Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 33, 16 August 1873 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Anaina Makaainana Nui.

MA KA hora 7 1/2 o ka o Poalua iho nei, Augate 12, i kalike ai me na hoolaha a na nupepa, ua weheia he haiolelo @ea no ka aoonoo ana i ke Kuikahi Panai Like haawi aina, e ka Mea Hanohano J.M. Kapena, maloko o Kaumakapili. Aka, mamua o ka hoomaka ana o ka haiolelo, ua nona a hooholoia, e lilo o Rev. G W. Pilipo, i Peresidena, o A Kalauli me G H. Dole, i mau hope Peresidena, a o J. Kua, W.H. Kiha, i mau kakauolelo.

            A mamuli o ke noi houia ana mai, ua kohoia o J. P. Kerina, J S Kekukahiko, J. U. Kawainui, i Komite Imi Haiolelo o keia ano no keia mua aku nei, a na lakou ka mana e kahea i na halawai e hoolohe no na haiolelo hou a lakou i hooholo ai.

            Alaila, ua kaneaia ka haiolelo o ka po, Ka Me@ Hanohano J.M. Kapena. Ua hele m@ola a pane mai penei:

E O'U MAU HOA MAKAAINANA:--

            Mamuli o ka aponoia ana o kekahi olelo hooholo, i kokua loka@ e na hoa o kekahi Ahahui i kukuluia mawaena o kekahi poe loea Hawaii Ponoi o keia kulanakauhale;--ia hookauia mai maluna o'u, aole wale he mapuna hoohanohano, aka, he ha@ ano koikoi no e wehewehe ako ai no kekahi mau mea e pili ana i ka ninau ano nui o ka la e hapai, a e kuka none is nei mawaena o ko kakou anaina lahui aupuni.

            Ano, a mamua ae o ko'u poloai ana aku i ko kakou mau maliu a me na hoolonolono ana, he ake loa au e hoomaopopoia e ke anaina a me ka lehulehu, o na mea a pau a'o e hoopuka ai, a e alakai ai hoi i@ kakou ma keia hora, mai lawe ia mau hoakaka ana ma kou'u ano Luna Aupuni, a pili oihana paha ma kahi ano e ae. Aka, ina he mau kue, a he mau hoino kekahi e ulu mai ana no na @ne a'u e hoopuka aku ai, aohe o'u makemake e kau aku ia mea maluna o hai; e hookau, a e amo maliea ia no ia mau mea maluna o ko'u hokua ponoi. Ma ka hoakaka ana imua o kakou i keia manawa, aole au i manao he mea kupono ka hoomaluia ana e na hoope pili oihana; aka, o ka hoopuka ana @ manao kuokoa, i alakaiia e ka manaoio akahele a me ka noonoo maliea o ka maluhia lokahi a me ka pono kaulike.

 

KUIKAHI PANAI LIKE

            O keia ninau koikoi a ano @ hoi nana e hoohana nei i na noonoo, na kamailio a me na kalai hakilo o nei mau la  Ma ka nanaina, me he mea la o ka elua keia o ka manawa, i hapai ano nui ia ai o ka noonoo ana mawaena o na haole, a me kakou na kamaaina. O ko kakou Moi aloha i hala aku, iloko o ke awakea a me ka auina la o kona nohoalii ana, ua hoohuliia kona nana ana mamuli o ka hapai ana i kahi Kuikahi Panai Like me Amerika Huipuia, me ka hilinai ana o kona ike molaelae a me kona noonoo akahele, --o ka hapai a me ka hana kuikahi ana me ia aupuni hoaaloha, he kumu nuiia nana e hoolana a e hoohoihoi i ko kakou mau oihana imi pomaikai o na ano a pau, e hooholomua ai i ke aupuni, a e hoowaiwai ai ho@ i ka noho lako ana o ka lahui. O ka hooko pno ia ana o keia Kuikahi, ua lilo ia i @uhane palualelo iloko o kona mau la o ka nohoalii ana.

            Aka, i ka hoomaka ana o na la mua o ko kakou Moi Makua hou, o keia ninau koikoi ka hana kaumaha o kona mau la mua o ka nohoalii ana. Aohe no he meakanalua a hopohopo, o na hua a me na hope o keia kuikahi, ua manaolanaia, e ulu mai ana no ia no ka pomaikai o ka lehulehu, a me ka holo mua ana o ka Lahui a me ke Aupuni; ina nae, e maikai a e kupono ka mahele a me ke kaana ana o na pomai kai mawaena o na mea a pau. O ko kumu nui i ulu hou mai ai o keia ninau ano koikoi maluna o na aoao o ka moolelo o Hawaii nei, --oia no ko kakou hookikina, a hoohaliu paka ia ana, e paeli i ko kakou mau lua huna waiwai ponoi. I na makahiki mua o ka hoomaka ana mai o ko kakou mau hoomaopopo ia ana mai e na aupuni o na aina e, ua kaunui kakou maluna o na moku okohol@a, a me ka loaa ana mai o ke kalepa kuwaho. Aka, i ka manawa i hoohioloia ai o na manaolana no na moku okohola a me ke kaunui ana o ka loaa mai o na kalepa kuwaho; aia hoi, ua hookuia na manao holomua, a ua kunana na oihana mikiala. Eia nae, e hoomaikaiia ka Lani, ua hookupuia mai kakou me ne kula akea, ua oawawa momona, a me na ea oluolu maikai loa; a ua konohia kakou, e haliu a e hilinai maluna o ia mau mea. Ua ao ia mai kakou, i ko kakou hilinai ana i na waiwai owaho mai, he paulele kanalua ia me na manaolana maikai, no ka hoomauia o ka loaa ana mai o na pomaikai.

