Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 28, 12 Iulai 1873 — HAAWINA. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

HAAWINA.

" Ke KAAHELE KIHAPAI O NA KAHU EKALEBIA Heaha ia ? Pehea KA PoNO a me KE ANO O IA HANA ?" O Paulo he pookela 6 na Kahunapule a pau. Pono e nana pioepine kakou ia ia, e like me kana olelo, I Korineto 11:1. " E hah ii oini oakoa i»*u e iike roe au ia Kristn." Iwakalua kumamahiku makahiki ko Paulo hooikaika ana ma ka oihaoa Kahunapule. I ka nui oia mau makahiki, holo ikaika oia, mai kekahi «upooi a i kekahi auponi aku. Aka, ekolu makahiki oia, mai ka makahil<i 54 o ka Haku a ka makahiki 57, ua paa oin ma kahi hookahi, ma Epeao, uie he kehu la, a ma Oihana Mokuna 20, ua haawi mai ia i kahi mooolelo no ia makahikl. —I mai,—No na inakahiki ekolu aole au i hoomaha i ke ao aku ia oukoa a pau i ka po, a me ke ao, me na waim«»ka. Da ao akj) ia oukou ma ke akea, (oia rt>a ke «naina,) a ma ia hale a ia halē aku. Hanwi mai ke Akua i ka oihenn■K«hn*i|m!ā i mea o ola'i na kanaka a pau. 0 ka olelo, ma ko lakou waha, ka mea mnna ia e pau ai ko kanaka ponli, ka nieA e ola'i ka manao, e weliweli lakou i ka mea maoa loa. Nolai-

la, aole pono'na Kahunapule ke waiho.aole pono ke nawaliwali, i ka hai aku i ka olelo ma ke akea ; pono e hai aku me ka wiwoP ole. Ako, ua pono na hana a pau e piha ai ka naau o kanaka i ka. malamalama, mai ka lam mai. Pono kela, keia kumu e ohumu pu me kanaka pakahi, no kona uhane. Pono e hele i na hale pakahi a pau o kona kihapai. Ina e ninau mai kekahi, Heaha ka pono o ka hele i na ohana pakahi. Penei kahi hoakaka ana ; 1. Ua hana pela o Paolo, i kona lawaia an i i kianaka ; ao ka hana a Paulo i hana'i, aole pono na Kahunapule i keia wa, e hoowohawaha a haalele. Kaulana Paulo no ka hooikaika mau, ma na wahi a pau, i kela hana i keia haan, e ola io ai kekahi poe ia ia. (I Korineto 9:22) Loaa keia mau hana a pnu ia Paulo, na lesu pololei mai. Ua maa lesu i ka hai i ka oielo ma na hale halawai a pau. Aka, kipa pinepine oia iloko oua hale o kanaka. Ua launa oia ika poe pono ame ka poe hewa Kahea ika Luna Auhau—hoike i ka malamalama oiaio i ka wnhine o Samaria, a halawai me S;uilo, ma ke alanui, i kooa hele ana i DamaBeko e luku i ka poe haipule. 2. Eia hoi kekahi mea a na Kahunapule a pau e noonoo ai ; Ua ike kakou, Ona mea nui a ka B<iibsla i hoike mai, ua kupono i na kanaka a pan loa ; aka, o ka oleio wehewehe ake kauaka, aole akaka like i na mea a pau. 0 kahi olelo moakaka loa ika poe naauao, he pohihihi ika poe ike ole. Lealea kanaka makua i kahi olelo, a e hiamoe ana na kamalii. Oi loa ka olelo i haiia i ka mea hookahi—poina ka olelo i lobeia ma ka ; ka olelo kupono i haiia i ka mea hookahi, aole e hoohewahewai j, aole e nalo koke.

