Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 9, 1 March 1873 — Page 2
This text was transcribed by: | Juliet Mcmullin |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
me Paunau ma Lahaina, me Kaluaaha ma Molokai, Waipupuka ma Waihee, a pela wale aku.
3. Hooliloia ka Moiwahine i poo a i mana nui maloko o na Ahaelelo Kuhina a me na Aha Kukamalu no na pono o ke aupuni ; aia no iaia ka mana haawi o ka aina a me ka mana noho alii aimoku.
4. E Hawaii o Kuakini, e Maui o K. Keeaumoku, na kaikunane o Kaahumanu, mai ka puhaka o Namahana, ke kaikamahine a Kekaulike. E Molokai hoi o Kalaimoku, e Oahu o Poki, na kaikunane o Kaahumanu, na keiki a Kekuamanoha, a ko Namahaoa kaikunane, ke keiki a Kekaulike. E Kauai o Kaumualii, kaikunane o Kaahumanu, ke keiki a Kaeo, ke kaikunan o Namahana, keiki a Kekaulike.
5. Ua ku i ka lanakila kiekie a me ka hanohano ko ka Moiwahine aoao a me na alii ai-hale mahope ona, mai ke au o ns Kamehameha Ekolu. Lilo o Kalaimoku i Kukina Nui, a i Alihikaua Nui no ke aupuni, he Lunakanawai Kiekie, o ka make a me ka ola ma ke kanawai.
6. He pio ko Kamehameha aoao, ua make i ka pepehiia ke keiki a kona kaikuahine ponoi, mai ka puhaka mai o Kekuiapoiwa; aohe i ku i ka moku kona mau kaikaina a me kona poe ohana alii pilikino a pau.
7. He ohana pilikino no anei o Kaahumanu no Kamehameha? He kaikuahine o Namahana, Ko Kaahumanu makuahine no Kamehameha.
Penei hoi ka pilikino ana: O Haae, noho ia Kekelaokalani, hanau o Kekuipoiwa, ka makuahine o Kamehameha. A penei hoi : O Haae, noho ia Kalelemauli, hanau o Haalou ko Namahana makuahine, a nolaila, he kaikuahiue o Namahana no Kamehamea, a he kaikamahine o Kaahumanu. Ua pilikino no o Kaahumanu, ma kona makuakane o Keeaumoku no Kamehameha. A o na Kuhina Nui, o Keeaumoku, Kameeiamoku a me Kamanawa a me ka lakou ohana keiki, he poe pilikino wale no lakou no Kaahumanu, mai ka puhaka mai o Kalanikauleleiaiwi Nui me Keawe ; koe wale no ka ohana a Heulu, he pili ko lakou ma o Kamakaimoku la, ke kupunawahine o Kamehameha.
8. Owai la ka pua a keia poe alii aimoku, a i ku hoi i ka moku mai Hawaii a Kauai? O ka Moi Ka Mea Kiekie a na makaainana i hapai lokahi aku ai iluna o ka Nuunoholani a me kekahi Aliiwahine, alua wale no laua o ia lalani.
9. I ka makahiki 1795 a mamua aku, ua nui ka poe i wanana no Kaahumanu, e lilo ana oia ke poo o ke aupuni, a ua wanana ae na’lii a me na kanaka, penei:
“O Laea o ka wahine kuhikuhi,
Nana e lolia a pu ka waa,
Nana e kiikii I ke kaula,
O ke kappa kaula o Mahiulu,
Kino kaula ka la makaakaa,
Pu ke kaula a paa i ka lima,
Hooulu ka waa o ke’lii,
O Laea wahine i ka pu o ke kaula,
O uha o ka laau a pi ka wai,
A komo kanaka i paa kaula i ka lima,
Unia ka ieie iluna,
Ku-ku-lia i Laniakea,
Hamau ka leo iki a me ka leo nui,
A u-u-ina paapaaina,
Ka hooulu ana o ka waa e hiki,
Ke ku-ku-amu, ke ku-ku-wawa.”
10. Ma kei mau kumu i oikeia no Kaahumanu, ua maopopo, o Kaahumanu ke poo, a he Moiwahine ke aupuni, e like me ka mea i koakaka mua ia.