            Ma keia mau mea, i konoia mai ai kakaou e haliu pono i ko kakou mau aina ponoi, a me ko lakou mau hoohua ana mai me ka pomaikai; a maluna olaila e hilinai nui ai ko kakou mau loaa maoli, a me ka holoholo mua lahui ana. Ua makaukau ko kakou aina i ka hoohua ana mai i na waiwai he lehulehu wale, e kupono ai ke kalepa ia ana mawaena o kakou nei, a me ka hoouna ana aku i na makeke o na aina e. O na hoohua ana mai o na waiwai o ko kakou mau aina, aole no ia e haawe nui mai ana i ka pomaikai i ka lahui a me ke aupuni, ke ole kakou e mahi a e hoohana i ka io a me na lelehuna o ko kakou mau mea ulu; a mahuahua kupono e hoounaia aku ai e pa@ i na kumukuai maikai @ na makeke o na aupuni e. Ma ka hooikaika ia ana o ka oihana mahiai a me ka mikiala mawaena o kakou nei, hookahi @ a alai nui nana i ho-okupe mai i ka holopono ana o ko kakou mau manaolana hana;--a oio no hoi ka haiki a me ke kakaekahi o na wahi a me na mekeke e hooliloia aku ai  O ke awa o Kapalakiko ka kakou i hilinai nui ai no ka lilo emoola ana. No ka mea, ma ka loaa lehulehu ana o na makeke, aia malaila ka pii kekie ana o na kumukuai maikai. He oiaio no, ua hoao kakou i ka hoouna na aku i na waiwai kuloko ma na makeke mamao aku; aka, no ka mamao loa a me ka nui o na lilo o ka hoouna ana aku, ua mohai wale ia no ko kakou mau waiwai ma ke k@ o ke a@ o ka makeke o Kapalakiko; a a ia ma ke kaumaha o ko laila mau dute i loaa ai ke kaniuhi ana o ko kakou mau mea ulu. A uolaila, o ka hemo ana o na auhau dute koikoi o Amerika, aia ilaila ka maha a me ka loaa ana o ka pomaikai i ko kakou mau waiwai kuloko.

            No keia kuikahi, ua hoomaunauna kakou he mau tausani dala, a ua hoouna aku he mau Elele Kuikawa i Wasinetona, aka, o na hoao ana o na Komisina, a me ko kakou mau hooikaika ana, na halawai pinepine mai ia me ua hoohokaia ana. Aohe no o'u kanalua a hopohopo hoi, ina e loaa mai ana ia kakou ke kuikahi; aole no e hooneleia ka loaa ana mai o ke ola hou i ko kakou mau waiwai kuloko. Ma ka nana ana maluna o keia iniau ano nui, he kuleana ko kakou e au ai no kahi mau ninau; Ua maopopo i@ maoli anei ia kakou Hawaii Ponoi, he mau pomaikai kekahi e loaa mai ana i na kamaaina no lakou ka aina? O ka hapa hea la o kakou o hoopomaikai ia ana e na hooponopono ana o keia Kuikahi?

            Ano, ua ano akaka mamuli o ka hooikaika a me ka hoopapau ana o ka poe mahiko a me ka poe kalepa; o lakou no ka poe e kau nui aku ai o na pomaikai i moe@haneia ma ka hooholoia ana o keia Kuikahi. Ma ka hoomaopopoia ana o keia ninau ano nui, ua loaa mua ia lakou ke kuka a me ke kamailio nui ana; a me he la, ia lakou no na holo na mea a pau, me ka lahui mua ole hoi me na kupa kulaiwi o ka aina. He mea kupono anei i ka malihini ke le'a kana haawi ana i na mea o ke kamaaina? Aka, e o'u mau hoa makaainana, eia ka kou ke hoopiha mau ia mai nei ko kakou mau pahu lono, me na i ana, "Ina holopono keia mea, nui loa waiwai aupuni, like pu pau loa kanaka!" He oiaio  anei keia? E loaa io mai ana anei nui loa waiwai aupuni, like pu pau loa kanaka?" E hoomaopopo mua kakou i ka poe a me na kumu i hoalaia mai ai o keia Kuikahi. Ua pukaamaka ae nei, o ka poe mahiko a me kahi poe kalepa kuonoono, ke ake nui mai nei i ke Kuikahi; a o na kumu i mea e hele wale ai o ko lakou mau waiwai me ke dute ole ia ma na awa o Amerika; a maluna ae hoi o keia, e ake nui ana lakou e waiwai koke, e like me ka loaa hikiwawe ana mamuli o na mana kupono. He poe anei kakou no kula loa, e hiki ole ai ia kakou ke hoomaopopo aku; o lakou no na lawaia e noho ana i ka waha o ka waa a nunui ua lima i ka haawi ana i na kumu pomaikai o ke Kuikahi. Me he mea la, o ko kakou kulana ko na kamaaina, aole e like ka haawina me ko ka poe i ke kuke a me ka opu; aka, o kahi pomaikai e loaa mai ana ia kakou, ka poe no lakou ka hano a me ke kuuna, he wahi haawina paha e loaa ana i ka hoe waa ma ka iho loa, a no ka uiha paha o ka mea haawi, a no ka hala paha mamua loa o ka ihu, nolaila, ua poholaloia mai malalo mai o ka noho'na o ka mea haawi.

