Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 48, 30 November 1872 — Page 2
This text was transcribed by: | Reanne Shinsato |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
No Ke Awa O Honolulu.
La. Kai Maloo. Kai Piha.
@. M. @.m.
Nov. 30 9 00 Ahiahi 3 00 Kakahiaka
Dke. 1 10 20 Aumoe 4 27 Kakahiaka
Dek. 2 11 30 Aumoe 5 39 Kakahiaka
Dek. 3 _ __ 7 82 Kakahiaka
Dek. 4 1 00 Aumoe 8 35 Kakahiaka
Dek. 5 2 00 Aumoe 9 26 Kakahiaka
Dek. 6 2 45 Kakahiaka 10 02 Kakahiaka
Dek. 7 8 30 Kakahiaka 10 26 Kakahiaka
C. J. Lalana.
Ka Nupepa Kuokoa.
Honolulu, Novemba 30, 1872.
Haro no ke Kuokoa Hou!
Ke panee Hikiwawe nei keia makahiki e pau, a no ia mea ke Buliu nei @pakou no ka Buke hou o ke Kuokoa. Ke hoomakaukau nei makou e haawi aku i na mea heluhelu a me na kaao i ike ole ia ma kekahi nupepa.
1.—E hoomau aku ana no makou i ke pai i k@Kaao o Robiana Lo a hiki i kona pau ana ; a i ka wa I pau ni, e hoolwa aku no makou i kekahi kano e ae i makemake loa ia.
2. —Ua @ nei ia makou @ maikai loa. i unuhiia mai ka Olelo Geremania i kakauia e kekahi kanuka kaulana i ke kakau kaao. He mau kaao pokopoko keia, nka, e lealea ana no nae paba kakou a pau mai ka poe hapauea a ka ui.
3. —Ke hoomakaukau nei makou he MAKANA nani loa no ka poe wale no i uku kuike mai i na Dala Elua i kinohi, n i ole ia, i ka poe a pau i hookaa i na dale elua mamua iho o ka la ’31 o lanuari 1873. Aia keia makana maluna o kekahi apana pepa nui, kokoke e like me ka aoao hookah o keia pepa, a e paiia ana me na wai hooluu. E komo pu awa hoi maloko elaila ka Alamanaka o ka makahiki 1873. Mawaena konu olaila, e ku ai ke kii piha o Ke’Lii Ka Mea Kiekie Uilama C. Lunalilo. Alaila, mawaho ae olaila, e hoopuniia ana e na lalani kii, e kekahi ko kakou alii wahine kaulana Keahumanu, a o kekahi e ko Wasinetona. He makana keia na oukou a pau e haaheo a e makemake nui ni e loaa.
Ke manaolana nei makou, e makaukau ana keia mau mea a pau mamua ae o ka la 1 o Ianuari, a e loaa hoi iloko o na lima o ko makou mau luna mai Hawaii a Niihau ia wa. No ia mea, e liuliu e oukou i loaa ni hookah ma ka uku ana i ko oukou uku nupepa piha o ka makahiki mamua ae.
He oi aku ka pono o ka hoolako e ana i na Luna me na makana mamua o ke kahea pinepine aku, “Mahea ke Dala ?” He oi aku ka maikai o ke kuokoa ana a e hiki ai ke olelo i na mea a pau, aohe o’u aie no ka’u nupepa.
E hoomanao i ka olelo nane kahiko : “aie pokole, makamaka loihi.”
Ka la Kuokoa o Hawaii nei.
O ka la 28 o Novemaba i hala iho nei he la no ia i kulaia mau ia e kakou i kela a me kei makahiki. No k mea, oia no ka la i loaa ai ia kakou ka ikeia an mai e na mana nui o Farani a me Beritania, iloko o ka makahiki 1843.
Ma na makahiki a pau a kakou e hoomanao nei, ua kaena mau kakou ia Eoelani a me Farani, i ko laua ne ana mai ia kakou i lahui a i aupuni kuokoa, aka, ua poina kakou i ka haawi like n aku ia Amerika Huipuia ia mahalo hookahi ana, no ka mea oia aupuni ka mua o ka ae ana mai ia kakou e kuokoa.
No ka mea, ma ka malama o Dekemab makahiki 1842, u @ hiki ku la o Haalilio a me Rikeke ma Wasinetona ma kea no he mau Elele e hele ana i Beritania a me Farani e kukakuka ai no ko kakou kuokoa ana. I ko laua hiki ana nae i Wasinetona, ua ikei mai la laua e na poo aupuni. Mahope o ke kamakamailio pu ana, ua hoouna aku la o Peresidena Tyler (ka Peresideoia wa) i kona haiolelo i ka Ahaolelo hui ma Wasinetona, ma ka la 31 o Dec. 1842, a maloko o ia haiolelo ana, ua hoakaka aku oia penei: “Oiai akabi no a boea ae mai ka noho ana naaupo, ua nawaliwali o Hawaii ; aka, o kona kulana me he mea la, he pono a e akea ne ana, a me he mea lake ake nuiia nei kona holomua ma ke kulana o kona lahui, mamuli o kona hookomo ia ana aku o ka hoonaauno, ke ao hoomaa me na kukulu anaina maikai ana ma na ano o ka naauao a me na hana a ka lahui malamalama.
