Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 39, 28 September 1872 — Ka Pele o Mokuaweoweo ma Mauna Loa Hawaii. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Pele o Mokuaweoweo ma Mauna Loa Hawaii.

(K.oeaa uiSti Uela pal«* n»ki > Maanei i waiho t;i makou i kekaln hapa o ka makou rr.nu tnea ai, wai h me na eke nu-; nui, e kali iiaiia i\ hoi mai imikou ; & luwe; pu &4cu i& nuikou ine na lu.iUau ioloa i wahie a i«e na nmuu ai a ka lio. kau iho U iualuna o na lio i ka hcra 10 a hele aku la, mahope o ke aiakai ana a Ganda]l, ke alakni o makou i loaa e iho ai na keukea. O ka hora mua a makou i hele aku ai, nialoko wale nae no o ka nahelehele nonoho ilalo, a ia niakou' e pn ana, ua emi mai na naheleheie i loaa ; 01.,u a hiki wole i pau ana o na mile eko-| Iu mai kahi oioina mai, a aoie no hoi he wa- j hi hoailona o na mea ulu i ikeia nku. Ma-» bope iho o ka haalele ana i ke oioina, ua ha-; oa ioa u»ai la kahi e hehi iho ai na n o ke alanui kahi e hele aku ai, aia maluna» aku o na pahoehoe mahaehae i ohu ae n ko.| aiapa ma na wahi a pau ; aka, no ka maii\e-j lae a me ke akaheie o ka pn ana, aole ioa ej konoia mai ka molihini e leie iialo a kai i| kona hoioholona, aia wule no a nianao oia ei hana peia. Mai keia wahi aku uhikiika'; mauna, he 10 a 12 paha nnle, he kii keia no j ka neoneo—aohe mea u}u, he an pele Wale! no., u malalo, ma na wahl a ka mnka i e iiuim nku ai oia nanaina huekahi ana no, j e pii ana ke knalapa inaiuna o ke kunlapn,! a me. ke ahua maluuA o ke ahua o na pahot-j hoe peie. Ina ua 'kau nui h»a kekahi e ikej i ka nani lua ole o Mauna Loa, a i ole la, i! ke akea paha o keia lua uhi enaena, he pono ! iah e hoao ma ke alae pii ai i ka piko mauna. Aole wnhi monii Kuamoo iki e ikeia iho, a noiaiia, o ka hana a ke niakni, me he niea ia he hana inana. Ua lawe aku oia ia ma* kou maluna o keia waoakua palioehoe me ka pakeie o na oia, me Ua hoomaha liilii i na wahi 110 a me na keknke o mnko<j. aka, aole no nae he wahi hoioaolona opa iki o Inkou. Ua inaikai ka eo, lahilahi loa ka makani, nse ka puhina noe i kekahi mau manawa a hiki ole ia makou ke īke aku ina he 50 iwilei ka mamao o kekahi mea mai o Inakou aku. la makou nae i haaleie ai i ke oioina, ua naluluia mai la na poo o kekahi poe o makou, a ua hoomau aku ia nalulu ana a hiki wale i kn hoi ana nku o makou i kekahi ia ae a ia wahi hookahi no, nalowale loa. IMa ka piko ponoi o ka maunn, ua poniuniu niai ia kahi ooe, luni mai la hoi keknhi, a o kahi poe, hoihoi loa mai la. Ao!e no paha i lahilahi ioa ke en, no ka mea, e i>a ann ka m.ikani kukulu hema la *\ T a, a he hookalii a eiua pa* ha o makou i paupauaho na hanu. Aole no hoi i lilo loa i ke koekoe huihui, aole a ma« kou mea ana anu, aka i ka hoomaopopo iho, aia paha ke anu ma ke kiko paakiki o ka hau. Ua