11. A ike o Kaahumanu, ua paa ke aupuni mai Hawaii a Kauai, aia ka lawelawe i kona poe kaikunane, oluna olalo, oloko owaho ; a o ka inoa Moi wale no kai kana hanai, a o ka pono o ka noho Moi, aia mai keia poe aku. A nolaila, i kaena ae ai kekahi, “Noho maialile ka ua o Hilo, hookah no au ma Hilo nei, a hookah o ia la ma Kona.” Nolaila, imi ae la o Kaahumanu e kukulu i aupuni hou, he aupuni Akua, a he aupuni imi naauao. A o ka naauao a me ke Akua, ka mea nana e Sila a Berita paa loa i ke aupuni Hawaii.
Owai ka pua a keia kupunawahine? O ka Lani o na Lani, o ka Iu o na Iu.
“ E OLA I KE AKUA.”
S. M. Kamakau.
HE ULIA A MAKE. – Ua moku ka lima o kekahi kanaka paahana o ka mahiko o Naalehu i kekahi huila o ka wiliko, a ua lawe loa ia i Kona Akau e lapaauia ai. No kekahi kumu, ua holo pono ole na mea i manaoia, a ua make iho la ua kanaka mei mahope o na la ekolu o kona hiki ana aku i Kailua.
OLELO PANE. – Ua hoouna mai o P. Kaaiahua, he olelo pane no ka mea e pili ana i ka hale pili i pau ai i kea hi ma Pauoa i kekahi po o ka hebedoma i hala. E hole loa ana, aole he mau iwi kupapau maloko, aohe no he maiamaia o na hana hoomanamana, a he elua nae hale, aohe hookah. Kea e nei makou e hookomo mai i keia olelo pale maluna ae, aka, na kekahi mea kokoke loa no ia wahi i lawe mai i ka lono ia makou, aohe he kamalii, aka, he kanaka makua i oi ae ka hilinaiia.
Ka Nupepa Kuokoa.
PUBLISHED EVERY SATURDAY - $2.OO A YEAR.
REGULAR EDITION. – 4,700 copies.
NA PEPA PAI MAU IA, HE 4,700
HENRY M. WHITNEY,
Publisher and Editor (Luna Hoopuka.)
JOS. U. KAWAINUI,
Associate Editor, (Luna Hooponopono.)
HONOLULU, MARAKI 1, 1873.
Ka Mana o ka Papa Pai.
Ma ka nupepa P.S. Advertiser o ka Poaha aku nei i hala, ua noiia ae ia no na lilo o ka Papa Pai upuni, a ua wehewehe pu ia ma na huahelu na lilo o ia oihana, no na makahiki eiwa, ua hiki aku i ka $117,864, oia hoi, ua aneane e $13,000 ke poho i ka makahiki. Eia kekahi o kona mau manao i laweia mai:
“Oiai me na ano aupuni e like me ko kakou, he pono e haawiia i waha no na Kuhina, e hoakaka mai ai imua o ka lehulehu, i na kahua o ka lakou lawelawe ana, a o ke pale ana aku, a o ka wehewehe ana paha no ia mea, aka, ke kue nei makou i ke ano o ka malamaia ana iho nei, mamuli o ka lawelawe ponoi ana o ke aupuni ma na hana e ae o ke Pai Palapala, e kue mai ana i ka hana o ia ano, a kekahi poe e ae e imi ana i ko lakou ola me ke Pai Palapala. Ke paa nei makou me keia kumu me ke Akaka loa, a hiki ole ke hooleia mai-oia hoi, me he mea la he mana hiki no i ke aupuni ke lawelawe i na ano hana e ae, me na dala o ke aupuni, e laa ke kukulu hale kuai mea ai, hale kuai lole, mahiko, hale kamana, a hana e ae o ia ano, ma kea no kue maoli mai i ka poe e imi ana i ko lakou mau ola ma ia mau oihana, e like me lakou i hoohana iho nei i ka Papa Pai Aupuni, ma kea no o ka malamaia ana iho nei o ka Hale Pai Aupuni, mai ka 1864 mai.”
Ua ike iho no hoi makou, ua hoolaha akea ae nei ke Kuhina Kalainaina, e hoolimalimaia aku ana ka Papa Pai Aupuni, i ka poe e makemake mai ana e lawelawe ma ia oihana, a me he mea la, e lilo io ae ana i kekahi poe e ia Hale Pai, a na lakou e haoa aku malalo o ko lakou mau lilo ponoi.
