Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 17, 26 April 1873 — Page 3

This text was transcribed by:	Kalei Nuuhiwa
This work is dedicated to:	Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

O ke kanaka hana mea hoonaninani kala

gula o Berelina, ke ola nei oia i ke kana-

walu o kona mau makahiki, a o kona wai-

wai io i keia wa, aia ma kahi o ka miliona,

a ke noho nei mawaho o ka poai o ke kula-

nakauhale nui.

Ke hookekena nei kekahi poe Bihopa i ka

Pope e kue aku i na hana a ke aupuni o Ita-

lia, a e imi ae ia i wahi e ae nona e noho ai,

a e "haalele ia Roma iloko o kona lua pa-u.

He ewalu mau mokuahi hao o ka Ahahui

Hooholo Mokuahi o ka Pakipika e kapiliia

nei ma na wahi kapili moku o Piladelpia a

me Wiliminetona. He elua o ia mau moku,

he 5,000 tona pakahi, he elua, he 2,500 tona

pakahi; a he eha he 1,600 tona pakahi. O

o keia mau mokuahi a pau, aia wale no ma-

hope na hula. He elua o keia mau moku,

ua hoolanaia mai nei. O na enegini o keia

mau moku, ma Beritania kahi i hanaia ai.

Molia paha, hookahi o keia mau moku no ke

ala homo moana mai Kapalakiko a Honolulu

nei, aka, aloe nae i haiia mai ka lono.

He lonolono lauahea wale ma Ladana, ua

hookaawale ka ke kaikamahina alii a Vitoria

Louisa mai ka noho ana pu mai me kana

kane, no ka walawalaau paha a papalima.

O ke Gererala kipi Rubalcaba o Cub, i

hopuia mai nei e na koa Sepania, ua kauia

ka hoopai o ka make maluna on a i ka la 5 o

Maraki, a ua make aku la.

Mailoko mai o ka poe pake pili waiwai o

Kapalakiko, ua ohi ka waihona aupuni, he

$25,000 no ka makahiki. Ehia la o ko Ho-

nolulu nei.

Ua hoole ka Hale Ahaolelo o Lalo o ka

mokuaina o Makesuketa, i ko na wahine po-

no koho balota, ma ka hoole ana o 142 a ae

he 83. Ikaika no ka hoi :

Ke manao wale ia nei e hoomoe hou i wa-

ea moe moana mai Enelani a i Nu Hamesire

ma Amerika.

Ua hoole ke aupuni o Beritania Nui, aole

e ike aku ia Sepania ma ke ano Ripubalika,

no ka makau paha o piha loa o Europa i ka

Ripubalika. Aole no e paa ana, in a oia ko

ke ao nei nee ana.

Ua hoopihaia ka mokuahi Amerika Sup-

ply i na mea hana akamai o Amerika Hui-

puia, e laeia ana i ka Hoikeike Nui o Vie-

na, a ua holo aku ka moku ma ka la 15 o

Maraki.

Ke mannaia nei, e hoololi hou i ke kuika-

hi mawaena o Geremania a me Amerika

Hui, i manaoia ai, o na Geremania a pau i

hookupaia i mau kanaka Amerika, ke hoi

lakou i Geremania a noho elua makahiki,

alaila, ua lilo hou oia i kupa no ka aina.

He lono lauahea wale kai lohea ae, ua

hoopuka ke aupuni o Sepania he olelo kua-

hauu, e hookuu ana i na kauwa kuapaa a pau

maluna o Cuba. Ke pioloke nei ka poe ha-

ku negero no kela lohe.

I ke keneturia eha ka lilo ana o na noho

lio i mea makemake nui ia, a hala loa mai ʻ i

a hiki i keia wa.

Ma ka mokuaaina o Rodilana, ua malama

mai nei kekahi paa mare i ahaaina nui na

laua, i ke kanahikukumamalua makahiki o ko

laua noho maluhia ana maloko o ka berita

o ka mare. Ma kena ua makili ole o ke

kala gula.

Ma na wahi hea o ke Aupuhi e

kokua ai ka Naauao?

E KE KUOKOA ; Aloha oe:-

O ka naauao, oia ka lei gula e nani ai ke

aupuni, ka mea hoi nana i kokua na hana o

ke aupuni, ke hoohuiia oia me kekahi mau

mea paahana e ae; aka hoi, ke ninauia nei

ma ko kakou Kumumanao. Ma na wahi hea

o ke aupuni e kokua ai ka naauao? Mamua

nae o kuu hai ana aku i ka haina o ka ni-

nau, he pono ia kakou e kaana mua iho i ke

ano o ka huaolelo aupuni.. O ke aupuni, oia

paha ka hui ana o na kanaka ma kekahi ai-

na, na ʻ lii a me na makaainana i hookahi

ahana, e hana pu ai i na mea e pono ai ko

lakou noho ana.

A o keia hui pu ana i ohana hookahi, o

ke aupuni no ia. Ina pela ke aupuni, aia

paha ma na wahi elua e kokua ai ka naauao

i ke aupuni. Ua kokua ka naauao i ke au-

puni ma ka imi ana i na mea e maluhia ai

ka lahui. He pono ia kakou e nana aku i

ka noho ana o na aina pegana, he haunaele

wale no, aohe maluhia, no ka mea, aohe i

loaa ia lakou keia mea nui e kokua ai ia la-

kou, oia ka naauao. Nolaila, i ka imi ana i

na mea e maluhia ai ke aupuni, o ka naau-

ao ale no ka hao sila makeneti, a koo nui

hoi nana e kokua i ke aupuni. Ma na aina

naaupo o ka honua nei, aole e hiki ia lakou

ke imi i ka mea e maluhia ai; ua like loa

ka maluhia ia lakou me ka haunaele, e like

me na tiga e paani ana ma na kaiaulu pali,

ua like ka hone me ka pali ia lakou. Aka,

ma na aupuni naauao, ua imi nui lakou i na

kanawai i mea e maluhia ai ka naauao a me

ka noho ana o na kanaka. Aole no hoi he

aina a aupuni hoi o ka honua nei i maluhia

me ke kanawai ole, no ka mea o ke kana-

wai, oia ka io a me ka iwi o ke aupuni. O

ke aupuni kanawai ole, ua like no ia me ka

moeu nele i ka hoe-uli ole, he poniniu a po-

kakaa wale iho no. A ina e lako ke aupuni

i na kanawai, a ku ka paila hana ka haawe,

paiia a paa ma na buke, a hoolahaia ma ke-

la wahi keia wahi o ka aina, aohe no e lilo

ia mea i mea e maluhia ai ke aupuni, ke ole

ka põe nana e hooko na kanawai. A owai

la ka põe nana e hooko pono na kanawai?