            Ma o ka nana ana i na kumu kahi e loaa mai ai o ka pomaikai o ke Kuikahi i na kamaaina, ua ulu mai no he ninau, "Ma o na auwaha hea la e kahe mai ai ka pomaikai o kei Kuikahi mawaena o kakou ponoe nei?" He akioma no i maopopo, aia ma ka hana a me ua hooikaika pono ana, o laua na kauwa, e loaa mai ai o na pomaikai a me na noho kuonoono o keia ola ana; a oia mau mea no ka kakou e hooikaika nei me na manaolana kupono. O ka poe i maopopo ia lakou o ka loaa nui ana mai o na pomaikai, o lakou no ka poe mahiko. Aole i mahuahua ponoi o kakou, i loaa ona mau mahiko; a o ka auwaha akea wale no e hiki ai ka loaa ana mai o na pomaikai i kanaka Hawaii; aia wale no ma ko lakou mau noho paahana ana malalo o ka poe mahiko. Ua lawe oleloia, ina e loaa ana ke Kuikahi, alaila, e hoomahuahuaia ana ka uku paahana o na kauwa. Aka, ua oleloia mawaena o kanaka Hawaii, he mea kanalua ka loaa ana o na uku hana kiekie; oiai ua kaomiia ka poe haku hana, e ana ake nui ana e loaa ia lakou na pomaikai oi pakela no lakou ponoi iho. No ka mea, ua maopopo lea i keia manawa, ina e hoopii ae ana na paahana Hawaii i ko lakou mau uku hana, o ka Hoouna koke aku la no ia i mau paahana i na aupuni e.

            Ma ka hoolono ana i na manao o na kanaka Hawaii, o na mea a'u i hoopuka ae @, oia ae la ka helehelena ano nui o ko lakou mau hoopuka ana, oiai paha mamuli o na ano maopopo lea ole o na kumu kahi e loaa mai ai o na pomikae ia kakou. Aka, ina kakou e ku iho, a hoomaopopo i ka io a me ke ano nui o keia ninau; alalia, e hiki uo paha ia kakou ka hoopauia ana o na kanalua ana. E like me ka'@ i hoopuka mua ae nei, ua hoopauia ka hilinai ana o ko kakou mau aa koko, a me ka hoohua ana mai o ko kakou mau kula momona. O na waiwai hunaia o ko kakou mau aina, aole no lakou e hookuuia mai ana ma ka ili o ka honua, ke ole e loaa kahi mau kumu nana e hoohuli ae i @a apana e--ka waiho palaualelo mokaki wale. Ma keia mea i makemake ia ai na puu tausani dala, i mau luna paipai, e huai mai ai i ko kakou mau loa huna waiwai. Ua maopopo ia kakou, ma kela a me keia Apana o ko kakou Paemoku, e hoala a e kukului mai o kekahi mahi ko, mala raiki, a me na kula i paa i kela ame keia ano mea ulu.  Alaila, ma ia mau wahi e ulu mai ai he elua mau pomaikai nui i ka lahui a me ke Aupuni,--A oia no hoi, o ka mua, o ka noho waiwai a palaualelo o na kanaka; a o ka lua, oia no hoi ka noho maikai ana @ na ohana a pau. He manao paulele ko'u, ina, o ko kakou mau ohana a pau, na kanaka opiopio me na kino puipui; a e hoolilo ana i ko lakou mau hoopapau ma ka mahi a me ka lawelawe ana i na oihana mikiala,--oia no kekahi o na kumu ikaika nui, o ka ulu ana mai o ka noho maikai ana o na ohana, a me ka hoolaupai hou ana i ka aina!

            He aoiaio no, o ka hele ana mai o na po maikai, a me ka holomua mawaena o ka lauhui, aole no ia e hele kino kupololei ma ana, e kaana liilii ia ai i kela a me keia kanaka; a oia paha ko kakou hoohalahala nui e na kamaaina ponoi o ka aina Ua moakaka lea ia kakou, o na kanaka paa o ka lima i ka hana o na ano a pau; o lakou na palekai ikaika, e pale aku ai i na ale poi o ka hune maluna o ka moku Aupuni. O ko kakou kulana i keia wa, ua hoomaopopoia, eia ke kau nei he ao omamalu o ke kuha'o ana o na oihana mikiala maluna o kakou; a he hana koikoi no hoi maluna o kakou; a he hana koihoi no hoi maluna o na hokua o ko kakou mau Kuhina, ka imi ana i na kumu e pale ae ai i ua poluluhi ana iho o keia ao omamalu e kau nei. O ko kakou mau mahi ko, oia ka oihana alakai nui, a maopopo maoli, ia kakou lahui, e pono ai ka hilinai ana, no ko kakou mau pomaikai lehulehu, a me ka holomua lahui ana. O na waiwai a me na pomaikai a na mahi ko, e hoohua mai ai, he mea nui ia na kakou e hoomaopopo ai, ma kona ano, he oihana ia e hoopahola mai ai i na pomaikai maluna o ka Lahui a me ke Aupuni. Ua oleloia, aia iloko o keia mau la, ke ku hooneneue nei ke kulana o na mahi ko, o ko kakou nei Paemoku; a ina pela, heaha la auanei ko kakou mau hopena? He mea maopopo, ina, ua mahi ko e poho, a malalo hoi o ka hamare a ka L@a Kudala, alaila, he hoi hope ana ke loaa ia kakou, ke ole e loaa kahi kumu okoa e ae, nana e panee ia kakou imua. Ina, aole e loaa ana ka lapaauia o ua mau mahi ko nei, aole wale o keia oihana, "ke ohi hapuku" ia mai o kakou aku nei; aka, e hoomailo pu ia no ko kakou iohana kalepa, a me na oihana mikiala e ae.