Ma kela nupepa hookah no maluna ae, ua ike iho makou, elua mau kukulu manao hoohui aupuni aku ia Hawaii nei me Amerika Huipuia. Hookahi e apono ana i ka hoohui aku, a hookah e kue ana. O ka palapala a ko oukou mea kakau ma ke Kuokoa o keia la, oia auanei na ano nui o ka palapala iloko o ka nupepa haole e kue mai nei. Ua apono no ia manao i ke Kuikahai Panai Like, kea e ia nae, e dute ia na waiwai ponoi o loko nei, mamua o ka lawe ia ana aku i Amerika Huipuia, i mea e pani ai i ke poho, ma ka hoopau loa ana ae i na dute maluna o na waiwai o Amerika, e hookomoia mai ai iloko nei ma ke Kuikahi Panai Like e koi ia nei.
Ua puka ae nei he wahi nupepa hou uuku nona ka inoa kanaka, Nu Hou, i hooponoponoia e Kipikona, i noho mua ai ma Lanai i ka hanai hipa. Ke hooia mai nei oia, e noonoo pono ia ana na mea nui epili ana i ka pomaikai o ka Lahui Hawaii. O kona helu mua, ua piha i na mea heluhelu, aole nae he ekemu nui ma mea pili i ke aupuni.
Ua kuhihewa nae paha ia ma kona Helu mua, no kekahi hunahuna ana i lawe aku ai. No ka mea, ke olelo peia, aole no hoi i kappa inoa ia. Ina he makemake ko ka Nu Hou e lawe aku i na mea o ke Kuokoa, he pono ia e lawe pololei, aole ka hookmo wale iho i kekahi mau huaolelo e ae.
Ke namu hou mai nei no hoi ua wahi Nu Hou la, no kekahi palapala i hoopukaia iloko o ka nupepa haole, e kue ana i ka hoohui aupuni, penei kana olelo : “Aole hookahi kanaka maoli i loaa he mahiko, aole hookahi i loaa he moku, aole hookahi he wahi dala, aole hookahi i noho mana maluna o kekahi poe hui, e loaa mai ai la mai ka hana mahaiai, ke kalepa a loaa ke dala no ke aupuni.”
Heaha keia ? He oiaio anei ? Aole ! Aole anei i ike ka Luna Hooponopono o ka Nu Hou, o na kana Hawaii o Kohala a me ko Lahaina, ke paeli a ke hoolu ko nei, a o kekahi poe o lakou, he mau pa holoholona lio a me bipi, a o kekahi o lakou, ua loaa he moku, a ke kokua like nei i ka oihana mahiai a kalepa o keia pae aina ? Mai hoike wahahee ia no na mea e pili ana i ka lahui ana e noho nei.
Aia hoi ma ka nupepa haole o ke aupuni, he manao ma na mea mahaiai o keia pae aina a me na kuemi hope ana o na kumukuai maluna o ke ko-paa, laiki, malakeke, kofe, pulu a me na waiwai e ae, e kuaiia nei no ke kumukuai wale no i loaa mai ai i ke kuui mua ana no ka hooulu ana. Ke olelo nei ia manao, o na kumukuai o na waiwai e hoouluia nei mai kela a i keia makahiki, ua haahaa loa, a no ia mea, aohe kumu e hoeueu ole ia mai ia kakou. Aka, he pono no nae e hoolilo pakiko kakou, e hana me ka hoopono, a e hooulu e like ka nui me ka hiki ia kakou, ma kahi lilo pananaiki. Pela e hiki ai ia kakou ke malama i keia wa pakalaki, a hiki i ka wa e pii hou ai na kumukuai.
E olelo ana hoi i na haole no ka ulana ana i mau eke ku-paa no kakou ponoi, e like me ka makou i hai aku ai i kela hebedoma. No ka mea, ina e lako ana ia mau eke maanei, alaila, e koe ana he mau tausani dala maluan o ka aina ei, he oi aku ia mamua o ka hoouna ana aku i na eke o na aina e, me ka hoolilo pu aku o na dala.
