Ka Nupepa Kuokoa, Volume XII, Number 8, 22 Pepeluali 1873 — Ke Kau Ahaolelo Hoomaauea. [ARTICLE]

Ke Kau Ahaolelo Hoomaauea.

O ke Kau Ahaolelo Kuikawa i noho ibo nei, he poe molowa ka hapanui o Ukou, a koe ka Luoamakaainana haole o Honolulu nei. Lna Kau Ahaolelo i haln, he mea paa> kiki ka waiho ana aku inaua o ka Ahaolelo i mau hoololi Kumukanawai, a eia hoi ka wa o ka hoolakoia ana aku e hoololi, eia ka hoi he manaka iho la, a e nke no e hoi.

Minamina makou i ka wa o ka pono i ae ia Hiai ia kakou no ka hooleli, a eia ka hoi ka lakou nei he molowa, he kapulu, be haalele hana. Heaha la ka ka mea kupono a lakou e hana ai o ko lakou ake ana e komo Lunamakaaioana ? E ike eka lahoi holookoa, a e nana pono no ke kau balofa e hiki mai ana, a mai hoouna mai i ke kanaka roolowa, a paupeiuaho wale i ka hana.

Minamina pu no makou i ka wa kopono e hooponoponoia ai ko kakou Kumukanawai, a loaa ke Kumukanawai kaulike. He wa pono iho hei keia e hoihoiia mai ai na mea maikai a pau o ke Kumukanawai o ka 1852, a pau pono, a koe aku na mea hewa ; a he wa pono oo hoi • unuhiia ae ai na ino o ke KuenUkanawai o 1864, a koe iho o na mea

maikai wale no. Ai ka hoohuiia ana ona mea maikai a elua, o ka loaa no ia o ko kakou Kumukanawai nani.

He kukakuka wale ana no, a he wae pono ana i na mea maikai k» mea kupono i ua poe la, a akoakoa i kahi hookahi, a o ka poe a ka lahui e koho ai ma Feberuari 1874, oia ka poe nana e hooiaio loa, a lilo pono i Kumukanawai no ko kakou aino, a ua kuleana like na aoao ekolu i keia hana, oia ka Moi , na'Lii a me na Makaainana.

£ mahaloia ka Hon. Mr. Keo Kaaka, no kona hooikaika !oa ana e lik® me ka hiki iaia no ka wa pokole loft, no na hoololi ana i waihoia ae imua o ka Hale, a ua laweia ae kekahi, a o na hoololi ano nui loa o kana mau hoololi i waihoia mai ai, o ka Pauku 1 a me ka 4 o ke Kumukanawai o 1864, ua kapaeia ; a i ka nana ana, ua kuhihewa loa ka poe nana i kue ia raau hoololi, a i ole he naaupo no.

Ina e hann akaheie na Lunamakaaikana o keia Kau, ina ua loaa ka wa no lakou e lawe liilii mai ai i na mea maikai a pau, a kapae ia aku na mea hewa, a o ka pupuahulu, o ka hi-o, o ka molowa paha ; a o ka pau no ka la i na la pokole loa.

O kekahi imau Lunamakaainana hoi o keia apana, aohe no laua i imi a i hui pu aku me ko laua hoa, Keokaakn, ma ka imi ana, kuka ana, a noonooo iho hoi, oa ole loa no paha. Aole no hoi laua i kahea i hnlawai pu ana me k« laua poe Haku, e kuka a e ui aku i kahi mau hoololi kupono. a he oki loa no. I ka wa nae e hnoikaika ana e lilo i Lunamakaainainn, pau ka iauna, ke kuka ana me kela a nne keia mea, a ku aku la i ka hoe, 4< pau olelo me ka luina, Knpena w»le no hoa olelo." Mai hana hou i b»lota, e aho ke noho malie.

No keia hana paupauaho ana a ko Uakou mau Lunnmakaninana, ua ulu ka ninau iloko o'u, Heaha la ke kumu o keia ? Un ulu iloko o'u na koho wale, a e ehneha auanei lakou ia ke hoike ae.

1. Ina ia a ka Ahaolelo i noho 'iho nei, mahope koke ihoo ke koho nna o ka Ahaoieio i ka Alea Kiekie W. C. Lunalilo i Moi, ua lohe kokeia na lana e manaoia ana e hoonoho no na mokupuni, a o ka hapanui o keia Papa luna, he poe wale no no waho nei, aole hoii i koho ia kahi poe waha ikaika o ioko oka Ahaolelo ; a malia oia mea na mea nana i oie i na noonoo ana o na e noonoo akahele, a e hoolawa pono i ka hooponopono Komukanawai ana. Ua ike ia aku, o ka poe waha akamai a piha mnnao hoi i ka noho mua ana o ka Ahaolelo, aole ia ikaika, ua auhee, ua ma, he mau walii kauna olelo wale no, a o ke oki no itf ; ua koho ma ka hoololi me ka hekalalu, a um hooie hooloīi hoi me ka nwnhua. Ua manlo keia kumu imua o ku poe nana aku, no ka hoopokoleia o ka hana. He nui no hoi ona Lunamakaainana i hoomaalo mau aku iinua o ka kakou "Keiki Alii," mamua iki iho o ka noho ana o ka Ahaolelo, me ka hoike maoliaku ī Kona koho ana raa Kona aoao, a o na iono nae i waihoia, he mea okoa loa ; a ua mau no ia ano kaalo ana inahope ibo; ahe ano noinoi wahi oihana no. O keia ano hana a kekahi poe o ko kakou mao Lunamakaainana, ua makau mau makou, e iike no me ka makou i makau honua ai i ka wa i ikeia ai ko lakou mau ieoa i ka wa i kohoia ai.