O na Lunakanawai naauao a hoopono

hoi, aole hoi o na Lunakanawai naaupo,

hoopilimeai, hoopai paewaewa, alilo i mea

haunaele wale, a hoopau dala o ke aupuni.

Aka, in a hoi he naauao wale no ko ka Luna-

kanawai, aole he makau i ke Akua, e lilo no

ia mau mea a pau i mea ole, a i mea hau-

naele wale. Ike no na kanaka i na hana uko

ole a ka Lunakanawai, o ka lilo no ia i mea

e hoomahui ai na kanaka i ke kue ana i na

kanawai o ke aupuni, no ka mea, oia auanei

ka mea nana e kauo aku i na kanaka i ka

hana pono ole. A ina no e ike aku na ka-

naka i ka Lunakanawai, e hoohilala mai ana

i ka on a a ka rama, o ka hoomahui aku la

no ia, a pau pu aku la i ka hei i ka upena

kuu a ka lawakua. Nolaila, he mea pono i

na Lunakanawai ke maka ʻ u i ke Akua, no

ka mea, eie ka Ioba, "O ka makau i ka Ha-

ku, oia ka noeau; a o ka haalele i ka hewa,

oia ka naauao." Nolaila, i ka imi ana o na

Lunamakaainana i na kanawai, he mea po-

no paha ia lakou ke kau mai i na kanawai

e kui ole ana i na mea e holo pono ai ka

pono ma ke aupuni.

Ua kokua no hoi ka naauao ma ka imi

ana i na mea e waiwai ai ke aupuni. O ka

waiwai ea, me he mea la, oia ka uhane o ke

aupuni, no ka mea, in a e haalele ka uhane

i ke Kino o ke kanaka, aia hoi, he kino ku-

papau wale no, pela hoi, in a e nele ke aupu-

ni i ka waiwai ole o kona make no ia.

JNO. NAWAI.

Kalawao, Molokai. Apr. 23.

No ke Aupuni a me ka Lahui.

No kou lokomaikai e ke "Kuokoa" i ka

waiho ana mai i ka ninau akea; nolaila, ua

loaa ia ʻ u ka ipuka e komo aku ai iloko o ka

lahui ma ou la. He mea nui ka imi ana a

me ka noonoo ana i na kumu kahi i emi ai

o ka lahui.

A pela no hoi na kumu e ulu ai. Aia a

loaa ia mau kumu; e loaa auanei ko ka le-

pera. Aia no a ike a hoomaopopoia, a koho

ponoia na kumu kahi i emi ai o ka lahui, e

loaa auanei hoi na kumu kahi e ulu ai.

A ma keia, ke waiho haahaa aku nei ka

mea nona keia pulima i mua o ke akea ; na

ka lehulehu e koho no lakou iho. Ina no ka

pono ; a in a no ka nele. Owau iho, ma ko ʻ u

ano maoli, aole au he mea i ao ia, a i hoo-

mahui iki ia ma ka oihana hulihonua, a ka-

laiaina hoi. Aka, me ka noonoo i imi ia, a

me ka palele i kohoia, pela au e ku aku nei

i mua o ke akea A o na kee a pau e loaa

ana ma ka ʻ u hoike ana, mai lilo ia i puu nui

e nini ai, no ka mea, a mau mea e kamailio

ia ana. A ke noi aku nei au ia ka oluolu o

ke alii a me ka lahui mai o a o, e maliu mai

me ke akahele, a me ka hoomanawanui hoi.

Ke ku i ka pono a me ka oiaio na mea e ho-

ikeia aku nei; alaila, o ko kakou ola ka hoi

ia. A i ole, ua nele ihola. Eia ko kakou

manao mua.

HEAHA NA KUMU I EMI AI O KA LAHUI?

1 No ko ka lahui haalele ana i ke Akua

ma o na ʻ Lii la. I ke au o ke kaua i make

ai o Kekuaokalani; a mamua aku, a maho-

pe mai paha. Oia ka hoomaka ana o ka la-

hui e haalele i ke Akua me ka hoowahawa-

ha ino loa. A, oia no hoi ka hoomaka ana

e huli ke au o na wa. Pale ke au kahiko, a

hoomaka ke au hou. (E hooakaka iki au ma-

anei.) O ka hana o ka lahui i ke au kahiko,

o ke kukulu mua i ka hale o ke Akua a paa.

O ka hookaawale ana i na hua mua a pau i

loaa ma ka mahi ana, lawaia ana, kuku ana,

a pela wale aku na ke Akua. Eia hoi, o na

keiki a pau i hanauia ia wa, ua hooliloia na

ke Akua. A lilo ke kane a me ka wahine,

he kanaka no ke Akua. Eia hoi, o na mea

a pau i imi ia, a i hanaia e ke kanaka, ua

hoolilo mua ia i ke Akua, a mahope ke ka-

naka. Ia wa no hoi, ua imi ka lahui e ma-

lama pono i ke Akua, ma ka hookaawale ʻ na

i na hale. He hale kapu kekahi, he hale noa

kekahi, he hale pe ʻ a kekahi. O ka hale kapu,

he mua ia; Oia ko ke Akua hale, ma o

na kane wale la no. O ka hale noa, oia ko

ka lahui ma o na wahine la. O ka hale pe ʻ a

he wahi ia i hookaawaleia no ka wa haumia

o na wahine.

