Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 13, 28 March 1874 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA. OLELO KUAHAUA. O MAKOU, KALAKAUA. ma ke Ahonui o ke Akua, Moi o ko Hawaii Pae Aina,

KE HOOLAHA NEI,

I ko makou makamake a i mea hoi e kulike ai me ka hoakaka ana o ko Makou Kumukanawai, e hoakoakoa ae na HOA o KA AHAOLELO KAU KANAWAI o ko Makou Aupuni ma ka Hale Aha olelo, ma ko Makou Kulanakauhale o Honolulu, no a

lawelawe ana i na Hana ku i ka pono o ka Lehulehu, ma ka hora Umikumamulua o ke Awakea, o ka Poaha, La Kanakolu o Aperila, i ka Makahiki o ko Kakou Haku, Hookahi Tausani Ewalu Haneri a me Kanahiku Kumamaha.

 

HAAWIIA malalo o ko Makou Sila Alii, ma ko Makou Hale Alii, ma ke Kulanakauhale o Honolulu, i keia la Iwakaluakumamaha o Maraki, Makahiki Hookahi Tausani Ewalu Makahiki Hookahi Tausani Ewalu Haneri me Kanahiku Kumamaha, a i ka Mua hoi o ka Makahiki o ko Makou Noho Alii ana. [L.S.] KAIAKAUA R. NA EA MOI. H.A. WIDEMANN, Kuhina Kaiaiaina.

 

I KULIKE ai e like me ka Olelo Hooholo a ka Ahakukamaiu. I hooholo ai ma ka la 24 o Maraki i hala. e hoololiia na waiwai lo o na kala malalo iho ma kela hope aku, a e ohiia ma ka Waihona Dala o ke Aupuni Hawaii, e like me keia malalo mahope aku o keia la:

Ka Hapaha gula Beritania a me Auseturaila - $4.90

"    Hapawaiu "        "                 "  -  2.43

"    Hapaha     "   Farani                  -  3.90

"    Hapawaiu "         "                    -  1.90

"    Hapaha     "    Rusia                  -  4.00

P NAHAOLELUA, Kuhina Waiwai.

Olhana Waiwai, May 26, 1874  643 4ts 646

 

Ua oluolu i ke Alii ka Moi ka huikula ana aku i keia poe kanaka malalo iho: J Kaona, Hakuole, Kaimi, Hoopii, A M KaHalewai, Aikala Kaaihue, L@ @ a me Kalepe. Halealii Iolani, Mar 14, 1874 642

 

Ua oluolu i ke Alii ka Moi ka hookohu ana aku i na Keonimana malalo iho nei, i mau hoa no ka Papa Hoopae Lima Hana: - H A Widemann, Peresidena: C R Bishop, W. L Green, E H Boyd, S O Wider, J Kahai.

Hale alii lolani, Mar 11, 1874 642

 

Ua oluolu i ke Alii ka Moi, e kala a e hookuu aku mai ka hoopaahao ia ana i ka poe nona ua inoa malalo iho nei; Akina, Beni, Kahanapule, Solomona Miner, Paiea, A W Nahakualii, Kahianioe, W B Mahu Halealii Iolani, Mar 11, 1874  642

 

Ua hookohuia na Keonimana malalo iho nei i keia la, i mau Komisina no na Pa no ka apana o Hilo, mokupuni o Hawaii: S L Austin, R A Lyman, K Paulo, H. A. WIDEMANN, Kuhina Kalaiainai Keena Kaiaiaina, Mar 9, 1874 641

 

Keena o ka Luna Dute Nui. Maraki 9, 1874 I keia la, ua hookohuia o William A. Markham i Luna Kiai Awa, no ke awa o Honolulu, mokupuni o Oahu. W.F. ALLEN Aponoia e: Luna Dute Nui. P Nahaolelua, Kuhina Waiwai.

 

HOOLAHA A KA LUNA KULA O HONOLULU. I KULIKE ai me ke Kanawai, e malamaia ana ke koho Baiota. no ke koho ana i ka Hoa EKOLU o ka Papa Kula Apana o ka apana o Honolulu, mokupuni o Oahu. ma ka Hale Kula Aupuni ma Kawaiahao, I ka Poakahi, ia 30 o keia malama o Maraki e hele noi, iwaena o ka hora 10 o kakahiaka a me ka hora 2 o ka auina la. O na makua a me na Kahu mea keiki e e hele ana i na Kula Apana o Honolulu, i kakauia na inoa o na Kumu kula ma ka lakou mau papa inoa helu makua, i waihoia ae i ka Lunakula: o lakou ka poe i ae la e ke kanawai, e koho uo ka Hoa Ekolu o ka Papa Kula Apana. W. JAS. KAMIKA, Luna Kula Apana o Honolulu. Oihana Aopalapala, Mar. 11, 1874.  641 2ts 643

 

Ke Haiia aku nei ka lohe i na kanaka a pau i loaa ole ka lepera. ma keia la aku a mahope ako uei, ua hookaawale loa ia na aina o Kalaupapa, Waikolu, a me Kalawao, ma ka mau makani o Molokai. e ka " Papa Ola," i wahi e noho kaawale ai no na mai lepera; a ua kapu loa na mea e ae a pau aole e hele aku, a o na moku a pau, ua waapa a me na waa ke papaia aku nei, aole e ku a pae mai la mau wahi. aia wale no a ae aku ka Papa Ola; ua hookapu pu la no hoi ke alanui e moe la maluna o ua mau aina la, a ua papa ikaika loa ia no hoi ua kanaka a pau, aole e hele malaila me ka ae ole o ka Papa Ole a o kona agena paha. Ke konoia aku nei no hoi ka lehulehu, e nana i ka Pauku 5, A, o ka Mokuna xxxiii o na Kauawai o 1870, penei:

