Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 43, 26 ʻOkakopa 1872 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

               BUKE XI HELU 43  HONOLULU, OKATOBA 26, 1872 NA HELU A PAU 569.

HE MOOLELO KAAO

NO

ROBIANA LO

KA HIWAHIWA O KE KOA

HELU ALUA O KA IKAIKA

I unuhiia mai loko mai o ka Buke Arabia, mai ka olelo Beritania a ka olelo Hawaii

MAHELE II

HELU 44

 

I NA eke dala e waiho ana imua o Lo Walena, ia wa oia i ninau ae ai i kekahi poe kamaaina e kuku mai ana a puni keia, Aohe nae paha he mea pakaukau loihi o oukou ? Pane mai la kekahi, Owau ka mea papakaukau loihi, he ehiku kapuai a oi ka loa. I aku la keia, E kii aku hoi ha oe a lawe mai, a e kau ia oia nei ( ke kino make o kahi kanaka aie nui ) maluna olaila, a e uku no nu ia oe. Kii aku la no hoi ka mea papakaukau a lawe mai la. Ia wa i pane ae ai o Lo Walena, O ka poe a pau a ia nei i aie aku ai, o lakou ka poe nana e hapai ae a kau iluna o keia papakaukau. Lalau like iho la ka poe nana i hoomainoino, a hapai ae la a kau iluna o ka pakaukau alaila, kahea aku la oia i ke kanaka Geremania nana i lawe mai i na eke dala, e kau ae maluna o ke pakaukau, a kau ia aku la.

            Hoko o ia manawa, ua makemake loa o Lo Walena, e loaa iaia kekahi paona, i mea e akaka ai ka nui o ke dala e hooliloia ana i kela a me keia. A mamuli o kana ninau ana, ua hooia mai kekahi, he mea kaupaona kana, a ua kena kokeia e kii. I ka hiki ana mai o ka paona, ua lilo mua ka pomaikai i na makai nana i kii na eke dala, ma ka uku ia ana, pa elima haneri i ka mea hookahi, a me ia mau dala i waiho aku ai laua i ka oihana o ke aupuni, no ka uku emi, he hookahi wale no dala i ka mahina, ua like me umi kumamalua dala no ka makahiki. Mau no hoi ka nele. Me keia puu dala nui hoi i loaa ia laua i ka wa pokole, ka mea nana i hookiekie ae ia laua a lilo i mau kanaka kokoi a hanohano no ia aupuni, a ua hooneeneeia aku laua a lilo i mau hoa o'e'o no ka Moi, aka, ua kue ino loa mai la na Kuhina, no ka laua haalele wale aua i ka oihana.

            Mamua ae nae o ko Lo Walena kaupaona anu i ka nui o na dala, ua hiki ae malaila ka Ilamuku Nui o ke aupuni, aia hoi ma ka poho o kona lima na inoa o ka poe a ua wahi kanaka Aigupita nei i aie aku ai, aka, aole nae oia i hoike koke mai iaia iho. Aka, ma ka hoomaka ana o Lo Walena a kahea ma ka inoa mua i hoopaaia ma kana palapala, ia wa i nana iho ai ua Ilamuku nei ma kana palapala, a ua like no. a pela aku a hiki i ke kanakolu o na inoa, ke like wale la no a me ka nui o na dala a kela a me keia. Aia nae ma ka 31 o na inoa, o Omaokamau ia, aia malaila ka hoike ana mai o ka Hamuku iaia iho, ma ka i ana mai, Aole i komo ia inoa  ma ka'u palapala, he kanaka hoopunipuni ke-na, aole i aie ke kanaka Aigupita iaia, a mai haawi aku oe i hookahi kenta iaia, mamuli auanei oe e poho, ke hoolohe aku oe mamuli o kana hoopunipuni.