Eia hoi kekahi.. O na mea ai a me na

mea aahu a pau i hookapuia i na wahine, na

ke Akua ia, ma o na kane wale la no_ O na

mea ai hoi a me na mea aahu i hookapu ole

ia, ko ka lahui ia ma o na wahine la. Oia

iho la ko ka lahui hoomaemae ana ia lakou

iho, me ka malama pono i ke Akua. Eia no

hoi, he mea maa mau ia lakou ka hookaa-

wale ana i kahi mau la iloko o ka makahiki,

i mau la e hosana, e hoonani, a e hooluolu

aku i ke Akua.

Aka, i ke au i olelo ia ae nei, a mahope

mai, a hiki ia Kaahumanu, oia ka manawa i

ike maopopoia ai; E huli ana ke au o ka

manawa. O ke au mua e aui ana i hope, a

o ke au hou, e nee ana imua. Oia ka wa o

ka hoohioloia ana o na heiau, ke puhiia ana

o ka ai a ke akua i ke ahi, ka noa ana o ka

ai kapu, a plea aku. Ma keia hana i ikeia

ai, ua haalele na ʻ Lii i ke Akua. A nele ke

Akua i ka hale ole, ai ole, ia ole, kapa ole,

a pela aku. Me keia mau hoakaka uuku, e

ike ai kakou, he kumu ia e emi ai o ka

lahui Hawaii.

2 O ka mana o ka mea. i ke au o ka wa

e ko ia nei, ua maa ka lahui e hoohiki ino i

ke Akua, ma na mea a pau - mai ka mea

liilii loa i manao oleia, a i na mea nui i hoo-

maopopoia. O keia ka hewa ino loa i hana

ia, a e nanaia nei e ka lahui. He mea maa

loa i ke alelo ka hoopuka pinepine ana i na

huaolelo me ka hooko oleia. O na huaolelo

a pau i hoopukaia me ka hooko ole ia he

hoohiki ino ia. He elua no papa o na hoo-

hiki. 1 O na hoohiki ana a pau i hoohikiia

ma na mea pili hoomana, me ka ike ole i ka

pono a me ka hewa oia ka hoohiki ana, he

hoohiki ino ia i ke Akua. 2 O na hoohiki

ana a pau i oleloia, a i hanaia ma na mea

pili honua a pili lani, me ka ike maopopoia

he hewa, he hoohiki ino ia i ka Uhane He-

molele.

-Noloko mai o keia hewa i hanaia e ka la-

hui; I puka mai ai ka alaala, ka puha, ka

lolo, ka hokii, ka pupule, ka lele pali, ka ha-

ule lio, ka pau ahi, ka pau mano, ka lawe

ola, a me ka lepera, a pela wale aku. Nola-

ila, emi ka lahui. (Noloko mai o keia mau

kumu elua ka pa o na wahine, aola hanau

keiki.)

3 No ke kuai ia o ka aina me na malihini

a me ka hookuu ole ia o na kanaka. - I ke

au o ka Moi Kamehameha III, a ma on a

iho, ua hooliloia ke aupuni, ka lahui, a li-

lo no ke Akua. O ka lilo ana ia o ke ea, ka

hanu, pau loa, aohe mea i koe. Aka, me ia

lilo nae, ume hou mai la me ka ike ole, a

kuai aku la i kau wahi o ke aupuni i na ma-

lihini, ma ke kumu hea la? He maunu ia

e poholo okoa ai ke aupuni iloko o na lima o

ka malihini. A, in a oia iho la ka hopena

ponoi oia ume ana mai ma ka ike ole; i hea

oe e Hawaii e noho ai? "I ka lae o ka ia

paha ea?"

Eia hoi, o ka ae, a hookuu wale ia ana ʻ ku

o na kupa o ka aina, mai na ae kai, a mai na

kaiaulu ponoi aku o kona aina hanau, e holo

ma na moku. O kahi ia o na hana maikai

ole. I ka moku e paialewa ia ana e na ale

lipolipo o ka moana, hulihia paha ka moku,

a i ole ia, o kahi poino e ae paha ma ka mo-

ana, o ka make no ia o ke kanaka. A ma-

hea e paa ai ia hakahaka? A i ole ia, ku

aku la paha ka moku ma ka aina, a no kahi

mau kumu, o ka hoohihi no ia e noho, a o

kona hoi ole mai no ia. I hea e paa ai ia

makalua? Nolaila, oia hookaawale ia ana

pela, he puka liu nui ia nana e ume nei o ka

lahui. A ma keia, e hoomaopopo kakou. O

ke aupuni holookoa mai o a o, oia ko ke

Akua kuleana paa ma o na kupa la nona ka

aina. A o ka lahui hoi, oia kona nani ma-

luna o ka honua. Aka, ma keia hoolilo ia

ana o ka aina, a me ka hookuu wale ia o ke

kanaka. He wahi hana wale no ia i hana ia e

ko ka honua me ka ike ole. Ku nae i ka

hoonaukiuki aku i ke Akua, ka mea nana ia

mau waiwai. A oia hana ana pela, ke kumu

i emi ai o ka lahui.

4 O ka maikai ole a me ka lehulehu o na

kanawai. - O ka haawina hoopomaikai i haa-

wiia e ke kanawai i na kupa o ka aina, o ka

hapa hea la ia ma ko na malihini aoao? I

hookahi nae a kakou mea e hoomaopopo ai.