Pomaikai a me na manao o ke aupuni a me na makaainana o ka lahui o Amerike Hui, puia, he pono e mahalo aku keia anaina i kona mau pono a e ike aku me ka manao pono. A pela no ka manao hoopomaikai oiaio o na aupuni kalepa e ae. No koaa ku mamao loa ana mei na aupuni mai o Europa, nolaila, o kona pii ana a me kona holomua ma kea no aupuni kuokoa, e hiki ana paha ola me ke kulana kiekie a hoopono i na mea a pau, a malia o pahola mai ia i kona mau piepele an ianei, oiai he kokoke mai oai i keia aina puni ole a pela aku.
Na keia mau olelo i kookumu ae e hoonohoia i Komisina ma ke alo alii o Hawaii nei. A ma ka la 3 o Marki 1843, na hoo kohuia o Keoki Bara@ (George Brewa) ma ia oihana.
Haalele o Haalilio ma ie Amerika a ka aku i Ladena i ka malama o Feb. 1843. I ko laua hiki mua ana aku, sole no i holopono ka laua hana, aka ma ke kukakuka a noonoo loihi ana me ka hui aku me na poo aupuni o Beritania a me Farani, ua lona mai ia laua ma ka la 28 o Novemaba 1843 ka olelo kukala hui a Farani a me Beretania i kakauia ka olelo ae i ke kuokoa o Hawaii nei e wa Kuhina o ko na aina o Beretania a me Farani me ka mana i haawiia ia laua e ko laua mau Moi pakahi.
Nola.la la, kuokoa ai kakou.
Nu Hou Kuloko.
Oahu.
Bia ma ko kakou nei makeke i keia mau la, he elua mau moku waiwai, mai Europa a me Amerika mai. Ua wae ia wale no na lole kupono no onei.
Ua manao wale ia aku, ma kekahi mau lono mai Kapalakiko mai, e hooiliia mai no he eke leta malona mai o kekahi okohola e hoi mai ana i Honolulu nei.
Ua Kapiliia iho nei o lalo o ke kuna Hawaii hou Mere Poka i ke keleawe, a o kona mau kia ua paa mua i ke ku iluna. He mau la helu koe, a au aku oia i ke kai loa o @ moku ana, o @eo Uweke.
O ka nui o na moku okohola o keia wa ma ke awa o Honolulu nei, he eono. Eia na inoa o lakou : “ Artic, Rainbow, Active, R. W. Wood, Batholomew Gosnold a me Arnolda.” Malia paha e ku mai ana na okohola i hoohokaia ai ma Kalefoni.
Ma na la 2 a me 3 o Okatoba i hala, ua haalele kekahi mau moku okohola ia Nu Bepeki, a ua holo mai i ka Pakipika nei, me ka manao e hele i ke kahua pepehi kohola o ka Moana Pakipika Akau. O ko laua mau inoa o @ava a me @ava Alua.
He mea maopopo ole ka huli hoi ana mai o ke kiapa Hawaii “ Moiwahine Emma,” malia paha o unuhiia aku oia mai ka holoholo mau ana mawaena o keia mau awa elua, oia o Honolulu nei a me Kapalakiko.
Ka La Hoalohaloha o Na Amerika. —Ma ka hora 11 @ ke awakea Poaha iho nei, ua malama ae na haole Amerika i la hoalohaloha i ke Akua, e like me ka hoolaha ana a ka Peresidena Kalani. Na Rev. S. C. Damon D D., ka haiolelo o ia la.
He Mau La Ahaaina Me Lahaina. —Ma na la 8 a me 9 o keia malama, ua malama ae ka Hui Mahiko o Kale ma laua me Hale ma Lahaina, i ahaaina no ko laua mau luina hana. Malaila, ua hookipaia ka poe hele ku e makaikai. Oia iho la no ka lono mai kekahi palapala mai o laila.
Ma ke ahiahi o ka Poaha o ka hebedoma i hala, ua malamaia he Ahaaina Fea me ka keena malalo o Kaukeano, a o na pomaikai e loaa mai ana ma ia hana, e hoahula no ka hoonaauao ana i na kaikamahine Hawaii. Ua nui ka poe o na haole i he ae ilaila e hookupu ai, a o ka pomaikai i loaa mai. ua hiki aku no ia i ka $850.00.
Na Puukani Italia. —Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Nevada i kela hebedoma aku nei i hala, ua hiki mai maluna ona, o Madama A. States, kela wahine Italia puukani i hoohonehone e iho nei, i na malama mua o keia makahiki, me@ Orlandini oia puulu kani ana no. Mai Nu Zilani laua i hoi mai nei. I keia po, e haawi ana laua ma ka Hale Keaka o na Alii Hawaii, i Aha Mele mailoko mai o ka laua mau leo i wae ai.