            A no ka makemake o Lo Walena, e ike aku i ka mea nona ka leo, nolaila, ku ae la oia iluna, a pane ae la, O ka mea nona ka leo a'u e lohe nei, ka makemake nei au iaia e ku mai iluna, a e hai mai i ka oiaio a me ka ole, a me ke kumu hoi o ka maopopo ana iaia, aohe i aie keia kanaka Aigupita ia Omaokamau. Ia wa, ku ae la ka Ilamuku iluna, a pane mai, He mea mau maanei ka waiho e ia ana mai ma ka poho o kuu lima no hihia o na ano a pau mamua o ka hoopii ana aku o ka Aha ; a ma i ano i maopopo ai ia’u, aohe i ale ke kanka Aigutpita ia Omaokamau, nolaila, eia mai ka papa inoa oiaio a ke kanaka Aigupita i aie aku ai, a ma keia poe inoa wale no oe e hookaa ai. Hopu koke aku la nae o Lo Walena i ka papa inoa mai ka Bamuku mai, a ma ka nana ana iho, aole io no i komo ka inoa o ua wahi kanaka nei ma ia palapala.

A no ka lona ana ia Lo Walena he hoike oiaio mawaena on a a me Omaokamau, nolaila, nanao iho la kona lima iloko o kona pakeke a unuhi ae la i ke kumu o ka pahi wakawake, a owiliwili ae la, oili mai la ka pahi holooka, a kukulu iho la oia i ke kumu iluna o ka mea i make, a pane aku la i ua wahi kanaka hoopunipuni nei, i ka i ana aku, O na mea a pau e hoao mai ana i ka hana ino imua o'u e like me oe, e make no ia ma ka mana o kuu wahi pokii pahi nei a me ka mana o kuu mau lima; ke ole oe e mihi koke mai imua ou, a e honi i na kapuai wawae o ka mea i make, i hookahi nae kauna honi ma ke kapuai hookahi, alaila, e kala koke aku no wau i kau hewa i hoao mai nei ia’u me kou manaolana e hoopoino mai ia’u, a e loaa ia oe he pomaikai ili wale mai, a me ia puu dala nui, e hoopauiai kou noho ilihune ana ma keia aina.

A ma keia mau olelo a Lo Walena, ua ili iho la ka makau nui maluna o Omaokamau, a mihi aku la imua o Lo Walena, i ka i ana aku, Imua ou, a imua no hoi o keia anaina, ke hoahewa nei au ia’u iho, a e honi no au i na kapuai o ka mea make, a honi iho la, a huli aku la me ka manao e hoi, aka, pane aku la o Lo Walena, Ehiku au honi ana i koe, no ka mea, hookahi kauna honi ma ke kapuai hookahi, ua like ia me ewalu honi ana ma na kapua elua, aka, ia oe nae, hookahi wale no honi ana, nolaila, ke ike nei au, ua hoowahawaha mai oe ia’u a me ka mana o kuu wahi pokii pahi nei. Pane mai o Omaokamau, E ke alii opiopio, mamuli o ka mana a kau pahi a me ka ikaika hoi o kou mau lima, na ae maoli aku nei au i kuu hewa imua ou a me keia anaina, a nolaila, ke nonoi aku nei au i kou lokomaikai, ua hooko no au i kou manao, ua lawa kau olelo ma ia honi hookahi ana o'u, nolaila, aohe ou koina i koe ilaila, a o ka mea wale no i koe, o kou kala ana mai ia'u ke oluolu ia i kou manao, i hoi mai ai kuu ola e like me mamua. Pane aku o Lo Walena, E hoi oe, mai hana hewa hou aku. Hoi aku la ua wahi kanaka nei me na waimaka helelei, a e ka mihi ana no hoi no kana hewa i hana ai.

A mahope iho o keia mau hana o Lo Walena, haawi aku la oia i kekahi hapa o ke koena dala a me ke gula, a lilo i pahu kupapau. Ma ke akamai o ka mea huna pahu, ua maikai a

"Nani kela

Hulali ka hao"

I ka mea hoe Ioea maoli o ka hana ana, a o ka Helu I no hoi ia o na ano pahu kupapau i hanaia ma ia aupuni, a ua hilahila loa na Moi ma ia hana ana, no ka mea, o ke dala a me ke gula, he akua ia no lakou a pela no hoi ia kakou i keia wa.

