Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 21, 24 May 1873 — Page 3
| This text was transcribed by: | Pamela Littlefield |
| This work is dedicated to: | in support of Malama Mahaulepu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuoloa
Honolulu, Mei 24, 1873
Na Hou Kaloko,
Aole e puhi ana ka Poe Pahi Ohe I hera ahiahi, ma ka Emma Kuea.
Ua lohe mai makou, e holo ana ka L H o ka NU HOU I Hawaii a e waiho ona I kana nupepa.
Mai poioa ka lehulehu i ka leha mau ana ae I na Olelo Hoolaha e pika nei I kela pule keia pule.
Inehinei, ua kaalo mai kekahi moku k@u@ Amerika m@ Honolulu nei.
Ua booliloia ae la o Rev. Chas. G. Williamson o Kapalakiko (I noho mua iho ai ma Honolulu nei) I Kaho no ka Halepole Episekopalo o S@celit@, Kaleponi.
Aole he anaina haipule ma ka luak@ o Kawaiahao I ka la epopo, no ka maloa ole o ke pena hou ia ana aho nei. Aia ma Kaumakapili na anaiua haipule.
Ma keia moluahi Kaleponi ae o ku mai, alaila, e loaa aoa ia kakon he mau mea hou no na hebedoma ekolu. Malia he mau mea hou ano aoi mai kana.
No Kaunakakai. – Me ke ahoahi Poaloa iho nei, ua holo aku la ka Nene Aukai no keia awa malona ae, a ua kua pu aku ma lona ona ke Kiaaina o Oahu me kena Alii wahine.
A hiki mai I keia la, aole no I lohe ik@ia ko Kimo Kamai wahi e pee nei, a no keia nalowale loa, na haku epa iho na kamailio a kanaka, ua make. Make la ma hea?
Ina aola e hiki ia kakou e imi I kahi e loaa mai ai ke dala no kakou keia mau malama aku he uni kumamawalu, alaila, e paholia ana ka aina e ke ehulau nele I dala ole.
Ma keia Poakahi a Poaloa ae paha, e ku mai ai ka mokuahi Costa Rica I o kakou nei, ke haalele oia ia Kapalakiko I ka Manawa I manaoia. E haalele ana no oia ia Honlulu nei ia Paono aku.
Ma ka la 17 o Aperila, ua haalele ke Keiki Alii Makaikai o Rusia ia Kina a ua holo aku I Iapana, a malia paha e hala ana he malama nona malaila e noho ia a holo mai la I hea. Ina holo mai ianei, iloko o Ione e ko ai.
Mau @ Maikai. – Ila lohe mai makou, o na paona hulu bipa he 30,000 mai Lanai mai, ua lilo no ka 14 keneta o ka paona; a o na paona hulu hipa he 15,000 mai Kahoolawe mai, ua make no ka 11 ½ keneta no ku paona, a o na hulu hipa he 50,000 mai ka aine mai o ka Moi ma Molokai, ua make no ka 14 keneta o ka paona.
Ma ka pepa o keia la, a malalo o ke poo Ma Ke Kauoha, e ikeia na hookohu hou a me ke kahea ia ana mai o ka lehule ho, e hoomaneo I ka la 11 Iune e hiki mai ana, I la kulaia no ka hoomanao noa I ke koa kualana o ka Pakipika nei Kamehameha I.
Mawaena o na Olelo Hoolaha o ka pepa o keia la, e ike ia, e hoopuka aku ana o Black & Auld I nupepa kanaka hou, I like ka nui me ko ke Kilohana nei, me ka manao e malia mai ana ke lehulehu e kalana I kona kahua. Na ke au o ka Manawa e hoike mai I ka hua o ka laau; a ke puana ae nei, e hahaiia lakou e ka pomaika.
Ma ka hoohuliia ana iho nei o Kilauea, e kipili hou ia lalo o ke kila, me ka manao la ua poino, I ke ku ana ma Kaona, kakai, eia ka auanoi, aohe wahi poino mahuahua, a ua paa no I ka la hookah. Inehinei, ua holo aku oia I Nawiliwili, malolo a Kapena Taylor. A Poakehi, holo I ke kaapuni.
KE HOOMAU MAI nei no ka Pele I kana hana o ka eli honua a me ka hookalakupua. Ke olelo ia mai nei, o kahi o ka pele I keia aku ai ka lapalapa iluna o Mauna Loa, aia ma ka oaoa komohana o ka mauna a malalo iho o ka pi@o. He poe kahi e holo ana I ka makaikai pele I keia noa ana ae paha.
Ma ka nupepa Alta o ka la 26 o Aperila I ikeia iho ai, ua hoohuhia ka mo ku kaua Benicia ma ka pa kapili moku kaua o Mokupuni Lio Wahine, a ina e paa ae alaila e hoouna ia ana ma na kapakai o Amerika Waena, kahi a na haunaele a me na kaua kuloko e puka pinepine mai nei.
E hoike ana ke Kula Hanai o Waialua I kala 17 o Ione, oia ka Poalua, alaila, e hoomaha ana ke kula I hookah mahina. Ikoko o ia hoomaha ana, e noho ana no kekahi kumu ma Hale Iwa e kaia I ka hale, a e malama I na keiki ole I ko lakou home. Ina e lawe na makua I ka lakou keiki iloko o ia mahina hoomaha, he pono no ia; eia nae, aole e hoemi ana ka uku kula ma ia hoomaha ana. Ina e makemake na makue e waiho I ka lakou mau keiki me ke kumu, iloko o ia mahina hoonaha, he maikai no ia. Me na makua no is mea. Aole e hookuuia’na no huamana mahope o ka hoike mamua o ka hookaa ole ana o kela haumana me keia haumana I kona @ no na buke, a me na mea e ae. Mary E Green.
Ma ke kua kiure o ka Apann Hookolokolo ekolu I malamaia ma Hilo, aole I emi malalo o 14 na hihia kara@ a me 12 hihia kivila, aka, na hooponopono a hoopau wale ia kekahi mau hihia mawaho ae o ka Alia.
