Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 25, 21 June 1873 — Ko Kakela manao e Hoohui ia Hawaii nei me Amerika. [ARTICLE]

Ko Kakela manao e Hoohui ia Hawaii nei me Amerika.

I [Ke anuhi nei maKou malalo iho, i ka ha--1 pa ooī oko S N. Kakela manao Hoohui ' ia Hawaii nei me Amerika Huipuia, i hoo* pukaia maloko o ka oupepa Evengelist o Nu loka, o na la hope mai nei, i ike mai ai ka lehulehu belulrelu Kuokoa, mai Hawaii a K»aai. A mi kekahi wahi o ka pepa o keia la, e loaa no i ka poe heluhelu, ko makou nnino kne i keia.—L. H.] (Ja hoohilohaiaia e ke Komiaina a Kaoikela noi o Berit<inia ma Hawaii oei, o Mr Wale (VVyllie)—hanauia he kupa Be« ritaoia—uo ka hookahua aoi iloko ona i ka manao hoohui i na mokupuoi o Hawaii i hapa no Amerika Hoipuia, no ka niea, ua olelo o Mr. Wyllie, ua lilo e i na Misionari Amerika, ka hookomo ana i ke kalepa mi na mokupaoi o Hawaii ; nolaila, aole he pooo e lilo i kekahi mana e ae ia mau mokopuni, aka, ia Amerika Hui, e lilo pono ai—aole oo keia kuma hookahi wale iho, aka, no ko lakou pili kokoke ma ka waiho ana o ka aina ma ke kapakai Eomohaoa loa o A«erīka Hoipuia kekahi; a no ia mea, i aaaoi aka oia ike Kaoikela nai, ehoike aku i kooa mauao ia Hako Clarendoo, ke Kuhioa o ko na aina e, o Beritania ia mana-

w;i. I ka pane ana m;ii o k» Haku Clnreudoo, ua hf>apono oia i ko Wyllie mauao h-»ohui ia H*waii me Amfrikii Hui. A o kekahi pon haoie Kalepi Berit4«iiu e ae tna na mokupnni o Hawaii, i<e nookahua lokahi ls ko lakou manao ina ka hoohui aupuni. Ma ua wehewelie a na Luna Aupuni Berilania a me na kanaka malu i ko lakou m;tu manao, ualilo ia i kumu nlakui e hoopui ai i ka noonoo ana nona iho, aole ke aupu* ni o Beritanirt i imi e hoopan i ko na inoku-

puni noho alii anu ; a ua ae mni oin i ko na mokupuni kulana, e kuokoa ppla e lilo 010 ai ia Amerik-> Hui a hiki i ka wa e haule ai ko lakou kuokoa iloko o kekahi manowa, mnlia paha, mu ka pau ana o ka lahui i ka make, ke loaa ole kekahi kumu e ae. E kanulua ia ana paha ka oiaio o keia mnu olelo wehewehe » na Kuhina Beritania, e kekahi poe ; aka, o ka palapala nae a Haku Aberdeen, ua heluhelnia mai imua o k>i mea e kuknu nei, e ke Kanikela nui Miller (Keoni Mila), a o ka olel» pane hoi a H'iku Cl-irendon, ua hoike ia aku iaia e Mr. Wy!lie. No na mea e pili ana ina mea kue i ke anpuni, a imwaena hoi o na kamauina haole, 'ia kamailio oia ma kona ike maka maoli—Mamuli o ke noi a Haku Keoki Si'ymour, ka Adimorala o na aumokn o Beritniii» ma ka moiina Panipika, Konikela nui Keoni Mila, me ka hni pu ana me Mr. Wyllie a me ke Kanikeh Denemaka, ua ku lakou i mnu uwao no na hiliia ona aoao elua. Ike kamailio aot ika makohiki 1853, ine ke Keiki Alii Liholiho, a mahope lilo ae ai o Kamehameha IV., ua hai ae oia i ka mea e kakau nei, ua kaumaha kona manao i ka emi nui aua o kona lahui ponoi, akn, me he mea la aohe maopopo o ka mea e hooko pono aku ai ; a o ka hoohui aku i ka pae aina o Hawaii nei, ka ninau no ia manawa. Ua haawi aku na Miaionaii Amerika i ka hapa nui o na mea ike a me ka hookomo mua ana i ka Hoomana Karistiano. Na ko Amerika Kalepa a hooikaika ana, i haawi mua loa i ke ola no ke kalepa a me ka pono holo mua o ka mahiai oka pae aiua o Hawaii. Ma na mahiko i ikeia me ka hoohua mai ia kokoke 12,000 tona kopaa, he ekolu hapaha o ia mau mahiko, i ona ia a i hanaia e na haole Amerika, a o na lahui e ae, ua like no ko na haole Amerika mau heluna ma ka nui o lakou a pau. No ka nui oua kokua a na haole Arnerika i na malama ola a me na Komiaina Karistiano, a me ka poe i hoehaia iloko oke kaoa huliamahi i haln iho nei, mawaena o ka Akau a me ka Hema o Amerika Hnipuia, i hoopnhaohao ole mai i ko lakou manao lokahi a aloha i ko lakou aina, e noho aiii ana iloko o na puuwai o ka poe Amerika ma Hawaii Aole paha be mea o lakou i noho ole ia eke aloha kuhohonu, i malama mililani loa ia ai e lakou