E nana kakou i ka oihana lapaau, o na kupa

nona ka aina, ua hooneleia e ke ke kanawai,

a ma o na malihini la ka hoopomaikai ana a

ia kanawai. Ua loaa mai keia pilikia i ka

lahui ma o na kahuna lapaau la; mamuli o

ke kue ino a na malihini, i ae ia aku e ka

Ahaolelo kau kanawai. O keia kekahi o na

kanawai maikai ole i kau ia, me he mea la,

ua ko ka luahi pae. Aia nae a loaa aku ke-

ia hanohano i na malihini, ku lakou la iluna

o ke kahui o ka hoino, a wanana mai. " E

mea makahiki i koe pau loa ke kanaka." O

ke kumu o keia, malaie, ua ike lakou la i

kahi e ko ai. Ma ka mea ku i ka noonoo,

he hiki ke koho aku, penei paha na hookoia

anu, ke ole au e kuhihewa ; Ua hoomaopopo

e ia mamua, o keia lahui, aole lakou i ike i

ka laau pono a me ka laau hewa, ke haawina

mai a lakou mai. Nolaila, i kou nele ana i

na pomaikai o ka laau Hawaii ana, a hele

aku oe i mua o lakou la, ua hiki loa ia lakou

la ke hana ma ka mea e hiki ai ke hookoia

o ko lakou la mau ake ana. Ia oe e ku ai i

mua o ke kauka no ka mai o ke kino, ma ka

alelo nae ka nana ana, me he mea la no ke

alelo ka mai, o ka haawi maila no ia i ka

laau, a o kou ai no ia, a hala he mau hora,

a he mau la, a he mau pule paha-o kou ola

ana, o ka make no ia. A oia make ana, aloe

ia no ka mai i loaa ia oe, aka, no kou ai ana

i ka laau, no ka mea, aole oe i ike i ka pono

a me ka hewa oia laau. A i ole ia, he hiki

loa ia lakou la ke haawi mai i ka laau hoo-

pii eha ia oe, makope iho o kou oluolu ana i

ka laau mua, a o ka make ka hope.

(Aole i puu.)

[Ke manzo nei makou, ua kuhihewa ko

makou mea kakou ma kekahi wahi o kona

kukulu manao, ma ka olelo ana. i emi ka la-

hui ma kekahi mau kumu ana i wehewehe

mai nei. Aia ma ka helu 3 a me ka helu 4

o kana mau kumu kona hawawa loa a pako-

le maoli ka noonoo. Ke hoohuliia mai nei

makou e manao aku, he inu awa, a he kahu-

na hoomanamana paha oia. L.H.J

E kuai kukalaia ana ka lio kane eleele lae kea kua-

puka, hao hema ma ka Pa Aupuni ma Waiawa,

Ewa, ke hiki aku i ka Poakolu, la 30 o Aperila, hora 9 kaka-

hiaka. J KAHAUOLONO, Luna Pa Aupuni.

Aperila 21, 1873 595 1t*

E IKE na mea a pau, ua hookohu pono ia o KOLEA, i

Luna Aina no PUULENA, Ili o Manoa, Kona, Oahu, a

o na Palapala Hookohu i hanaia mamua o keia, ke ho-

ikeia aku nei, ua hoopau loa ia, mai keia la 15 aku o Aperi-

la 1873. (595 51) W. L. MOEHONUA.

KUDALA AINA!

MAMULI o ka Palapala o Hon. D. Mr. Bryde, Lunakana-

wai Kaapuni o Kauai, e kuai kudala ia ana ma Waimea,

MOkupuni o Kaua ma ka Poalua, la 24 o Iune 1873. ka wai-

wai a pau o Kalaiki, mea i make no Makaweli. OIa hoi, he

aina Kalo a Raiki paha, Elua Eka, e waiho ana ma ka ili o

Mokuope, Makaweli, oia ke kuleana o Nohoua, mea i make,

Helu 6320, a ka Papa Hoona a me ka hapalua o ke kuleana o

Kapapa, Helu 10 721, oia he aina kalo ma Nania, he hapalua

Eka ka nui - a he pa hale ma Kapalawai, ekolu hapaumi (3-10)

Eka nui. Maluna pono o ua mau aina la e kudalaia ai, ma

ka hora 10 o kakahiaka ka hoomaka ana. G.B. ROWELL.

Waimea, Aper 17, 1873 (595 3t) Luna Hoopoaopono.

MAU AINA KUAI KUDALA!

HILO, HAWAII!

E KUAI AKU NO NA MEA NONA NA INOA MALALO

iho, ma ke kudala, ma ka hora 12 o ke awekea

POAONO, IUNE 7, 1873.

MA KA

HALE HOOKOLOKOLO MA HILO!

Umi mau Apana Aina

kupono no ke kukala hale ana a me na mea e ae, no lakou ka

huina pau o na Eka aina, i hiki aku i ka

UMI KUMAMALUA,

e waiho la me ke kulanakauhale o Hilo.

BENIAMINA PITIMANA

ua mau aina la.

No na mea i koe, e ninau la

H. HACKFELD & Co.

Ma Honolulu, a ia

WILLIAM H. REED ma Hilo.

Honolulu, Aper 26, 1873. 585 5ts

NA OLELO HOOLAHA.

JUDD A ME LAINE.

(ALANI A ME LAINE.)

NA MEA KUAI MEA AI o na lako ai a pau, na mea ulu a

me na mea hoomomona lio.

Halekuai malalo o ka Hale Mu, Alanui Papu. Honolulu.

584 1y

MA KA LA 26 o keia mahina, e kukulu ana wau he wahi

paina no ka la hanau o kuu keiki. Eia ma Kikihale nei

kahi a ʻ u e kukulu ai, nolaila, ke kono la aku nei na ano kana-

ka a pau, e naue mai ia la, me ka paapu mai i wahi pua rose a

ke ahloa ma ko oukou lima, i mea hoike no ko oukou aloha

waianuhea i kahi kamaiki. KAHEA

Honolulu, Aper 16, 1873 594 1t*

E IKE auanei na mea a pau, owau o ka mea

nona ka inoa malalo nei, ke hookapu loa aku

nei au i o ʻ u mau aina, oia hoi o

Ainoni a me Puaakuakua,

e waiho la ma Kailua, Koolaupoko, aole e hele wale na Bipi,

Lio, Hoki, Kekake, Puaa a me na ano holoholona e ae. Ina e

loaa aku la Kahananui kou hope, kekahi o na holoholona i

oleloia maluna, e uku no i $1.00 no ke poo hookahi, a in a aole

i lawe ia no ma ka pa Aupuni. E lilo keia i Kanawai paa no

ua mau aina la mai keia la aku. KAUWAHI NINAU.