Haano I Ke Kai Loa I Mai ka peni kakan mai a J W. Kapololu mai e Waim@ Hamaloa, Hawaii, I loheia mai ai, ua pae aku, kekahi kanaka o Paiaine kona inoa malaila, ma ka la 7 o Mei, malona o ka waapa, oia wale no aohe kokoolua. He @ keia a ka makau ole, no ka mea, mai Kawaihae aku kone holo pukahi ana mai, Ma ka Paono la 10 iho nei, na huli hoi aku @ oia me ka ukaliia e kekahi kanaka e.
HOOHALAHALA KUKEIA NO. Ua hiki mai ka lono ia makou, @ hoopii mai nei kekahi poe mai lepera o Kalawao I ka Hope Luna I hoonohoia aku nei, no kona hoohuli ka poe mai ma ka aoao Moremona. He oiaio, ua ukuia ka Luna e ke aupuni, e malama o ia I na hana a ke aupuni, aka, o kona lawelawe ana I kekahi hana okoa ae malalo o pa pomaikai I malamaia e ke aupuui nona, he mea hou ia e pono ke noonoo pono ia.
HOIKE O KE KULA HANAI O HILO Ua lohe mai makou, ma pa le 8 a me 9 o keia malama, ua malamaia ka hoike makahiki o keia hale hoonaauao, malalo o ka noho kahu ana o Rev D. B. Laimana a me na kumuao Miss E. W. Laiana, J. Huluhulu a me Hon. Jos. Nawahi. A ma ua mea a pau I hoike ia mai ia makou nei, ke manao nei makou, ua pii ai ka ike o keia kula I keia wa ma na mea a pau, e he mea hoi ia e mahalo aku ai I na kuma nana e ao nei ia kula. Ua waihoia mai ia makou kekahi papa kohikuhi o ua hana hoike o ia mao la, a no ke keena ole, ua lawa no ia ma keia mahalo ana aku.
HE MAU PUALI KAUA LIO. Mai na let@ a main a kamailio waha ia mai, na ike iho makou I ko Waimea, Hawaii, hoeueu ana ae mai kona noho ana puni I na maona. A hoomake e kukulu I puali kaua lio no ka hoohanohano ana mai I ka wa a ko lakou Lani aloha e pae aku ai ma kona mau ae kai. He hana kamahao keia I hookumuia maia paia kuaaioa, aka, ina o ka iini ia, malia paha o halawai kino io no. Aole no I hoike akaaia mai ka manawe e hele aku ai ka huakai Alii, e lohe e ai la na makamaka he lehulehu o ke Kilohana.
Aia no hoi ma Hilo, ua kukuloia ae he puali kuau lio, aka, aohe makou I ike I ke ake nui a ia poe. Malia paha he lehulehu wale ka lakou mau poni.
LA @ VICTORIA – O keia Poaono, Mei 24, oia no ka la hanao @ hine pookela o ke kaolana o kea o nei, e noho moi la maluna o ka Aina nona ka oleloia ana, “aole e napoo ka la ma kona mao kapalai.” Ma keia la, na hiki aku ka nui o kona mao makahiki I ke kanalima kumamaha, a I ke kanakolu kumamahiliku o na makahiki o kona noho ana malona o ke Kalaunu, ua hanau mai he mau keikikane a ho mau kaikawahine, a ua hii moopuna hoi oia I keia Manawa. Ua nui na hana maikai, na hana hoo ana I ike ai, a na oi aku hoi kona ola ana I ka hapalua keneturia. I kona an, ua ikeia ka holomoa ana o ke aupuni ma ka mahuahua o ka mana o na makaainana, a ua hoololiia no hoi ka mana o ka halota I mea nui I kona wa. Ua hala aku la ke kamailio ana ma ka pahu balota, o “Mea” ka’u Lunamakaaioana, a ua komo maliala, ka “makili nehe ola.” Ioa ka balota. He la noi olioli keia ma kona alo Alii, a he la nona e ikeia aku ai e na Alii, na kaukau Alii, na mea hanohano a me na Luna Aupuni Nui o na Aine a mai. A oiai, eia no oia ke ola maikai nei, malia paha, e loaa hou ana no ua mau la hanau hou iaia.
KA AKENA KUHIHEWA – Ua hoopohaia kekahi mau nunu olelo mahalo maloko o na wahi kahakalana nupepa haole o ka Poalima a me ka Poaono I hala iho nei, e pili ana I kekahi kahunapule Pope I hela e komo a noho pu me na mei lepera ma Kalawao me ka manao e noho I kahuna haiola no kela poe I hoopoinoia e kela mai “hookae makamaka.” A oiai, aole makou hoahewa I kana misiona iwaena o ia poe, aka, a ka akena ana aku e kau I na mahalo maluna iho o kela kahunapule Katolika wale ihono me he mea la oia wale no ke kahunapule I hele a komo pu me na mai lepera, aohe ia I kupono Ua maki mua ka Ahahui Lunakahiko o Maui I keia hana, a na hooliloia ka Ekakesia o Kalaupapa, I Ekalesia Kuakoa. I kekhi mau makahiki I hala aenei, ua kukulu na hoahanau hole pope I luakini, e eia ke ku nei. Ua kauoha pu ia hoi o Rev. S. P. Huele, e malama pu aku ia ekalesia I kela a me keia hapaha makehiki. Iloko o na Manawa kaawale e hiki ole aku ai ke kahu, ua malamaia na anina halawai e kekahi Lunakahiko o Kaumakapili, nona ka inoa I ike pinepineia a kakou, a I hilinai ia hoi e na mai, aka, aohe nae he hapaha I hiki ole ke kahu o Kaluaaha e malama I na ahaaina. Nalaila, ke manao nei makou, ea miki e nu na kanaka Hawaii e malama ia lakou iho ma keia ano, a he muli loa ke kahunapole e akenaia nei.