" Ua weheweheia nae e kekahi poe knkan manao, he kue na Misionari Araerika i ka hoohui ia Hawaii me Amerika Hui. Uu hele lakuu ma ka hana Karistianr>a me ka hoonaauao. Ua manao maoli lakou, o ke anun e like me koia, he mea ia e uluku ai ka manao o ka lahui e kue mai i ka lakou hana; aka, ua ano e ae nei ke kulana ona men.apau. oka pau loa ana o ka lahui Hawaii i ka make, i na la kokoke e hiki m*i ana, ua paa loa ia iloko 0 ko n» misi.onari manao ; a aohe a lakou aupuni e ae e manao aku ai e hoohui, o Amerika Huipuia wale no, ka aina a lakou 1 aloha nui loa ai. Koe aku nae paha kela a me keia pono Kivila a hooponopono aupuni pololei mamua iho o ke kaua, i maopopo ole ai, ano ua kuu akeaia. Ina e makemake o Huwaii, e komo aku malalo o ka malu o Amerika, ma ke ano he mokuaina a he teritori, e ae ia ana no malalo o ke Kumukanawai (no ka mea, aohe mea kue maloko) e hooponopono i na oihana kuloko ponoi iho. Oka pii mahuahua ana mai o ka hana paeli, malalo o ke ano hou o na hoololi hou ana ae o na mea a pau, he mea oi loa aku ia e kau pale aku ana ika neoneo ana oka lahui. Ina me ka ae ena o ka lahui Hawaii i ka hoohui aupuni, aohe mea e kanaloaia ai, o ke komo ana o na mokupuni malalo o Amen'ka, e halawai mai 110 ia me na hoapono laelae ana mai a na Misionar Amerika a pau. Ke nana aku nei oia ma keia manao, oia ka pomaikai holomua o ka lahui Hawaii a me ko na mokupuni noho ana aku o keia mua, na haole a me na kaoaka nona ka aina