 

PAUKU @ (A.) Aole no e aeia kekahi mea i loaa ole ia ia ka mai lepera. ke hele aku a e noho paha maluna o kekahi aina. wahi, a iloko paha o kekahi pa i hookaawaleia e ka Papa Ola. no ka hookaawale ana a me ka hoomalu ana i ka poe mai lepera ke ole e loaa mua ia la ka palapala ae a ka Peresidena o ka Papa Ola, a i ole ia o kekahi luna, hookohuia e ka Papa Ole: a ina i loaa kekahi kanaka maluna o ka aina, wahi a pa paha i olelo mua la, me ka palapala ae ole, ina i ku ka hewa iaia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, e hoopaiia i ka uku aole e emi mai malalo o na dala he umi, aole hoi e oi aku i na dala he hookahi haneri no kela a me keia hewa; a i uku ole i ke dala, alaila e hoopaahaoia ma ka haua oolea a kaa ka uku hoopai a me ua koina o ka Aha.

E hookoia ke kuhikuhi maluna ae me ka ikaika mai keia la a mahope aku nei. Ma ke kauoha a ka Papa Ola. CHAS T. GULICK, Kakauolelo Papa Ola. Keena Kalaiaina, Iune 18, 1872

 

O ka poe a pau i hoolimalimaia e ke aupuni a me ka poe e ae no lakou na dala e koe nei ma ka waihona o ke aupuni. ke kauohaia aku nei lakou e kii mai mamua ae a ma ka la 31 o Maraki 1874: a o ka poe he mau helu ko lakou me ke aupuni, ke kauohaia aku nei, e hoihoi mai, i mea e hoololoiahili ole ai i ke pani ana o ka Buke no na makahiki aina e pau ana i ka la i haiia maluna. CHAS. A CASTLE,

Malama Buke o ke Aupuni

Oihana Waiwai, Feb 23, 1874.  639

 

OLELO HOOLAMA I NA KULAHANAI KAIKAMAHINE Hawaii - Mai ka la l o Iulai, a ma la hope aku, aole e uku ana ka Hapa Hoonaauao i ka uku e uku mau la nei, no na kaikamahine e hookomo la ana ma la mau Kula, ina ua oi aku ka noi o na makahiki i ka umi (10).  I ka wa i hookomoia aku ai: a mai ia manawa, a mahope aku, aole e uku la ana no na kaikamahine i oi aku na makahiki mamua o ka umi kumamaono (16).

 

Ina ua hele mau ka haumana i kekahi kula o kela ano, mai ka umi (10 mai o kona mau makahiki, a hoololiia aku i kekahi knia e ae o ia ano, oiai oia e Hale ana Hoko o ka palena o ka umi (10) a hiki i ka umikumamaono (16) o kona mau makahiki, a loaa aku ana no i ke Kula ka uku nona; aka e uku la ana no nae no ka loihi o ka manawa i hala ai. mai ke komo mua ana i ke kula ana i hele hope ai, a i noi ae ai hoi i ka uku nona: me ka hoomanao ole ia o ka loihi o ka manawa i hala ai iaia i na kula i hele mua la.

 

I mea nae e loaa ai ka aku i oleloia no na haumana e hoololiia ana e like me ka mea i lana maluna, e hoomaopopo pono la ka hookau maikai la ana o ka haumana mai ke kuha i hele mua ia ai ola iho no hoi, o ke kula e noi ana i ka uku no ia ano haumana aia ia malalo o na rula a ka Papa Hoonaauao i hoolahaia i ka la o Iune 1863.

 

Ma ke kauolua a ka Papa Hoonaauao.

 W. JAS. KAMIKA,

Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao

 Honolulu, Ian 26 1874     637

 

KA MOI KEIKI UA NAHAHA! - Ma ke ku ana mai o ke @una Mille Morris mai Kaunakakai mai, Molokai, i kau mai ai na loina o ke kuna poino Ke Moi Keiki, me ka lohe peaei: Ma ka po Poaono iho nei, ua pohina mai o uka o ka aina aohe ikeia 'ku a na manaoia na puka ma-o o ka Lee o Kaiaau. Aka no ke pohu a me ka huki o ke an i ka aina, aia hoi, o ka mea mua i ikeia e ko lakou ili ana ma Puhikane ma ka aoao ma Oahu nei o Molokai. Oia no hoi kela wahi a Kamehamaha V, i noho ai i ka lawaia I holo aku nei o Moi Keiki e lawe mai i ua mea o Ka Moi i ili ai, eia ka auanei e pau pu aku ana no. Ua laweia aku la ke Kapena i Kaunakakai me ka lolo a hiki ole ka onioni ae, a o ke kino hoi o ka moku, ua nahaha.

 

KA NUPENA KUOKOA

-ME-

Ke Au Okoa

I HUIIA

Published every Saturday, $2 a year

HONOLULU, MARAKI 28, 1874.