            No ka mea, ma ka nana ana i ke kulana o na oihana e ae, me he la, ua ulu mai ko lakou mau paulele ana maluna o ka oihana mahi ko. Aole wale o ka poe mahi ko, me ka lakou mau tausani dala ke hoopoino ia ana, aka, e hoopilikia pu ia no me kahi mau oihana e ae he lehulehu wale. E kau pu mai ana ka poino maluna o ko kakou mau oihana Aupuni, a e hoemi ino loa ia no na haawina no kela a me keia oihana. Eia ke pii mau mai nei na oihana, a me ke kukulu ana i kahi mau kumu hana; a eia hoi ke kau nei ka haaw koikoi o ka Papa Ola maluna o ko kakou mau hokua; a ihea la anei e loaa ai na mea e hoolawa aku ai no lakou? No ka mea, ma ka haole ana o ka mahi ko, alaila, aole a kakou mau waiwai nui kuloko, hoouna aku ai ma makeke o na aina e, i mea e hookipa mahuahua mai ai i na puu dala, a me na waiwai kuwaho iloko o keia Aupuni, e kaanaia ai mawaena o ko kakou noho lahui ana. Maluna o keia mea a'u e poloai aku ai ia oukou, e o'u hoa makaainana, e noonoo a e kaana akahai me ke akahele, mamua ae o ko oukou haawi ana i ka hoino a me ke kue ana i ke Kuikahi Panai Like. E like me ka'u i hoakaku mua ae nei, he paulele manaolana ko'u ina, e loaa mai ana ia kakou he Kuikahi, e loaa no he mau pomaikai ma ka holomua ana o ko kakou Aupuni. O ke Kuikahi Panai Like ka'u e ake nui nei, a me he la,

            "O kakou pu no paha ilaila!" Aka, e o'u mau hoa makaainana, ua ala mai no he ninau ano nui. "Pehea la e loaa ai ke Kuikahi Panai Like?" Ua hoakaka mua ae nei no au, i ko kakou hoouna ana he mau Komisina Kuikawa, a me na puu dala nui; a ua halawai pinepine mai kakou me na hoohokaia. (Aole i pau.)

            I ka pau ana o ka haiolelo, ua paipai ka hale, a ua waiho kokeia mai ka olelo hooholo, e haawi aku ka Hale i ka mahalo a me ka hoomaikai i ka haiolelo, a ua hooholoia.

            I ka hooholoia ana o ka olelo hooholo, ua ku mai kakhi e noi e huro, a ua hooleia.

            Mahope iho, ku mai o D. Malo a walaau mai no, a iwae@ o ka uluaoa, ua noiia e hoopanee, a ua hooholoia.

W.A. KIHA, Kakauolelo.

 

            MAKE I ALOHAIA--Ma ka 1 8 o Auggate, ua lawe aku na lima menemene ole o ka make i ka uhane o ka'u mea aloha lilo ioa hai o Mrs. Elisabet Mololani, a u@ ha@ aku l@ ia e @kaikai i n@ kaiaulu o ka aina moeuhane, kahi a ko ke ao e holo moku nei. Ua haalele mai oia ia'u no kana huakai hope loa ma Kauanonoula, Honolulu. O kono wahi mau @ no ma Kikihale Ua hanauia oia ma Hana i Maui. O kona mai i make ai, he ku'i maloko o kona opu, ma ka la Sabati, Aug@te 3, kona loaa ana i ka mai, a ma ka hora 3 o ka wanaao Poalima, kuu aku la kona han@. O ka nui o kona in@ la o ka lawe hapa ana i na inea o keia ao, he 46 maka hiki. Nolaila, ua haku iho wau i wahi kanikau non@, a oia keia malalo iho:

He kanikau aloh@ keia nou e Mololani,

Kuu wahine mai ka la wela o Honolulu,

Mai ka piha kanaka o ke kaona,

Mai ka huihau lua o ka Nekina,

Mai ka ai haaheo i ka a-i,

Wehe mai nei oe i ka pili hooko-o ia loko,

Pau kou ike ana i ka luhi,

Hele mimo, nalo, ka hele ana o ke hoa,

Kuu hoa hele o ka nahele o Nuuanu,

Ano maeele loko i kou nalo a na aku,

Nalo huna na maka o kuu wahine e,

E i aku nei paha oe i ka luna o Hainoa,

O ka ope o ka waimaka ia e n@ nei,

Ke hopu hewa nei au i ko kino Wailua,

Elua kaua i ka waihui o Kaakopua,

He pua nani oe a kuu manao e hana nei,

Ka'u no ia e lia mau nei i ke ao me ka po,

Po loko i ka apa a ko aloha e noho nei,

Anoano aloha ia'u ka wai o Waahila,

Oia wai hu wale mai no i ke pili,

Ua piliia e haua ka la kohai w Kik@hale,

Aloha ka malu lau laau a na keiki a ka@,

Aloha kou leo i ka olelo i na keiki a naua,

I ka pane'na mai e naue i ka holoholo,

I na pu mahina lailai o ua aina nei,

Ke noho nei makou me ka minamina ia oe,

Auwe kuu wahine, kuu wanine hoi-e!

JOSEPH WILIMATA KINILAU JR.

Kikihale, Aug 11, 1873

 

He inoa no Kaluaonalani.

Akuhi au a ike hou,

I ka Iwa o ka New Hotele,

Ua hele wale a @,

A kau ka e@a i ka makani,

E lawe au a linohaou,

A hui o Mareka Ailana,

Heaha hoi ko ia ka kani?

He I-a hamau no Ewa,

Amie manu ka hoa e like ai,

Haunani o ka uka ia ano,

Me oe kuu lei he aloha,

Kaluaonalani he inoa.

 

Aole keia puuwai,

I ka liko o ka pua Ahihi,

Aia i ka helu ekahi

I ka Hui o ka Oua Miliono,

Pakela aku nae oi nei,

Kuu hoa alo o ke ehuehu,

Me he la o John Hemolele,

Ka ukali o Robiana Lo;

Huli mai ko alo ianei,

Me oa keia nui kino,

Eia kuu lei onaona,

Kaluaonalani he inoa.

MRS KANIHIAUMOE.

Honolulu. Aug 13 1873

 

Olelo Hoolaha

Ua Haule ka Buke Malama Dala Banako a N.P. GOODALE. Ua papa ia ka uku ana aku i na Dala maloko o ia Buke. Ke loiia aku nei ka mea e loaa ai, e hoihoi mai i ka Banako o

611 2ts 612     BISHOP & Co.