He Mele Hoohenehene. —U loaa mai ia makou kekahi pepa mele i kakauia me ka hoohenehene aku i ka Puali Koa Farani. A no ko makou manao ua ike no kakou a pau i ka nawaliwali io o ia Puali Kaua i ke kaua i hala iho nei, nolaila, ua hooholo makou e kapae ae i ke pai ana i keia mele koohenehene i na Koa Farani.
Ke Kiapa “Cometa.” —Ma ka Poakahi iho nei, ua puka aku keia kiapa maluna ae a huli hoi aku i Kapalakiko, ke awa ana e kuluma mau nei i ka halihali i ko kakou mau waiwai oloko nei. O na waiwai Hawaii ana i lawe aku nei, oia no na maia, kope, ili bipi, pulu, laiki, ili hipa a kao, ko pa, paakai a me kekahi mau iwi kohola. O ke kumukuai io o na waiwai i laweia aku la maluna ona, me he mea la, aole paha e emi-pokole malalo o $33,917.
He Mai Hebera Io Anea ? —Mai kekahi leta mai Waiohinu, Kau mai, ua ikeia iho @ (p@pu hebera) he hoa launa o ka mai hebera ma Kau nei ma Keaiwa ma Makaka. Maloko o ka hale o Alohikea ; o Hanare a me kona ohana ka i loaa i keia ano mai, he hoalauna no ka mai hebera. Ua hai aku au i ka’u olelo hoomalu ia lakou.” O keia leta, u kakauia ma ka la 18 o Novemaba nei ma Waiohinu Kau. No ko makou kanalua i ka oi@io o keia hoike ana, nolaila, ke ake nei makou e lobe hou ma ka mokuahi o k@ mai i kakahiaka.
Ma ka Poakahi iho nei, u holo aku o Prof. W. D. Alekanedero opio me kona mau kokua ana aina e ana i ka mokupuni o Hawaii. E k@kulu ana oia i kana laina l@lo ma Waimea, a malia paha o holo ae i Maunakea. He hana nui keia, a e mahalo ia ka mea e lawelawe nei ma ia hana nui, no @ mea, akahi no a ana ponoia ko kakou mau m@puni. Ua ku iho nei kaua mau lepa ana ma Maui a me Oahu nei, a o Hawaii ko@ a me Kauai.
Na Buke Hou A Wini. —Ua hiki hou mai nei nui wale na buke haole o na ano a pau maloko o ka Hale Kuai Buke o Wini, a ua weheia @o ke kuai aku i ka lehulehu a pa@ e makemake ana i ai no ko lakou noon@o. E like me na buke heluhelu, kaao, moolelo, @ a pela aku a pela aku.
Kani Ka Pu Hanau He Keiki. —Ma ke awakea Poaha iho nei, Nov. 28, ma ka h@ra 12 ponoi, i ka wa i kani ai ka pu mua o Puowina no ka hoomanao i ka la Kuokoa, ha@u mai he keikikane kukue na Keaweamahi wahine. Ua laweia mai ka wawae e hoopololei i ke Kauka, a ua pololei ae la.
Na Mea Makana Karisamaka. —E loaa no ma ka Hale Kuai Buke o Wini na mea Makana Karisamaka a pau a me na mea paani a kamalii. I lawa no ia oukou a komo mai, o ke ahu wale iho no. E wae ka mea makemake hewa na maka i ka nui. Oluo@ loa a kumukuai.
Ka Eleu O Honolulu. —Ma ka Poaha iho i hala, u kauohaia ka Hui Han Hao@ Honolulu nei i puka awahi hou no ka makuahi Nevada. Mai ia la aku, ua hoopapau ia p@ e hooko i ke kuoha, a ma ke @ Sabati iho nei, u @kiia ua puka u@ hou l a hookomoia ma kahi o ka apula i kiolaia ae. Ma keia hoohikiwawe ana i @ia nele, ua mahaloia kela Ahahui ma ka eleu, a noaila, aole no i haule o Honolulu ma na hana o ia ano.
No Nu Zilani. —Ma ka hora 4 ponoi o ke ahiahi Poakahi iho nei, ua huli hoi aku ka mokuahi Nevade no kela wahi maluna ae me na ukna, ohua a me na eke leta no Nu Zilani a me S@dane. Ua lawe pu aku oia he mau wahi waiwai Hawaii e hoao ma na makeke o na Panalaau Hema, nona ka waiwai io i hiki aku i$8,521.94. l@ e hahaiia e ka pomaikai, hoomau aku.