Hunahuna Mea Hou o na Aina E
KA MAKE I KA ONA – Ma ka halawai makahiki o ka Ahahui Hoola I ka Poe Ona Rama, I malamaia ma Nu Ioka, ua hoike mai o Kauka Pareka, kekahi o @, kahuna lapaau kaulana o Nu Ioka, o ke 33 1-3 hapa haneri o ka poe make maloko o ia kulanakauhale, iloko o ua makahiki he kanakolo I hala, @o ka ona rama mai, oia hoi, he 190 000 ka poe i make ma keia ano iloko o na makahiki he kaoakolu I hala. Ua hoike pa ae no hoi o Kauka Hailasa, ma kona he le makaikai ana I oa hale paahao he kanalima komamaono, ua maopopo iaia, he 75 hapa haneri o na hihia e noho ana maloko o ia mau hale paahao, he poe ino ona wale no. Makena u @ mea he poi@o.
OLA LOIHI KA POE INU OLE – Ke hoike mai nei oa papa kuhikuho a ka Poe Pani Hakahaka Ola, ina e hookukaia he 100,000 poe inu wai ona ole e ola ana mai ka 15 a I ke 70 makahiki, me 100,000 poe @u wai ona, mawaena o ka 15 a me 70 makahiki, he 16 907 o ka poe @ wai @, e pau ana I ka make mamua o ka 15 makahiki a he 5,266 wale no e ola maia a make I ke 70 makahiki.
Ua Imiia mai nei ma ka mokuaina o Rodilana kea no toapido hoopahupahu a ua loaa e like me ka hunahuna kulina ka aeae.
HOAKAAKA NO. – I ka pau ana o ka lauwili a ka makani ino I ke kulanakuahale o Parisa mamaaiho nei, ua makemake loa kekahi keonimana e noho ana ma ka apana kuaaina, e lohe mai no kona hoaloha e noho ana iloko o Parisa, nolaila, hoouna aku la oia I keia olelo maloko o ka waea : “Ke lana nei ko makou manao aole aku la I puka oluna iho o ka puka uahi ma ko oukou poo.” I kekahi la ae makope iho, hoihoiia mai ana ua olelo nei mai kahi mai o ka mea hoouna olelo maloko o ka waea, me keia olelo ao: “No kea no ole o ka olelo I hoounaia mai ai, ke hoihoiia aku nei, a ma kea no o ka pauka eha, e ikeia auanei keia ole la malu I ka malamalama, nolaila, ua hookapu loa ia kona hoouna loa ana aku.”
HE MANA KED ALA – I kekahi la mamua loa aku nei, ua hiki a eke kane I nalowale loihi loa ma ka home o ka wahine nana ia o oki mai, ua Karolina Akao, @ me na waimaka e helelei ana a me $75,000, hookonokono aku la oia I kana wahine nana I oki mai, e hookuke aku I kana lane alua ilalo o ke alapii, a hoolei aku I ka pa puaa. Aohe na ka helelei o ka waimaka, aka, na ka puu dala I hoohanini mai I ke aloha ikoko o ka puuwai o kela wahine, I hookekena mai e ike hou aku iaia.
HE HIHIA ANO E. – He hihia ka kekahi lolo Vireginia I moa o ka Aha Hookolokolo, no ka pepehi kanaka o ke kane a make loa kekahi kanaka. Eia nae o ka hoike kupono ma ka aoao o keia kanaka I pepehi kanaka ai, oia no kana wahine mare. Aka, no ka hiki ole I keia wahine e ku hoike, o kue ia mai no ke ku e hoike no kana kane, @ paoee I ka hookolokolo ana no ka pepehi kanaka. No ke a@amai o ua loio nei, na hooaka ia mai kona ake nui. Nolaila, e noi iho ana ua loio nei, e oki I ka wahine mai ke kane popehi kanaka mai I ua ko no kona makenake. I kekahi mau hebed @ma iho mahope o ka moko ana o ua wahine nei, e lawe mai ana ua loio la I ka wahine I okooa ae la I hoike ma kona aoao, I mea e ko ai. Ioa ma keia hana akamai ana a ka loio a e kuuia mai ana ua kane pepehi kanaka la, alaila, e lohe hou paha auanei kakou no ko lana mare hou ae mahope.
Ua hookolokoloia kekahi haole ma Sakarameto, Kaleponi, no ka pepehi ana I ka pake, a ua kau kokeia ka hoopai he eono wale no hora mahope iho o ka hoohololoia ana o ka olelo hoahewa. Ua hoopii na makamaka o ua haole nei e hoohuu kino, no ka wikiwiki loa o ke kau ia ana o ka hoopai e ka Aha. Heaha aku la auanei ka Hopeno?
Ua kapaia ka inoa o kekahi lio hooheihei pili dala ma Kingston aina o Fresno, o “Ioredane.” Powa ka inoa maikai ia lio pili waiwai.
PULE A ME KA HANA. – Eia ka Matina Lutera I olelo ai: “He nui ka’u mau’hana, a aole e pau ana I keia la, ina e emi iho ana ka’u pule ana malalo o ekolu hora.” Aka, eia ka na kanaka e olelo mau nei, “he aui ka’u mau hana o keia la, a he ekolu wale no minute o’u e pule ai,” aole e hiki ke hooloihi wale aku. Aka, o ka Lutera, aia a nui ka hana, alaila, hoonui aku ka pule ana, a I ole ia, enele auanei ka pau o ka hana. He noonoo naauaoa kela o kona logica; a e maopopo ana anei ia kakou.
KUEWA WALE ANA. – Ua kaipaku wale ia aku mai Roma ka papa Iesuita o na Katolika a I Perusia, kai no hoi o ka paa iho ia ilaila, kipaku hou ia no mailaila mai.