 

KIAKAHI E KUDALAIA ANA

E KUAI KUDALAIA ANA KA MOKU kiakahi, ma ka Poano, Augate 16, ma ka hora 12 o ke awakea, ma ka uapo o Hale Dute kahiko, oia ke kiakahi "Enterprise," i kapili maikai ia, a me he moku hou la i makaukau no ka holo i ke kai. Oluolu ke kumukuai.

611 1ts   E.P. ADAMU, Luna Kudala.

 

E LIKE auanei na mea a pau owau o ka mea nona ka inoa malalo ino nei, ke papa aku nei au i ka poe waiwai a pau loa, aole e hoale mai i kuu wahine mare ia MRS. KELIAUMOANA, no Kaalaea, Oahu, no ka mea, ua haalele kumu ole mai oia ia'@ a ua hele aku mamuli o kona manao. Ke papa pu ia aku nei no hoi na mea a pau aole e hookipa iaia ma kekahi ano e ae, o hoopiia auanei lakou ma ke Kanawai.  K. KUAPALAHALAHA.

Kaalaea, Koolaupoko, Aug 11, 1876. 611 4ts 614

 

OWAU O KA MEA NONA KA INOA MALAlo nei, ke kauoha aku nei au i ka poe aie a me ka poe i aie ai o KAEHA (k), no Waikapu, mokupuni o Maui, i make aku nei, e hele mai e hooponopono me a'u, ka Lunahooponopono waiwai o Kaeha, mai lohi.

SAM. OBEDA, Lunahooponopono Waiwai.

Wailuku, Aperila 2, 1873. 6@ 4ts 614

 

KKE PAPA, 'A KE HOOKAPU LOA IA AKU nei na aina o Wailele a me Palikea ma Kalihiuka, Oahu, aole maluna iho. Ina e kueia keia olelo hoolaha e ka poe mea holoholona, alaila, e hopuia na mea kue, a na ke kanawai e kau iho na haawe o ka popilikia. WAILUPE.

Kalihiuka Aug 15, 1873.  611-2ts 612

 

EIA ILOKO a ku Pa Aupuni o Pauoa, Apana o Honoluu, he 1 lio e kuai kudala ia ana, ke hiki aku i ka la 20 o Augate, ora 12 awakea. Eia ke ano o ka lio a me ka hao malalo nei. he lio kane hulupaia lae kea loihi a hiki i ka ihu ekolu wawae keokeo hao 4 akau.--He mau lio nou mai kakahi, a ela ke ano me ka hao malalo nei; 2 Lio kane hauliuli lae kea nui a hiki i ka ihu, wahi keokeo iki ma ke kapuai hope ak, hao manamana anoe ) ( hema, no Akoni Pukiki ia lio. 1 Lio k ulaula maikai 3 wawae keokeo laekea nui i kuaila ma ka a-i D hema--1 Lio k ulaula laekea MA akau--1 Lio k keokeo kukaenaio maikai UMI hema.

            E ike oukou i keia olelo hooiaha, e kii koke mai o hala na ia he 15 ma ke Kanawai, mai keia la aku i puka ai ma ka nupepa Kuokoa. W. PANIHALE, Luna Pa Aupuni.

Honoluu, Aug 15, 1873.  611 1t

 

HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO

O KA

Mokuahi Hawaii

KILAUEA!

Augate 20 .....Kaapuni ia Kauai

Augate 25.....Hilo

Sepatemaba 1......Kona

            Kuike na uku ohua.--Ma ka hale oihale wale no e loaa ai na palapala holo. Aole e kau ka hewa maluna o ka moku no na ukana, aia wale no a ua kakau inoaia ka loaa na mai

605-2ms-612  SAMUELA G. WAILA, Agena.

 

HALE PAI HII NANI,

MA ALANUI NUUANU!

UA PAU KO AKIONA HUI ANA ME AHI,

ma ka

Hale Pai Kii Hoolele-aka-Helu 65,

ma Aianui Nuuanu. Nolaila, ma keia hope aku, e pai aku no au i na kii me ka maikai loa a me ka uku makepono no hoi, ma ia wahi kahiko no. O na iole komo i ka wa e pai ai, eia no ia'u, kupono no na wahine a me na kane--kuka paina ioloa, kauia wati, komolima, kamaa buti, papale, a pela aku--pela no hoi ko na whaine, ua lako i na lole, peahi, komolima, gula pepiao, na pua hoonani, a pela aku. O ka oni ole i ka wa e pai kii ai. oia ka maikai loa. I ka wa e paiia ai, e haawi mua ia ka hapalua o ka uku, a pau ke kii i ka hana ia, a kii mai alaila, hookaa pau loa. I keia wa, e hoolaulea, aku ana au a nui na hoa'loha, aole hoi e like me ka wa i kahi kapena mua ka ;iena. AHI (pake).

Honolulu, Iulai 9, 1873.  607 6m

 

Olelo Hoolaha.

E KUAI KUDALAIA ANA ka Lio wahine eleele lae kea hao @ hema me ke keiki puakea kane, ke hiki aku i ka la 13 o Augate, hora 9 kakahiaka. oia ka Poakolu  J. KAHAULONO, I. Pa Aupuni

Waiawa, Ewa  Augate 6, 1873  610 1t 612

 

Hoolaha Komisina Palena Aina.