Ke Kii O Hon. W. H. Suwada. —A keia hebenoma ae, e hoopuka aku no makou i ke kii o Hon. Williama H. Suwa@, ke Kuhina o Ko na Aina e o Aberahama Linekona i kona wa I noho Peresidena ana no Amerika Hui, a i make mai nei ma Nu loka, me kona moolelo i haku ia e Rev. A. Bihipa. He hoa kula o Suwada no Bihopa makua a ma ke keena hookah laua e moe ai. Nolaila, o ka moolelo i kakauia nona e kekahi o kona hoa kula i ikemakaia e kakou, e lilo an ia, i inea na kakou e makemake ai.
Ua hiki main a lono mai Kamoiliili mai, ke paau nei kekahi poe olaila i ka hana hilahila ole he imi loaa ma kea o hula Hawaii ana. Ke paipai aku nei makou i ka p@ noonoo o ia wahi, aole ia he hana e loaa mai ka poinaikai no keia ola ana. Ina, e loaa mai ana kekahi wahi palaueka, aole no ia no ka maemae, aka, no ka pelapela ma@ ia. “ O ka waiwai i loaa hewa mai, @ he mea e pomaikai ai.”
No Na Pepa Helu Kanaka. —Eia maloko o kela a me keia ope nupepa o na apana mawaho aku o Honolulu, e loaa ai na pepa pai hakahaka i hoomakaukauia no ka helu kanaka ana. Nolaila, me kaia mau pepa, e hoomaamaa iho oukou ma ka heluhelu ana, a e ao hoi no oukou iho, a i ka wa e hiki aku ai na luna apana ma ko oukou mau ipuka hale, me he me la, e maopopo ana oukou i ke kakau a hoopiha ana i na mea i hooakakaia maloko o ia pepa pai hakahaka ke hiki aku i ka po o ka la 27 Dekemaba ae nei.
Make Emoole. —Ma ka Poakahi iho nei, e laweia ana kekahi kanaka onawaliwali e kekahi kahuna lapaau Hawaii me ka manao e hoauau iaia (kanaka mai) ma ka wai o Kawehewehe ma Waikiki-kai, i mea ka e wehewehe ia ai nah ala o ka mea mai. I ke kaa ana @ae o ka mai mawaho iho o Pahukaina, hina iho la ke kanaka mai a lele loa kona hanu ola. Aole i hiki i kahi a ke kahuna Hawaii i hoopunipuni ai ilaila e pau ai na pilikia. O na kahuna kanaka o keia ano he kupono loa e hopuia a hoopoiia lakou i mea e pohala ole aku ai ka lakou epa, a nui wale ka poe puni ma ka lakou kukahekahe.
Kahuli Ka Waapa. —Ua hiki mai kekahi lono mai Molokai mai, e hai ana, i kekahi la o ka hebedoma i hala, ua haalele kekahi waapa me ekolu kanaka o luna ia Lahaina, a huli hoi aku la i Molokai. A hiki mai i kei la, aole no i lo@e ia mai ko lakou pae ola ana ma kekahi wahi o Molokai. Ma kekahi lo@o, ua ike ia aku no ka ke kahuli ana o ka waapa a o ka hope loa ia o ka ike na @ Molokai a me Lanai e malama i ka make ana o kakahi o ko lakou ola kino i kela a me keia makahiki, ma ka obauba wale ana e make iloko o ka moana, mawaena oil mau kai, alaila he mea pono e hooholoia i wa@i moku uuku kupono no ku lawe ukana a ohua ana mawaena ibo o lakou.
Ka Huluhulu Awa. —Ma ka leta mai a Nahalea mai o Waianu, Koolau, Maui, i ike iho ai makou, ma ka po o ka la 5 iho nei, ua au nui aku he eha mau kanaka i ka upena kou. Ia lakou @ae e lawaia ana, hol@pu ‘na he mano a koaka mai la, me ka nahu ae me he puhi la. Nalo iki aku a hoea hou mai me kona @ino nui. Eia ka mea kupanaha, no ke nahu ole ana o ua maoo nei ia Kap@pui, manao oia o ke keiki no ka ana, ua ike i ka nui o ka manao, hele e mai e hoaka. Eia iho ka hupo loe. Ia hoi ana a kula, @onoi ua Kapuipui nei i huluhulu awa e lawe ai e hoolau i ka mano. Ua kohu kanaka ka ia i keia hupo ka lawe ia aku o ka awa e hooinu i ua ia nui la.
Na Anoano Pulupulu. —No ka nele i ka anoano pulupulu Si Ailana ole wale i keia maoawa, ke manao nei au e kuai aku a loaa main a anoano, i $1.50 no ke eke, oia ke eke 25 paona. Iaia na lilo a p@u a hiki i kahi o ka mea nana ke kauoha.