O na lua kupapau i ike ia malaila, mai ka mea ka noho alii a hiki i ka poe haahaa, he mau lua eli wale no ilalo, e like me ka hapanui o ko kakou nei, aka, kuai aku la o Lo Walena i kekahi kahua palahalaha mawaho o ke kulanakauhale, i Ilina kupapau no ua wahi kanaka aie nui nei, a kauoha ae la oia i ka mea akamai i ka hana hale mailoko mai o na pohaku mabala, i hana kinohinohiia mo na momi kumukuai nui, a ua kukuluia kekahi kia hoomanao; mo na hua palapala i kakauia, "Kanaka Aie Nui" a malalo iho ka inoa o Lo Walena.

     A mamua ae o ka la e hoolewa ai, hele aku la o Lo Walena ma kona aao alii, a ku ana imua o ka Moi, a haawi aku la i kona aloha, me ka i ana aku, Ma kou ano Moi, ke nonoi aku nei au ia oe, mai ia Oe, a i kou mau Ukali, na Kuhina, ka poe hanohano o keia aupuni, na koa hoi a pau a me na makaainana a pau e noho ana maloko o na palena o keia kulanakauhale, e hele i ka hoolewa o kuu wahi kaikaina, mamua ae o ka hora 2 o keia la, a e uku no au ia oe i $50,000. Pane mai ka Moi, He ae no au i kau, ke oiaio nae, e hiki ana ia oe ke hookaa mai i keia puu dala nui. Hooia aku la no o Lo Walena, me ka i aku, O keia puu dala a'u e haawi nei ia oe, ua like ia me ka ole imua o na dala e waiho ana ma ko'u waihona. Ia wa koke no i hanaia ai ka palapala aelike, a kuniia iho la me ka Sila Nui o ke aupuni.

     A mamuli o ka Olelo Hoolaha Alii, ua akoakoa mai la na mea a pau e hiki ana i ka hele, a koe aku ka poe hiki ole ke hele, no ko lakou hapauea a oopa hoi.

I ka hora 12 ponoi, ua hoonohonohoia ka huakai, a penei ka hoonohonoho ana : O ka poe hookani i na mea kani mamua  loa o ka huakai, o ka mea hana pahu a me ka mea hana hale mahope iho, a komo pu ma ia wahi ko laua mau ohana, a o ke kaa kupapau iho, o na kaikamahine puukani he 50 ma ke mele ana ma na aoao o ua kaa nei, a mawaho mai o lakou, na ukali o ka Moi, o lakou ka poe hapai pahu, o ko Lo Walena kaa iho mahope o ka pahu, a o kahi kanka Geremania ko luna o ia kaa ; o ko ka Moi kaa iho a me kona ohana,  o na Kuhina mai, o na Luna Nui o na aupuni e iho, o ka poe hanohano mai, o na makaainana mai, o na Kauhunapule iho o na ano hoomana a pau o ke aupuni holookoa o Kanaana, o na makai iho, a o na laina koa mawaho o ka huakai, a o Lo Walena hoi a me ka Hooilina Moi o ke aupuni o Kanaana, o laua na Luna nana e hoomalu i ka huakai, a e holo poai mau ana laua mawaho o ka huakai. O keia hoolewa huliamahi hanohano i hanaia e Lo Walena, aole no ia i ike ia ma ke aupuni o Kanaana, mai ka wa kahiko mai a hiki i ua la nei a Lo Walena i hoohanohano ai i kahi kanaka aie nui a kakou i olelo ae nei.

I ka hiki ana ma ka hale i hoomakaukauia nona, ua hauwi ae la o Lo Walena i ka pule ana i na Kahunapule o na ano hoomana a pau, a pule kela a me keia e like me ke ano o kana hoomano, he elima wale no nae minute i hookaawaleia no lakou a pau. A pau ka pule ana, ua waihoia aku la ke kino o ka mea make maloko o ka hale nani a hanohano hoi i hoomakaukauia nona, ka mea i hanaia e na lima loea o ke akamai, a oi kelakela ae mamua o ko na Moi o ia aupuni.