OIAI, ua hookoluia mai ka mea nona ka inoa malalo iho, I Luna Hooponopono no ka waiwai o Pi (k) no l ahaina, Maui, I make, nolaila ke kauohaia aku nein a mea a pau I aie mai iaia, e hookaa koke; a I ka poe hoiana I aie aku ai, e hoike koke mai ia’u, me ka hooiaio pu kekahi, iloko o na malama eono, a I na aole e hoike ia mai mamua ae oia wa, e lilo I mea ole. HAMANALAU. Kawaiahao, Honolulu, Mei 22, 1873 599 4t
Ua nalowale he mau Nene Kina elua, malia ua hala paha ma ke Alanui o Kapalama. E uku pono ia ka mea e loaa a hoihoi mai ia. EDWARD EVERETT. Hale Kudala o Bate. Honolulu, Mei 23, 1873. 599-1t
I KA POE PEPEHI BIPI
UA MAKAIKAU au e lawe aku a waiho I ka mea makemake e kuai mai, iloko o na malama o Mei, Iune, Iulai, a me Augate, 1873, I na poo
Bipi Momona, he 1000!
Hipa Momona, he 600!
Ma na kumukuai oluolu haahaa loa, e loke me ka makemake. E waiho I na Kauoha ma kuu Hale Oihana. Kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 596 2ms KIMO PELEKANE.
OLELO HOOLAHA.
Kapu o Kukuau a me Ponahawai. KE HOOKAPU loa ia aku nein a aina o kukuau, a me Ponahawai, e waiho la ma Hilo Hawaii, sole e hookuu wale I na holoholona a na ano a pau maluna o ua mau aina la; a ua papa ia no hoi na mea e ae maluna iho. Koe ka poe I kuleana. O ka mea kue I keia, e hoopila @e like me ke kanawai. THOS. MARYANNO, (Paniolo.) Hilo Hawaii, Mei 15, 1873. 599-4t*
Elua lio hou ma ka pa Aupuni ma Pauoa, Apsna o Honolulu, o na lio kudala elua I keia Poaono eia no Lio wahine ulaula, keokeo ka lae, hao manamana ano e akau. Lio kane keokeo wiwi kuapuka, Eakau, E hema, kudala Loi kane hulepala hou. Lae kea, aole hao. Lio wahine ulaula, lae kea, AI Nakau. P. KAAIHUA, Luna Pa Aupuni, Pauoa. Honolulu, Mei 22, 1873 1t*
HAULE ma Waiualio, ma ka la 15 o keia mahina, he LEI PALAOA, he lei a.i liilii. O ka mea loaa a hoihoi mai ma kahi o ke’Lii wahine ke kiaaina o Hawaii, ma Alanui Emma, e uku ia oia e like me ka pono. It
KE PAPAIA aku nein a mea a pau aole e hoaie wale kekahi ma ko’u helu, ke ole e loaa aku ka palapala kakau lima mai m’u aku, no ka mea. Aole au e hookaa ana I na aie o ia ano a ku@ ohana, aia wale no a loaa aku ke kauoha mai a’u aku. C. H. ROSE. Honolulu, Mei 20, 1873. 599-4t
E HOOLOHE mai e na mea a pau I aie ia W. P. Akau, ma kona Halekuai ma Kukuihaele, Hamakua Hawaii. Ke koi aku nei au, e hookaa mai oukou aie maloko o na mahina eha mai keia la aku, ma ka lima o Kela, (Pake) ua pau no ka kuai ana ma ia halekuai, o ka hookaa wale mai no ka mea I koe, ina e hala ka nanawai oleloia, e hoopii no au ma ke kanawai. Owau no o KELA, (PAKE.) Kukuihaele, Hamakua Hawaii, Apr. 1 1873. 599-*1t
“KO HAWAII PONOI.”
E Hoopukaia ana ka Helu mua o kekahi nupepa hou ma ka olelo Hawaii, nona ka inoa I hoikeia maluna ae nei, ma ka Poakolu, lune la 4, 1873. Ma keia nupepa hou, e hapaiia ana na mea e pili’ana I ka pomaikai, ka holo mua ke kuoloa, a me ka maluhia o ko kakou nei lahui. Ka aina, a me ke aupuni o ka Moi Lunalilo Elua Dala no ka pepa hookah no ka makahiki, ma ka uku mua. BLACK & AULD. Houolulu, Mei 23, 1873 (2t) Na Luna Pai.
MA ka waiwai o John Rae no Hana Maui I make. Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina. Ua heluheluia ua waiho ia ka palapala noi a John Montgermery no Honolulu, Oahu, e noi ana e hooiaioia ka palapala Kauoha hope loa a John Rao no Hana Maui, H. A. P. i make aku nei. Nolaila, ke kauoha ia nein a kanaka a pau, ke pili, o ka Paoha, oia ka la 24 o lune, M. H. 1873, ma ka hore, 1 o ke ahiahi, ma ka hale hookolokolo ma Lahaina, oia ka la a me kahi I kohoia no ka hoolohe ana I ua noi la a me na mea kue ke hoike ia. ABR. FORNANDER, Lunakanawai Kaapuni, Apana Elua, H. P. A. Lahaina, Mei 16, 1873. 599-3t
AHA Hookolokolo Kiekie o ko Hawaii Pau Aina, Ma ka Hoopnonpono Waiwai. Ma ka waiwai o Polani w. o Honolulu I make kuaoha ole. Imua o ka Lunakanawai H. A. Widemann. – Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka Palapala noi a Luhau k., I Lunahooponopono Waiwai o Poiani w. e hoike mai ana o Polani w, no Honolulu, Oahu, ua make kauoha ole ma Kaulawela, Honolulu, ma ka la – o – M. H. 1854, a e noi ana e haawi I ka Palapala Hookohu Lunahoopnonpono waiwai ia Luhau @., I kona Koukini, e hoonoho I Lunahooponopono ma ka Waiwai o Polani w., I oleloia. Ua kauohaia o ka Poaha ka la 19 o Iune, M H. 1873, oia ka Manawa I kohoia no ka hoolohe ana I ua noi la, imua o ua Lunakauawai la ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma Honolulu, a ma ia Manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na @ koia olelo kauoha e hoolalaia ma ka olelo Hawaii, I ekolu pule ma ke Kuokoa, a me Ke AU Okoa I huiia, he nupepa ma Honolulu. Kakauai ma Honoluu, ko Hawaii Pae Aina, Mei 22, 1873. H. A. WIDEMANN. Lunakanawai o ka Aha Keikie. Ikea: JNO. E. BARNARD. 599-3t Hope Kakauolelo.