Ma Ke Awakea Poaha iho nei. ua kai huakai ae na Kula Haole Kuokoa o Honolulu nei mai Kawaiahao mai a komo iloko o Kaumakapili. Malaila, ua malamaia kekahi Ah@ Mele. Haiolelo a H@pule @ ka la i Kuokoa ai Hawaii nei. Na Rev. P. W. Kaawa i haiolelo mai i mua o na kamalii i na olelo kupono no ka la a lakou e kulaia ana, me ka maikai a me ka @haloia e ka anain@. Ma ko makou hoolohe ana, o ka m@kamua ao paha ia o na haiolelo i kupono loa no ka la Kuokoa, i haiia mai e kekahi o na welo Hawaii ponoi. No ka piha e o ka pepa o keia pule, ua waiho makou a keia hebedoma ae, ho@ka aku ia haiolelo.
Keiki Kupanaha. —Ma ka la 20 o Novemaba nei hora 12 ½ awakea, ua hanau mai la kakahi wahine ma Wailuku i ke keiki kupanaha. Eia kea no, o ke kino a me ke poo. @like me ko ka oopu oluheluhe. O kona wawae, ua like loa me na awewe o ka mu@ee. Me he mea la ua wahawaha ka puhaka nana ia mea hou i ka malama, i koikeia mai ai keai mau olelo : “ Eia kahi mea akaaka, o ka lawe ana o kekahi wahi kanaka noni ka inoa Beniamina i wahi keiki akua anana. I ka wa i olelo ia ai e ka@u a e kiola huhu ua wahi kanaka nei ; miki mai ana ke owau no ka hemahema lilo i ua wahi kanaka @nei ka wahi i kahi kappa me kahi huluhulu awa. O kahi moopuna paha keia a Waawaaikikanaaupo, kainalei a Kuluipo, hii alo a Ponahe.” O keia leta maluna ae, mai ka peni mai no ia a K. H. Kaleohano o Wailuku, Maui.
Ka Hihia Pepehi Kanaka o Lakoba Wilkerson, oia kela haole khi umiumi i no@o iho nei m Honolulu nei, a pepehi hoomainoino ai i kekahi ipo Hawaii an ma Lahiana. lawe ia mai i Honolulu nei e hoopa a mahuka malu I mai Kawa aku. Ua hiki oia I Kapalakiko, mai kona mahuka na aku mai keia pilikia, aka, aole nae i kena kona lima koko i ka pepehi. I ka malama o Aperila i hla, ua pepehi oia a make loa i kekahi wahine nona ka inoa Mrs. Harriet E. Burkhardt ma Kapalakiko. Ua hookolokoloia mai nei oia a ua hoahewai ma ke degera alua o ka pepehi kanaka, e hoahewa na iai@ i 45 makahiki e noho paahao ai. Ua like no ia me ka hoopaahao a pau ke ola. Malia no pahu, e make e an oia mamua o ka pau ana o ia. hoopai, no ka mea, ua ano aoo oia.
Ka Apa A Ke Kolohe. —I ke ahiahi molehulehu o ka Poaono aku nei i hala, ua loheia ae ia i ke poo oihana o na kaiko, he kanaka @ waiho a ike ole ana mawaho ae o Kawaiahao. I holo ia aku ka hana e nana, loaa aku, he kanaka ua pauhia loa i ka ona a ka ra@, a e moe ana iluna iho o kona lio. E paa ana no kona mau @ i na keehi, a o ka lio, e ku malie an iwaena alanui. Ua naauao loa ka holoholona mamua ae o ka mea uhane ola, nona ke kii i hana@a mai @ kea no o ka Mea nana ia i hana. Iaa i holo ka lio, i nap aha, ua mainoino oia. Ua kai ia ka lio me ka mikai i ka hale hoopaa, a o ke kanaka no hoi, ua hoopaaia aku ma ka papa oolea. I ke o ana paha ike iho la ke kanka, aia oia @loao o kahi kipoho a diabolo.
Ka inu Uala Ma Paualu Koolau Maui.
E Ka Nupepa Kuokoa E Aloha oe: —
E oluolu oe a me kou L. H, e hookomo iho i ‘keia wahi puolu ma kahi kaawale o kou waihona, a nau hoi ia e puunaue like ne iwaena o na kini o kaua.
Ua konoia ma i ko’u lunaikehala e kela hua e kau kehakeha ae la maluna.
Eia ma keia apana ua nui ka poe inu uala, ua makaukau no ka lakou hana ino, a ma ka noonoo ana o na kanaka, i hele mai ai lakou me ke kono ole ia aku.
Ua hoonaloia ka inu uala ana, a he Hui Laulima i keia wa, o ke ano o keia, ma kahi e hana ai ka uala ua akoakoa main a kahaka o ka Hui Laulima, a malaila lakou e hoikeike ai i na kino puipui o lakou, o na wahine pu no kekahi e anapau ana, e like me Punana, e hoike ana i ko lakou mau kae niho, me he niho halahala la, a peia no hoi keia mau hua olelo a lakou i kapa iho ai : "Nani kela, Hulali ka hao,” no ka mea, @ana i hana kela inoa i na e ona ka uala, alaila, hulali ka hao a mea a ina e ona ole, penei e olelo ai, piha welu ka hao a mea, a pela aku.