 

KA MOI NO HAWAII - Ma keia Poakahi ae, e holo ana ka Moi Kaiakoua i ke kaapuni ia Hawaii, a o ka papa kuhikuhi no kana huakai, no ano like loa no me ka makou i hoolaha aku ai i kela hebedoma aku nei, a he nuku loa paha kahi mea loli ae.

 

KE AUPUNI KUHINA.

 

Ma ka ike a me ka mea i maa ma Enelani a me na Aupuni Alii Kumukanawai e ae o ka poepoe nei, o ka hana a ka moi, kona noho hanohano wale iho no ma kona kulana kiekie launa ole, a o ka mea nui iaia, o ka noho me ka mahaloia a me ke aloha ia mai e ka lahui. A i kona kahea ana i kona mau kuhina, i na kanaka naauao nana e lawelawe i ke aupuni i mau kanaka lawa i ka mahalo a me ka hilinaiia mai e ka aina.

 

O ka moi, aole ia e ahewa ikiia no kekahi hana aupuni, aole no hoi make lawelawe aku ia i kekahi hana aupuni, aole no hoi make lawelawe aku ia i kekahi hana aupuni hou e hookomoia mai ana. Na ka Aha Kuhina wale no ia hana e hoomalu, a na lakou pakahi ka hewa no ka hewa a me ka pono no ka pomaikai, Aole loa hookahi kanaka i manao e ao aku i ka Moiwahine o Beritania Nui no na hana Aupuni, a i ole ia, o ke noi aku paha i wahi oihana. O keia mau mea a pau na na poo pakahiia o na oihana. O lakou ke hele kino ana imua o ka aina a iloko o ka Hale Ahaolelo, a ina i ka wa e ike ia'i, aole ka Ahaolelo i hilinai i ka lakou mau hana, ka poe nana e haawi ia lakou i na mea e holo ai, alaila, ke noi mai nei na mea o na aupuni e, o ka ia mau kuhina hana, o ka haalele iho, a e kahea hou ia ona Aha Kuhina ma ko lakou wahi. O keia auhulihia ana mai nei o ka Aha Kuhina o Puhakuhauoli, he haawina ia e no mai ana no keia kuamoo.

 

Eia kakou ua komo mai nei iloko o ke au hou, a me ka noho ana mau lima lawelawe aupuni hou. Ua hoonaauao pono ia ka moi ma ke kumumanao a makou e kakau nei, a maiia paha e loaa ana iaia kekahi mau keakea no ka hiki ole ke hoole ae i ua manao kahiko mailoko mai o ka noonoo ana o ka poe e pulama aku ana e loaa wahi oihana mai, mamuli o ke kohoia i whai kaiko a i ka noonoo ana no ka hookaa i ka aie lahui, aka, ke manaoio maoli nei makou o kona opu alii maoli ka hilinai aku i kona aupuni iloko o na lima o  kona mau Kuhina. Ua hiki no iaia ke hoopaa mai ia lakou, e like me ko ka aina hilinai ana maluna o lakou, a e waiho aku no na kuhina e noonoo i na hooponopono pili aupuni a me na hana hou, e like me ko lakou ike he kupono. Ao ka poe keia e makemake ana e maiimaii walii hana'ku i ka Moi, no laku iho, a no ko lakou poe makamaka paha, a i ole ia, ina paiia he mau manao ko lakou e ake ana e hoopuka aku, he pono lakou e loomaopopo mua, aole i ka paepae kapu o ka noho moi e hele ai, aka, e hele i kahi o kona aupuni, oia na kuhina. Ano hoonaniuani loa ka poe noi oihana ia lakou iho, ka hele a makena wale poe noi i kahi oihana hookahi,

"Aikena i ka ua o Koolau.

'Elua no hana i ka iao manuahi,

O ke noi mai no o ka hilahiia ole."

O ka olelo ana ae, aohe puu, e hoomania aku ai, aohe mau hoololi a me na hana hou e kaiai aku ai, aohe oiaio oia. O na poino e hiki mai ana, ua maopopo lea ia. Aohe aina i makemake i ke kilo aupuni akamei i oi ae i ko kakou nei. Aka, o na hooponopoao hou e holo ana, oia no na hana me ka noonoo a me ka hoaponoia e ka hapa nui o ka aina. Aole no paha e holo ana i ka la hookahi, aka, iua e hoike io ia ka manaoio hana ma ka aoao o ke Aupuni, alaila, o ka hapalua o ke kaua, ua pau i ke kauaia.

 

O na hana e huli aku ana ke aio no ka hoohoihoi ana i ka oihana mah ai, ke kaiepa a me ke kulana waiwai o ka aina, oia ka i makemake loa ia. He pono ia kakou e imi aku e hoomahuahua i ko kakou mau lima paahana, ke hiki ole i ko kakou mau poe palaualelo ke hele a paeii waiwai noloko mai o ka lepo o ka honua. A ia wa a kakou e noonoo ai no ia hana nui, alaila, e ku makaukau kakou no ka noonoo ana i ka hoohuli mai i ke an o ke dala o na aina mawaho, a e kihe mai iloko nei o ka aina. Ua noonoo loihiia e kekahi poe naauao, ua nui loa ko kakou mau luna aupuni. Aka i ka leha ana aku i ko kahou mau Bila Haawina, he mea paakiki ole ka ike 'na he nui loa na oihana e hiki ke hoopauia. Aole hoi o ka oihana hoopaakoalaeia ka Lunakanawi Kakapuni o Oahu, ua hakahaka e no. Ke kamailio pinepineia nei e hoopau i na Oihana Kiaaina a me ka lakou mau Kakauolelo, me ka waiho i ka hana o oihana maluna o na Luna Makai, na Lunakanawai Kaapuni a me na Kuhina, a ma ia hana ana, e koe ananei i ka waihona i kela a me keia makahiki i o umi tausani dala. Ke kamailio ia nei no hoi ke kupono e hoonoho i hookahi wale no Kuhina.