Kapuukolo, Honolulu, aper 16, 1873. 594 4t*

OLELO HOOLAHA!

Ma ka waiwai o Mr. Eberhardt, no Hilo, Hawaii i make.

Ma ke Keena o ka Luna kanawai Kaapuni, o ka Apana Ekolu,

o ko Hawaii Pae Aina.

UA heluhelu, a ua waihoia ka palapala noi a ka Mea Ha-

nohano C. R. Bishop, e noi ana, e hooiaio ia ka Palapala

kauoha hope loa a Mr. Eberhardt, no Hilo, Hawaii, i make i a

e hoonoho iaia i Luna hooko no ua palapala kauoha la, malu-

na o na waiwai o Mr. Eberhardt i make.

Nolaila, ke kauohaia aku nei na mea a pau, ke pili o ka Po-

alima, oia ka la 16 o Mei, e hiki mai ana, ma ka hora 10 kaka-

hiaka, oia ka la a me ka hora i kauohaia no ka hoolohe ana i

ua noi la, a me na mea kue ke hoikeia; aia ma ka Hale Hoo-

kolokolo, ma Hilo, Hawaii, kahi e hana ʻ i. F.S. LYMAN,

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.

Hilo, Hawaii, Aper 7, 1873 591 3t

OLELO HOOLAHA!

Ma ka waiwai o Apo (pake), no Hilo, Hawaii, i make kauoha

ole.

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni, o ka Apana Ekolu,

o ko Hawaii Pae Aina.

UA heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a L. Sevarance

e noi ana, e hoonoho iaia i Lunahooponopono no ka wai

wai o Apo (pake), no Hilo, Hawaii, i make kauoha ole.

Nolaila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka

Poalima, oia ka la 16 o Mei, e hiki mai ana, ma ka hora 10 o

kakahiaka, oia ka la a me ka hora i kauohaia no ka hoolohe

ana i ua noi la, a me na mea kue ke hoikeia; aia ma ka Hale

Hookolokolo, ma Hilo, Hawaii, kahi e hana ai.

F.S. LYMAN.

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.

Hilo, Hawaii, Aper. 9, 1873. 594 3t

OLELO HOOLAHA!

Ma ka waiwai o Kalinapa (K), no Kona Akau, Hawaii i make.

UA heluheluia, a ua waihoia ka palapala noi a Ahuai w. e

noi ana, e hoonohoia i Lunahooponopono no ka waiwai o

Kalinapa k, no Puapuanui, Kona Akau, Hawaii, i make aku

nei me ke kauoha ole. Nolaila, ke kauohaia aku nei na kana-

ka a pau, ke pili o ka Poaha, oia ka la 15 o Mei 1873, ma ka

hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i kohoia no ka

hoolohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia i ala ma

ka Hale Hookolokolo ma Kona Hema, Hawaii Kahi e hana ai.

CHRLES F. HART,

Lunakawai Kaapuni Apana Ekolu.

Aperila 9, 1873 584 3t

Ma ka waiwai o Kapaaluhi w, no

Honaunau, Kona Hema, Hawaii i make.}

UA heluheluia a ua waihoia ka Palapala noi a D.H. Nahi-

nu, e noi ana, e hoonohoia i Lunahooponopono na ka wai-

waiwai o Kapaaluhi w, no Honaunau, Kona Hema, Hawaii, i

make kauoha ole: Nolaila, ke kauohaia aku nei na mea a

pau, ke pili o ka Poaha, oia ka la 15 o Mei 1873, ma ka hora

10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i kohoia, no ka hoo-

lohe ana i ua nonoi la a me na mea kue ke hoikeia; aia ma ka

Hale Hookolokolo, ma Kona Hema, Hawaii kahi e hana ai.

CHARLES F. HART.

Lunakanawai Kaapuni Apana Ekolu.

Aperila 9, 1873. 594 3t

Ma ka waiwai o Kapeahi k,}

o Lahaina, Maui i make

Ma ke Keena a ka Lunakanawai Kaapuni, o ka

Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

UA heluheluia a ua waihoia ka Palapala noi a

Keomaka w, e noi ana, e hooiioia ka pala-

pall kauoha hope loa a Kapeahi k, no Lahaina,

Maui, H.P.A. i make aku nei. Nolaila, ke kau-

ovaia aku nei na kanaka a pau, ke pili o ka Po-

akolu, oia ka la 7 o Mei 1873, ma ka hora 10 o

ke kakahiaka, ma ka Hale Hookolokolo o Laha-

in a; oia ka la a me kahi e hoolohe ai i ua nonoi

la a me na mea kue i hoikeia.

ABR. FORNANDER,

Lunakanawai, Kaapuni Apanna Elua H.P.A

Lahaina, Aper. 7, 1873 594 3t

Ma ka waiwai o Luluhi k, a me Na-}

well k, no Lahaina, Maui i make.

Ma ke Keena o ka Luakanawai Kaapuni, o ka

Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

UA heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a

Kaahanui w, e ni ana, e hooholoia na hoo-

ilina no ka waiwai o Luluhi k, a me Nawelu k,

no Lahaina, Maui, H.P.A. i make kahiko. No-

laila, ke kauohaia aku nei na kanaka a pau, ke

pili o ka Poakolu, oia ka la 7 o Mei 1873, ma ka

hora 10 o ke kakahiaka, ma ka Hale Hookoloko-

lo, ma Lahaina, oia ka la a me kahi i kohoia no

ka hoolohe ana aku i ua nonoi la a me na mea

kue ke hoikeia. ABR FORNADER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua . H.P.A.