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu loa aku nei au I kuu apana aina e waiha ana ma Waipio Hamakua Hawaii; I na kanaka aole I hoolimalima, aole e kii I na mea ulu, oia ka Alani, La-I, Kukui, Ohe, Inia, a me ha Hau. Ina e loaa ia’u, a I kuu Luna, oia o J. W. Kaaialii, e uku hookah dala, ($1.00.) no ke kanaka hookah. Ke hookapu aku nei au I na mea holoholona, Bipi, Lio. Hoki, Miula, Kekake, Puaa, Hipa, Kao; aole e hele wale maluna o kuu aina I haiia maluna, $1.00, ina ma ka mea kanu, a hoopoino, $5.00. No ka oiaio o keia, e lilo leia I kanawai paa, I kona la e puka ai ma ke Kukoa. M.AMAKA. Waipio, Hamakua, Mei 6, 1973. 599-3t
MAU AINA KUAI KUDALA MA HILO, HAW.
E KUAI AKU NO NA MEA NONA NA INOA malalo iho, ma ke kudala, ma ka hore 12 o ke awakea,
POAONO, IUNE 2, 1873,
MA KA HALE HOOKOLOKOLO
Ma Hilo,
HE UMI MAU APANA AINA !
Kupono no ke kukulu hale ana, a me na mea e ae, no lakou ka huina pau o na Eka aina, I hiki aku I ka
UMIKUMAMALUA,
E waiho la ma ke kulanakuahale o Hilo,
- NO –
Beniamina Pitmana
- ua mau aina la –
No na mea I koe, e ninau ia
H. HACKFELD & CO.
Ma Honolulu, a ia W. H. REED. 595 6t. Ma Hilo.
Auhea oukou
E NA
POE MAKAAINANA
E NOHO ANA MA
WAIPIO.
Ua HOOLIMALIMA MAKOU I KE Ahupuaa o Waipio, I mea e pomaikai like ai oukou me makou pu, a I mea hoi e noho paa kekahi poe e ae malaila, no ka mea, ua lohe makou na kaki nui ia oukou e ka mea iaia la aina mamua, a no ia mea ka e haalele ana kekahi poe kamaaina, e hele ana me kahi e, e noho ai. Aolo o makou manao e loaa ka puka ma o ko oukou noho ana, ina I loaa hou mai ko makoa kuma lilo no ka hoolimalima, e aho ia, ua lawa. E hookaa pono mai oukou I ka uku hoolimalima, a e kokua mai ia makou, ma ke
KUAI MAI MA KO MAKOU HALE KUAI.
E kokua mai oukou, alaila, na makou e kokua aku ia oukou.
A.S. CLEGHORN &CO., Ake @. Honolulu, Mei, 10, 1873, 597 2ms.
OLELO HOOLAHA.
L. MAKALE.
He Loio, a he kokua no na hihia o kanaka, (koe na hihia hewa.) Aia kona Keena ma ka Hooko’okolo. 6ms.
WILLIAM RYAN,
MEA KUAI LAKO AI,
MAUKA iho o ka Uapo ma Peleula, Alanui Nuuanu, aole I ka hale o ka poe Olelo E, e ku pu la, aka makai iho. Malaila oukou e kuai me ka makepono. 590 3.
OLELO HOOLAHA !
No ka mea’, ua nonoi ia mai ka mea nona ka inoa malolo iho nei, e M. L. Nakulala k. o Kaiaiau, Kauai, e hoonohola oia I Lunahooponopono maiuna o ka waiwai o Kumukahi w, o Ka.alau, Kauai I make aku la. Nolaila, ua hoikeia I na kanaka a pao, o ka pili o ka Poaono, oia ka la 14 o Iune, I ka hore 9 o kakahiaka, eia ka la a me ka hore I oleloia, a a ma ko’u Keena hookolokolo, ma Wahiawa, Kauai kahi e hana ai.
D. MCBRYDE. Lunakanawai Kaapuni Apaua Eha. Wahawa Mei 5, 1873. 598 3t
KAPU LOA !