Hookano maoli no keia mau olelo, aole no hoi i kupono kela inoa no ke kanaka, e olelo me ke kupono i ka inoa ponoi o ke keonimana aohe make olelo ina olelo a an holoholona. A ma keia mau hana lapuwa@ e hooikaika nein a kane a me @ wahine, pau pu me na opio, aloha ino na opio.
Ma keia hana o ka inu uala, i ulu mai ai leia mau hua olelo, aole i kanamai ko’u hilahila, penei no ia, kuke (good) a pane mai hoi kekahi, ieka, aole he malama pono ia o na hua kani, he ohiohi wale no, aia a @, alaila, ike aku oe, hiolo lua i ka namu, mea kupanaha no ia ma ko’u lobe ana, no ka mea, aole au i ike ua ao ia kekahi @ i ka olelo haole, a i ka ona ana, ua hiki no ka.
Ke hukiia nei kekahi mau ho@hauau, a me kekahi o na loaa, ma keia hana, e hoopio ana i ka pono o ka Haku. E na hoahanau o ka pono, e haalele oukou i na hana o ka pouli, a e hahai ma na kapuai o Iesu.
P. K. Kap@kaua.
Paualu Koolau Maui, Pov. 20 1872.
No ka Hooulu Lahui.
(Koena mai kela hebedoma mai.)
Aole keia he pakike i kou lima kakau e “ Ke Au Okoa ” aka, he ike aku keia ; me he mea la @ae, ua komo ae na alakai malalo o kekahi kumu okoa, a he mea hoolealea wale mai no ma ko kakou aoao malalo o na kumu e hiki ni ke apo in aku, me he mea la, e ko ana, a me ka nana mua ole aku hoi i na alalai e haule pu ai ia mau manao ana.
Ua aneane nele loa ihe la paha oukou i ka nana iho iloko o kakou ponoi iho e hoolilo ai ia kakou iho i mau kihapai i hoopulu momona ia. a ilaila e hooluaiia ai na anoano maikai i mea kanu no na kihapai mai o a o o ka aina, a e lilo lakou i mau pulapula hoolaha.
Malia paha, na lilo oukou i poe hoomaloka, a aia paha i na alakai ana a kahi poe e ae i hooia ai, he mea no e ulu ai iloko o kakou iho, a ina e lilo ko kakou hooikaika na iloko ponoi o kakou iho, ma ka hoomalu maikai ana, hoonaauao pono ana i ko kakou mau anoano opiopio, e hiki no.
E ao ia na makua, na makamaka, na kahu hanai o na keiki, e alakai pono, e kuhikahi, e hoomalu, e hoonaauao pono ia ma na wahi kupono, he pono ia.
O ke aupuni hoi kekahi e kokua nui mai i na Hale hoonaauao kula ohana o keia aupuni, me ka hoolawa pono, ma kekahi mau mea hemahema i pili i na kula, a me ka nana pono ana o na lime bana o ka oihana hoonaauao i ke ano o ka malama ia ana.
Ua kuhi ia mai paha au he mea pakike aku i kona mau manao pepa e “ Ke Au Okoa,” he aneane like no pela ; ake, o ka ike ole ia aku o kahie loaa mai ai o ka mea hoopulapula—a e loaa auanei ia kakou kekahi mau mea e ninau ai no keia Kumumanao.
1. 1. Ma kea no hea la e kii ia aku ai ko wah@ poe i poe hooulu i ko kakou lahui ? O ke
@ aku paha i na kaikamahine a ko waho poe i mau wahine hoao na ko kakou mau keiki, ke ike nei au, he alanui pilikia no ia, aole paha lakou la i hoowahawaha i ka lakou mau keiki e kiola mai ai ma ko kakou hemahema ; a ma kea no hea la auanei hoi kakou e kii aku ai a lawe mai ia lakou ? Ma kea no kuai aku anei, a ma ke ano @hue kanaka paha ? Ina aole e loaa mai ia kakou ka lakou poe kaikamahine ma ke noi, a ma kekahi ano maikai e ae ; alaila, e loaa auanei lakou ia kakou malalo o na Kumuhana pelapela, a ke ao holookoa e hoopailua ai. O ka ulu ana o ka Lahui ma na kumu ino, e lilo auanei lakou i poe inoa ino mahope aku ; a he hooulu Lhui anei ia e pono ke hili@ ia ?
Ioa aole loaa ia kakou na kaikamahine, alaila, ma na keikikane paha kakou e kii aku ai, a e lilo mai lakou i mau hunona kane na oukou e Hawaii ; aka, o ka hiki ana ke lawe ia mai, aia no ia ma no kumu i olelo mua ia. He nui ka hooma@u o na lahuikanaka nona ka poe i lawe aihue ia ma ka maalea, a ma kahi ano e ae—oia ke kumu inaina nui ai o kahi poe lahui i na lahui e ae o waho, a hoohui puia ai ka pepehiia o kekahi mau luina Hawaii ma kekahi pae aina o Maikonisia. Oia alanui, o ka Hooulu Lahui, he keu ia o ke ino loa.
