Ka Nupepa Kuokoa, Volume XIII, Number 4, 24 January 1874 — Nu Hou Kuloko. [ARTICLE]

Nu Hou Kuloko.

Mareia—Ma K' hala Komohauu, ua ma* reia 0 R< v S. C. Luhian, o Rev L Kuiwi, ke Kehn JKkalesia o Honuaola, Maui, me Miss L K Kamawae L.\ kon t ohi oka pake—Ma ka Poalua, la 17 o Feberuari o hiki niai ana, oia ko na Pake la konohi (oin hoi makahiki hou), a e malama ana lakou ia la, uia ko lakou ano mau e ike ia nei. t kekahi anaina o ka poe naauaoo keia kulanakauhale e ;ikoakoa an», ua puana ae kekahi, "Anhe p»ha he noonoo i koe o Maio ma ka hana oupepa aoa, ua helo na olelo a hopu wale ?" Hu ae la ka aka a ia anuina He Hawaii lapana—Ua lohe mai makou, e kii inai aua o Rev. 0. H. Kuliku i kona mau makua ma Hawaii r«ei, a lawe aku i kela aina malihini i o ka lilo loa E kan mai ana paha oia maluna o ka moku mua e ho!o mai ana i Hawaii nei, mai Kapalakiko mai.

E HooLonE.—Ua kouoia mai makou e h'ii aku i ka 1-he i na hoa a pau o ka Puali Pukaa ka Haku Hawaii Ponoi, e akoakoa ae ma ka Httlemakeke, ma k;> hora 7 pouoi o keia ahmhi, ( Poaono.) loa he wa oa a ua ole. Mai pale i keia leo. Ua pomaikai loa ko ke knlanakauhale i keia mau lo akn nei, no ka nui o ka haule ana mai o na paka ua, ka mea i makemake nni loa ia i oa la papa:\la ako nei, a nnkunnkuia ka Luna Wai no ka wai ole. 0 ko ka wai paha ia la, ke hoolana pu ia la na hale o kahi poe. ieP Ua hoopan ka JVu Hou a me kona kahuua kuui i ka hoopaapaa una ma ke kumu i puka, a ua lana malie ka wai, aoiie mea nana e hoouioni. Aka, ke lalama hou ae la kela ma kahi e, e hoolalau ai me he moa la, on pau kakala i ka haihai iloko o ka wa hakaka. E uihi ka hele, eia la he moa ua hele a wini kakala.

Pn ka loaa o 4, Nu Hou."—Me he mea la, ua pii loa ae ka ioaa o JV« Hou, no ka nuku a me*ka hoolaha hewa aua i na Kahn Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili, ma kona nupepa o keia pule, aka, ua lohe mai makou, ua hoahewa o Kipikona i kona kokoa kauaka, (Maio) i ka liooko mo wale i kekahi inau mea ino a Kipikooa i ike ole ai. Heaha la ka hopena ?

| Halihali poi.—Ua ike iho makou iko ha Hon J. Moinauli lawelawe ana i ka i hanai ola no'kekahi poe o ke kulanakaohale ne», oia hoi ma ka lawe hele ana i ua pakeke poi paa, he hapalua wale no ke kumokuai.' A o ka mea oi ioa aku o keia oia ka paa mau o ke kumokoai i ka wa ua a me ka wa la, aole hoi e like me ko w&ho | mai poe, ka pii ae a emi iho i kahi wa. He ebu ka loibl.—Niioao mai la kekahi ] wahi kanaka Kuaaiua, uo &oolau mai paha | oia, Pehea ka moku ahi hou mai aei ? i kauwahi kaoaka o Hoaolālu oei. Paoe ako la keia, He mokuahi loihi, eha kia. O kaoi paha ia la, he hāpalua hora ka iuihi o ka lele ana oaa ohua o mu«, pao ai U a puni aku la kahi koauina i kahi kanika o Honololo nei Aole pooo ke hana hoo pela i ka hoalauoa. "Ka Lao Ouva. w —Qe wahi nopepa poka malama keia, i hoopukaia ma HonoloI lo nei, ma ka olelo Hawuii, maialo o ka | hoopooopooo ao« n Rev. H. H. Pareka, ke 1 Kaha o ka Ekaleeīa o Kawaiahao. He | ekolo ae nei makahiki o kona hoopuka aoa : me kahi kioo paoaoaiki iho, me ka manao | no ka ohana «ale iho no o Kawaiahao, j aka. i keia wa, aa hoomahaahaa hoa ia «e | nei koua kino, me ka maoao e hoolaolaha aku i aUkai no ou ohaoa a pao o Hawaii oei. O koua olelo kuma. u Aole paooiooi, aole haanoi," a pela ako. O kooa uka makahikī, he hapalui wale no. Ke k«»n© nei makou i ka poe helohelu, e lawe iakoo i ua nupepa, no ka mea, he mea ia e hoooa aUHO mai »i i ko ke kanaka uooooo. Ina nele ka noonoo i ka ai ole, pololi oia a wi> WK Ke paaoa ae nei makoa, e hahaiia Lau 01i?a M i ka pomaikai.