Oiai, ua lilo mai ia’u ma ka hoolimalima ka apana mauka o ka aina o Keauhou, Kona Akau, Hawaii, nolaila, ke papa loa aku nei au I na kanakaa pau, aole e hele wale maluna o ua aina la. CHAS. WALL. Hualalai, Mei 14, 1873. 2ts
Oihana wai o Honolulu
Mai keia la a mahope aku nei, o na pa hale I noho ole ia e kanaka, a pau o Honolulu nei, la wa ana I ka wai mai ka piula wai aku o ke aupuni, e hoopaaia na ki wai mai ke alanui aku, aia wale no a hookaa piha ia ka uku wai. ‘THOS. LONG, Luna Wai Nui. Honolulu, May 16, 1873. 2ts
Mai keia la aku, o ka poe e makemake ana e hoolimalima I ka aina o KAOHIA, e wai@o la ma Kapaa, Kailua, Koolaupoko, e hele mai imua o maua e hooponopono kamaillo ai no ka uku. O ka hopu ana I na holoholona hela hewa, komo hewa, a hoouku aku, a ohi mai paha I ka uku, me Aipelena ia. Koe na holoholona ponoi o ka poe noho ana maluna ih@ o ua aina la. PETERO KAELE. Ioane A Kahoonei ko’u hope. Honolulu, Mei 1, 1873. 596 4t*
E ike auanei na mea a pau ke nana mai, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke hookapu loa aku nei au I ko’u mau eka aina kuai, he 131. E waiho la ma Kapaahu, Puua, Hawaii, uole e hele wale na holoholona Bipi, lio, hoki, kekake, aole e hele wale a hoopau I na mea ulu maluna o ua aina la o’u. ina e loaa aku ia John Adamu kuu kane mare, e uku no I hookah dala no ke poo o ka Ona nona ia, I hapaha no ke poo, a o ka mea hookuli I keia papa ana, e hookoia no maluna ona keia mau uku I oleoia maluna. E lilo keia I kanawai paa mai kona la aku e puka ai ma ke Kuokoa a me Ke Au Okoa I huiia. KANAKAOLE AMAMC Kulaimano, Hilo, Apr 21, 1873. 597 4t*
PALENA AINA
No ka mea, ua noila mai e hooponoponoia na palena o Ma nana, Ahupuaa ma Eva, mokupuni o Oahu. Nolaila, ua makemakeia ma poe mea aina a pau e pili pu ana, a me ka mea hoi nona ke noi a o kona hope paha, e akoakoa ae ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, ma ka Paooko, la 24 o Mei, M. H. 1873, ma ka hora 12 awakea, me ka makaukau I na hoike. W. P. KAMAKAU, Komiaina Palena Aina. Honolulu, Mei 5, 1873. 597 3t
PALENA AINA
Ma ke noi ana mai a Kaele, e hooponoponoia na palena o Kaohia, Iliaina ma Kailua, mokupuni Oahu, a me na lele I kapaia o Punalau, Aikahala a me Kiikoa. Noiaila, ua makemakela na poe mea aina e pili pu ana, e akoakoa ae ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu, Oahu, ma ka Paokola, la 21 o Mei 1873, ma ka hore 12 awakea, me ka makaukau I na hoike. W. P. KAMAKAC, Honolulu, Mei 4, 1873. 597 3t
AINA KUAI.
E kuai ia ana ka aina o William Steven ma Kalauao, Ewa, I ka mea a mau mea paha e haawi ana I ke kumukuai kiekie loa. He 62 me 15 hapa haneri eka ka nui, 1 1 ko ia, 20 a oi aku a emi mai paha na loi kalo, he mau puuone, he @. He aina maikai loa na mea I koe e ninau ia Kimo Pelekane, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. A ia J. Kakina ma Alanui Maunakea. 2ts*
E ka poe puni I na kamaa hila aulii paa loa, I hana loea ia me na ili Farani, O maua o na haumana lima hana moeau a J. W. Kawaokalani, kekahi o na kunei maua I ko maua Hale Huma Kamaa, mauka iho o ka Hale Kuai Lole o Koana (Pake), mawaena o ka Huina a Kale a me Lepekaholo, ma Alanui Maunakea. Nolaila, le kona ia aku nei ka poe puni I na kamaa hila aulii nani a paa hoi, “E ho uheuhenei ai I ka pu@ koolau o Malama,” e hele mai a wae no oukou iho, no ke kumukaui oluolu a make pono loa. He hiki loa no hoi ia maua ke hana e like me ko oukou makemake. O maua iho, HANALE, 596 4t* KAHAUNAELE.
E ike auanei na mea a pau o kela ano keia ano, ke nana mai, ua noho kaawale hou au me kuu wahine mare. Mrs. Wahineai Adama, ke hela la kela I ka ha nuhanu, I ke au a na wawae, I ka oni a ke kino, I ke kono a loko, I ka puni a ka lealea. A no oukou a pau e o’u hoa kaana a me ka poe waiwai a pau mai Hawaii a Kauai-mai punihei aku I ka mali leo mai, a haoie a hookipa ma kea no hewa. Ina oukou e hoaie. Maluna ponoi o oukou ke poho. Adamu (Pake.) Kaloko, Kona, Akau, Apr 28, 1873. 597 4t*
E IKE auanei na kanaka a pau. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au I na mea a pau o kela ano a me ano kanaka, mai hoaie mai oukou I kuu wahine mare, ia
Mrs. Panui Palihea,
E nono la ma Kaumakapiil, Honolulu, no ka mea, ua haalele mai la kela la’u a me na leiki a maua, a ua heo aku me kahi noho kapae-okipau no hoi ka hana I ka wahine alamai I ka hoolamakama. E ike ana oe I ko kii ma ka nupepa Kuokoa I huiia me ke Au Okoa, e holo ana oe me kahi ouolo a me kahi wahi paakai o Kealia. Aole no au e ae e hookaa I kona mau aie, aole no hoi au e ae a lilo kekahi hapa o ko’u waiwai paa no kona aie oiai, ua hoopoloke mai kela I ka maua pili. Ina oukou I lohe ele, maluna no o oukou ko oukou poho. Ke hoi nei ke keiki o ka ua kipuapuu o Waimea. Me ka mahaol. S PALIHEA Waiakamalii, Waimea, Hawaii, Mar. 26, 1873. 597 3ts.
E IKE auanei na mea a pau ke nana mai I keia; Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho. Ke papa aku nei au I na mea a pau, I na Haole, Pake, Pukiki a me na kanaka waiwai e ae a pau; mai hoaie mai oukou I ka’u wahine mare ia.
KAUALUA, KAPU.
Ina aukou e hoaie wale mai I ka’u wahine mare; maluna o oukou ko oukou poho, aole no hoi au e hookaa ana I kona mau aie a pau. KAPU. Waihee, Maui, May 12, 1873. 4ts
Akiu pake.