Ma ke no hea hou ae hoi kkou e k@ aku ai ? Ma ke alanui mua no paha i kamaaina ia kakou, oia hoi o ka hookomo mai ma ke ano hoopaa kauwa hana. Ma ia han kakou i hn iho nei, aohe wahi hua iki o ia han iloko o ka laha na, aole no hoi paha i hoohua mai ia i na pomaikai e ae, i pili i ka lahui, aka, i na mahik@ iho la no, a pau ka manawa, a o ka hoi aku la no ia. Ua waiwai ole kakou mamua no na mea e kamail@o ia nei ; a pehea la kakou e hoomau aku ai i ka mea aole i ikeia he pono mamua ?
Ina paha e hiki mai ana na hoopulapula a kakou ma na kumu mua i olelo@a aku nei, a ma kea no hea e hoohuiia ai ? Ina he wahawaha kamaaina i ka malihini, a o ka malihini paha i kamaaina ; a heaha kea no e hoohuiia ai laua ma kea no hoao o keia au ? E onoo@ouia anei ? E hoopilikia ia anei laua ke hole ? Makehewa ka noonoo ana aku, aia ka iloko oia hoohui ana aku me ko waho ka mea e ulu ai ka Lahui—A malia paha, na “ Ke Au Okoa ” no e kokua mai ia kakou, i ke kii ana e loaa mai ai kanaka a me ka wahine o waho, e komo mai ai me ka oluolu ia e ko waho poe, a me ka lawe ana mai hoi i ke ano o na kanaka a me na wahine e makemake in aku ana e ko kakou poe—Ana a hoakaka hou ia mai kakou, alaila, Akaka ka hooulu ana.
1. 2. Iwaen o ka lahui hea a kii ia aku ai ka poe e hoohui mai ia kakou ? He elua no ano o
Na lahui mawaho o kakou, he poe naaupo loa a me owaowaka iki ae, a he poe maa@ao—O ka poe hea la auanei ke kii ia ? O ka poe anei i pihi pegana, a i ike ole i ka malama ana ia lakou iho, a me ka ohana ? O ka poe nei e hele wale la aohe kappa, a i maa ia ano ? O ka poe anei i hou ia na pepeiao a nunui na puka i maikai ia lakou, a he ino hoi ia kakou ? O ka poe anei e noho ana ma ka aoao o na kupapau i paapu i na helehelena o ka make ? O ka poe anei i hookauwa i ka lakou poe wahine, hoopalaualelo na kane ? O ka poe anei e lawe mai i mau ano hupo ho@. a e hookomo mai ? Ioa iloko o na lahui i kulike ko lakou mau helehelena me ko kakou, ka poe e kii ia, o keia ae l ko lakou ano.
E Hawaii, aole keia he laau e hoolaia’i oe. He mea akaka keia, e kapalua nui auanei kakou a pau, aole no paha oukou e hana naaupo ana, a e hoi hou oukou i hope ma ka hoohui ana ia oukou i ka poe i haahaa loa ko lakou k@lana i ko oukou.
Heaha ia auanei na pomaikai pili lahui e loaa ana ia oukou mai ia lakou mai. Lawe ia mai he naaup@, hanau ae i ke aha ? Heaha hoi na hana ho@pomaikai i ka lahui e loaa ana mai ia kakou mai ? Aole kahi pomaikai hana, aole kahi mea hoonaauao, aole he mau alakai keikei e alakai aku ai ia kakou i ka noho kuon@no ana.
He mea pono ke imiia keia Kumumanao me ka nana ana i na hua a lakou e kanu iho ai iluna o ka lahui. O ka noho ana eleu makaukau ka pono i keia wa, aole i k lomaloma. A pehea ia auanei hoi e pono ai ia kakou ke koho aku. Iloko o ka oi aku o ka naaupo ilaila aku la ko kakou mau hoa kanaka, @e ike ole i ka malama kino, a he @ele i na hana naauao.
O ka poe o keia ano, e nui auanei na hookae aku, ma ko kakou aoao paha, i ka poe o keia ano ka lawe ia mai i poe hoohui mai me kakou—a ina e make make ana kahi poe o kakou i keia mau ano kanaka, a i keia mau ano wahine paha, a ma ke ano hea e loaa mai ai ? E hoounaia anei lakou e hele i ua mau pae aina la, e koho ke kane i kana, a o ka wahine i kana, alaila, lawe ai mai ? He like pu ka pilikia o keia hana, me ka pilikia i olelo mua ia, a hookah no olelo ana, ua lawe aihueia, a kuai ia mai paha, a@he pono e hana kakou ma ka ino.