Ke hoike mai nei no ia nupepa, no ka loaa ana o kekahi mea hana e hoolilo ai i na lau paka inoino i mau paka-kika a paka-nau maikai loa. Ua hoouna mai nei kekahi poe i mea hana o ia ano, aka, aohe nae i haawi aku nei ke aupuni. Ina e hiki ana i keia mea hana maikai ke hookomoia mai ianei, i mea e hooliloia ai ko kakou mau paka i mea makemake nui ia ko kakou mau paka i mea makemake nui ia, alaila, e-hiki auanei ke hoopaa ia maloko nei, he hapalua miliona dala, mamua o ke kii ana aku iwaho, me ka lawe pu aku i ke dala ia mau aina. O keia paha auanei ka hana a kanaka e makemake ai.
Ke hoike hou mai nei no ia nupepa, he lawe loa ia aku koe o na pake paahana i Enelani, e hoohanaia ai ma na lua eli lanahu, ma na wahi hoi o na paahana i hoonele ia i ka hana, no ka hoopii loa i na uku la. Ma Amerika Huipuia, ke holo mua nei na paahana pake ma na nana humuhumu kamaa a me na hana e ae, a nolaila, ke makemake nui ia mai nei na paahana pake e hele nui aku ilaila. Ke makemake nei na paahana pake ma na wahi a pau o Amerika Huipuia a me Europa, e hana ma na hale hana pulupulu a hulu hipa.
Ke Kuikahi Panai Like a pehea e Ioaa ai.
[Ua hoomakaukauia keia manao malalo iho, a ua heluheluia aku imua o ka Moi Lunalilo, ma kea no oia kea la e loaa ai he Kuikahi Pani Like.]
I keia Manawa, ka wa maikai loa, e hapai hou ia ai na noonoo o ka imi hou ana e loaa ona Kuikahi mawaena o keia Aupuni a me ka Ripubalika o Amerika Huipuia. O ke kau laelae ana aenei o ka Moi i makemake loa ia e na ano kanaka a pau, ma ka Noho alii-O ka pomakai puni o ka lahui ; ka mea nana i hoeueu ia Amerika a me Europa, ma ka make ana o Kamehameha V., a me ka hapai mau ia ana o na manao aloha e pili ana ia kakou-o lakou auanei a pau ke hui ae, e hoolalelale mai no ia ma ko kakou aoao e hoomaka i na hana, e pono ole ai e hoopuhemo.
O na pomaikai a ia Kuikahi e manaoia nei no kela a me keia mea kuleana iloko o keia pae aina, aole e noi mai ana ia i kamakamailio ana loihi. Ke loaa ole keia Kuikahi, alaila, e emi auanei ko kakou mau hana mahiai a kalepa, e hoonowelo mai auanei ia mea me ka hookeke i kaika maluna iho o ka poe e kuokoa ana no lakou iho. No ia mea, e hooikaika kakou e loaa ona Kuikahi ma kekahi ano.
Ua hoolahaia iho nei na hoike makahiki o ke kalepa ana mawaena o keia aupuni a me Amerika Huipuia, iloko o 1872, a ke hoike mai nei malalo iho na kalepa ana:
Na mea ulu Hawaii i lawea aku i Amerika Huipuia - - - $1,107,108.
Na Waiwai o Amerika i hookomoia mai - - $1,015,679.
Mailoko mai o keia mau waiwai, he $915,679 i auhauia’i na dute, a he $100,000 i kohoia aku, ua komo mai me ke dute ole. He mea pono nae, e hoemiia kekahi mau dala maluna o na waiwai i lawea ae mai Europa a Amerika, a mailaila mai ia nei. O ka nui nae o ia huina aole i loaa mai.
O na dute i kauia maluna o na waiwai Amerika i hookomoia mai, a i lawea aku, ua kohoia e like me ka hoike malalo iho:
Na dute maluna o na waiwai Amerika i hookomoia mai - - $100,000.
Na dute maluna o na waiwai Hawaii i lawea aku i A. H. $400,000.