KE HAIIA AKU NEI, UA NOIIA MAI AU E hoomaopopo a e hoolalo i na palena o ka Ili o Kalawahine. E hooloheia kela noi. ma ka hora Ii o ka Poaha, ka la 28 o Augate 1873 ma ka Hale Hookolokolo, Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi, e hooloheia na mea a pau, ke kuleana lakou.  L. McCULLY

Komisina Palena Aina o Oahu

Honolulu, Iulai 30, 1873. 610 3t 612

 

UA HAULE

HE MAU BUKE MALAMA DALA BANAKO, na ka poe nona na inoa malalo iho, a nalowale, a o ka uku ana ma ka Banako, ua hookila. O ka poe e loaa ana ia mau buke, e oluolu lakou e hoihoi ae i ka hale malama dala o Bihopa.---J. Kaluhi, l'aukialani Laumana, Emma Paukialani, Catalina Paukialani. 610 2t 611

 

HOOKAAWALE HUI

MAHOPE IHO I KEIA LA, O KA HUI MAhiai Laiki mawaena o

ACHOCK a me ACHEONG,

ma Moanalua, Oahu, ua hoopaula, mamuli o ka ae like ana Ma keia hope aku, e ilio no ka hooponopono ana o na aina hoolimalima ia TANGIB. Aole o maua kuleana hou aku i koe maluna o ka aina, no ka mea, ua hoolilo aku @ ma ke kuai nona ponoe.  ACHOCK, ACHEON.

Honolulu, Aug 5, 1973   610 2t 612

 

UA HOOKAPU LOA IA KA AINA NONA ka inoa PUUMAILI, ma Makawao, e waiho ia mai ke kai a hiki ma ka palena mauka, aole e hooholo i na holoholona, a ma ke kuleana aina ma Hanawana, ua kapu na mea a pau a me ka wai e kahe ia a me na opao maloko oiaiia, a pela aku.  THOS. EMMSLEY a me KAUHAA.

Hamakualoa, Makawao Iulai 26, 1873. 609 3t 611

 

OIAI UA HOOKOHUIA MAI KA MEA NOna ka inoa malalo iho nei i Lunahooponopono Waiwai no KAMOKUIKI i make, no Mawawao, Maui, nolaila, ke kauoha ia aku nei ka poe a pau i ale mai iaia, e hookau koke mai iloko o na malama eono, a o ka poe ana i ale ake ai, e hoike koke mai.  THOS. EMMSLEY.

Lunahooponopono Waiwai no ka manawa.

Hamakualoa, Maui, Iulai 26, 1873.  609 3t

 

$100. MAKANA! E UKUIA AKU AI I kekahi kanaka a mau kanaka paha nana e hai mai, i kumu e hoopaiia ai kekahi poe a mau poe paha nana e pepehi a e aihue nei i na bipi i kuniia me ka hao B o ka Hui Hanai Holoholona o Puuhue, Kohala, Hawaii.

JAMES WOOD.

Puuhue, Kohala, Iulai 28, 1873.  609 3 ts 611

 

OLELO HOOLAHA A NA Lunahooponopono Waiwai, ma ka waiwai o Kauahoa i make aku nei. O maua o na mea nona na inoa malalo iho nei, na Lunahooponopono Waiwai o Kauahoa, no Honolulu, Oahu i make aku nei. Nolaila, ke kahea, aku nei maua i ka poe a pau i ale ia Kauahoa a me ka poe hoi ana i ale aku ai, e hoike mai ia maua, iloko o na Mahina Eono, mai keia la aku, a pau ia, e hoole ia na aie a pau. KAHAAWEIKI (w)

KEKAHUNA (k)

Honolulu, Iulai 39, 1873  609 4t  612

 

E IKENA KANAKA A PAU, ke haawi nei au ia J.L. Kaaikoele i ka mana e hopu i na holoholona a pau loa, e hele nei maluna o kuu aina, ma Makawao, mokupuni o Maui, a e hooukuia lakou e like me ke Kanawai o ka aina, nolaila, e makaala oukou e ka poe mea holoholona.  J. PORTER GREEN,

Honolulu, Iulai 22, 1873

 

Ma ka waiwai o KAHOOKUMU (k), no Makapaia, Kohala Akau, Hawaii i make. Ma ke keena o kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu, o ko Hawaii Pae Aina. Ua heluheluia, a ua waihoia ka palapala noi a Geo. C. Williams, e noi ana, e hoonoho ia William Merseburgh i Lu@a hooponopono no ka waiwai o Kahookumu (k), no Makapaia, Kohala Akau. Hawaii i make aku nei. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili, o ka Poano, oia ka ia 26 o Augate 1873 ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka Hale Kookolokolo ma Kapaau, Kohala Akau, Hawaii. Oia ka la a me kuhi i kohoia no ka hoolohe ana i ua nonoi ia a me na mea kue ke hoike ia.

CHALES F. HART.

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu II. P.A.

Kohala Akau Akau, Iulai 16, 1873. 608 3t 610

 

LOiO.

UA MAKAUKAU KA MEA NONA KA INOA malalo e kokua i na poe a pau o ka Apana o Hamakua, Hilo, Puna, a me Kau, no na hihia a pau loa, e loaa ana ia lakou ma keia mua aku, ma na hihia kanawai. A ua makaukau no e kokua i na poe makemake e hooponopono na waiwai o na poe make. A ua makaukau no e hana i na Palapala Hoolilo Aina. Kuai Waiwai, Hoolimalima Aina, Hoohiki keiki, Hoolina waiwai, a me na palapala o kela ano keia ano. A ua makaukau no e ohi i na aie a ka poe aie aku ia hai, a me na hana e ae a pau loa e pili ana i ka Oihana Loio. Nolaila e naue mai oukou, ke pilikia, a e loaa no oukou ia'u ma ke taona o Hilo mokupuni o Hawaii.

E.G. HITCHCOCK.

608 3 m  (ola no o AIKUE Hikikoko.)

 

MA KA WAIWAI O J. W. Kupakee i make aku nei, a oiai ua loaa mai nei la'u ka mana no ka oihana Luahooponopono Waiwai o J.W. Kupakee i make, o Kona Hema, Hawaii. Nolaila, ke kauohala aku nei na mea a pau ana i aie aku, e hoike mai i lakou koina iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole ia, e nele mau loa aku no, a o ka poe i aie iaia e hookaa koke mai.