A hoi aku la na mea a pau, ku ae la o Lo Walena iluna, apane ae la, O na mea a pau a'u i waiho aku ai i na bila ma ko lakou lima, mai ka mea e noho ana ma ka noho Moi a hiki i ka mea haahaa loa, e hele pu me a'u ma ko'u wahi, no ka hookaa ana aku i ko'u aie ia lakou, e pau loa ana paha i ka hookaaia aole paha, aka, e hele no nae kukou i pau kuhihewa i ke Keiki Alii o Pelekane, ka mea i hoounaia mai e koua mau makua, e hele aku me ka puu dala nui, a e haawi manawalea aku i ka poe i loohia i na pilikia o keia ao. Ua pololei anei keia olelo ana a Lo Walena pela ? Aole, he kaena wale ana no ia no kona aupuni.

I ko lakou nei hele ana a hiki i kahi i kau ai ka waapa, pane ae la oia, O ka poe no lakou na bila kiekie, oia na bila e waiho mua mai, a mahope mai na bila e ae. Waiho mua mai la ka ka Moi i kana bila, a hookaaia aku la, he $ 25,000 ma ke gula, a he $ 25,000 ma ke dala keokeo ; o ka bila iho a ka mea nana i hana ka pahu, he $ 25,000 ; o ka bila iho a ka mea nana i hana ka hale, he $ 20,000 ; a o ke koena iho o na bila, ua hookaa pololei no keia a pau pono, a koe okoa iho no ka hapanui o ke dala.

Hoi aku la ka nei o na kanaka, a koe iho la ka Moi a me kona mau akali, ao ka mea, ua aihue aku la ka naau o ua Moi nei ia Lo Walena, no ka nui loe o ke dala iaia ; aia hoi, he kaikamhine ui a nani hoi ka ua Moi la, e noho haumia ole ana malalo o kona malu, haawi ae la oia i wahine na Lo Walena, a e mareia laua mahope iho o ka hala ana o na pule elua. A no ka piha ole o ko Lo Walena mau makahiki i kupono no ka mare ana, ua hoole aku oia, aka, aole nae oia ke kumu, o kona hoohiki wale ana no, e hoomau oia i ka hele ana imua a hiki i ka loaa ana o Debolo.

     A ike ka Moi, ua hooko ole ia kona makemake, hoi aku la oia me ka mumule, a noho iho la no hoi o Lo Walena ma, me ka ka hoomakaukau ana no ko lakou paina ahiahi. A pau ko lakou paina ana, manao iho la o Lo Walena, e hooluolu iki iho lakou, a hina iho kehau o ke aumoe, alaila holo ; eia hoi, o ka hora 5 no ia o ke ahiahi. Eia nae, i ka pau ana ae no o ke paina ana, ike aku la oia i ka hio o kona mau wahi hoa, a he ano mahuka ma ka ianei ike aku, oiai ua hoohihi ka manao o kekahi o laua no ka maikai o ka aina o Kanaana, a ua noi mai hoi oia e hookaa aku i ka laua mau dala. Pane aku o Lo Walena, He ae no au e hookaa aku i kuu aie ia olua, ke hiki nae i kuu wahi i makemake ai.

     Ia wa i kauoha koke ae ai keia e hoomakaukau no ka holo ana, a holo aku la. Elua po elua ao i hala, uluhua loa iho la ka manao o kekahi wahi kanaka, no ke kau koke mai no o ke aupuni o Kanaana mahope, kahi ana i makemake nui ai. A i ka po ana iho, ua ano maluhiluhi loa o Lo Walena, oiai aole i loaa iaia kekahi wa e hooluolu ai iaia iho, nolaila, pane ae la oia i kona mau hoa, Ua ike no nae ike no maua, o ko haawi ole mai ka hewa ia maua.

     Lilo ae la ka hookele ana o ka waapa i na wahi kanaka, a haule aku la hoi keia i ka hiamoe naaupo. A ike ka mea iaia ka hoe, ua nui loa ko Lo Walena hiamoe, pane aku oia i kona hoa, Aohe pono i koe ia kaua e hana aku ai ia ianei i keia wa, eia wale no, e kiola kaua iaia iloko o ke kai, ua pomaikai iho la nokaua i keia koena dala nui, a ei ae no hoi o Kanaana ke kau koke mai nei mahope o kakou, aohe e ao keia po, pae kaua iuka oiai he hooiho wale no. Eia no hoi, in a kaua e hoola iaia, a pae aku i kekahi aina, uhauha hou aku no keia, o ka pau loa no ia o keia dala, a o ko kaua poho no ia. A holo ia manao ia laua, hooholo ae laua i ka waapa ma ka hooiho ana. A ike laua ua nui loa ka holo o ka waapa, lalau iho laua ia Lo Walepa, a kiola aku la iloko o ke kai.