Ano, ke ike nei kakou o ka waiwai io a kakou i hoouna aku ai i waho, ua like no ia me na waiwai i hookomoia mai iloko nei, aka, ua auhau pahaia nae na dute maluna o na waiwai i lawea. Ua kamailio ka poe Luna Ahaolela kue o Amerika Huipuia iloko o ke Senate, aohe i kupono ia kakou e noi aku ia Amerika Huipuia, e hoopoho wale ia $400,000 o ko lakou loaa aupuni, no ka $100,000 o ko Hawaii nei loaa aupuni. Aka, o ka mea nui nae, ua like no a like na waiwai o na aupuni pakahi. Ua koikoi loa keia mau olelo wehewehe ma ka hoopaapaa ana a na luna Ahaolelo, ua haule iho ke oolea o na huaolelo ma na dala a ma na keneta wale no, huikau mai la hoi me kekahi mau hoolala olelo pili aupuni o kekahi ano e ae, a haule iho la na holomua ana o ke Kuikahi. Aia wale no a hoolawa aku kakou ma kekahi ano e ae i mea e piha ai ka hakahaka o ka waihona o Amerika a kakou e pue aku nei e hookuu wale mai, alaila, aole e makehewa ana keia hoao ana o kakou e hapai hou. Eia no iloko o ko kakou mana e hiki ai, e hoopuipui aku ma ko kakou aoao na kumu panai i like ai.
Eia maloko mai o na mile he umi mai ka aoao komohana aku o ke kulanakauhale o Honolulu, ke waiho laelae mai nei he awa kumoku nani ma ka inoa ke Kaikuono o Ea, ua mamao loa mai ka moana a me na kuaau mai, aole hoi i emi iho malalo o umikumamawalu mile ke palahalaha ma kona alo, kahi a na moku nui e hiki ai ke komo mai a kokoke i kapakai me ka pakele ma e hiki mai na makani ino a me na kaikoo, i ike ole ia mamua. O keia awa i puni i na mokupuni liilii nona ka hohonu mai ka 25 a hiki i ke 60 kapuai mawaena konu o ke awa e komo ai, ua manao e no ka Mea nana i hana no kekahi mau hana nui e haawiia ana ia wahi-malia paha no keia hana nui a kakou e hapai nei, aka, me na lio nui nae hoomaka ai i kinohi no ka wawahi ana i na a koakoa o ka nuku, a ua kupono loa hoi i awa kapili moku kaua no Amerika ,oiai lakou e imi nei i wahi e hoolulu ai i ko lakou mau oku kaua ma ka Pakipika waena nei. Ua hoouna aku nei na kanaka o Samoa i Wasinetona he kuikahi e hoolilo ana i ka mokupuni a me ke awa ku moku o Tutuila, he uuku iho nae ia malalo o ke Kaikuoao o Ewa, a ua manaoia, ua oi loa aku ka maikai o ko kakou awa mamua ona. Ma ko kakou ano kalepa waiwai ponoi iho, aole paha kakou e makemake aku ana ia Ewa i keia wa, aole no i ka wa e hiki mai ana ; a no ia mea, aohe waiwai nui ia kakou ia wahi ano ; aka, he wahi waiwai loa nae ia i na aupuni mea moku kau. O ka wawahi ana i n akoakoa ma ka nuku o ke awa, he mea hiki wale no ia, a ke waihoia aku iloko o na lima paahana Akamai me ka loaa o na kokua mai ka lahui aku, e pau ana ia wahi i ka hanaia iloko o iwakalua a iwakalua kumamaha paha malama. Ina e pau ka nuku o Ewa i ka hohonu e komo mai auanei na moku kaua nui, na meku hao a me na moku kalepa, me ka poino ole. O na lilo o ka hoohohonu ana i ke awa, ke kukulu ana i mau uapo a me ka hoolako ana ; na mea kapilimoku moku kaua, na ko ke Aupuni o Amerika wale no ; a e haawi mai auanei ia mau hana nui, i kumuhinu na ko kakou poe paahana a me na lima hana kanaka – o lakou a pau, he pakui ana mai ia i ko kakou pomikai kuloko.
Ano, aole anei he pono e ae aku kakou ma ka hoolimalima no na makahiki he kanalima a emi mai a oi aku paha, i keia awa nani me Amerika Huipuia i mea e loaa ai ia kakou ka pomaikai o ke Kuikahi Panai Like ? Ua hiki no ke olelo aelikeia, e hoomau aku no ka hoolimalima no ia awa, (me ka uku ole,) e like ka loihi o ka manawa o ko lakou ae ana mai i ko kakou mau mea ulu e komo wale aku i Amerika Hui ; a i na lakou e pani ana i na manawa a pau, alaila e uku mai o Amerika no ka hoolimilima o ke awa o Ewa i hookahi haneri tausani dala, a i ole ia, hooi aku a hoemi mai paha, no ka makahiki, ke makemake oia e noho aku malalo o ia hoolimalima.