"O na haole Amerika, ke lokahi nei ko lakou aloha i ko lakou aina ponoi, ke hiipoi a ke pailani nei lakou ia Hawaii iluna o ko lakou mau lima. Oiai lakou e noho ana maluna o Hawaii, aka, aole nae i hoonelei ko lakon man puuwai i ke aloha i ko lakon aina hanau. Ma Hawaii, o na haole Amerika, ka hiki mua o ka poe i mailaniia ma na oihana noi. O na Kuhina Nui a me na Lunakanawai Kiekie, be mau baole Amerika kai noho, a e noho nei. He elua o na Lunakanawai kokua, he mau Amerika ; o na Loio Kuhina a pau i noho ma ia wahi, he mau hnole Amerika wale no. O ka hapa nui o na Kuhina, he mau haole Amerika ; pela no hoi ka hapa nui o na hoa o ka Aha Kukamalu, he m«u haole Amerika wale nae ana no. 0 ka Lnna Dute nui, na Ilnmuku a me kekahi poe e ae e hoopiha la i na oihana anpani, he mau hoole Amerika wale no. Aole hoi oo ko na haole Amerika ike nui wale ia ana no mamoa

ae o kekahi poe lahm e :ie, aka, no ko na Amerika hookomo ana mai i ka hoomana KariBtiano kekehi. ka hoomalamalama ana, kalepa a me nn ike ; o lakou no mua i ke kahua. o lakou no mua ma ka oi o ko heluna, a he mea pono e hana lakou me ka mana—ma ke kuki ana oka lahui. Ua piha he ekolu hapaha o na moku ku ae a holo aku, a aa like no hoi me na whiwai hookomo a hoouna aku, rnai Amerika mai, o e laweia akn nna iloko o Amerik» Ona ws>iwai laweia aku a me na waiwni hookomoia inni o Amerika, ua like ;i like. Ua makemake noi ia e ko na mokupuni o Hawaii oa mea paahana hooulu a me na mea ī hanaia e ki Amerikn, h pela no hoi o Arnerika iko Hawiii. Oka houhui aupuui. a i ole ia, o ke kuikahi panai like paha, he mea ia e hoomahuahua loa ai i na noi a me na pane ana o na aupuni elua, a e lako hoi laua i ua pomaikai. " 0 ka lepo momona, ka ea oluolu a me ka ea hoolana mai", ke kulana maikoi o kelu mau aupuni i ka wa o ke kaua (e manao lanaia aku nei aole e hiki mai) a me ke ano Amerika e o ka helehelen<i o ka aina, oia ka mea nana e hoohikiwawe mai i ka hoohui una ia HuWiii me Ameeika Huipuia. O ka noonoo e hoolnwa likeai ika hoolmli ana i na mea a pau mo keia manno hooliui, oia ka mea i ktie e noonooia'i. " O ka noonoo o ka mea e kakau nei i manao ui e hana mua ia, me ka ae o ka Moi, e haawi mai ia Amei'ika Huipuia, i awp hoolulu moku kaua maikai, me ka hookomo pn i pauku iloko o ke kuikahi, e haawi aua i ka inana ia Amerika e lnwe i ka niana a pau, ina he mea pono, no Uekahi manawa, i na awa kn moku a puu kahi kup<»no e kapiliia'i na moku kaua, a ma ka mnnawa e mnke ai ka Moi a hakahaka ka Noho Alii, he inana ko An>erika e hwe ne ai nona iho, n h«;olilo i lihi no Amcriku iluipuia. Ua mauaoio ka mea e kakau nei, he mau wehewehe ana keia e pouiaikai ai na aono elun, no keia mnnawa ano ka wa e hiki mai aoa. He men ia e hoopili loa mai «ii iko mokupuni pili kokoke loa ana mai la Amerika, n o na kanaka keia nona ka aina, e kolo mai nuanei lakou iloko n ka Ripubnlik:>, e like me na ka waina e kolo ana maluna o ua laau oka, a mawalio oua, b poai oia iaia, a o ka aina i knawale mamua, e lilo auanei ia i aioa hookahi, a e uln auanei iloko o ka mea hookahi ko lakou mau po naikai a me na au ana aka nianno A ano ka maonwa maikai e nee ai e noonoo no keia hana hoohui Aupuoi. Ma keia kuhikuhi ana maiunn fie, ke mauao nei nu, e halawai ana lakou me na mahalo ana a ke Kuhina Noho o Amei'ika a me na mana koa aina a moana ma ka lepo o Hnwaii "