 

Ke mannao nei makou ano, e waiho i keia hana na ke aupuni, me ka hiliaa na lakou e pakiko ma na hoolilo ana, a me ka lawe mai hoi imua o ka Ahaolelo i na hooponopono hou e manaoia ana, alaila, e kauia auanei o Hawaii maluna ae o ka papa kiekie o ua lahui o ka honua nei. Ua lawa ku kakou ike i ka mahele loa o na alakai o na au elua i hala, a me ka waiho wale ana na ka Aha Kuhina e waele i kana ala i hele ai. He pono e hoopihaia kakou i na mauaolana e ike aku i na lima ikaika a me ua poo molaelae e kuloloo ana i ka hana ia me ke ake e hana ana lakou i ka mea e kupaa ai ka maikai o Hawaii nei.

 

NO ke aha hoi i nele ai o Hawaii NEI?

 

Ma ka nupepa Nature o Ladana i hoopukaia ma ka la 5 o Feberuari i hala koke iho nei, ua ikeia kekahi olelo penei:

"Mai ka paiapaio mai a Mr. Williama ko ka Moiwahine Kauikela ma Samoa, i hoouna mai ai i ke Keena Oihana o ko na Aina e, i kakauia ma Kikane i ka la 28 o Okatobo 1873, ua hoikeia maloko olaila, ua loaa na makili gula ma kekehi awawa o ia mokupuni, kokoke e akolu mile mai ke awa ko moku mai o Apia; o na mea hoikeike i nanaia ai a kaoana ponia, ua like me 3,000 auneke iloko o ke luna hookahi o na apana lepo gula."

 

Ina aole ke 'Kuokoa' i kuhihewa, o ke ano o ia mokupuni, ua like loa me ko kakou nei Pae Moku - ma ke ano he mau moko lakou i loaa mai ka pele mai, alaila, aole no pah i kakou i nele loa i na minemineraia o ka honua mai. Ua hai mai nei o Prof. W.D Aiekanedero opio ia makou, ua loaa iaia kekahi mau mea makili hiohina paha o ia ano ma Koolau aenei o Oahu, a he mea nui hou kekahi i loaa mai nei iaia mai Molokai mai. Aia ke gula iloko o na pohaku paakiki, aka, aole nae he pohaku o ia ano i loaa, malia nae paha o loaa ma ka eli ana a hohonu. He mea keia e hoohoihoi mai ana ia kakou, e imi aku i poe huli honua na lakou e nana ia Oahu, Kauai, Molokai, na moku kahiko o kakou, anoai o loaa kekahi mau mineminerala waiwai a pomakai.

 

Hawaii ma ka Hoikeike Nui o Vienna.

 

Mai ka palapala mai a Victoa Schenberger Esq., ko ka Moi Hawaii Kanikela ma ke kulanakauHale alii o Viena, i kakauia malaila i ka la 24 o Ianuari, e olioli ana paha ko makou poe heluhelu ke lohe pono 'ku ua ikeia na mea ulu o Hawaii nei ma ka Huikeika nui o Viena, a ua hoohanohanoia ka poe nona na mea hoikeike i hoouna aku ilaila e like me keia malalo iho nei:

 

Campbell & Torton o Lahaina, no ke kopaa mai Lahaina mai. He Medala mahalo.

Chulan Ma o Honolulu, no ka laiki. He palapala hoomaikai.

Frank H. Harris o Kaiwiki, no ke kopaa He medala mahalo.

Harris & Widemann o Waihee, no ke kopaa. He medala mahalo.

H.N. Greenwell o Hawaii, no ke kope. He Palapala hoomaikai.

 

A o Kauka Hopemana, ko Auseturia Kaaikela ma Hawaii, e hoounaia mai ana he leta mahalo e ka Luna Nui o ka Hoikeike nui, no kona hooikaika ana e ikeia o Hawaii ma keia hoikeike. Ke apono a mahalo loa aku nei makou i ko Kauka E. H. Hoomanawanui ana i ka hoouna i na mea hoikeike o Hawaii nei.

 

WAAPA KAHULI! Lahaina, Mar. 26, 1874

ALOHA OE - Ua holo mai kekahi waapa mai Molokai mai, ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua haaiele ia Pukoa ma ka hora 4 ahiahi, ua ike iakou i ka puu o Kekaa, a ia wa, poho iho la ka waapa, he ale mahope mai ke kumu o ia pilikia kaumaha.

 

O na kanaka maluna o ka waapa: oia ka Lunakanawai Apana o Molokai, D. Kamaiopili, Namanu, k., a me Kolia ke kapena waapa. Elua mea i make, o Kolia a me Namanu, a o D. Kamaiopili ka mea i ola, aia no i Lanai, aole nae e hiki ke hele. E oluolu ana paha ma ka Poaono, a i ole ma ka Poakahi. L. Aholo.

