 u» puka kai la, be puka ka keia a komo loa iloko o ka moaon, • malaila e pii ai a e boi ai hoi ke kai, * nolaila paha ka mea 1 pilaa ole «i ke k«i o keia loko, oo k« pii mai a me ka hoi aoa o ke kai. 7 0 ke Mekalii ka wa e kau ai ka paakai. a i ka wa Hooilo, he we oa oui ia, a j e bebee an» ke peekai a lilo i w«i, a i ole, ht kni wale no. 8 Elima eao paekei i ike ie—l He peakei papa, he ano pa|>e e uhi aoa aiai o e o o ka loko, a be hiki i oe kaoake ke hele m%lnn«e like me oe kohoU o kahak«i, aole e hai ke hebi eko. 2 He peopua-ooi, he paak*i koaio, b€ aoo like ia paakai me ke ku»na» ioi. S £[e paakai huioahalike ; kekahi. 4 He paakii poepoe liil ii, he onohi awe ka inoa. 5 He paakai liunahuna liilii, be hoaaleie lta iooa. O keia iho la oe eoo o oe paakai i ike ia e a*a, « be eoi eko no paha koe. U» kaaoia oo ma ka moolelo o Pele, ma- i hepe iho o kooa eli aoa i keie wehi e kepe < t» oei o W.,H»p»»kin\ u» h««tie k* kekahi | hap» o ka hoaie o kooa mao mika, e lilo j eel* i pft*k*|£ l|<i ko Pele moc4elo iwee» i ee o kei* lahei, he kopoa oia, aeaia aao j

fpeh» i oiaio ai ka mea i oleloi* • PeU io j oo pah», oo k« «obe like ooa ano pa«k»i qi« n» w»h? e ae e tik» r»e k« W*- j { ltapa»k»i. Aole o»e »o e m»n»nio I«** ana, j pela i lo»a ai ia ano p«ak«i ma keia lokn. ; Ke manao nei no h»i »o. n k» ikaik» o ka : »wa»w» o ke kai n keia loko. u» uke no i« me k« awaawa *> k«> ka »o«na loi, n p» ?a , iho I» e na kokon* weU ok« U i kela a me keia 1», a o ke kao no ia o *« pnakai; i » no k« Inihi o kam»oiw«o ka la «n», ii!o \ael» ka p»»k*i i m»»» p«akikt. Oke <ii |no hoi «n« W»li*p4ak«i. anle no ia i like | me *e k»i e btn ii» oei i k-* pa»kai mi K*- • kna>o, emi k» awaawa o ko Ui>« i ko : ke ole nae »u e knh«hew* | 9 V-* mea kauUua t* pili knke mai «O'» i | kon» m»o p«lena—«Ai* ma '■ on» «o*o n»*> | iia;i, he *n»n i.>kot* ekolu, oīa o Makaoh«- • Uw4. Kah<»p*Uoa ;* me K«ne.ihoa U-* \ h»M)h«>h»i* kei» mun lnk»> i k* i-* t a h >ok»hi I i kanoia ik» ai, oia o K*hep tlao«. H«» pn- ! • naWai no malaila, a nolaila mai no ka wsi | i o ia man l»»ko ; a i ka wi im a w-*>kahe j oa ohi paapu i» keia man loko e ka lepo a i lilo i mea ol- ; koe iki u«*e ka punawai. a ke k'ihe nei no ka wai • liikī i keia la. Aia ma ka iiikina ka puu o L-inoi.o, kahi i k«p=*i» o KaleiuaAknnhane, he w«hi kauUna ia mai kt» wa knhiko mai a hiki i keia wa. 0 k» pun o KinKuakalehnu, maUiU kahi i ; pee ai •> Kahahana, kekahi Aliiaimoku i ka wa kaoa Oia iho U na mea a'a i noonoo ai no keia Kumumaoao. Me ka mHhah*. Joe N'ahokū.