(Aole i pau.)

Mai paa na Moremona i ka hopu

Kino Ia.

E ke Kuokoa ; Aloha oe :

Ma ka Poaha, la 7 o Maraki, i hala loa aku la, ua houluulu ae na Moremona a puni o Kauai nei, ma Kalihi-wai, no ka hoomakakaukau ana i ka huakai hele hoikeike ia lakou iho, e like me ka hana a na Parisaio. Ua hele like ae lakou a hiki ma Kahalahala, e kokoke ia i Lumahai, ma ka hora 9 kakahiaka o ia la no, a malaila lakou i houluulu ai no ka hele huakai ana i Kalihi-wai ; a ma ka hora 10 ae, ua hoomaka mai lakou e hele.

Ia lakou nae i hele mai ai a hiki ma Kuakea, iloko o Hanalei, he wahi hoahu ia no ke ko o Princeville Plantation, aia malaila na paahana kahi i hana ai i ke huki mai ana i ke ko kekahi poe, ma na kaa hoki kekahi poe.

I ua huakai Moremona nei nae i hiki ai ilaila, ua haalele like iho la lakou i ka maluhia o ka lakou huakai,, a ua hopu no kela a mo keia Moremona i ke ko, palua a pakolu ko na ka mea hookahi. Ua hooikaika loa na paahana ma ka papa ana, aka, pakela loa aku na Moremona ma ka hana rula ole ana, a pau loa iho la ke ko o ia kau hoki piha, no ka mea, o ka nui o ua huakai Moremona la, ua kokoke e hiki aku ma kahi o 150 ; a me he mea la, o ka avarika o ke ko i laweia o ko mea hookahi, he ekolu no.

Mahope iho olaila hiki mai la ka Luna nui o ka aina, oia o Mr. Kini, a ike aku la ia lakou la, e hele ae ana ma kela aoao o ka muliwai, me he laina koa la e auamo ana i na pu no ka hele ana i ka hoouka kaua nui, a ia wa i kahea aku ai o Mr. Kini me ka leo nui. Owai ka mea makana oukou ke ko ? Heaha kuleana oukou i lawe ai i ke ko ma ke ano kolohe ? Aole nae he pane mai o ua poe Moremona la. Pane hou aku no hoi o Mr. Kini, Pehea la, ua ike aei oukou i ka haole e kii wale ana i ko oukou kalo, uwala, a pela aku ? Aole no ha pane mai o lakou la, ke hoomau la no ma ka hele ana imua. Ka i no he poe hoahanau Moremone oiaio oukou ? He mea kupono no ka i ka poe haipule ke aihua i ke ko ? Aohe no he hooloheia mai,"ahai ka ua i ka pupuhi" ia lakou la.

Mahope iho olaila, ua houna aku la o Mr. Kini elua kanaka, e hele e ninau pono i na inoa  o ka poe i lawe i ke ko, me ka manao e hoopii. Ia wa no i lohe ak ai ua poe Moremona nei i ka manao paa o Mr. Kini, ia wa no lakou i kiola koke aku ai i ke ko iloko o ka nahelehele, a holo aku la.

Oia iho la ke ano a me ka pakele ana o ka ohana Moremona, mai paa i ka hopuia no ka aihue ko. Nolaila, e ka lehulehu holookoa, e nana pu mai kakou i ka hana a ka poe Moremona, ke kokoke mai nei e loaa ia lakou ka hope ponoi o ko lakou poo B. Young, o Loko Paakai.

Ina e huli pono ia ua poe Moremona nei e na Makai, in a ua papapau na kua i ka hahauia i ke kaula e like me ka nui o ko lakou hewa, he aihua malolo o ke degere 4, malalo hoi o na $ 5.00. Ehia la mea aloha, o ke kua hoi paha o Keoeoe ke kumu nui a me na paalalo mahope mai on a, mai lilo ko lakou mau pno Kivila. Me ka mahalo.