 

NU HOU KULOKO.

 

MAKENA UA LANAHU - Ma ka Poakahi iho nei, ua ku mai ke kiapa Amerika "Kilona" mai Piladelapia mai, me 800 tona lanahu no ke aupuni o Amerika Huipuia e hoahu ma ko kakou nei awa.

 

KA AHAOLELO HAWAII - Ma ka hoolaha malalo o ke Kanoha, ua ikeia, o ka hora 12 awakea o ka la 30 o Apr. aenei, ka la e wehe ai ka Moi i Kona Ahaelelo maloko o ka Hale Aupuni Hou nona ka inoa ma keia hope aku, "Ka Hale Ahaolelo."

 

KA MOKUAHI "TATA" - A ka la elua aenei o Aperila e ku mai ai ka mokuahi nona ka nemo maluna ae mai Kikane mai, a e holo aku ana i Kapaiakiko ma ka la mahope iho, me ka lawe pu i na eke leta, ke hala ole nae hoi ka wa holo e hoolaha mau ia nei.

 

O ka loaa o ke aupuni o Wale Hema Hoa nona ke kulanakauHale aui o Kikane no ka makahiki 1873, ua hiki aku no ia i ka $16,654,563 a o ke koena o ia puu dala iloko o ka waihona ma ka maia ma o Ianuari 1874, he $4,361,040. He hoike ana keia i ka waiwai kupanana o ia aina Panaiaau.

 

I NA LUNA KUOKOA - Ke kauohaia aku nei ko makou mau Luna nupepa a pau e hoihoi mai i na dala a pau e hoihoi mai i na dala a pau i ohiia no ke "Kuokoa" no keia a me kela makahiki i hala. E hoouna mai i na dala ma ua hila kikoo mahiko, a i ole ia, ma ua lima mai o ua Kapena moku o ua moko a pau.

 

NA AUHA - Ke hookupu nei ka mokuaina o Kaieponi i ka makahiki hookahi no ua auhau, he $10,500,000 me ka lahui nona ka nui he 550,000, ua like ma ka $19 i ke poo hookahi. A o Hawaii uei hoi, me ka lahui, he 57,000 ka nui ke auhauia nei ma ka $8.50 o ke poo pakahi; ua like hoi me $485,000 ka loaa makahiki.

 

O KA MOI DALA a kakou i lohe iho nei o Kamehameha V., me he mea la, aohe no i dala loa. No ka mea, na akaka ma ke noi a na Lunahooponopono Waiwai o ka Moi i make e kuai kudala i keahi aina ona, e akaka ai ke kaa ole o kona mau aie me ka dala i loaa mua iaia. Ua ae ia iho nei e kuai kudala i kekahi aina.

 

KANAIWA DALA O KE TONA - O keia iho la ke kumukuai o ke tona uala kahiki a na haole o Honolulu nei, e uku nei me ka lakou dala no na uala i hoouluia ma Hawaii nei a ma Kaleponi paha. No ke aha la ka mea a mahi uala ole nei kahi poe palaualelo o kakou e momoe wale mai nei no, e aea haukae ai.

 

HE HOOHANOHANO I KE ALII MAKE - I ka wa i loheia aku ai ka make o ke Alii ka Moi Lunaiilo, ma Kapaiakiko, aia hoi, ua hoohapa kokeia iho la ua hae, a i ka hapalua o na pahu hae a me na kia moku. He hoike ana keia i kona alohaia mawaho aku o Hawaii nei, e like me kona lahui iho i paulele ai iaia. Oia hana makamaka, aole loa ia he mea na Hawaii nei e hoopoina ai.

 

KE ANA DAI GULA - Ma ka halawai a ka Ahakukamalu i ka Poalua iho nei, ua hoololiia ka waiwai io o na daila gula hapaha Beritania, a ua hoopiiia ae i $4.90; a o ka hapawalu gula iho, he $2.45 O ka hapaha Farani gula, ua hoopiiia ae ka waiwai io, i $3.90; a o ka hapaha gula Rukini, ua hoopiiia ae i $4.00. Ma keia hope aku, e laweia na dala ulaula i oleloia ae la maluna ma keia waiwai io ae nei i hoikeia aku la.

 

Ma ka auina la Poakolu iho nei, ua wehe ae na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i kula loio e like me ke koi a kekahi poe Hawaii, a ke huli pono na kanaka Hawaii i ka waiwai o ke kanawai, alaila pomaikai, aka, ina he hana kumu ole, aohe no e pono. Ua kuluma na Hawaii a pau i lawelawe i keia oihana i ke kolohe, a he mea pono i ka poe hou e hoopono ma ka hana. Makemake makou e ike i ko kakou poe akamai e hana oiaio.

 

AHI A! WELA LOKO I KE AIOHA. - Ma ke kulu aumoe o ka po Poakahi nei, Maraki 23; ma Waikiki waena, Oahu. Ua olu olu ke Akua Mana Loa ke kikoo ana mai, a lawe aku la i ke ola o Solomona Koa, he kamaaina oia no kela wahi maluna - a he hoahanau no ka ekalesia o Kawaiahao, he luna ekalesia i hilinaiia e kona apana. Ua haaiele iho oia mahope nei, he wahine, he mau keiki, a me ka leholehu, e u ana me ke kumakena. Me ia ohana i hooneleia i ka lima akau ole ko makou aloha nui.