O keia iho la na kumu nui i manaoia no keia kumumanao, me ka hoopilipili ole aku ma na ninau pili aupuni e komo pu mai. O ka hoopaapaa a me ka hoololiloli ana o na manao, oia auanei ka mea nana e uhi a hooholo i na wehewehe ana i ke kupono ke hoolilo aku ia Amerika Hui ma ka hoolimalimia, a e loaa he hanohano i na Hawaii ; a ma na mea a pau, e maikai a e ae ia ana e na aupuni elua. Ina e hooholoia keia, eia iho auanei kekahi o na pomaikai ma ko kakou aoao.
1 - Ke hooholoia ke Kuikahi Panai Like, e kokua mai ana ia i ko kakou mau mea ulu a me na waiwai e ae o loko nei, a e kono aku ana hoi i ka poe mea dala e ae e komo mai iloko nei, me ka hoomahuahua i ke kalepa a me ka lahui, me ko lakou mau waiwai e hahai a na mahope o lakou.
2 A i mea hoi ia o weheia ai he awa hou nani a me na nana hou maloko nei o ka Pakipika; mamua o ka waiho hana ole o kela awa kumoku o Ewa. He mea hoi ia e loaa ai ia kakou na dala nui wale, mai ka poe mai e helo mai ana e noho ianei, ma ka hooholoia ana o na hana hou, ke kapiliia ana o na moku kaua a me na moku e ae, no lakou ke kipa ole mai ianei i na makahiki i hala. O keia mau lilo a pau e hanaia ai aole mai ko kakou waihona dala aku.
3 - He kumu hoi keia e hoauhee aku ai a hoopanee loa i na noonoo na ake hoohui aupuni a kekahi poe e kuko mai nei e houhui i keia aupuni me kakahi mana e aku. Ia manawa hookahi, e loaa ana ia kakou na pomaikai a pau e koiia mai nei e ka poe ake hoohui aupuni ; a e hoomau loa ia hoi ko kakou ano lahui Kuokoa malalo o ko kakou mau alii Hawaii, e like me ka loihi o ka paa ana o ke Kuikahi. No keia kumu, he pono e loaa na hoapono hui ana mui o na Aupuni o Europa. Nolaila, oiai kakou e hookaawale ana no ka hoomau loa aku i ka noho alii ana na alii Hawaii, malalo o ke ano aupuni Moi kaulana i hookumuia iho nei, e hoomau aku hoi kakou i ko na kanaka Hawaii pono like a kuokoa e like me lakou i keia wa, he pono no hoi ia kakou e kokua pu aku no lakou i hoa hui ikaika no na pioloke e pili ana ia loko a me wahe.
Aohe o'u kanalua, o keia mau mea e hoikeikeia aku nei, e halawai ole mai ana lakou me na kokua pumehana o na haole a me na Hawaii pu, ke maopopo ia lakou keia mau mea. Ina e halawai mai ana me na kue, alaila, ua puka wale mai no ia no na lili lahui, i kupono ole ke hoikeike mai iloko o keia ninau aka mai ka hookumu ana mai o ka lahui Hawaii ; no lakou hoi na pono maluna o ko lakou lepo iho i oi ae mamua o ka poe e, a no lakou ka pomaikai a na haole e komo nui aku nei e hana no ko lakou pono. Aka, o ka holo ana o keia Kuikahi ma Wasinetona, u a kau no ia hana nui malun o ke ano o ke kanaka e hoounaia ana, ma ke ano hoi ana e wiho aku ai imua o ka Aholelo o Amerika Huipuia a me ka maikai o na hana ana aku e loaa ai ka hoaponoia mai. Ina paha ma ka hoouna ana i Elele Alii, he ninau akea ia e hoonuiia ai ka noonoo.
He nui aku no na mea hiki e hai aku, aka ua hoopokole au i keia ma ke ano nui wale no a'u i manao ai e loaa ke Kuikahi Panai Like ma ke kumu maikai, a ma ka lilo uuku ma ko kakou aoao, me na pomaikai like o na aupuni pakahi. HENERE M. WINI. Honolulu, Ian. 27, 1873.