3. Ein hoi kahi ; aia no iloko o ke anaina pule na kanaka hewa o kela ano, keia ono. Hihia kuhi ma kahi kanawai ; he hewa okoa ka hewa punahele o kekahi. E hele like ana lnkou a pau ika make mau. Pono e ao like la lakou i na kanawai oolea oke Akun. O kahana ake knmu ma ka awai ke kahea aku ia lakou e huli mai, e oki i ka hana hewa, i pa kele lakou i ka hope weliweli o kahewa. E ala mai paha kekahi—l ole, e lilo ka olelo i mea e nanea ai a oolea ko lakou naau Hookahi hana nui koe. Oin kn hahai oke kahu ia poe hewa a pau ma ko lakou hale iho, e hoike, 1 kela, i keia, i ka ino o kona hewa ibo, a e noi aku ia ia, me ke aloha, e huli, o pau e ke ahonui o ke Aku». Ua haule kela alii haipule, Davida, iloko oka moekolohe, me ka pepehi kanaka. Palaka loa Davida, o hele ke Kaula, Natana, e hoakaka ika ioo o kana hana—alaila, uwe nui oia. Maa kanaka a pau i ka pale aku i ka olelo i haiia ma ke akea ; aole hiki īh Davida ke pale aku i ka olelo i laweia ma kona alo, mai ke Akua mai. 4. Oleln lesu i kona poe haumana oiaio. " O oukou no ka malamalama o ke ao nei; 0 oukon ka paakai oka honua. Aka, ina lilo ka malamalama iloko o lakou i pouli, aohe io hoi oka nui ona pouii la. oka ekaleaia ka puali koa io no lesu, e hana nku i ka pouli ame na hana ino a pau o keia ao. Owai hoi ke ulakai i keia puali koa ? Owai ka hooponopono i ko lakou noho Hua v i ole e lilo ko lakou malamalama i pouli ? Ka ke kahu ekalesi« hana no ia ; a ina akamai oia ika hoike aku ika Baibala n pau ma ka halepule, a piha loa ke anaina o ka halepule i ka malamalama, mai ka lani mai, pomaikai ia anaina pule ; aka, 01 loa ka pomaikai, ina ikaika oia i ka holo pinepine ma na kihi a pau o kona kihapai, a makaala i ka noho ana ona hoahanau, i ka uhuki i ka nahelehele i ka wa palupalu, ka hoomaemae loa i ka ekaleaia. Aka, ina he malihini ke kahu ma na hnle o kona kiha pai, a hookomo ina inea pono ole, a ulu na hihia a nui a kaulana, e paa ka mana o aa ekalesia iwaena o ko ke ao nei, pau kona hanohano, a lanakila ka aoao o ke Diaba)o. Pau ka oiaio oka leau olelo, " 0 Oukou no ka paakai o ko honua."

6. Ua ike au, ma Amenka, kekahi Kahunapule, ua oleloia, Ua pau loa kanaka makua, a aneaoe pao na kamalii, o ia aina, maloko o kona halepule i ka la Sabati—a pela mau, i na la Sabati a pau. A nolaila, eia ka rula a ia bumu>he rula paa loa ia ia i na manawa a pau ; Ina ua nalo aku kekahi kanaka raai ka halepule aku i ka la Subati, e hele oia i ka Poakahi ma kona hale, e ike ia kanaka, no ka mea, manao oia, ua mai. Aole i noho na kanaka o ia kihapai i ka la Sabuti ke ole lakou e pilikia i ka mai. Aia ma na knlanakauhale nni o Amenka a me Beritania kekahi mau Kahunapule, ua kaulana ko lakou akamai i ka hai i ka ke Akua olelo. Piha loa ko lakou mau halepule i ka la Sabati a hu mawaho kahi— 2000 iloko o kahi halepule—4ooo ma kahi. I kekahi manawa, wawahiia oa halepule kahiko, a hana hou ia, i akea. O ka hale o kahi kumu ma Ladana, ua wawahua, a hana hou ia—a, nolaila, 6000 kanaka e lohe nei i kona leo i na la Sabati a pau, a ma na maoava e. Ma ia mau aioa naauao, nui loa na halepule i piha pono i ka la SaNni hoi p» halepute- pih«rote. tna na wahi pan o ka a.ina ; ,e ( |daa r t; Wanaka he fēhalefaa i maa ote f ka hf!e i kapnle, i ka la Sabati. Noho kahi poe no ka hoomaloka maoli, noho ka nui o lakou i ko lakou puni loa i ka lealea, a me ka waiwai o

keia ao. No ka piha oka oaau iAa ke kino, aole hiki ia lakou ke manao i ko ka uhane. He mea ole ia lakon ka halepule ; he mea ole ka la Sabati; he mea ole ke ola mau loa i kela ao.

A pehea na kahu ekaleaia ma ia man aina na <uao ? Ua hooikaika mau anei lakoo eao aku ika poe liele i ka halepule wale no ? a hoopoina i ka lehulehu o ka poe hoomaloka hele ole ? Aole i hoopoina, ua noonoo lakou, ua make lesu no kanaka a pau. He mina loa kona koko e hoopau i ka hewa oka poo pookela ika hnna ina, e like me Paulo, i kona wa e pepehi ana i ka poe haipule. He oi ka olelo ake Akua, e like me ka pahi kona oi lua. Nolaila, me ia olelo e helo ni lakou, e hooeneu i na hoahanu hiamoe, e honla i ka poe palaku e ao aku i na hoomaloka, a e hoopaa ika waha o ka poe olelo ino mai. No ka nui oka hana a ke ktihu, ua koho na ek<i!lesia, i kahi manawa, i mau hoahanau, makaukau e like me Re knhu, e hele palua ma na hale a pau o ke kihapai a ua koho i kahi poe e imi mau i na keiki a pau, i ole e waihofa kekahi mawiho o ke kula Subati.