R. K. Kenoimai.

He wahi Moolelo no kekahi kanaka

     E ka nupepa Kuokoa e ; Aloha oe

Ke noi aku nei au i kou ahonui a me kou lokomaikai lua ole e hookomo iho i kela mau hua e kau ae la maluna, ma kahi kaawale o kou kino u'u a kanaka maikai.

Aia ma Hamakua i Hawaii, kekahi aina i kapaia o Keahakea ; a malaila kahi i noho ai kekahi kanaka makapo, aole hiki ke ike aku i kela a me keia ano heiehiena kanaka aka nae, he keiki no ka keia kanaka, a na keia keiki no e malama.

A i kekahi wa, ua lana mai ka manao o ua kamalei keiki nei e naue wale aku e ike i ka aina ua kaulana o Hilo a noua no hi na ua kaulana i oleloia e ka poe kahiko.

            "Elua no ua kaulana o kuu aina

            O ka ua Heenehu i ka ili o ke kai

            O ka ua Kanilehua kai luna o ka ohia"

A kiei loa aku i ka paia ola o Puna i ka hala, a manuahi wale aku i ka aina kou makani nui o Kau nona ka ua kaulana, he ua "Haao."

A ike ka makua ua pono i kona manao ke hele kana kamalei, nolaila, ua hele kela keiki, aohe mea nana e hoohoihi kapalili hou ae i ke koi makeneti o kona mau manaolana.

A noho iho la ka makua me kekahi poe kanaka, eiwa ko lakou nui i pakui wale ia me ko lakou mau ewa, a kailewa wale iho na makamaka o ka noho ana.

O ka hana nohoi a keia poe kanaka, oia ka lawaia lamalama heepali, kamokoi, a me ka lawaia upena, a he mau lawaia e aw no hoi, a i ko lakou wa e hele ai e lawaia lamalama heepali, a hoi mai la aoie e haawi ia aku kau wahi hee ua ka elemakule, ka me hoi nona keia kukulu manao ana.

A o ka ia hoi a lakou e haawi mai ai na ianei oia no ka moo oloko o ka poopoo pohaku a me na wahi e ae. Penei ka ano o ke haawi ana i ka moo i ka hapauea, aia a ao hele kekahi mau kanaka i ka pahele moo a lawa ke ka ‘li alaila, wahi kunuia e like me ka oopu ka wahiia aia  a moe; alaila kamailio aku -"Eia mai ke wahi io a lalau mai la, aia a kona wa e ai ai , ai no oia i keia moo i wahi kunuia a pahu wale aku ka lakou hana ana a hiki i ka hoi ana mai o ke keiki. A pau ka makemake o ke keiki i kona hele ana i ke makaikai e like me ka mea i kuhikuhi puuoneia maluna; a i kona huli hoi

ana mai a hiki wale no i na lau kinikini o Hamakua, a kiei wale i kahi ana i haalele iho ai i kona Papa, a i kona hui kino ana me kona makua, uwe iho la laua ; a pau ko laua uwe ana, ua kena aku ka makua e ai, eia ae no kuu wahi ai a me kuu wahi ia, a lalalu aku la ke keiki i ka umeke a wehe ae la i ke poi, a lalau hou oia i ka ipukai a i wehe ae ka hana, a nana iho la he moo ko loko, a auwe ae la ke keiki me ke kaumaha o ka naau no ka hana pono oleia o kona luaui makuakane, a o kona haalele iho la no ia i ka ipukai a me ka umeke, a lalau aku la i ke koi a o ka puka aku la no ia o ke keiki. E pono no wau ke hai ae i ke kumu o kana keiki puka ana iwaho oia hoi i hele oia e kalai laau amana, me ka akamai pia i kalei ai, aole i maopopo loa ke ano o ka hanaia ana o ka laau,aka, he laau amana no. Maanei, e kapae iki ae kakou i ke kamailio ana no ke keiki a me ka makua, a e kamailio kakou no na kanaka eiwa.

I keia la a ke keiki i hele ai e kalai laau, aia na kanaka e lawaia kamokoi ana, a i ka po ana iho, a ia lakou e nanea ana i ka hopuhopu i na heepali o ka lua nona hoi ka olelo ana iho.