 

HANA LEALEA MA HALEA ILI. - Ma ka po Poaiua iho nei, ua malamaia he anaina heluhelu leaiea a ano e ae maloko o ke keena nui hookipa o ka Halealii Iolani, e na mea keaka Mr. a me Mrs. Hoskins imua o na lii ka Moiwahine a me ka Moikane, a me ka lehulehu i konoia mai. Ua hoonaneaia na alii a me ke anaina me ka maikai. Malaila no ka poe Puhi ohe kahi i ulele ai i ka lakou mau mea kani. I ka wa i hoomaha ai ke anaina, ua hoolawaia lakou i na mea hooluolu kino. Ua mahalo loa ia na mea hana keaka i ke akamai ma ka lana hana i hele a maamaalea.

 

HALEMAI MOIWAHINE. --Ua malamaia ka haiawai hapaha makahiki o keia hana aloha e na kahu malama oia Hale, a ia wa i waihoia mai ai ka hoike malalo iho.

Honolulu, Mar. 20, 1874

Ina Kahu o ka Halemai Moiwahine:

 

E NA KEONIMANA: - Ua loaa ia'u ka hanohano o ka wiaho ana aku i ka hoike malalo iho no ka hapaha e pau ana Mar. 20 O ka helona pau o ua mai e noho nei, he 79, oia he 70 Hawaii (41 kane a he 29 wahine), a me eiwa mau haole, (7 o lakou he poe aku). O ka uni o ka poe i ae ia e komo mai, he 91, oia he 75 Hawaii (46 kane a he 29 wahine), a me 16 haole. Hookunia 83, oia 71 Hawaii (42 kane a he 29 wahine) a me 11 haole. O ua make, he 3 Hawaii, poe kane wale no, a he 2 mau haole. Mawaho ae o ka poe maluna, he 114 mau inoa hou i kakauia ma ka hoke haawi laau, ke huiia, alaila he 193 ka noi o na mai no ka hapaha, a me 4,649 na palapala haawi laau i hanaia. O ka heluna nui o na mai i kekahi wa, he 82, a o ka heluna uuku, he 71. O ka averiga o na mai komo mai iloko i laan he 75, a mawaho aku he 6. Me ka mahalo. R. McKIBBIN JR. Kanke Halemai.

 

UA HALA AKU LA - Ua kii ma: na lima menemene ole o ka make ia James Hooili Kekuaiwahia, a hala aku la ma ka aoao mau o ka honua. Ua loaa oia i ka mai fiva ma Hamakua Hawaii i ka la 15 o Nov. M. H. 1873, a make aku la ma Kamoiliili Oahu i ka la 21 o Mar. M. H. 1874 hora 5 1/2 o ke ahiahi o ia la. Ua kaa oia iloko o keia mai iloko a na malama eha me na la eono. Ua baaiele aka oia i kona nui ma Hawaii, a o Kuna kaikuaaoa hookehi ka mea i hahai mai iaia; me ka lana o ka manao e loaa mai ana ka oluolu iaia mai ua kauka mai; aka ma ka ike a ko kauka, aole e hiki ke hoola, no ka mea, ua loihi loa ka mai o ka paa ana i ke kino, oia hoi ke anu a me ka wela iloko o na malama elua. Ua hoonaauao ia oia ma ke Kula Hanai a D. B. Laimana iloko o na makahiki ekolu a ma ka hapa: a ua hoonaauao ia no hoi ma Lahainaiuna iloko o na makahiki eha. A ua loaa iaia ka inoa i mahalo ia e ua komo; a he ano kuokoa kona aole hoopili wale mahope o ko hai manao. He keiki aloha nui loa i na makua, nolaila, ua koho no oia i ka hana ma ka apana o Hamakua Hawaii ma ke ano he hope Lunakula, mamuli o ke kanoha a ke Kahukula Nui e koho o J.H.K. mawaena o ua apana i waihoia imua ona. Ma na hana a pau imua ona, aole oia i hoonawaiiwaii a hoopaiaieha, aka, ua imi a hooikaika e kukulu i ka oiaio. Ua hauauia oia ma Kapoaula, Hamakua, Hawaii, i ka la 8 o Feb. M. H. 1852. A o na la o kona ela ana ma keia ao he 22 makahiki, l malama a me 10 la. Mamua ae o ke kokoke ana mai o kona manawa e haalele mai i keia ola ana, ua nonoi oia ma kana pule i ka Haku e lawe aku iaia ma koua wahi; a mahope iho, na nonoi i kekahi mea e pule i ke Akua nona, a o kona haule aku la no ia i ka hiamoe.