Ua pili keia olelo i ua Kahu Ekalesia o Hawaii nei. O keia han» ma na aina naauao, he kumn ia e hoomahui ai oukou. Ina aole e hahai na Kahuuapale o keia ai na, ma ia alanni hookahi, e iike me nā aina pono a akamai, aole loa e lanakila ke aupuui o lesu iwaena o kakou. E aho ko Amerika e nele i keia hana, ke kaahele kihapai o na Kahuuapule—nui ua poino ke nele na ma keia pae aina. No ka mea, ma Amenka, kinikini na hale pule, a pokole ka hele o ka nui loa, e like me Honolulu nei ; elima halepule ma kahi hookahi. Ma na kuaaina o Hawaii nei, kawalawala ka nui, a loihi ka hele ana. Aole e hiki i na elemaknle, lnahine palnpaln ke hele—aole hiki na mea maimai, na keikilillii a me kahi poe luuluu i ka nni o na keiki. Ua pono paha ka noho ana o keia poe a nele lakou i ka lohe i ka olelo a ke Akua. Aka, he oi lehulehu loa kanaka ma Hawaii nei, i hiki oie i ka hale o lehova, no ka hewa o ka lakon hana aua ; e like me ka loane 3 : 20. " 0 ka mea e liana ana i na hana ino, oia ka hoowahawaha i ka malamalama, o ikea auanei kana haua ana."

Aole makemake ka poe ona rama, e lohe i ka olelo a ke Akua, no ka mea, he ikaika ia olelo i ka papa mai i ko lakou hewa punahele. Nui ia poe ma keia pae aina, a i loa ka uku o ka lakou hana lima ana i ka Poaono, kuai lakon i na mea ona, a o ba la Sabati ka la punahele loa ia lakOo, ho ka lealea, no ka ona a me ka haunaele. Ua komo keia poe iioko o ka waha o~ka holoholona hihiu ino loa, a e moniia auauei lakou a pau iloko o ka lnakupapau, a iloko oka make mau loa ma kela ao Auhea ka mana e pakele ai lakou, ke ole ka mana o ka Baiba!a a me ka la hemolele o ke Akua, a lakou e hehi nei.

0 ka poe in» awa, kuai lakou i ko lakou awa i ka PonOno, i mea e ona'i Inkou i ka la Sabati, a waiho palaka, hi:»moe wnle uo, me he kupapau la, i ka la pule. He poe īlalo loa kei», he w*hi apana i koe mai o ka wh kahiko, ka wa hoomenakii ; ma nn kiaha awa i wanana ai na kaula wahahee o oa kupuna o Hawaii nei. Ka i noa ua hala ia pelapela—aole, ua koe mai no, line loa no nae me na aina hupo o Maikonisia. He nui ka poe puhi baka, a ike ole ii iloko o ka halepule, no ka mea, ua pipili mni ia hana ia lakou e like ille ko lakou iwi, a hikl ole ia lakou ke hoomanawanui, a haalele oo ka hova hookahi. Aole e hiki ia'u i keia wa ke hai aku i na hewa, a me na lealen a pau a kakon e ike nei i kein aina ; na lealea e paumaele ai ka naau ; na hoowalewale a ke diabolo, a me na ka* naka maa i ka han* hewa, na hookamakama, na moe kolohe, oia man hewa e mau ai ka huhu o ke Akua, a e mau ai na poino maluna o keia l»hui. O keia mau hewa a pau, na mea hoopoho i ko Hawaii nei ilalo; na mea e ino ai ka inoa o keia aupuni imua o ko na aina naauao, o na mea hoi i* e keakea mau ana i ke aupuni o lesu. Nolaila, o ka puali kaua keia a na kahunapule e kaua mau aku ai. He makehewa ka manao e pau ia mau hewa, a e hoomaemae ia ka aina, ma na kanawai o na 'lii. Ma ka pahikaua o kē Akua w<*le no, oia hoi kaoa olelo oiaio, e uhukiia ke kumu o ia mau ino, ke hana pu ka Uhane Hemolele ma ka naau o kanaka. Oiaio, he lehulehu na hewa o keia aina, e like me na one ma kahakai ; kiekie e like me na kua hiwi o kakou, a ua paa e like me ka pa pohaku o ke kulaaakauhale nui ; aka, imua o lehova, e like Auanei me ka ps o lei-iko. Aola oukou wale no ma keia kaua. I mai leaii "Owau pu me oukou, i na manawa a pau." 0 ka mea i kahea, '' I malamalama," i kinohi, e hiki no iaia ke lawe mai i malamalama mailoko eoai o ka pouli a pau o Hawaii nei. Nolaila, oaai pauaho ouhou e na kahu ekaleaia ; man&ka r inai hopohopo, a olelo, •' he liono ma ke ala." E kaei i ko oukou -puhaka, E aahu i ke kahiko a pau a ke Akua. E hawaie i ko ou* kog wawae i ka Euanelio, a e holo koke na kpamoo, a me na ala ololi, a me na pi]ipa, e koi i kanaka e hele mai i ka ahaaina a ka Hako. O kela kaoawai a Paulo i malama ai, oia ka hai aku i ka euanelio tna ke akea, a aia ia hale aku, a ia hale aku, be kaoawai no