"O ka hee o kaiuli

            Kapae ka alaala"

A i ke ano ana aku a ka la, hoonioni aku la ke kaaka hana akamai, a ma ke kae o ka pali, a noho iho la keia malaila me ka hoekepue i ka laau a ua kaaka nei. Kakali aku la o ka hoi inai o ka enemi, a o kahi a ua keiki nei e noho ana, he wahi hoopiina mai he nihinihi loa, i na e paia aku ka laau o ka haule no ia pau ke ola, okaoka liilii, aohe nae ai i ka paapaa, o ko lalo ai no ke paapaa a i ka hoi ana mai a ke kanaka mua a pii mai la no hoi, a oili mai la ke poo o ke kameeu kaua aloha ole, ko ia nei pai aku la no ia i ka laau, ku no haule pahu ana ilalo pau ka manao ana ae he wahine a he mau keiki a he mau ohana paha. Pela no i ka lua o ke kanaka, a pela wale no hoi ko ia nei hana maalea ana a pau i ka make ewalu, ka eiwa o ke kanaka mahope loa mai ia.

A i kona hoi ana mai a pii mai la no hoi, a kokoke ma kahi e pii mai ai, honi koke mai la oia i ka hohono a me ka pakui o ke koko, nolaila, manao ae la keia ua make kekahi poe o lakou ; hooholo iho la oia e hoi hou, huli hou aku la keia a pii ma kekahi wahi e aku, a iaia nae i hoi hou aku ai, ua ho’a hou oia i kona kukui lamalama, a hoi aku la malalo o ka pali kahakai, a iaia nae e hoi ana, ike aku la keia i kona hoi malalo o ko ia nei hoi mai no ia.

A i kona hiki ana i ka hale o ke amo ae la no ia i ka makuakane, a hele no ia po a ao aku i ka palena o Hilo a me Hamakua, o ko laua mea e hookaulua e noho malaila, no ka loaa ana o kahi makam@a kupono.

A o ka eiwa o na kanaka ka mea nana hai mai i ka lohe i ko ka hale a me ka lehulehu hoi o ka poe i make, a no ka make ana o keia poe ewalu ma ia pali, ua kapaia ka inoa oia pali o "Kailio", mamuli o kekahi ilio kupua ka i ka wa kahiko, o loko o ke kaki kahi e noho ai. Me ka L. H. ko'u aloha a me na keiki ulule hua kepau o ka Halepai "Kuokoa"                   S.K. Kaaiai.

Sept.10, 1872.

No Kauakuaihi o Hamakua i Hawaii.

E ka Nupepa Kuokoa E ; Aloha oe

E oluolu oe a me kou L. H. e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino holookoa, i ike mai ai hoi ka lehulehu o kaua ; mai ka puka ana a ka i Haehae, a lohaloha wale aku i ka mokupuni o lalo, i kahi moolelo pokole no keia ua. A penei kona moolelo pokole. 

I ka wa e huliamahi ana na kanaka i ka mahiai, mai ka uka a ke kai, a mai o a o, a i kekahi wa pa paa la nui, pau na mea kanu i ka maloo, a uhukiia kekahi mau mea kanu a ia manawa, o ka maia a kekahi kanaka, aia iwaena konu o na mala e ae. A iaia e mahiai ana i kekahi la, a aneane hiki aku o Kanoa i ua kukuna o ka la, a no kona ike ana ua maloo kekahi o kana mau mea kanu nolaila, olelo iho la oia O kela ao nui eleele no hoi e kau mai la, a haule mai he ua, e hele pololei mai no auanei oe, a kuu male nei la, noke wale ana a pau ka makemake A pau no hoi ke kalokalo ana a ua wahi kaaka pei, ia wa koke no haule koke ae, haole mai he ua, hele nihi ae la ka ua ma ka lihi moena, a kupono i kai o ka male a ua kanaka nei, o ka noke no ia a ao ia po, a po ia la, mau loa kana male O kahi mea kupanaha nae, o ka haule wahi paka ua ole iho me na male o pili koke mai ana a ma ka ianei male wale no ke kukupau ana iho a lawa ka makemake. Pi-pi holo kaao.

S.K. Kaaiai

Maui, Oct 15, 1872