Malia paha i ka lahui naaueo e kii ia ai na poe hoohui mai ia kakou. He n@ maikai ia. I Amerika paha, a i Beritania paha, a ina wahi e ae paha i ano like me lakou e k@ aku ai i ko kakou mau mea hoopulapula ? O ke kii ana aku a me ka lawe mai i ka lakou mau keiki e hoohui me ka kakou poe keiki, ma ke ano hea e kii ia aku ai, a e lawe mai ai ia lakou ? He oi aku ka paakiki o ke kii ana o keia poe imua o ka poe naaupo, e like me ka nui o ko lakou ike, a me ke ano okoa o ko lakou mau helehelena i ko kakou ; pela no e ko pono ole ai ko kakou mau makemake ana.
I ka aoao he auanei ka hookae mai, a me ka hookae a@u o ko lakou a me ko kakou, malia paha, ma ka aoao o ka malihini, he oiaio paha. He hapa o ka poe o keia ano i hoohuiia mai me kakou, a o ka nui, ua @re no lakou ma ka mea like me lakou iho ; a ma na luana ana, ohumuhumu ana, aneane no e oluolu pono ole ; a koe wale no paha ko kakou mau wahine hanohano i mare aku me lakou. Aka, pinepine ko kakou kuamuainu ia, he nika, a oi aku i ko ka nika. He hua kupono anei keia e hoohui ai kakou ia kakou iho me ka poe n@na kakou i kuamuamu mai me na mea hilahila he @uiwale ? I ku@ manao, he kumu e noonoo ai oukou m keia hoohui ana aku. Owai o kou e Hawaii ke oluolu i keia mau hailiili ino ia ?
1. 3. Aia paha a hooiaio lea ia keia manao o “ Ke Au Okoa ” e ke aupuni no ke kii ana i ko
waho poe, me ke dala wale no e hiki a@. He puka elua keia o ke kala e hookaheia@ no ke kokua @ i ka hoopae limehana. He lilo nui, a he lilo i hoomaunaunaia ia waho ; a he lilo nui no hoi e hoopaho wale ai. He oi aku ka pono, ina e lilo ana ke dala e lilo ma ka @ ana e hooulu iloko o kakou iho, he oi aku ia o ka pomaikai.
Ua maikai pono ka malama ia ana o na Kula Ohana Kaikamhine, ma Kawaiahao, Waialua, Makawao. Ina e lilo ko kakou dala e hookupaa ia mau kula, e malama i ke ola pono ana, o na kumu a me na haumana, he oi ia o ka maikai, a e lilo auanei ko kakou mau kaikamahine opio i mau kihipai maikai no ka lahui e ulu ai. Ina e hoohoihoi aku ke aupuni a e mak@la pono ia ka lakou hana, alaila, e mau ana ke kula. Aia ke Kula Ohana o Makawao, o ke Kahu o ia Kula, o Rev. C. B. A@aru, aole one wahi uku ; a mai hea mai la ka uku o na kumu maoli—O ka uku kula o ke kaikamahine, me he mea la, ua pau loa no kana ai, a pehea la ka l@hi o ke @ o ana, malama ana. He pono ke lilo ke dala ma ka malama ana anoano opio Hawaii o keia mau kula i mau mea hooulu no kakou.
Pela hoi. ua pono ke malamaia i mau Kula Ohana Keikikane, e ao ia i na kumu mua o ka pomaikai, aole o ke ao i ka hoa pipi, i ka uwi waiu, he mau mea liilii kela. E ao ia i na kumu nui o ka naauao e pono ai i kela hana keia hana a ke kanaka e apo ai a kukulu i kona wa e kaawale ai mai ka noho haumana ana. Iloko o ka maluhia na kaikamahine, a pela na keikikane, a ina e koho lakou ia lakou iho, alaila, e lilo auanei laua i mau laau hua nui.
O ko kakou pilikia, o ka malama pono ole ia o ko kakou poe opio. Ina e kokua ke aupuni, ma ka malama ana, i ka poe @ keia ano alaila, e ulu kakou ma o kakou iho.
Honolulu.
Ua ana ae nei ka’u maka peni !
E Ke Kuokoa ; Aloha oe :
Eia mai ka ua kipe pua hala o Upeloa, a me ka makani lulu lehua o Haili, ke laweia aku nei imua o kou alo, a imu hoi o kou Luna Hooponopono. ina ia he mea hiki ke hai hou ia ma ke akea, e like me ia i hoike ia maluna, e i ana, “Ua ana e nei ka’u maka peni.”
Ae, ua ana, ua kena, ua lihaliha, ua hoopailua i ka inu ana i ke koko o ka poe a oukou i koho ai, no lakou na inoa i hoomoeia hoi ma ka papa helu o ka poe maikai, no lakou na inoa i hai mua ia ia lakou ma kela mau kukulu manao ana, imua o ko oukou mau maka, nolaila, ke noi aku nei au i ke ahonui o ka poe heluhelu, a puni keia Pae Aina, ina paha