Lahaina, Aper. 10, 1873. 594 3t

Ma ka waiwai o John Enos, }

no Wailuku, Maui, i make.

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni o ka

Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

UA heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a

Thomas W. Evarett a me Henry W. Daniels,

na Lunahooponopono o ka waiwai o John Enos,

no Wailuku, Maui, H.P.A. i make, e noi ana,

e hoaponoia ko laua moowaiwai a me na Bila aie

e aie ia ana i hai, a e hookuu ia laua mai ko la-

ua oihana. Nolaila, ke kauohaia aku nei na ka

naka a pau, ke pili o ka Poalima, oia ka la 6 o

Iune 1873, ma ka hora 10 o kakahiaka, ma ka

Hale Hookolokolo ma Wailuku, oia ka la a me

kahi e hooloheia ai o ua palapala nonoi la a me

na mea kue ke hoikeia.

ABR. FORNANDER

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H.P.A.

Lahaina, Aper. 5, 1873. 594 3t

Ma ka waiwai o Opunui w, }

o Waihee, Maui i make.

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni, o ka

Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

UA heluheluia a ua waiho ia ka palapala noi a

Kuahui Kapahi, e noi ana, e hooholia na

hooilina no ka waiwai o Opunui w, o Waihee Ma-

ui H.P.A. i make. Nolaila, ke kauohia aku

nei na kanaka a pau, ke pili o ka Poaha, oia ka

la 5 o Iune 1873, ma ka hora 10 kakahiaka, ma

ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, Maui, oia ka

la a me kahi e hoolohe ai i na nonoi la a me na

mea kue, ke hoike ia. A. FORNANDER.

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H.P.A.

Lahaina, Aper. 7, 1873. 594 3t

Aha Hookolokolo Kiekie

O KO

HAWII PAE AINA.

Ma ka waiwai o Robert G, Davis o Honolulu, i make.

Ma ke keena i mua o ka Lunakanawai Kokua H. A. Wide-

mann.

MA ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala noi a

a me ka Papa Hoike Waiwai a Maria Summner Davis, ka

Luna Hooponopono Waiwai me ka Palapala Hooilina e pili ana

o ka waiwai o Robert G. Davis i make ma Honolulu, Oahu, e

noi ana e aponoia na hoolilo ana ia $176.62 mailoko mai o na

$262.25 i loaa iaia, e nanaia a e huliia a haponoia, a e kauoha

ia e mahele i ka waiwai e waiho nei iloko o kona lima i ka poe

i kuleana ia waiwai, a e hookuu ae iaia a me knoa poe hope

mai ka noho ana ma ia ano.

Nolaila, ua Kauohaia, o ka Poalua, la 20 o Mei M.H. 1873, ma

ka hora 10 kakahiaka i mua o kela lunakanawai ma ke Keena,

ma ka hale Hookolokolo ma Honolulu, oia ka kahi a me ka ma-

nawa e hoolohe ai i ua noi la a me ka papa hoike Waiwai i ole-

loia - a o na kanaka a pau i pili, e hele mai e hoike in a paha

he kumu io e ae oia ia ai ua noi la, a na lakou e hoike mai owai

la ka mea kuleana ia waiwai. A o keia kauoha, e hoolahaia ma

na olelo Beritania a me Hawaii, e paiia maloko o ua nupepa ka

"Hawaiian Gazette" me ke "Kuokoa me Ke Au Okoa i Hulia,"

he mau nupepa i paiia a hoolahaia ma Honolulu, no ka mana-

wa he ekolu hebedoma mamua ae o ka wa i oleloia no ka hoo-

lohe. Kakauia ma Honolulu, i keia la 14 o Aperila M. H. 1873.

H.A. WIDEMANN,

Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikea: WALTER R. SEAL,

Kakauolelo Nui o ka Aha Kiekie 594 3ts

NA OLELO HOOLAHA.

Ai hanai i ka Moa! Mai kela wa aku, e kuai

makepono loa aku no au i

ka ai e hanai ai i ka moa. I ka poe e makemake ana, a e loaa

no ma Ulakohea, Honolulu. CHULAN & CO.

Honolulu, Mar 25, 1873 (591 1y) (Kiulana ma.)

E IKE auanei na mea a pau, owau o ka mea

nona ka inoa malalo nei, ka papa aku nei au

ia oukou, ua kapu loa ka hele ana e lawaia ma ke kai laweia,

e waiho ana mawaena o ka Lae o Kaheeka a hiki i ka Pilioka-

lie. O na mea a pau e kue ana i keia me ka ae ole ia, e hana

no au ia lake e like me ke Kanawai. DAV D BURROWS.

Puuloa, Ewa. Ian 8, 1873. 593 4t*

E ike auanei na mea a pau ke nana mai, o

kuu aina ma Waiakaama, Haiku, Maui,

ua kapu loa mai keia la aku, aole e hele

wale na holoholona Bipi, Lio, Miula, Kekake, a pela aku. O

ka põe e hookuli ana no keia olelo hoolaha, e uku no lakou i

Elua Dala ($2.00) no ke poo hookahi, a i ole ia, e hoopii no au

ma ke Kanawai. KUAPUU (w).

Haiku, Maui, Aper 5, 1873. 593 4t*

NO KA MEA, ua lilo mai ia ʻ u ma ka hoolimalima ana mai a

Keawe (k) mai ka aina o Kumuulu a me Kaluapule e wa-

iho la ma Waiau, Ewa, Oahu. Nolaila, ke papa ia aku nei na

mea holoholona a pau, mai hookuu wale i ko lakou mau holo-

holona maluna oia mau aina, ke papa pu ia aku nei no hoi na

kanaka o na ano a pau, mai ae hewa maluna oia mau aina, o

uku lakou hookahi dala $1.00 i kuu luna ia Lui (k.)