Sc~p I k« h»Uwai so.iok* Ab»hui Op«o--i>tt> iq» ka po iiiu oe;, a » »1 »i« e Uoui4«»Ra o* bo« oi* paili ī fc» btrol* o Keoka«ka, Alikaleoii, BL*Uuii, KakioA.

Um lohe'Uahea mai makoo, eoalia o UK» *e o alii no k<* Hala Ahaolelo Alii, aka, %ole oo he 1000 pili aupooi i lo<ia mai ia a*kotf e hiki ai ke hooiuio !o» ako He makeoi»ke ole nae makou i ka h»pat!3 o keia i k% wa e kaa ana ka Mo» ika mai. B «*tihu ioa haaa pih Aupuoi * pīU loa ik* Sloi t % ioaa ia i« ka maha.

Halwai haipule.—Ma ka haUwai o ka : Ah*h»i OpMuio o Haw.iii nei t i ma!atott4 . ras ka Poah.i ihu nei, Uit hooholoia e raal;t--i raa keia Ahihoi i anain» h iipole qo ke ! oni *oa akn i ke Akoi e hoihoi mai \ ke ! o!a o ka Mo» >nai k >n i n *wr xlivral» kino m* | i i k*U wj. 0 ka hor tllo ke kakahiak» | babati lan«ari k 25, oia ka wa i hoohoioia e S hiUwni aiipa ka loakini o K.iomakapili i A o* kauohaia na lala * pan oh Paali, e j lieie ae e hoopiha roe ko lakou auhu mao, * j rae na naau pule pu hoi no ko kakou Moi.

Kaualii pclb —t T a lohe mii m»kno, ma 1 kefcuhi w/» pule ohana, uiuuuaku 1« kekahi makuakane i kana mao keiki. "He aloha no nae paha oukou ika Moi" Ae mai lakou. "Ina pela, e puleonkou no kooaola" wahi a k» makuakane' Ai ka pule ana, ua 1 oloiuhili ka lakoo inau hua nule, no ke ola uo nae oKa Moi. E oiahalnia Ukou, ika lawelawe i ka hana a ke kanaka mnkoa. A" itta e h«)oloihiiu mai ke ola, u* lohe pn ia kii pule a kamal ii. Pela makou e pule mau uei uona. Mai Wailuku mai.—Mai ka peui mai a kek«hi hoa aloliii, we noho la ka he poe hoom;tnamana no lakou na akna kahu, e like me keia : Kali-iolono ke'kua, Uiluma kk* haka Kapoulakiuf> 11 " Kunpina w " Kuanuu, " Kamokaua w " A o ke kaula oni nona iu mau akuu, oia o Haueiuo k, » o Nuuhiwa k a ine Pekuholo w. na hope. Heaha mai nei hoi *eia oko -Wuiluku, e nuua nei oukou i hope e keia pae kuhihewa. Lohiua ika luuuiu aWa no naka palaualelo. E haalele iua hana oka W!» naanpo. ££&* Ua hnhu mai Ka JYu Hou i ka hoolaha oleia ana o ka pai baluta o Malo rna laua o Kipikona, ma ko makou pepa o kela pule aku nei i haīa. He nupepa no hoi ka lana paikano mai nei no laua, inalia t»o hoi paha, ua hauna huluhulu iho la oo hōi paha. No ka mea, oa ia wahi nupepa no i koho ae iu Kipikona ma laua o Malo i mau A ioa no hoi, he hoohalahala loa i ka hoopuka ole i» akn, e manao iho uo o loko, uole no hoi laua e makemake ia, no ka orea, he paoa wale no ke haiawai maiiiei ma ualouo no laua. Nolaila, i puaua ae ai ka tnea haku inele. "Naiia kee ka ia i ka maunu ekaeka"