W THOMAS MARTIN.

Luna Hooponopono.

Waiohinu, Iulai 17, 1873. 60@ 4ts 611

 

CHUP YING !

[HOTELE LILIIKAWAI.]

E WEHE ANA MAKOU I KA HOTELE O Liliikawai i keia la, i hale paina, inu ki a inu kope, i na manawa a pau. E loaa no hoi malaia, na keena hoolimalima i na ano lahui a pau, e noho a e hooluolu ai.

Honolulu, Iulai 12, 1873. 606 3ms

 

A mara a me ke kapili kapuai Lio!

UA WEHE AE NEI KA MEA NOna ka inoa malalo iho nei, i Hale Amara, ma ke Alanui Moi, e kokoke ia i ka uapo a Hooliiamanu, a ua makaukau oia e hana i na ano a pau ma ia iaina.  R. WILSON.

607 3m 618

 

PAPA!  PAPA!

KE hoomau aku nei no ka Hui Kuai Papa kahiko o LEWERS & DICKSON, i ke kuai i na lako Papa kapili hale, ma ka pa papa kahiko, ma na Alanui Moi Papu a me Kalepa.

Na Papa Nonaiki,

Na Papa ulaula,

Na kua hale,

Na papa hele Nonaiki a ulaula,

Na papa kapili ia loko o luna ka hale,

Na pili hale keokeo a ulaula,

Na aila, pena, o na ano a pau,

Na kui, pani puka, puka aniani

a me na Olepelepe.

E laweia lakou ma na wahi a pau iloko o keia aupuni.

LEWERS & DICKSON.

Iune 14, 1873.  602-3m-613

 

JUDD & LAINE (Alani a me Laine.)

NA MEA KUAI MEA AI o na lako ai a pau, na mea ulu, a me na mea hoomomona lio Halekuai malalo o ka Hale Mu, Alanui Papa, Honolulu.   564  ly

 

AI HANAI I KA MOA!-Mai keia wa aku, e kuai makepono lea aku no au i ka ai e hanai ai i ka moa, i ka poe e makemake ana, a e loaa no ma Ulakoheo, Honolulu. CHULAN & Co. Honolulu, Mar 25, 1873 (581 ly)   (Kiulana ma.)

 

MAKEMAKE ANEI OE I PAPA INOA, inika me ka hulu no ka hoailona ana i na iole? Ina pela e hele ae i o Thrum la, ma Waikiki iho o ka Hale Hana Wati o Kini.

            Makemake anei oe i mea kuni ma kou mau buke? Ina pela, e hele i o Thrum la.

            Makemake anei oe i na Baibala, Buke Himeni, na Buke Kula a kanawai, a Buke Kuokoa i humuhumuia? Ina pela, e niau i o Thrum la.

            Makemake anei oe i kanana, na wahi leta, na peni, inika, penikala, ia mea aku ia mea aku? Ina pela, e kipa i o Thrum la.

            Makemake ane oe i no papa pohaku, na buke? ao kakau lim, na buke hoomanao, a pela aku i Ina pela, e naue i o Thrum la.

            Makemake anei oe i buke hoahu kii, na pahi pelu, na pahi kahi umiumi, a pela aku? Ina pela, e kipa i o Thrum la.

            Makemake anei oe i mau mea paani na kamalii? Ina pela, e uhai i kahi o Thrum

            Makemake ane oe i na Buke malama waiwai, ka buke hoomanao, a i na buke paa lima? E hele i o Thrum la.

            Ina he makemake ko oukou i na mea pili i ke kakau, na buke waiwai, na papa inoa i oikiokiia, hana kii, a i ole ia humuhumu buke, e hele i o

600-3ms-612  THRUM LA.

 

 

 

OLELO HOOLAHA

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA. Ma ke keena imua o ka Hon. H.A. Widemanu.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho aina mai o kka palapala noi a me ka papa hoike waiwai a S.B. Dole ka Luna Hooponopono me ka palapala hooilina e pili ana o ka waiwai o D. Weatherbie, o Honolulu, i make, e noi ana e aponoia na hooilio ana i na @ mailoko mai o na $@ i loaa iaia, e nanaia a hoaponoia a e kauohaia e mahele i ka waiwai e paa nei iloko o kona mau lima, no ka poe i kuleana ia waiwai, a e hookuu iaia a me kona poe hope mai ka noho ana ma ia ano.

            Nolaila, ua kauohaia o ka POALIMA, la 13 o Sepatemaba, A.D. 1873, ma ka hora 10 A.M. imua o ka lunakanawai i haiia, ma kona keena maloko o ka Hale hookolokolo ma Honolulu, @ia kahi a me ka manawa e hoolohe ai i ua noi ia me ka papa hoike waiwai, a o ka poe a pau i pili, e hele mai a e hoike ina paha he kumu io e ae ole ia ai ua noi ia, a na lakou e hoike mai owai ia ka mea kuleana ia waiwai. A o keia kauoha e hooiahala ma na olelo Enelani a Hawaii, a e palia ma na nupepa "Ke Kuokoa a me Ke Au Okoa i huiia" a me ka "Hawaiian Gazette," he mau nupepa i paiia a hoolahaia ma Honolulu, no na hebedoma ekolu mamua ae o ka manawa e hoolohe ai.

Kakauia ma Honolulu, H.I. Au 6, A.D. 1873.

H.A. WIDEMANN,

Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikeia:

JNO.E. BARNARD, Kokua Kakauolelo Aha Kiekie.