NAKIHEI (k.)

Waiau, Ewa, O. Apr. 5, 1873. 522-2ts*

KAPU O NINI A ME PALEPO!

KE papa loa la aku nei na kanaka a pau, aole e hele a hehi

maluna o ka aina o Nini a me Palepo, e waiho la maluna

aku o Waikahalulu, Honolulu. Aole hoi e hookuu wale i na

holoholona maluna iho. O ka mea kue i keia, na ke Kanawai

ka hana. W.B. BARNES (Bana.)

Honolulu, Aper 19, 1873 594 3m

E IKE auanei na kanaka a pau, Owau o ka mea nona

ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na mea a

pau o keia ano a me keia ano kanaka, mai hoaie mai

oukou i kuu wahiae mare, ia

Mrs. EMALIA OOPUIKI,

Ina oukou e hoaie iaia, maluna no on a ko oukou poho, aole au

e hookaa i kona aie, oiai ua haalele kumu ole mai oia ia ʻ u.

APA (Pake.)

Koloa, Kauai, Aper 5, 1873 593 4t*

Aha Hookolokolo Kiekie

O KO

HAWAII PAE AINA MA KE KEENA.

Ma ka waiwai o Kahele (w) o Moanalua, Oahu, I make Kauoha

ole.

I mua o ka Lunakanawai H.A. Widemano.

MA ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka Palapala Noi a

Waa ka mea hoopii i ka waiwai o Kahele (w.) e hoike

ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la, i mua o ua

Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha, ma

Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na

mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, in a he kumu oiaio ko

lakou, e ae ole ia ai ua Noi la. A o kela olelo kauoha e hoola-

haia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule ma ka "Kuokoa" nupepa

ma Honolulu.

Kakauia ma Honolulu, ko Hawaii Pae Aina, Aperila 15, M.

H.A. WIDEMANN,

Lunakanawai o ka Aha Kiekie.

Ikea: JNO. E. BARNARD,

Hope Kakauolelo. 594 3ts

Aha Kaapuni o ka Apanan Eha, }

o Kauai, i ke Kau o Feb. 1873.

S. Kamahalo ka mea hoopii no ke oki mare, kue

Debora M. Kamahalo.

MA ka palapala hoopii i oleloia maluna, no ke

oki mare, ano ua kauohaia, o ka olelo hoo-

holo e oki ana mai ka berita mare aku, e hooko-

moia ma ka moolelo o ka Aha, mamuli o ka ao-

ao o S. Kamahalo, no ke kumu o ka haalele a me

ka moekolohe o D.M. Kamahalo i oleloia, e lilo

e mea paa mahope o na malama eono, mai ka la

i hoopukaia ai keia olelo hooholo, ke hanaia e li-

ke me na olelo maloko nei, ke ole nae i ike ia ke

kumu kupono e hoole ai.

A ua kauohaia ka mea hoopii, e hoolaha i ke

kope i hooiaioia o keia olelo kauoha ma na nu-

pepa Aupuni, i kela a me keia o na hebedoma

eono; o ka hoolaha mua ana iloko o ka malama

hookahi mai ka la aku i hoopukaia ai keia olelo

kauoha, i mea e hiki ai i na mea a pau i pii ke

hoike mai iloko o na malama eono, in a he kumu

ko lakou e hooko oleia ai ia olelo hooholo, a lilo

i mea paa. - Na ka Aha. G.N. WILCOX,

Clerk.

March 29, 1873 594 Gt

Ma ka waiwai o Palaolelo k, a me }

Kaihe k, no Makawao i make.

Ma ke Keena o ka Lunakanawai Kaapuni, o ka

Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.

UA heluheluia a ua waihoia ka palapala noi a

J.D. Havekost, ka Lunahooponopono waiwai

no ka waiwai o Palaolelo k, a me Kaihe k, no

Makawao i make, e noi ana, e maheleia, a e hoo-

kaawaleia na mahele o ua mau mea la i make,

noloko mai o ka aina Hui, ma ke Ahupuaa o

Haiku, Ili o Kokomo, Apana o Makawao, Maui,

i mea e hiki ai i ua Lunahooponopono la ke wai-

ho aku i ua mau mahele la me na hooilina o na

mea make. Nolaila, ke kauohaia aku nei na hoa

Hui o ua aina Hui la i oleloia maluna, oia hoi o

Kanoa, Keonepahu, Nui, Kalawaia, Kawaa, Ihu,

Kaikala, Kaulahea, Hoa, Kawaha, Huluole, o la-

kou iho, o ko lakou hope, waihona, hooilina, a

me na kanaka a pau, ke pili e hooloheia aku ke-

ia nonoi ana imua o ʻ u, i ka Poakolu, oia ka la 4

o Iune, M. H. 1873, hora 10 kakahiaka, ma ka

Hale Hookolokolo ma Makawao, a me na mea

kue, in a o kela palapala noi a ka Lunahoopono-

pono. ABR. FORNANDER,

Lunakanawai Kaapuni Apana Elua H.P.A.

Lahaina, Aper. 5, 1873. 594 3t

KUAI KUDALA KALO!

MA KA

POAONO, MEI 3, 1873,

Hora 12 awakea.

MA KAPALAMA!

ma kahi e kokoke la i ka

Hale Kula Hoopololei!

E kuai kudalaia aku ai na Kalo,

e ulu la maluna o na loi kalo ekolu.

E haawiia no i manawa kupono e ku ai ke kalo a o o.

C.S. BARTOW,

595 2t Lana Kudala.

NA OLELO HOOLAHA.

L. MAKALE.

He Loio a he kokua no na hihia o kanaka, (koe

na hihia hewa.) Aia kona koeua ma ka Hale Hoo-

kolokolo. 6ms.

Hoolaha Lunahooponopono Waiwai.