Lele ika pali.— M.ii ka palapala mii ;* A W P Kuukaolin, o Kulaw «o, i loaa mai Bi kekahi nn hou manaonao, a penei no ia :

*'Ma k« la 31 o Dekomaba akn nei, make aku la o Kapukni, he keiki nona na makuhiki malalo*o ka 15 Penei ke konio oka make ana : Ma ke koknhiaka oka la i oleloia, nu pii akn o Kapukui me kona naau hr>a hele maluna o ka pali i ka wahie, a ma ka auina I», ua hoi mai lakou. a hala ka hapalna oka pali, e hooholo ana i ka ka wahie ma ka holo, o ke kaa mni ht uo ia o ka pohakn a pa ma ke koa, o kona aowe inake ae la no ia, a kaa aku la i k» pali make loa." Ua kohiia ike kaa ana mai i ka pa!i, he paokn wahie, aka, hoopaapaa no kekahi he kanaka. Ai ka pii io ia aua ako, atcaka loa he kaoaka Xo Kailna, Uawaii oia. Nolaila, ke ao uko nei ko Kuokoa, e malamii i ka pii ana i ka pali ina wa ua. Aole kakoo he lahoi !e--linleho o na kanaka. e ohaai loa mai nei • >ukou ioa ola £ inalama kakou no na poiuo ulia wale oia ano, ka lalama i ka pali, no ka mea, iou no e pakika, he mak»? no ka palena.

Be MAKE i ka awahuiu.—Ma ka Poalua aku nei, Dek. 30, un hoopiiia a hopuia o Akīoa pake o Waikiki kaie kana ponalua, ke kane a ke kaikuaana o ka wahine a na p.ike h i hopuia iho la. A penei ke kumu : -I kahi /a iho, ua ulu ae he mawae--na o keia Akiaa a me ua punaula nei, a pau ia ; a mahope wale roai, oa mau ko ia la (punalna) lili maloko, o ka hele no ia a hoohiki imua o ka Halewai me ko hakoepa i<nihaia ino loa, "he haawi opiuaia. M aua loaa mai ka pilapaU hopa, a ui hopuia ke kino o ka pake. ke aao na«ua», a akahele o ke Kahu o ka Aha, ua hoopain i l malama hana. O keia hant aka punalo « e !tke me keia, aole ia he hoa'ioha oiaio, a owai e lilo i makamaka uo ka poe hana lokoino o awahoH ? A aol« ia he hoioi ana ae a maemae i keia olelo, " akaka ka bpu punaloa," aka, he hoomao aoa aku ia i keia, "oaka i ka at." O keia pake. oa kamaaina Ina oia iwaena o oa leanaka o na Waiekolo, oia hoi o Waikiki uka, (Pnahia Maooa.) Waikiki waeaa, a rae Waikiki *»i, aua ikea kona hoopono ; ama «» kekahi 1000, oa keia pake oo i mal&Eii* i ke ula o ua poe la, a hoohihia wale ia iho la 00. Pela oo ikoai ia olelo. " i make u Pamaoo « ka mea pono." ' A ika wa hea la o ke au u ka maoawa, e hoolohu mai'i ia aoo okao no koo» ii, i ike paka at ia, he mea ai ha ia nonu ma U moa ibo. ** Me ke ana ao © aoa aka ai īa ha», pe!« oo aoanei e aoa ia mai ai oe." Uiiu.