Hana ina kamaa
Hela aulii maikai
ALOHA OOKOU e na kanaka Hawaii a pau a me na wahine maka onaona o Honolulu nei, na Iwa kaini o Paliuli. Owau o ko oukou hoa aloha, ka meo nona ka inoa malalo nei, he kumeka kamaa e noho ana ma ke Alanui Nuuanu, ma ka hale no na ha Helu 65, malalo o ka Hale Pai Kii Hooleleaka,
Na Kamaa Buti maikai loa I hanaia me ka ili Farani maikai loa, no ka uku haahaa me ka oluolu.
Na Kamaa Wahine maikai loa o kela a me keia ano, no na ili Farani maimai loa no ka uku oluolu.
No ka hana ana I na hila o ke kamaa me ka paa loa, a maikai kupono I ka makemake me ka uku oluolu loa – A no ke poho ana I na kamaa nahaehae me ka maikai loa no ka uku oluola loa.
Na ili noho lio o kela me keia ano – he nui wale na ili maikai loa. Eia kekahi, o na kamaa a pau a’u e hana ai, a I na ua ikeia, ua kapakahi, a nohae, a kahuli a puke paha oliko o ka makahiki hookah, e hoihoi mai a na’u no e hana lima a hala na mahina 3, e kuai kudala ako no au no ka loihi loa. Nolaila, e hele nui mai poakou ma kuu hale hana kamaa, e ike maka I na hana o pau, I pau ke kihihewa, a e hana no au e like me ko oukou makemake, ka aulii hulali o na kuiao malalo o na hila, e uheuhene ana I ka papa o Maukele, e aloha ana I kona hoa, ka uwe a ke kamaa ke hanaia 590 6m
HOOLAHA HOOKOLOKOLO.
Ma la waiwai o S. F. Glevaveland,
No Wailuku, Maui I make
Ma ko Keena e ka lunakanawai Kaapuni, o ka Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.
Ua heluheluia a ua waihoia ka Palapala noi a J. D. Havekost, no Makawao, e noi ana, e hooiaioia ana ka palapala kauoha hope loa a S. F. Gleaveland, no Wailuku, Maui, H. P. A. I make aku nei. Nolaila, ke kauohaia aku nein a kanaka a piu, ke pili o ka Paolima, oia ka la 6 o Iune, 1873, ma ka hore 2 o ke ahiahi, ma ka Hale Hookolokolo ma Waiuku, Maui, oia ka la a me kahi e hoolohe ai I ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia. ABR. FORNANDER, Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H. P. A. Lahina, Mei 8, 1873. 598 3t
AHA KAAAPUI, APANA EHA
• - O KO –
HAWII PAE AINA.
MA KA HOOPONOPONO WAIWAI.
Ma ka waiwai o Piliwale @. O Kalawao, Molokai, I make. Olelo kauoha, e koho ana I la e hooiaio ka Paiapala Kanoha a no ka hoolaha ana.
No ka mea, ma ka la 5 o Mei, M. H. 1873, ua waiho@, mai imua o ka Aha, kekahi palapala I oleoia, oia no ke kauoha hope loa o Piliwale, I make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana, e hooiaioia kela Palapala Kauoha, a e hoopuka hoi ka Palapala Lunahooko no Paupau w, ua waihoia mai e Paoa.
Nolaila, ua kauohaia, o ka Poaono, la 14 o Iune, M. H. 1873, ma ka hore 9 kakahiaka ma ka rumi hookolokolo a ia Aha, ma Wahaiwa, ina ka mokupani o Kauai, ola ka la a me ka hore i ho iaipia ai ia Palapala Kauoha, a e hoolohe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe a pau I pili, e kue ana ia Palapala Kauoha, a me ka hoopuka ana I ka Palapala Lunahooko. A ua kauohe hou ia, e hoolaha no ia mea no na p@le ekolu, iloko o ke Kuokoa, he nupepa I palia a hoolahaia ma Honolulu.
Kakauia ma Wahaiwa, ko Hawaii Pae Aina, Mei 5, 1873. D. MCBRYDE, 598 3ts Lunakanawai o ka Aha Kaapuni Apana Kha.
AHA KAAPUNI APANA EHA.
• - O KO –
• - HAWAII PAE AINA.
• - MA KA HOOPONOPONO WAIWAI.
Ma ka waiwai o Kiaaina, o Hanapepe Kauai I make.
Olelo kauoha e koho ana I la e hooiaio ai ka paiapaia kauoha, a no ka hoolaha ana.
No Ka mea, ma ka la 15 o Maraki M. H 1873, ua waihoia mai imua o ka Aha kekahi palapaia, I oleioia, ola no ke kauohahope loa a Kiaaina I make aku la, a me ka palapala hoopii e noi ana, e hooiaiaia keia Palapala kauoha, a e hoopuka hoi ka Palapala Lunahooko no Kapea w, ua waihoia mai e Kapea.
NOLAILA ua kauohaia, o ka Poalime, oia ka la 13 o Iune, M @ 1873, ma ka hore 9 kakahiaka, ma ka rumi hookoiokolo o ia Aha, ma Wahiawa, ma ka mokupuni o Kauai, oia ka la me ka hore, e hooiaioia ai ia Palapaia Kauoha, a e hoolehe hoi no ia noi ana mai, a me ka poe pau I pili, e kue ana ia palapaia kauoha a me ka hoopuka ana I ka paiapaia Luna hooko.
A ua kauaha houia, e hooiaha no ia mea no na pule ekolu iloko o ke Kuokoa, he nupepe I paiia a hoolahala ma Honolulu.
Kakauai ma Wahaiwa, ko Hawaii pae aina, Mei 5, 1873. D. MCBRYDE, 598 3t Lunakanawai Kaapuni Apena Eha.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI.
APANA EHA O KO HAWAUU PAE AINA.
MA KA HOOPONOPONO WAIWAI.
Ma ka waiwai o Kauhi, o Nawiliaili, I make kauoha ole.
Imua o ka Lunakanawai Duncan McBryde.
