Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 51, 20 December 1873 — Na Elele o na Makaainana no ke Kau Koho Balota e hiki mai ana. [ARTICLE]

Na Elele o na Makaainana no ke Kau Koho Balota e hiki mai ana.

Ua haa maluuu o ku laliui m <i Hawaii a Niih;ui, ka hunohano o ke koho ;iaa i na waha olelo no lakou iho, mai kela a me keia apanu koho mai a puni ka aina, e like nie ke kuhikuhi a kc kanawai kumu o ka aina, e hele mai e akoakou ma ka Ahaolelo e weheia ana, ma ka hebedoma hope o Aperila 1814. O ka nni o na Elele o na makaainana, he iwakalua knmamuwalu no ia ; a penei ka hoomaopopo ana : He ewalu no Hawaii ; he ahiku no Maui ; he elua no Molokai a me Lauai ; he ewalu no Oahu, a he ekolu no Kauai a me Niihau. He ano nui keia o na hana, a □olaila, he mea pono i na kanaka a pau i kupono i ke koho buloti, e koho i ke kanaka naanao a hoopono o ko lakou mau apnna iho, inu he Hawuii ponoi a haole kopa paha. No ka mea, ma keia makahiki, i ae ia mai ai kakou e komo pu aku e noonoo i ke Kumukanaww o ka aina, mahope iho o ka hao ia ana aku o ko kakou mnna hana e ke au hooponopono anpuni i hala a me ua hana e ae. O na kanaka naauao maoli o ka aina nei, ke hefe mai i keia kao e pono ai, aole o ka poe liapa naauao ; aole no hoi ka poe p.laueka. E haalele kela a me keiama-j kaainana i kona manao hoopili hoaloha, a e ku e koho i ka " nlu i paki kepnu." Ua maopopo no ia makou, e nui ana ka poe hana balota i keia kau, aka, mamna o ka hana balota aaa o kela a me keia, he pono e noonoo mua oia iaia iho, i kona kupono a me ka ole. No ka mea, Ix3 makehewa ke koho ana i ke kanaka olelo hewahewa a lalau, i ka hoopololei olelo ma kuaaina, hiki mai ianei, aohe pane leo Aolo j hoi e koho i ka mea olelo kuawili o holo Wfl)e i» iho no aohe poe nattft e hoolohe. Aole boi i ka ona rama, o malama pono ole ia ua hana a hoohilahila wale ia ka hanohano o ka Apana. I kola a me keia makahiki, e hoolaha man ia ana na onarama, a nolaila, aohe anei on l <ou'i pakui no

ia muu mea, a hoololi ue i kunnka muemae. Me he la i keia kau ae, e muhele pono ia ana ke ano o kela a me keia olelo oke Kumukanawai, ma kahi pohihihi. Ao na Luoakauawai a me na Lunu Hooke e ae o ke aupuni, e kohoia mai ana i mau Lunamakaainana, e ao o hoohokain lukou a boihoi hou ia aku me ua uku lele i ke poo. • Ua maopopo no pahu i ka lehnlehu ke kue ia o ka noho anu mai o kekahi mau Lumikunawai, i kela Kau Ahuolelo uku nei. Ae : I keia me he mea la, e lele loa ana l&kou mawaho o ko oihana kan kanavi?ai. Nolaila, he pouu i na inakaainuna kt* koho i na kanuka naanao kuokon, a hoopilimeai ole, aole hoi i ku poe hahai ma na hana ino, a kuai wale aku i ka pono o.na makaaiuaiiu. Mai makau i ka hooweliweli a kekahi poe luna aupuni, no ke koho ole i kekahi lunu uupuni e holo balota ana. Pale loa i ka lakon. Uu lawa ke aupuiii ma o na'lii la, a o na Luuamakauinau», e līookuu no nu na mukaainaua'ia haua kaokoo, me ke keakea ole aku o kekahi mana.

E mnlama i muu haluwai makaainana ma ko ookou muu apana koho iho, a e wae ae i na inea kupono, a oia ka poe e koho ai. He mukehewu ku hopuku. wiile uiih. Mai ae aku hoi e haawi i ko oukou b»lotu iio ku uku kipeiu mai ina na uno a pau, no ka inea, o ka ruea e kohoiu anu no ka uku kiipe, e pilikiu aunnei ku lehulehu mamnli o Kona.kuai ana aku i ko ka luhui pono, i hoi mai ai kona mau IUo.

Mui koho hoi i ka poe aohe aloha ia Hawaii uei a me Ua muu lou anu o kona kuokoa, no ka mea, e poholalo auanei kela i kekahi wa. E koho no ika poe noiau uiaoli oka aiun. Aole <> ka hoololi Kumukauawai wal<> no ka hana, aka, oka hoolilo pakiko kekahi i ko kakou mau loaa, a o ku hoopuu ae i nu oihuna lehulehu a huihm i hookahi ; o ka hoemi i na uku makahiki ; okd u»na i ke ola oka lahui ; ka hoihoi mai i na loaa o ua aiua lei alii iloko o ka waihoua aupuni ; ua hauu hou kupono ; k& naua aua i ko kakou mau oihaua mikiula ; a pela aku. 0 lakou a pau kehuiia i hana uu kc poo, he hana nui ia ao ka hoouui iho 1 ka noonoo. Ke manuo nei no hoi makou, he mea pono i keia wa ke hoihoi hou ia ka uku o na Lunamakaamanu, mai ka uku ma ko kau Ahaolelo u i ka uku li. Ma kahi kau knikuwu iho nei, ua pa 250 dalu iu na lala a pau, oiai uole paha i eluu hebeboma hana. Ua kupouo aiiei ia uku no ia wa hij| Ahaolelō o keia mua aku, a hoopaapaa na Hale Ahaolelo, a kauohaia e koho hou, uluila, e uku i& no uuunei na Luuumakauinana i ka ukn la, aole hoi o ka hookuli okoa aku no i n» 250 dalu, no ekolu u hookuhi maluma puha. Me he mea la, oka hoopii iu aua iho uei 6 ka uku Lunamakaamaua i ka $250. oiu paha ka meu e uke uui mai nei kekalii poe kauaka e holo bulota, i loau ai ia mau dala iloko o na inalauia ekolu. A ina pela ka munuo ana o ku poe o ke kuaaiua, he kuhihewa loa iu. Ina o ka hookauhua io antt ia o ko lakou mau iini, e holo ana no lakou i kunoenoe ke noho loihi ihoianei. Uke kumu i mananio ia aku ai pelu, o ku ike ia ana aku, uia wale no mawueua o nu Hawaii keia uluaoahuua balota e louoia mai nei. Ia makou e hookuu aku aku nei na na makaainana e wae i mau Lunainakaainana no lakou iho, ke uoi uku nei mukou, e heluhelu ponooukon i ka Pauku 61 o ke Kumukauawai.