f Sa Paj,apala i KB " Kitokoa. w ] B ki ; Alohaot:-~ U» brn)Uha t» aaloka o ke«u*hi pep» o kei* feo}«a»kauh»{e t ik»t» 20 « lai>u»ri oei, kek»bi h»»d»o m«!»li> »e oko poo, '* K» haoimele m* ke kwla k«iK-«rn»hinr o Wamlu» " (J* h»kn ts» ke'a inaanianHo ms ke »ao kok>he » OM k» hoopunipuoi, e huoa »q» tk«oi»io maoli. U» h H>f«h« po ia ino» ame ka*n h»o» >n» W»i<ilo», me be n»ea i* be h»o» hxx>«Q«ißoino.- • he lokoino

in* h*nm»na oia kol» Ke not m>i su i kou «hoooi e hoolahi »e i kēi» oiu o'el i oi*K> a»*lalo iho. N» k» oiaio e hopu «<ka ka vr«h«hee a e oki »ku i koo» hoelo>»va; peU e otn»aat«) »i km« han» fe:«>l<>he. i k» lsi 22 •» Dekem»h» hiki ke i»ooh«> i»'o e heU» koke ako * Wiialo» no kek»hi pi'i- i kia aui i hi*i (n»i ilok» oke fcaU h%»%\ Ko k» p»» i k« h«n» »ole »o i btki ke hete Aks, u* hoi »o mo k» h»pt noi o ko*u p** hoa kahu oaa kul» nei; a ua hoike mokon i ko makoo m»oao i oa kumo va \ ka leta, me k-* maoao o pao koke »n<t i» pilik«* Ika 1« '25 rho biki hou kii i ko'n hale me ke kaunha, "e hele koke m u oe, a i o)e oe, o kekahi me» ei; ; oa piinkia ioa makoa/* Oia ke «ao oka n>e» t pil.v pala ia i\'a e«a «uma. M»rnoli <> iu mao kauoha ua holo ako au i Waialua i ku !:i 26 <> A m» ko aUmn haUwai hou au me ka pMapaU e i mai ana, e wiki oukou, e hele mai kekahi ; ua nneano h»ki ole ia makou ke hoomaoaw»nui h»u aku.

U'u i hiki »i i Waiilna, aole aa i hole tpua ika hale kula. M&kemake aa e mu« ika olelo on* me* e ae, om hai a* mea mawsho o ke kula, mamua ae o ko'u lohe nna ioa.olelo o na poe o I*>ko Eist na mea i maopopo ma ke kuka pu ana me na imkua, ka poe o loko o ke kuln, a me ke* kahipoe kimiaina maikai o YV.mlua. Ua lokahi oo hoi ko lakou hoike. Eia on mea i ike maopopo ia. Ua hoihoi ia'ku koknhi mau kaikamthiuu elua e noho me u* m« kna, uo ko laua lioole paa «ole e maUina i na k«nawai oke kula No ia mea ua «la ka lUiinuo huhu o kekahi kaikamahine ; n