 

Ka huakai ike makaainana a ka Moi ka Lani Kaiakaua no ka MOKUPUNI o KAUAI

 

Poakahi, Maraki 16, hora 5 1/2 o ke ahiahi, kau ka Moi Kalakua iluna o ke Kilauea; Haawi mai la ka Papu o Puowina i na pu aloha he 21 no ka hele ana o Kaiani, a haawi pu mai la no hoi na manuwa i na kani pu he 42 me ka piha o na i-a o na kia i ke kuku ia e na kanaka; A ke haawi mau nei na tausani o na ano kanaka a pau i na leo huro mai ko ka Moi hiki ana a kau iluna o ka moku, a haalele wale i ka uapo no Kauai. Kakahiaka Poaiua hora 7 1/2, hiki ma Nawiliwili, aio ia ke kokua mua Lunakanawi Kiekie, a me ka Loio Kuhina, hora 8, haalele ia Nawiliwili, hora 11 1/2 kaalo ma ke awa o Hanalei. Ike ia'ku la ke one, ua lehulehu i na kanaka. A ike pu ia aku la na hua palapala i kakauia iloko o ka Hae Nui e welo ana i ka makani "Hookahi Puuwai." A ike pu ia'ku la he mau ahua kinikini ma ke kahua o ka Pahu Hae maluna o ka Puu o Kauakahiumu. Eia ka auanei he mau Pu Kuniahi Ohia he 21. - I ka waapa o ka Moi i komo aku ai i ka muliwai a pili i ka uapo, kupanaha i hana maiau loaa ia e D. Kaukaha. I ka pii ana 'ku o ka Moi i ka uapo lohe ia'ku la ka leo mailuna mai o ka Papu. "Nama uanu paea." he puiwa ana, i ke kani i alawa ae ka hana, e walawalaki mai ana ka apana o ka pauku ohia i ka pali, a e holoholo ana Kainoa he Kapena kipu io ia. A haawi mai la na makaainana mai o-ao i na huro kupinai ana, oiai ka Moi e hele ana mawaena o ka ulu ohia o Kupakoili a me na lehua o Luluupaii i hoopuoiia ma na aoao o ke aianui mai ka uapo aku iloko o ka wa a ka lanai ahaaina i hoomakaukauia'i, a pii ka Moi i ka punee i hanaia i wahi e haiolelo ai ka Moi, huro hou ia. Himeni ka papa himeni, pule o Rev. A. Paii, Haiolelo ka Moi:

 

"E na makaainana o ka Apana o Hanaiei. Kekahi keia o ka la o ko'u mau hoomanao ana i ko oukou aloha alii a me ko oukou hoike aloha ana mai ia'u. Ua lehulehu no ko'u hiki ana mai ia nei. Aole nae i like me keia, aka, o ka oi loa keia. He hoike ana no hoi ia i ko oukou aloha alii, mai ka wa o na 'Lii mua a hiki i keia la.

 

Ua minamina au i kuu lawe ole ana mai nei i ka Hooilana Moi a me ka Moiwahine. Ua noho aku nei laua e hooponopono i na hana e pili ana i ke aupuni. O na hana ano nui A'u i manao nui ai e hooikaika i na mea e holo mua'i ke aupuni ma keia mau ano, E hoemi i na kaumaha o na makaainana; E hooikaika e hooulu i ka Lahui, a e hoomau aku i ke Kuokoa ana, me ke noi pu aku no hoi ia oukou e ka poe opiopio e hookiaika pu mai me a'u a kao i ka Puaneane. Nolaila, ke aloha aku nei au ia oukou." Huro ia a piha loa, mele mai la ka Papa Himeni i ke maie Lahui me ke anoano eehia.

 

Hai mai ke Kiaaina P. Kanoa. "Aioha oukou. He poe malihini pu no kakou a pau. O ka hana Nui a ka Moi a kakou i hiki mai nei. O ka hoonui i ka pono o kakou ma keia hope aku. A ke kokua pu aku nei no hoi au i ka haiolelo a ka Moi. Ua pomaikai no hoi oukou." Huro ia, pauia mele mai ka Papa Himeni i ke mele i hakuia e W. C. Lunaiilo. "Ke akua mana mau, E ola, E ola ka Moi."

 

Ka haiolelo a P. F. Koakaau. aloha oukou e o'a hoa makaainana. Owau kekahi e kokua pu aku nei i ka haiolelo a ka Moi, he Moi ponoi keia no kakou, a ua hoakaka oia ao na mea e pili ana i ke aupuni, 2 ano o ke aupuni, akahi. O ka mau o kona Kuokoa, aioa. O ka hoemi i ke kaumaha a hooulu i ka lahui a hihi i kona hopena. Eia hoi kekahi, e noho oukou me ke aloha mau a hiki i ka wa e hiki mai ai o ka Hooilina Moi a me Moiwahine. E malama i keia mau mea iloko o ko oukou mau nana, me ka mahalo. Huro ia.

 

Ka haiolelo a S. K. Kaai "E o'u hoa makaainana a no i loaa mai ai ia'u o ka hanohano e hai aku imua o oukou. Ia oukou ka loaa mua ana ka hanohano o ka ike ana i ka Moi. 3 a'u mau mea nui e noi aku nei i kanu iloko o ko oukou mau puuwai l aloha alii S. aloha aina 3, aloha lahui. O ko kakou Moi e noho nei, he Moi oia ma ka Papa, a ma ka Lahui, a ua kupono ka lawelawe i na hana a pau e ke aupuni. A ke noi pu aku nei no hoi au ia oukou a pau. E noi like aku i ke Akua e kokua mai i ka Moi i na manawa a pau. No ka mea, na oukou i oki ka Piko o ka Moi i noho ae nei ma ka noho Alii, paa ia a paa ke aloha alii iloko o ko oukou puuwai. Aloha oukou." Huro ia.