I 2. O keia hoolawa ole ana i keia hoopo- ( nopono ana ike Komukanawai, mea ia e ; hoomaikai koke ole ia ai o ko kakou Kumukanawai. Eia no kakou ke ku nei iluna o lee Kumukanawai wawae kahi; ao ka makemake o ko kakou Moi a me Kona Lahoi, e hoihoi mai i ke Kumuknnowai o 1852; a auhea ka fiiana aoa o keia Ahnolelo iho nei, e like me keia makemake o kakou a me ko kakou Moi ? Aoie! Ua wehe mai kaMoi i ka hana, aua waiho mni i kekahi pookela o na pauku e hoihoi mai ana i ko kakou mau mana a ka Lani i haawi mai ai ; a he mea hoi i lawe lima ikaika ia aku no na makahiki ewalu a me na malama keu i hala, oia hoi, "O ka ae ana i na kanaka a pau he 20 makahiki, e koho Lunamnknainana," a e "Nolio kaawale ria Haie Ahaolelo o na 'Lii a me na Lunamakaainana" a me ka ae pu i ka Ahaolela, ia lakou no kekahi mau hooiol'.

O ka hnna a ka Ahnolelo no ua hooloii, ma na mea wale no i pili i na hoololi a ka Moi i waiho mai aii; aole hoi lakou i imi oku i kahi mau hoololi hou aku e like me ko lakou hoa J. O. €~ i hana'i, a i lawelawe i ka hana, a i hooko hoi i ke kauoha a ka Moi a me Kona poe Makaainnna. Na ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana e hoapono loa i na hoololi i hoololiia iho nei; aole nae īa he mea e holookoa ai ke Kumukanawai, a malaila hoi, he mau hoololi kahi a ia poe, i kela Kau Ahaolelo aku ia e hoaponoia ai; a pela iho la no e kau liilii ai ia wahi aku a ia wahi aku, a hookahi kumu o keia, o ka hoopaa kokeia o ka hana. 3. Malia paha, ua manao lakou e hookuu ia lakou a e hoi i na apana e kuka pu me na Makaainana. He mea maikai ia, ina nae e hanaia me ka manao pono. Ina ua manaoia pela.n heaha hoi ke kumu i noi ole ai iakou e hoopanee ke kuka ana no keia, no kekahi mau hebedoma, aole no i noi iki ia ; a i ka nana aku, aole no e kanalua ana ko kakou Moi Lokomaikai i ka hoopanee no ka wa, a ke manaoia nae, oia hoi hou ana mai, hookahi no ia manawn me ko keia nohoana, alaila, he hoopanee maikai ana in. !na i inanao lakou, e hana uuku kakou a hoi aku, i mea e kahea nou aku ai ka Moi, alaila, hele mai, a oia ka wa e hooponopono maoliia'i ke Kumukanawai. He manao puni dala keia ; a ke manaoia pela, ua pa 750 dala ia no na mea a pau ia hoi hou ana mai. Malia paha, o oleloae lakou, Aole makou i makaukau no ke kuka ana no ka hoololi Kumukanawai, aole i ao mai ko makou mau makaaainana ia maleou i na hoololi ana a lakou i makemake ai—he waha ole ia. Aole e hiki ia kakou ke paulele aku, ina ua olelo aku ln lakou ia oukou pela. Oka nana aku i ko lakou kul.ina i ka noho ana o ka Ahaolelo maoli, ua ktiuoha kakou ia lakou, "E hoemi ika uku o kn Moi a me na Kuhina, aole hoi e ae i ka hoolilo ana o ke dala no ka Hotele, a e hoopau i kahi mau Kanawai, a e hoololi hoi i kahi mau pauku Kumukanawai." Aole lakou i hooko iki i keia mau mea, a pehea la e hiki ai ke paulele aku in lakou no keia mea. He makona maoli no, no ka hapanui o ko kakou mau Lunamakaainana. Ma keia hope aku, e hoike aku no au i ke ano pakahi o na Lunamakaainana, i ko lakou wa ma ka Ahaolelo, a mawaho ae, i ike mai oukou i ko lakou mau kulana, o ka poe a makou i hilinai ai a me ka makou poe i kanalua ai. Honolulo. Feberuari 5, 1973.