NO ke kohola ana mai o na mea nona na inoa malalo, i mau

Luna Hooponopono Waiwai no APO (he kanaka no Kina)

i make ma Hilo, mokupuni o Hawaii. Nolaila, ke halia aku

nei ka ohe i na mea a pau i aie iaia, e hookaa koke mai; a i

ka poo hoi ana i aie aku ai, e hoike koke mai.

Na Luna H. Waiwai, {KAHUI (w),

L. SEVERANCE.

WILLIAM RYAN

(MEA KUAI LAKO AI,)

MAUKA iho o ka Uapo ma Peleu ia, Alanui Nuuanu,

aole i ka hale o ka poe Olelo E, e pu ia, aka, makai

iho. Mai ula oukou e kuai ai me ka makepono.

590 3m

KA HALE PAI KII HOOLELE AKA

AGIU a me AKIONA!

UA wehe ae nei maua i Hale Pai Kii no na mea a

pau ma ke

ALANUI NUUANU, HELU 65.

E paiia na kii maikai o na ano a pau, e like me ko oukou ma-

kemake. E hanaia ana a nani kupono e like no ka uku oluoluu

E hele mai. O na lole komo i ka wa e pai ai, eia no ia mano

kupono no na wahine a me na kane - na kuka palaa loioa aa

Ealeponi, kauia-wati, komolima a ma na mea hoonani a pau

pela no ko na wahine mau lako, oia na peahi a me na pua hoo

nani. E paiia na kii pepa a me na kii aniani e like me ko ou

kou makemake, keokeo, eleele, ulaula a ahiahia paha.

I ka wa e pai ai i ke kii, e hookaa mua ia ka hapalua o ka

uku, a pau ke kii i ka hanaia, alaila, hookaa pau loa, a lawe

no hoi ke kii. Me ka mahalo. 577 6m

OLELO HOOLAHA AKEA!

E IKE auanei na kanaka a pau loa, na Ha-

ole, Pake, kanaka Hawaii. Owau o

AHI (PAKE,)

e noho ana ma ke Alanui Nuuanu, Helu 65, malalo o ka Hale

Pai Kii. E hana ana au, me ka uku makepono loa, oluolu a

haahaa na kumukuai - Mea i loa

Na Pahu-kupapau na ano.

Na Pahu-lole koa maikai loa.

Na Moe laau nani loa.

Na mea hana moe.

Na Pahu nahaha o keia ano

keia ano, no ke kumukuai makepono loa. E helu mai oukou

e kamailio pu me a ʻ u i ike maka, AHI (Pake.)

Maraki 19, 1873. 590 6m.

HALE KUAI LOLE

Grunwald & Schutte.

(Kihi o na Alanui Nuuanu me Alenui.)

Na lole paa a me na lole pio no na kane,

Na lole no na Lede a me na lole no ka hale iho.

OIAI, o maua wale no na mea kuni makepono loa me ka

malama mau i na lole paakiki e lohi ai ka aahu ana, no-

laila, e loaa ana i ka mea kuai mai ka waiwai io no ka-

na dala. E hele mai oukou la a he kaha iho ko ka maka.

594 4ts

AKIU PAKE.

HANA I NA KAMAA

HILA AULII MAIKAI

ALOHA OUKOU e na kanaka Hawaii a pau a me

na wahine maka onaona o Honolulu nei, na Iwa

kiani o Paliuli, O wau o ko oukou hoa aloha ka mea

nona ka inoa malalo nei he kumeka kamaa, e noho

ana ma ke Alanui Nuuanu, ma ka hale nona ka He-

lu 65, malalo o ka Hale Pai Kii Hoolele-aka,

Na Kamaa buti maikai loa i hanaia me ka ili Fa-

rani maikai loa, no ka uku haahaa me ka oluolu.

No ka hana ana i na hila o ke kamaa me ka paa

loa a maikai kupaoa i ka makemake me ke uku olu-

olu loa - A no ke poho ana i na kamaa nahaehae me

ka maikai loa no ka uku oluolu loa.

Na ili noho lio o kela a me keia ano - he nui wale

na ili maikai loa. Eia kekahi, o na kamaa a pau a ʻ u

e hana ai a in a ua ikeia na kapakahi a nohae a ka-

huli a puka paha iloko o ka makahiki hookahi, e

hoihoi mai, a na ʻ u no e hana me ka uku ole. A o na

kamak i waihoia ma kuu lima a hala na mahina 3,

o kuai kudala aku no au no ka loihi loa. Nolaila, e

hele nui mai oukou ma kuu hale hana kamaa e ike

maka i na mea hana a pau, i pau ke kuhihewa, a e

hana no au e like me ko oukou makemake, ka aulii

hulali o na kuihao malalo o na hila, e uheuhene ana

i ka papa o Maukele, e aloha ana i kona hoa, ka uwe

a ke kamaa ke hanaia. 590 6m*

J. NOTT & CO.

ME MEA HANA

TINI, KELEAWE,

HAO PAPAA,

Helu 9 Alanui Kaahumanu!

Ua hiki ia laua ke hana i na ano a pau e pili

ana i keia laina, e lihe me ka

Hoomoe ana i na Piula Wai,

HAO A PIULA PAHA.

HAWAI PIULA NO NA HALE LAAU

EIA HOI KEKAHI

Eia ma ko laua wahi i na wa a pau,

LAKO PIULA,

O KELA ANO KEIA ANO.

KAPUAHI HAO,

O NA ANO A PAU

A ME NA KUMUKUAI A PAU

Papaa Kepau, Piula Wai,

Paipu Hao, Papaa Ziniki,

Pauma Wai, Ki Wai,

NA KAPU AME NA PAKEKE HAO!

apa Holoi, Na Ipu hao,

Iliwai Laho Lio, Pa Palai,

Kui kakia moena,

Na Papaa Hao Kaupaku Hale 26x94,

Na Palaki hamo puna me Holoi hale,

Na ipukukui hele po.

A me na mea e ae he nui wale ke helu aku

1 yr.