ua alakai hewi oin i kekahi mau kaik»rnahine e ae, he umi lakou, me ka houlu i ko iakou uiunao e hakaka pu me «» kuinu. l'a hookaawale ae keia pue hr> umikumninnkahi iu lakou iho, a ua kapa la lakou ih«> he poe Perusia. H<>ole i« iho la na kanA\v.«i a pau o ke kula. O na ki o ka hale kulu ine na ki o ka hale moe, ua kiola iii h nv lowale. Kuamuamu ia a huiluli ia uh kumu ; hele ka puupuu li«ia o kekahi o lnkou a imua o nu maka o ua kumu, me ku. olelo aoa, uohe o makou makau iu oukou; aohe inanst o ka oukou olelo. Hopu ia kekuhi kmnu a paa, ne kona papa i ko lakou hana hoohuuuiiele. Nihn ia ku lima o ke kumu u piliki.i loa, a i ka wa n ke kumu i kuhe.i oi e kokua mai kekahi poe, pane kela kaikamahine ano hehena " Aole inea nana oe e kokuu." Kii ia mai la ua kaik umhine niMikiū e keia poe haua ino e hnli aku ma k» lukou aoao, a no ko lakou ae ole, kim- | inuamu ia mai la Inkou, imua ponoi o ke : u na kuniu keia huoa I ka w» puina aole i hele mai kela poe hoohaunaelu e ai pu ine ' iKi hoa; aia nae a pau ka painu uui o ka I poe m ukai, al<iiia, ku mai la lakou e hao i j na meu ai, a halih«h la aku la i ko lakwu j uiau raini. Aohe moe pouo ia ka po o u.i i hale kula ne», no ka uwa a me ka uw<. .» \ kela poe ; ilunn iakou a iiallo, iloko a iw t- | ho a hiki i na hor* o ka waoaao. lia kii ia ! ko Ukou kahu ekaleaia a une kekahi p ; maikai e ae o Waialua e hele mai i ka bul»j ; kuU a e kokui i ka hoooialo a me ka h n,- • pau i keia haunaele. aole nae i hiki. Ua ku- : ha ia lakoe, a ua pakike ia. j Oia na me.t i hana ia, a e hana 'ia aoa, ma ke kula o Wai*lus i ka U 2i o Dekenjaba, ka la a'u i hiki aku ai ilaila, koe na ; uieio hoino o ua poe haua ino nei. Aule ! au e hoopeUpela i ka makao ka peni a me ! ke keokeo o ke kauaua ma ke aakau aua ia 1 cna<i olelo iuo. Ua noonoo akahele au me ke ahonui i kela maO mea u p«u. Ua hooia ui mui ka oiaio o ia mau mea a pau. NoUila, kahe.i la na knmu me na haumaua e a eia ka mea i hooholoia. , 1. £ hookuu ia kela poe he umikumamekahi maiioko aku o ke kula. Ia wa ike au i ke aloba o ke kumu j uwe oia, a makema- ; ke e paa mai i kekahi niuu mea ; aka, a« le : hiki. O ka pono o ka por i nolio maikai i i nana nui la. Ina e noho hou maī ka I poe haua iūo, e hauoaele hou ana oo Na ! Ukoo i hookaawale la lākuu iho i poe kipiWipi, nolaiia e hele pa oo Ukoo. [ 2. Mooholoia-e hoopai ia kekahi kaikanahine o hkou imua o ke kuU holookoa, j 00 keia na tu kuinu : : I. Naua i hoala i keia haoa, a naoa i : alakai i kou* poe hoa e hant i iteia nea | ino loa, me ka hooikaika e hoopaa toa i ka t manao na kaoawai o ke kula. | % Ua lele aku oia,» oa hopu i ke kumu, j a oahu i kon« iima, tne he holoholooa hi- ; hiu la. j 3. Ua wawahi oia a nahaha liilii kekahi ! pam puka o keaahi rami o ka hale kuU, ! kahi i hoouohoUN oia e ke kumo. Ua bai | aku aa i ka makuahaoai o ia kaikamahine i 1 ka mea i hooholo i«. Kaoalua iki keU, a j mahope i mai, " Ua pouo.*' I aku au, ' O > oe ka makoa, nolaila, oau e hoopai ke kei- j