Ma ka helehele a me ka waiho ana mai o ka Paiapala Noi a Pikao, ka mea hoopii I ka waiwai o Kauhi, e hoike mai ana o Pikao no Kauhi, ua make kauoha ole ma Nawiliwilw Kauai, ma ka la l o Aperila, M. H 1872, a e noi ana e haawila ka palapala hookohu Lunahooponopono Waiwai ia Pikao.
Ua kauohaia, o ka Poalima, hora 9 kakahiaka, oia ka la 13 o Iune M H. 1873, oia ka Manawa I kohoia no ka hoolohe ana I ua noi la, imua o ua Lunakanawai, ma ke Keena hookolokolo o keia Aha, ma Wahiawa, a ma ia Manawa a ma ia wahi no, e hele mai ai na mea a pau I pili e hoike mai l ke kumu, ina he kumu oi aio ko lakou, e ae ole ia ai ua noi ia. A o keia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, I ekolu pule ma ke Kuokoa, nupepa ma Honolulu.
Kakauai ma Wahiawa, ko Hawaii Pae Aina, la 5 o Mei 1873. D. MCBRYDE, 598 3t Lunakanawai Kaapuni, Apena Eha.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI.
APANA EHA O KO HAWAUU PAE AINA.
MA KA HOOPONOPONO WAIWAI.
Ma ka waiwai o William Wallace, o Nawiliwili Kauai I make kauoha ole.
Imua o ka Lunakanawai Duncan McBryde.
Ma ka helu a me ka waiho ana mai o ka Paiapaia Nol a Maiwawai w, ka mea hoopii I ka waiwai William Wallace e hoike mai ana o Maiwawai w, no William Wallace, na makw kauoha ole ma Honolulu Oahu, ma ka la 7 o Aperila 1873, a e @oi ana I Palapaia Hookohu Lunahooponopono Waiwai, ia S. Kaui a me S R Hapuku.
Ua kauohaia, o ka Poalima, ma ka hora 9 kakahiaka, oia ka la 13 o Iune M H 1873, oia ka Manawa I kohoia no ka hoolohe @ hoike mai I ke kumu, ina he kumu oiaio ka @ ua noi ia. A o koia olelo kauoha, e hoolahaia ma ka olelo Hawaii, I ekolu puie ma ka Kuokoa, he nupepa ma Honolulu.
Kakauia ma Wahaiwa, ko Hawaii Pae Aina, 5 o Mei 1873. D. MCBRYDE 598 3t Lunakanawai Kaapuni, Apana Eha.
Aha Kaapuni o ka Apanan Eha,
O Kauai, I ke Kau o Feb. 1873.
S. Kamahalo ka mea hoopii no ke oki mare, kue Debora M. Kamahalo.
Maka palapala hoopii I oleloia maluna, no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka moolelo o ka Aha, mamul o ka aoao o S. Kamahalo, no ke kumu @ ka haalele a me ka moekolohe o D. M. Kamahalo I oleloia, e lilo a mea paa mahope o na malala eono, mai ka la I hoopukaia ai keia olelo hooholo, ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae I ike ia ke kumu kupono e hole ai.
A ua kauahaia la mea hoopii, e hoolaha I ke kope I hooiaioia o keia olelo kauoha ma na nupepa Aupuni, I kela a me keia o na hebedoma eono; o ka hoelaha mua ana iloko o ka malama hookah mai ka la aku I hoopukaia ai keia olelo kauoha, I mea e hiki ai I na mea a pau I pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he kumu ko lakou e hooko oleia ai ia olelo hooholo, a lilo a mea paa. –Na ka Aha. G. N. WILCOX, Clerk. March 29, 1873. 591 6t
Aha Kiekie o ko Hawaii Pae
Aina, Honolulu Oahu Is. Ma
Ke Kau o Aperila M. H. 1873.
Palea Kaia (w) ka mea hoopii no ke oki mare kue ia Kaia (k.)
I mua o Hartwell Lunakanawai, Widemann Lunakanawai.
Ma ka palapala hoopii I oleloia maluna no ke oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hooholo e oki ana mai ka berita mare aku, e hookomoia ma ka Moolelo o ka Aha, mamuli o ka aoao o Palea Kaia no kekumu o ka mare kolohe o Kaia i olelo ia, e lilo I mea paa mahope o ka pau ana o na malama eono, mai ka la I hoopukaia ai keia olelo hooholo, ke hanaia e like me na olelo maloko nei, ke ole nae e ikeia ke kumukupono ehoole ai.
A ua kauohia ka mea hoopii, e hoolaha I ke kope I hooiaio ia o keia olelo kauoha, ma ka nupepa Kuokoa, I kela a me keia o ma hehedoma eono: o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama hookah, mai ka la aku I hoopukaia ai keia olelo kauoha; I mea e hiki ai I na mea a pau I pili ke hoike mai iloko o na malama eono, ina he kumu ka lakou e hooko ole ai ia olelo hooholo, a lolo I mea paa. Ma ke kauoha a ka Aha.
WALTER R. SEAL,
Kakauolelo o ka Aha Keikie.
Ma keia ke hooiaio nei au, o keia maluna ae nei ke kope pololei a oiaio ka olelo kauoha ma ka hihia maluna nei waihoia mai I keia Aha. Ike makaia e kuu lima a me ke Sila o ka Aha Hookolokolo Keikie I keia la 28 o Aperila M. H. 1873. WALTER R. SEAL,597 3TS Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Hoolimalima Aina !
MA KE KUDALA !
Ma ka kanoha a Chas. R. Bishop a me J’no. O. Do@, e kuai aku ai au ke kudala akea ana, ma ko’u Keena Kudala, ma Honolulu, ma ka
Poaono, Mei 31, Hora 12 awakea,
I ka Hoolimalima no ke
Ahupuaa O kaupulehu !
E waiho la ma Kona Akau, Mokapuni o Hawaii, no ke kau o
UMI MAKHIKI !
E hookaa ia ka uku hoolimalima I keka @ me keia hapaiaa makahiki. C S BARTOW, 597 4T LUNA Kudaia.