 

Komo ka Moi iloko o ka lanai ahaaina no ka ai ana i na momona a pau i liuliu mua ia - pau ka aina, hora 4 kau i ka moi me na ukali maluna o na lio a pii iuka o Kikiula, a hoi mai hora 6. Ma ia hope iho ua hoonaneaia ka moi, na haole, na kamaaina a me na malihini i haiamu ae ma kahi o ka Mea Hanohano D. Kaukaha, hora 12. Hooluolu aku la. Ia po i hoounaia'i na lawaia a ka Mea Hanohano J. A. Cummins ia kakahiaka ae, waiho a lala kukui ana ua mea he ia, 3 ia inoa koikoi. I Haha Ulua, 2 Haha Mano, 3 kauoa papai. He mau ia hoomaaiili i ka lihaliha o na kohi kelekele a ka puukolu. Pau ka paina. Ua hoihoi mua ia ka poe Puhi Ohe e ka Moi iluna o ke Kilauea. Mamua o ko ka Lani haaiele ana i ka ae one o Hanalei. Ua hoomauia na leo huro makee alii a hiki i ke kau ana o ke alii iluna o ka waapa, a holo mai la no na makaaiuana mauka me ka paa o na papale ma ka lima, me ka huro i ka waha a kau ka moi iluna o ka moku, haawi mai ko ka moku i na huro me ka hana, pii ae la o ka Lani ma ka palekai o Kilauea, a wehe ae la i ka papale a wiliwili aku la, ke hoomau mai la no o uka i ka huro a hiki i ke koliuliu ana, a nalo hope aku la. Aloha ino.

 

Haaele aku la ia Hanaiei, hora 12 1/2 no Waimea, hiki malaila hora 4 1/2. I nana'ku ka hana ia uka, "Kalohe ua kamalii la ke lehulehu mai la ke one." I ka pae ana'ku o ka Moi, haawi mai la na makaainana i ka huro a hiki wale no ma kahi o J H Kapuniai. Ia po a ao, hele mai na makaainana e ike i ka Moi me na makana. Hora 12 kau ka moi i ka moku uo Koloa, hora 2 1/2 hiki ma Koloa, lele ka Lani i uka, e ku lalani ana na makaainana ma o a ma o. I ka moi i pii mai ai ma ka wapo, pepelu like iho la na kuli me ke mele ana ma ka waha. I ka moi e naue hele ana mawaena o na laina; luia mai la na pua nani o na ano a pau imua o ka moi, a huro ae la me ke kani ana o ka bana, a kau aku la iluna o na lio no ka hale o ka Mea Mahalo ia G. W. Lilikalani, me ka mau no o ko na makaainana olioli no ko lakou ike kumaka ana ia ka Lani. Ia wa i hoopuka mai ai kekahi elemakule imua o ka Moi, "Ua noho ae nei oe ma ka nohoalii i makua no ka lahui, O oe ka la Sabati o na Moi, ka hiku, ia Oe e hoomaha ai ko Aupuni, ko ke Aku a la la i hoomaha ai; ia Kamehameha I ka Poakaiui, ia Lunalilo ka la hoomalolo pau ke kaumaha." & c. Moe malaila, ma ke kakahiaka hora 10, pau ka hookupu a na makaainana, hora 11 ua hoopihaia ka luakini e kanaka a piha i manao e lohe i na olelo a ka moi - ua puiwaia na kanaha lio (o Kukahiko ma) i hoopaaia i waho no ka haiulu i ka hehihehi a me ka paipai no ka olioli.

 

Haaiele ia Koloa, hora 12 1/2 no Nawiliwili, a kau maluna o na lio. I ka nana'na ua pani pu ia ke alanui e na lio, aole o kana mai i ka helu ana, eia ka hoi 159 wale no; hora 4 1/2 hiki ma ka hale o Solomona K. ia manawa, ua hoopihaia ke kahua palahalaha e na haneri kanaka e hoolohe i ka haiolelo a ka Moi; i ka wa o ka Moi i hai aku ai i ka olelo, pelu like mai la na mea a pau i na kuli, i ka wa e huro ai, eleu like ae la e ku iluna, he meha ana iho, aia ka ilalo e pelu ana, pela mau a hiki i ka pau ana o ka haiolelo alii, me ka a mau no o kukui, e hoike ana he mamo na Iwikanikaua.

 

I ka meha ana iho, ku mai ke kiaaina P Kanoa a haiolelo mai la. huro ia, pela no ia H Kahanu, ia S I Kaai, J A Cummins J Kakina, J K Unauna, D Kaukaha, J Kauai, F P Koakanu, A S Hartwell, a o C C Harris ka panina, me ka piha mau i ka huro ia. Ma ka nana ana i ka huakai a ka Moi e ike i ona mau makaainana, na hookahi puuwai mai o a o, a o ka apana o Hanaiei ke kiekie lea o ka hoohanohano i ka huakai a ka Moi. Hora 6 haalele ka Moi ia Nawiliwili no Honolulu me ka hahai hora 8 i ka nuku o Mamala, haawi mai la o Puowaina he 21 pu kukai mai na manuwa 2 he 42 pu, pili i ka uapo, haawi mai la na makaainana he mau huro. a kau aku la ka Moi i ke kaa no ka Halealii, moe aku la no kaoo a na mamalahoe no ka haawi i ka hoomaikai i ka Moi, i ka Hooilina Moi, i ka Moiwahine, a me ka lalani Alii, me ka hooho ana, E ola ka Moi Kalakaua i ke Akua. E ola ka Hooilina Moi. ka Moiwahine a me ka ohana alii i ke Akua. Amene. J.S. KEKUKAHIKO.