. ki " I ti#.u kels, " « i.u • »*> n --f>»i " Huh «kn an in* k>>mo. a i mn» Wfcori, ' Naii i* lnna." iho U »o. «ole k 'u he tne« pono «le ke hoop »» ),», uā ihe au tka po<> < oi* me*; ak», r»o x /u makemake ole a a»4* ole ia hana, a o® -iete ko'n na<»u * eb« lo» Al>>h4 nu is <sk'.\u a na in«kua, » *a, ina «ku hnwin» kaumahi kei » « ho*>V<> '•-* maluoa Tu, iiole au e hoole, e hookoia k* hoopai o ;.or>o hc kaoawai. He wahi uh.%'» m % Ji« u ti:na, aohe he k<»ui». U* hin i"» o:a ma na w t srde, mnlalo o na kiili. me ka mala<n « ioa ia >• ke Uino i ole e poiao. I ka hoom .- kn ann, huhu kela, a pane ra*t. " A»«ie o'a makau ia. ae; aole o'u h)iHtni»i » ka'u iuea i inoi ai." A 'n-»h'.pe tho kahea m»i oia. •• B pau, u» hew» »w, aol" ao e h«»na hou pela." Ia wa hooki ia ka ht >pa>. Aoho i iielu ia u» hohau aoa. 0 t htoi i* ke:a 'Me • ka noouo<# p«»no, aole me ka l»uhu—he naa- ; kuae hoopai ana i kekeiki, oia «e «ao. j Qe i*ono ke mahuio loa i< uu kaikasn»hine i uoho pon.i iiako " ke knla i keia wa pii likia ooi. Ua ahonui lakou, aud pale ioa koi ana ok« poe aLkai hewa. Ke manao nei au aole i ulu wale keia mea ino iloko o ) ke kuU o Wiimlua, aka, m » w »h«» inui na kumu o keia mea, a ina ibo no paha ma Waialnu ka mea, a toau mea paha, naoa i hooulu \ keia ha maele. Ua h»i akn Ih bu ika oiaio. Aole »u i 1 hoopuka ina inoa. Aole o'u makemake e ; ho(»hilahil» wule, oole lioi e p;ti)i i k.-» puka : oka pomaikai i kela poe kaikamahiae m& kej iahopenku, keao lakou i ka hanu pono. Aole no hoi o'n kanalu« uo ka o ka'u tne» i bun« i»i. AoU o'u hopuhopo uo ia (uea. Ua ike pono au i ke kahua k-)hi a'u i ku ai ma keia mea, he papa paa ia kahua. ' An ka ene» oana i hoolaha keU m»u olelo > koloho, ua ike U'» «*ia i ke alanui e ho:»he- ; w» ia ai au, ke hew», oia ke knnawai o ka aina. Pono e hele oia ina ia uUnui, aole o kī* hooliih» w»hahee, alailn, pee iho inalalo oKn inoa kapakup' ;o kn hfinu U « ke kolohe a me ka makau wale—he noho ana iloko o ka poeleele. Mai ko'u wa kamalii ko'u noho pu an v ine ka iahui Hawaii. n hiki i keia la, akahi no au a olelo in he " hoowahawaha i ka ili ulanla." O knmalii H.»w.i»i U</u poe l»-»» heli' <t hula ka wa kmnilii. A i ka wa kanaka makni me ko Hawnii nei uo au t ano liikou ko'u Uweluwe ana. Ua ai pu au ine lakou ; ua moe pu me lnkou; ua hana pu me lakou ; ua uwepu u ua hauoli pu ine lakou. Me ku poe ilihane au, a me ka poe pilikio. Ua ike uu iko lakou lokoiniikai, a me ke alohn ; a ua iko mai no hoi lakou ia'u. Akahi no n*te au a ike t k<>'u hoolnhaia he mea hi>owali?iw.iha i ka ili ulaula, na hoanloha ponoi oua luhui nei i kapa ia he : Hawaii. He Keu keia o ka olelo awaawa.

A»>le au i nounoo iiiui oho ikuka i»ku i keiu mnu n pau A"lo o«» h«i nu i <>|elo i kei» nt>'u iho, nkn, no ko*u poe hoahanmi a uie koNi poe hoaloha o Ilonolulu e noho nei. Owau ko lakou knhu, a o lakou ko'u pu« hoalolm. Ua hilinai uu maluna o hikou, a o hkou hoi inulun* o'u. A i»i ta* kou i ike ai i mea i hoolaha ia inn kela pepa, ua eha ko lakou inauao, ui haohao, a ua kfthnha kah» poe. Ua olelo inai kekahi muu men he pono ke hoiKe aku au i kti oiaiv> ; n->laila, ua hopai au i ka peni o hoiko ako e like me ko lakou makemake. Ina e p.ino ia inai koia eka poe waha paa, aole no au o nana uku. Ua puu. Me k.i mahulo. .H H. Paleka. Kawaiahao, lanuari 21, 1874.