Ua loaa i ka Hope Ilamuku o Maui kekahi mea hana wai ona a na kanaka Hawaii, mauka o kuahiwi, a ua pau i ka hopuia ka poe hana wai ona.
NU HOU KULOKO.
Oahu.
Ua loaa mai i ka aupuni, he mau mea paahana ana aina hou maikai loa. He Ohenana, a he panana ana aina.
Ua hookohuia o Mr. David Dayton i Agena no ka Papa Ola no ke kulanakauhale o Honolulu nei.
Ua hookohuia o Mr. W. C. Lane o Koolauloa, Oahu, i Agena hooiaio kope no ia Apena.
Ua hookohuia o Jules C. Richardson i Komisina no na Alanui Kuloko a me na Pono Wai no ka Apana o Keolauloa.
Ua hookohuia o T. H. Paris o Waihee, Maui, i Luaa Hooiaia Palapala Kepa no ia Apana.
Ua manaoia e hoi mai ana ka Moi iloko o na la he umi mai ka Poaha aku nei i hala. Nolaila e ku mai ana no paha i keia mau la iho.
PAKA UA KOIKOI. - Ma ka po Poalua iho nei, ua haule iho na paka ua koikoi maluna o ka apana o Honolulu nei, a he hookoii mai koe i na lau nahele.
Ma ka ia 25 iho nei, ua ku mai ke kaipa Hawaii Ka Moi iloko o na la he 132 mai Beremana mai me na ukana no ka Hui o Kale Olelo e mai.
O ka moku kalepa Hawaii nona ka inoa Iolani i hooholo iho nei mawaena o Honolulu nei a me Bosetona, ua lilo i ke kuaiia, a ke holo la malalo o ka hae Beritania.
HE NEE ANA MA KE ALA PONO. - Ma ka la hape nuiiia iho nei, he nui loa ka poe maka hanohano ma Wasinetona i hookipa aku i ka poe hele mai, aole me na wai one, aka, me na wai momona.
KA AHA MELE O KAWAIAHAO. - Ma ka po Poaono aku nei i hala, ua haawiia ae i mua o ke anaina hapa piha, ka Aha Mele i hoopaneeia mai ai mai ka po Poalua mai. Ua mele ia na himeni i hoana e ia e keia papa himeini a ke alii Kamakaeha, a e like no me ke ano i na wa i hala ae, pela no ka nani i keia, aka, o ko ia nei oi loa ae nae paha, o ke meleia ana o kekahi himeni kuikawa, e Miss. Bella Mila o Makawao nona ka ua kaulana, o ke mele, "Ua kokoke mai hoi, aka, ua mamao no nae." Ua hoike mai oia, he kumu no ia himeni ma ia po. O na pomaikai o ia hana, ua hoahuia no ka hoomaemae ana i ko ke Akua heiau kapu.
E IKE auanei na kanaka a pau, o maua o na mea no na na inoa malalo nei, ke papa aku nei maua i na mea holoholona o na ano a pau, aole e hele wale ana maluna o ko maua aina, oia o NAMOKU, e waiho ana ma Hamakua, Hawaii; a ke wiho aku nei maua i ka mana hopu ia G. Kanamu, a o ka mea kue i keia, e uku no i $1.00 no ke poo hookahi, a ina e hoopoino i na mea kanu, e uku no e like me ke poho. Ina e uku ole mai, e laweia no ma ka Pa Aupuni. E lilo-keia i kanawai, mai kona, la e puka ai ma ke Kuokoa.
GEO. M. COFFIN (Koki Kupa,)
S. KEAWEOPALA.
Hamakua. Hawaii, Feb 18, 1873. D87 4t
KAHI E KUAI AI
--I NA --
LOLE MAIKAI NANI LOA
--A ME NA --
Waiwai a pau ma na kumukuai haahaa,
-- MA KAHI O --
KAKELA a me KUKE
HELU 80, ALANUI MOI, HONOLULU,
AHINAHINA, KALAKOA,
Kakini, Hainaka,
Makalena, Pio-wawae,
Makalena, Lole Nahenahe,
Kawele, Huluhulu moe,
Lihilihi lole, Kihei nahenahe,
Pine, Pihi,
Omo-waiu, Aila laueho,
Hahano, Lipine-anuunuu,
Kukaenalo, Palule,
Lilina, Huluhulu-apena,
Papale, Lipine,
Lopi, Waiala,
a me na waiwai ano hou apau.