tia ekaleaia K.aristiauo a paa, a ma na aina naau&o a pau ; no ka mea, 6 ka ilie ō ke komui oa kanaka pakahi a p*o o kihapei, ka mea ia e nui at kona o!dha ?a hkou, a n»e ko lakou aloha iaia ; he oiaio no, o ka hele ia hale aku {a h«le aku kn me» nui eoU ai ko Hawaii nei i wa. Mauiuu iki akn nei, piha na halepule o keia aina i na kanake, nui na laneani i lehe i ka olelo ika la Sabati Aka, i keia wa, ua emi ria anaina pule a pau o keia pae aina Oki loa kekahi, he apana uuku loa ka poe paa ika pooo. Ain ka nui loa mamuli 0 na lealea o keia ao, ka waiwai pau wale . a pau loa kahi poe mn na kaulahao a Satana—e noho ana ma ka poli o ka make mau —hi»moe loa nae. Lehulehu loa ka poe fobe ole ika olelo e olaN. Aole lakou e ala mai, ke ole e imiia e na kahunapule oiaio. Pehea'e kaahele ai ke Kahn i kona kibapai ? I. Kii paha ka rula no keia hana. Pono e pib>« loa kd naau oke kahu ike aloha i na uhane o na kanaka a pau-i paa kona manaoio i ka olelo a ke Akua, he oi ha ia ma* mua oka pahikaua oi lua. Ina piha kona naau i ke aloha a me ka manaoio, e hiki ia ia ke koi ikaika i na kanaka a pau e huliio 1 ke Akoa. 2 Eia ka lua; Ina e lohe kekahu.ua mai a nawaliwali palia kekahi hoahanau a mea e paha. e wikiwiki mua e ike ia ia, e ohumu pu, e ninau i ka lana ana o kona inanao, ae ao aku ia ia. Mai hoopanee o make e kekahi poe mai. 3 R mahele ke kahu i kona kihapai i mau apana liilii, a hapa ia mau apana, 1, 2, a pela aku ; a i ole ia, e kapa ma na iooa o na aina, a e hai e aku mamua i ka la a j me ka horu ana e hele ai ma na hale o ke- j kahi apana, i lohe na kamaaiaa, a i noho lakou, ke makemake e halawai pu me ke kahu. 4. He hana nui loa kei», aole pono ke waihoia, p<mo ke hana pinepine ia, a hana oiaio ia. Nolaila, porio e hookaawale i keknhi la o kela hebedoma keia hebedoma no keia hana, i ike ke kahu ike ano n me ka manao o na ka'naka a pau ma aona kihapai. 5. A hiki ke kahu i ka apana ana e hele ai, e kipa oia ma na hale a pau. Mai haalele i kekahi hale no ka lohe, he Pope ka mea noho, he Moremoua paha, he hoomaloka paha, n nn huho i ka poe haipnle. E aloha aku i na nhane a pau. 6. I keia mau kaahele kihapai, e waiho oku i na olelo pili ole i ka uhane. Mai manao i ko ke kino—mai hakaka me ka poe kue mai. E piha ka naau ika mea hookahi e like me Paulo, ( I Korineto 2:2.) O leBU Kristo wale no, a me kooa make ana ma ke Kea. 7. A komo ke kahu iloko o kahl hale, e noonoo oia i ke ano o ka poe a pau i noho malaila, a e hookupono \\ kana olelo ia lakou pakahi. E paipai i na hoahaniu, e hoala i na mea hMaioe, e aoaku i n» mea naaupo; a ina be hoomāloka kue, a hoino mai. e hoomanawanui i ka ino, a j>ane aloha aku. 8. Ma na wahi a pau, e manao nui i na kamalii—e hana paanaau i ko lakou inoa. E ninau i ko lakou hele i ke kula, ka pule i ke Sabati—Knla Sab&ti Bcc. 9. E hele i ke kula keiki o ia apana. 10. Mai noho loihi ma ka hale hookahi, o pilikia nu kamaama i kahi hana e. 11. A pau ke kamailio ana me ko ka hile, e pule pu me lakou, ke ae inai ka mea la ia ka hale. D. Balauina