610-3ts-612

 

AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAwaii Pae Aina. Ma ka waiwai o ka Moi i make KAMEHAMEHA V. Imua o ka Lunakanawa Kiekie E.H. Allen.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Kahokua (k), e hoike mai ana, he kaikuaana ponoi oia no M. Kekuanaoa i make, a he hooilina kupoo ma ke Kanawai no Kamehameha V., i make, e noi mai ana i ka Aha, e koho i la a me kahi e hooloheia ai kaua Noi, a ina ma ia hooloheia ana, a kukalaia, ola ka Hooilina, alaila, o ka waiwai o Kamehameha V. i make, e maheleia iaia.

            No ia mea, ua kauoha ia o ka Poakolu, ka la 10 o Sepatemaba M.H. 1873, ma ka hora 10 kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu, imua o ka Mea Hanohano Elisha H. Allen, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ke Keena, oia ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ke Keena, oia ka la i hoana e ia no ka hoolohe ana ia Palapala noi, a ua kauoha hou ia, e hoolaha aku ma na nupepa "Hawaiiain Gazette" a me ke "Kuokoa," he mau nupepa i paila a hoolahaia ma Honolulu, no na @ hebedoma eha, e kono ana i na mea a pau i ili, e hoike mai, ina paha he kumu e ae e hooleia ai keia noi.  ELISHA H. ALLEN,

Lunakanawai Kiekie.

Kakauia Honolulu, Iulai 30, 1873.  609 4ts 612

 

L. MAKALE.

HE LOIA, a he kokua no na hihia o kanaka, (koe na hihia hewa.) Aia kona keena ma ka Hale Hookolokolo.  580-6ms

 

KAUKA O S. CUMMINGS, he

Lapaau Homeopathica.

O ke ano ka haawi ana i ka Laau i

kupono no na mui

HUI, RUMATICA, FIVA,

a me na mai kaa loihi wale.

Aia kona keena Oihana ma ka Hale Kauka o Kenede, Helu 63, Alanui Papu, Honolulu.

589 ly

 

OLELO HOOLAHA AKEA!

E Ike auanei na kanaka a pau loa, na Haole, Pake, kanakaHawaii.

Owau no o

AHI (Pake,)

E noho ana ma ke Alanui Nuuanu, Helu 65 malalo o ka Hale Pai Kii. E hana ana au me ka uku makepono loa, oluolu a haahaa na kumukuai. Emi loa. Na Pahu-kupapau na ano. Na Pahu lole koa maikai loa. Na Moe laau nani loa. Na hana mamalu. Na mea hana moe. Na Pahu nahaha o kela ano keia ano, no ke kumukuai makepono loa E hele mai oukou e @amailio pu me a'u i ike mak@.

AHI (Pake.)

Maraki 19, 1873.  590 5m.

 

JOHN T WATERHOUSE!

[KEONI WALAKAHAUKI].

-NONA NA-

HALE KUAI MA KA UAPO

-A ME-

KA HALE KUAI HELU UMI

 

A no no i loaa mai nei ma ke kiapa D. C. Murray, na loloe hou a Keoni T. Waiakahauki i wae ai i na mea kupono wale no i keia makeke, oia hoi

Na Hainaka Silika ulaula palahalaha,

Lihilihi Kihei a pela aku,

Eia no hoi ka Ul@lii @e waiho nei,

Pu@ hoo kupono i na k@hei apana,

Ahinahina Pelekane @ao nunui,

Kukaenalo manoanoa,

Ainakini maikai,

Na Keokeo Paina,

Alapia huluhulu Heu I,

Na Lipine maikai loa o na ano a pau,

Na Lole paleua o na wai

hooluu uliuli, olenalena a omaomao.

Kihe huluhulu n@ hou,

Palule huluhulu,

Palule Kulakoa,

Palule Keokeo,

Kuka, Wawae, Puliki,

Kauia lio, noho lio Pelekane,

Aho Upena, Aila Pena, pena,

Ipuhao nunui baila aila a kalo,

Na mea ai, a pela aku, a pela aku,

E hele mai e ike @umaka no oukou iho!

604  3 m 615

 

AKIU PAKE.

HANA I NA KAMAA

HILA AULII MAIKAI

ALOHA OUKOU e na kanaka Hawaii  a pau a me na wahina maka onaona o Honolulu nei, na Iwa kiani o Paliuli. Owau o ko oukou hoa aloha, ka meo nona ka inoa malalo nei, he kumeka kamaa e noho ana ma ke Alanui Nuuanu, ma ka hale no na ka Helu 65, malalo o ka Hale Pai Kii Hooleleaka,

            Na Kamaa Buti maikai loa i hanaia me ka ili Farani maikai loa, no ka uku haahaa me ka oluolu.

            Na Kamaa Wahine maikai loa o kela a me keia ano, no na ili Farani maikai loa no ka uku oluolu.

            No ka hana ana i na hila o ke kamaa me ka paa loa, a maikai kupono i ka makemake me ka uku oluolu loa-A no ke poho ana i na kamaa nahaehae me ka maikai loa no ka uku oluolu loa.

            Na ili noho lio o kela me keia ano-he nui wal@ na ili maikai loa. Eia hoi kekahi, o na kamaa a pau a'u e hana ai, a i na ua ikeia, na kapakahi, a nohae, a kahuli a puka paha iloko o ka makahiki hookahi, e hoihoi mai a na'u no e hana meka uku ole. A o na kamaa i waihoia ma kuu lima a hala na mahina 3, e kuai kudala aku no au no ka loihi loa  Nolaila, e hele nui mai oukou ma kuu hale hana kamaa, e ike maka i na hana a pau, i pau ke kuhihewa, a e hana no au e like me ko oukou makemake, ka aulii hulali o na kuihao malalo o na hila, e uheuhene ana i ka papa o Maukele, e aloha ana i hona hoa, ka uwe a ke kamaa ke hanaia.

590 6m