Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 29, 19 July 1873 — Kula Ao Kumu. [ARTICLE]

Kula Ao Kumu.

He kula akaka paha keia i kekahi poe, a akaka ole paha i kekahi poe. He kula kahiko no ia ma keia Pae Aina. Ma kuu noonoo ana, ua hoomakaia oia ma Lahainaluna ma ka makahiki 1831. No na kumu no ke Kulanui ma Lahaiualuna, i mahuahua ko lakou makaukau, no ka hooholo maikai ana i ka oihana kula. He mau kula Ao kumu e ae kekahi i hoomakaia mahope iho, ma kela a ma keia mokupuni ; pakahi, palua, pakolu paha, ma kekahi mau mokupuni. Aole akaka loa ia ia'u. Aka, ua akaka ia'u, he kula Ao kumu ma Waimea Hawaii, mai ka makahiki 1832, a hiki i keia wa. Ma na kula mua, nui loa na kumu i akoakoa mai, no Kohala Akau, Kohala Hema, Hamakua ; Ua hanere a oi aku ; 150 paha ka huina pau. He manawa naaupo ia, he hapa ka ike, he hapa na Buke. Pii nae ka ike ma na kula Ao kumn. Aole no ke aupuni na kula maoli, na kula Ao kumu, ia wa. Aole na ke auponi i kokua. Aole i uku ke aupuni i na kumu no ke ao ana i na kula ; aole i uku i na kumu no ka hele ana mai i ke kula ao kumu. Mai mua loa a hiki i ka makahiki 70, aole i ukuia na kumu e ke aupuni, no ka hele a ao ana iloko o na knla ao kumu. Ua hoomauia nae ke kula ao kumu ma ke kauwahi. Hoomanawanui no na kumu ma ka malama ana ia lakou iho ma ia kula, no ko lakou makemake e loaa ka makaukau no ke ao ana, i pii ka ike o na haumana, a pii pu ae ka uku o na kumu. Ma ka makahiki 70, ua hoomaka ke aupuni, oia hoi ka Papa Hoonaauao, oia hoi ke Kahukula Nui, e uku i na kumu no ka hele ana, a ao ana iloko o ke kula Ao Kumu. Aole nae ia he uku maoli. He uku no nae ia, he pani hakahaka no na la kula i haule i na kumu, no ka hele ana i ke kula kumu. Ina aole he kula kumu, e ukuia no na kumu no na la ao e lilo nei i ke kula kumu. Aka, ua hoopokoleia ka wa kula maoli, i loaa ka wa no ke kula kumu, me ka hoomauia o ka uku o na kumu, i ole e poho ko lakou loaa. Ke ninau mai nei paha kekahi, heaha ka waiwai o na kula Ao kumu, no keaha hoi ia mau kula? Kainoa, ua makaukau na kumu, ua aoia ma na kula nui ma Lahainaluna, ma Hilo, a pela aku, heaha ko lakou hemahema? He oiaio no, ua aoia kekahi poe kumu ma na kula nui, ma Lahainaluna ? a ua loaa kekahi naauao. Aka, e hoomanao kakou, okoa ka naauao, okoa ke akamai. Ua naauao kekahi poe ma na mea e pili ana i na buke hoonaauao. Aole nae lakou i akamai i ke ao ana, i ka wehewehe ana, i ka hoonaauao ana i na kamalii. Ma na kula ao kumu e loaaʻi ia akamai, ke akamai ke kahu o ia mau kula. Ina hemahema ke kahu, poho ia ke ao kumu; poho ke dala i lilo ilaila.

Ma ke kula ao kuma ma Waimea iloko o na la kula ewalu mai Iune 5, a--13 iho nei, ua akoakoa na kumu o Kohala Akau, Kohala Hema, Kona Akau, Kona Hema, Hamakua, 30 a oi aku, aole i pau mai. Ike au i ko lakou ano. He mau Lahainaluna kekahi poe, he 10 paha. No ke kula mai o Hilo ka nui; A, o kekahi poe, aole lakou i aoia ma kekahi kula nui. Ma na mea i aoia; ka Heluhelu, ka Helunaau, ka Arimatika (Helukakau, ) ka Palapala Aina, ke kakau manao, ua makaukau kekahi poe, aole nae i makaukau loa. Aole hiki ke kapa ia kekahi he kumu makaukau loa. Hana lakou a pau me ka buke imua o ko lakou maka. Aole paa naau na ru|a ; ina aole buke imua o ka maka, aole hiki ke hana. Hemahema lakou a pau ma ka ike ana i na rula. Hemahema hoi kekahi i ka heluhelu, i ka wehewehe i na hana e loaa'i ka haina. Hemahema nui kekahi poe ma ka Palapala Aina. Makaukau iki nae kekahi poe. Ma ke kakau manao, ua akamai no ka nui, he akamai nae ia i loaa ma ke kula Ao kumu, no ka mea, ua hawawa mamuu. Ua ku kela, me keia kumu a hoao e wehewehe i ke ano o kana Ao ana i na haumana ana. Ma keia hana, ua ikeia ka nui o ka hemahema. Kakaikahi na kumu i akamai i ka wehewehe i na hana, i na rula imua o na haumana. Nolaila, ua loaa ka haina o ka ninau; Heaha ka waiwai o ke kula Ao kuinu ? Eia, malaila e loaa'i ka makaukau, ke akamai i ke ao ana i na haumana. Malaila e ike ai i ke ano o ke ao ana ma kela, a ma keia kula, i ka hemaheina, i ka makaukau, a ao ia ma na mea e pau ai ka hemahema, a e mahuahua ai ka makaukau. Malaila hoi e hui pu ai, e launa pu ai, e ike ai kekahi kumu i kekahi kumu, a paipai aku, a paipai mai, a kokua i ka hookala ana i na pahi kumumu no ke oki ana i ke kikania, i ke oi, i ka nahelehele iloko o na kula ke hoi aku e kula hou. Nani ka waiwai o na kula Ao kumu! E haawi aku i ka mahalo i ka Papa Hoonauao, i ke Kahukula Nui, no ka hoalaia mai o na kula ao kumu, a noi aku, e hoomauia lakou. E na haipule, na hoa misionari, na kahu ekaleaia ; mai kuhi oukou, aole o oukou kuleana iloko o na kula ao kumu, me na kula aupuni, no ka mea, no ke aupuni lakou, He kuleana no. O keia mau kula na mea e pono like ai na aupuni elua, ke aupuni o keia ao, a o ke aupuni o ke Akua. E hooiliia mai ana na oihana o na aupuni elua maluna o na keiki ma keia hope aku. Na oihana ekaleaia. oihana kula ekalesia, oihana misionari, oihana kula Sabati ; e lilo ana ia wai, ke make na makua e noho nei ? I na keiki paha e kula nei iloko ona kula aupuni. Nolaila, e alu pu, e imi pu, e hooikaika pu ma na mea e holo pono ai na kula, ma na mea e olioli ai, a e ikaika ai na keiki ma ka imi ana i ka naauao ; a e man ka pule ana no ka oihana kula, no ka Papa hoonaauao, no ke Kahukula nui, no na kula ao kumu, me na kula a pau, no na haumana a pau, i hoohuliia mai lakou ma ka pono, a i hoomakaukauia e lawelawe ma na oihana elua e kau mai ana maluna o lakou ma keia hope aku. Hawaii.