Na laau Lapaau ola a Kauka Jaynes.
Laau Hoomaikai koko, Laau Penikila,
" Kunu, " Hoopau naio,
" Hoopua-hi, " Huale,
" Aila-naha, " Paakai,
a me ke Sasiparala.
Na Mea Ai, e laa ke
Ko-paa, Kope, Ti lau,
Soda, Olepe, Laiki,
I-a liilii, Pia, Pia uwala,
a me ka I-a iloko o ke tini.
NA MEA PAAHANA, E LAA KA
Palau, na mea Mahiai, na O o kope,
Kapala, O-ope, Pahi oki ko,
Kipikua, Kua Bipi, Koi liilii,
Koi, Bulumi, Kukaepele,
Pakeke, Tabu wai, Pahiolo,
Koikahi, Kuea, Pahi,
Hamare, Rula, Ili-wai,
Kui kolu, Kui-kui, Laka,
Ami, Kui nunui, Makau,
Palau hapuku opala, Kaulahao kauo,
Huluhipa kuiki kapa, Wili umauma,
Kui Helu 4 a hiki i ke 60.
Na mea Pili i ka Hale, e laa ka
AILA-MAHU,
Aila kohola,
Palaoa Kaleponi,
Ipu-kukui mahu,
Ipu-kukui Piula,
Pa-tini,
Ipu-ti,
Ipu kofe,
Pa wai holoi, a pela aku, a pela aku.
584 3m
'OHI KA IO O KA LAAU!'
HEAHA LA IA.
--I KA--
Pa Kuai Papa
--o--
SAMUELA G. WAILA MA!
HE PAHEE I KALIAE PAHA!
AIA NO MA KA
PA KUAI PAPA KAHIKO
--O--
KIMO PELEKANE MA
--IHO NEI--
E KUAI MAKEPONO LOA
IA ANA
--ME KE--
KUMUKUAI HAAHAA LOA!
--NA--
PUU PAPA NUI, NA LAAU,
--A ME NA--
LAKO KUKULU HALE
A PAU MALAILA.
--OIA HOI NA--
LAAU NOUAIKI O NA ANO A PAU.
PA PAPA MANOANO NOUAIKI.
NA PAPA NOUAIKI.
NA AAHO PAINA ULAULA.
NA PAPA HOLE PAINA ULAULA.
NA PINE PA,
NA AAHO PA a me
NA POU PAINA ULAULA.
NA PILI LAAU CIDA.
NA PILI LAAU PAINA ULAULA.
Na Puka 2-0x6-0 a hiki i loa 3-0x7-6.
Na Puka komo laau aniani. 2-6x6-6 a hiki i ka 5-0x9-0.
Na Laau Paka Aniani, 7x9 a hiki i ka 12x18.
NA PANI OLEPELEPE,
1 PENAIA A PENA OLE IA.
O NA ANO A PAU.
NA ANIANI PUKA ANAIANI.
NA PAINA ULAULA MOLINA.
1 INIHA A HIKI I KA 5 INIHA.
NA ANO PEPA HALE MAIKAI LOA,
A ME NA LIHILIHI.
AILA HOOWALI PENA MAIKAI LOA.
AILA HOOMALOO PENA, VANIKI.
NA PENA KEOKEO,
KA LEAD & ZINC.
PENA ELEELE O
NA ANO PENA E AE
O KELA ANO KEIA ANO.
NA LAKA PUKA.
NA LAKA POEPOE,
NA AMI LOLOA,
NA AMI POKOPOKO,
NA LAKA UWAI,
NA KUI-NAO,
NA AMI LELE,
NA PUKA ANIANI, &C.
NA KUIHAO,
KUI WAI,
A KUI KUI.
3d a hiki i de 60d &c. &c. &c.
O keia mau mea a pau, e huai makepono ia ana ma ke dala kuike.
O keia mau mea a pau, a o kahi paha o keia, e hiki no ke hoounaia ma kekahi o na awa o keia Aupuni.
He mau Agena no hoi makou no ka mokumahu,
"KILAUEA,"
Kapena McGregor.
583 3m WAILA MA.