iona oku ka hau, he inihn a me ha* pa ka manoanoa, aka, o ka wai no nae iloko 0 na omole o makou. aole i paakuko. Ma ka hora 5 auina ia, hiki aku la makou 'ma ka piko ponoi o ka mauni, mahope o ke, kau ana maiuna o na lio he ehiku hora mai ke oioina hope mni, oia hoi, he 11 hora mai kahi mai o Kapenn Eiiki, ke hui puia kekahi mau hoomaho iiiiii. Ua maikai wale no na oia a pau, a me ka naau i piha i ka hauoli, ua haawi ae ia makou i eko'u huro ana 1 ka wa i kiei iho ai ma ke kae o U iua. A ike iho ia ī na hioh:ona nani iua oie—he nanaina hookahi wale no <ke ana ī ka wa e ola ana—ke kanaka m&i kahi kiekie imai o ka mauna a i ka moana akea o ka Pakipika, e kilohi ana ina ke kae o ko ka Mea nana i haua i kela imu ahi ehaeua, me kona hiohioria ua hele a nui ke ahi, me ka enoana he 14,000 kapuai malaio iho o makou, e haaie rf>ai ana, me he ao ia i ka huina ao uli, a e iewalewa aoa mawaena konu o ka lewa a me ke kumu o ka mauna, me na ao kalelewa e poa» ana a malalo iho o makoa, i like £ne he nulahulu la o ka haa—a o ka li, e napoo ako aaa mawaena o ke ao uli—oi» iho la na oanaina a mnkou i ake ai i na makahiki be iieakalua i hala aer»ei e ike, a i like ai hoi irie ka kela koa kahiko kauiana o Kom», i o'ielo ai, ke hoi pu ole Oiai ka lede i ukali i ] k<»ia huakai pii mauna, ua hiki pono ia ma-

kou ke pu ae : f\j h*lt .i«, rtj ike au, Ui lan&iila au. O k& iUa pel? o Mokuaveeoweo, aia no o<a ma ka piko poooi o Mj»uoa Loa, a i waena konu o kona h»se pele oui akea.nona ke kiekieDa, kokoke e 14,000 kapuai malona ae o ka ihkai, ua kaulana ota no kona kiekie iaun-\ ol"?. Oke kii oka ivia mawaeoa konu, ua aneane e poepo<e, a kokoke paha e S,OOO kapuai kona anawaena e i?ke me ka VVilkes ana ana ika 2540. O kahi kaolana keia o na iua peie Hdvrau„ a aia ma ka ioa hohonu me kona mau pa pali pohaku e ku iaumama | la. me ka nahaha ma kau wahi. ka aoao komohana. he 754 kapuni ke kiekie, a n?a ka hikina, he 470 kapuai. Ma ka VVi!kes,' ua oleio oiu. he aneane iiiwai hke ka papa paa (heie) o ia'io me hekahi mau ahoa nui e , iike roe ko Haleakala. Ua ioaa ia makou.he 1 hapa koiu o ka papa paa o laio o ka iua, j ka haahaa iho n<aiaio o kekahi rr.au wahi e ; ae. a uoiaila, me he mea ia paha, ua kahuli eenei luai ke!a wa mai a i keia. O kahi ku-, hoho loa, maiia paha he 2 a 300 paha kapu- : «t nialaio ihe o kekahi wahi e ae. Ait» ma kaht pohopoho o Ua iua peie nuj i i puka ae ai ka peie hou e a nei, a ua kokoke aku īa wahi ī ka pam koniohana, oia paha. a?a mawaena kenu o na oiaeiae ma ka iikMi) a me ka hema o Mokuaweoweo. Ika iu 9 o Aug;tte, ka hoomaka ana mai nei o ; i»e:a a hou. Me he mea ia, ua euii tho kona maiaio o ka aknhi h;>neri kapuai,. h ke iele nei na lapaiapa pohaku peie me lie • wai pipii ia mai ka 150 a i ka 250 kupuai : inamuii o na koho ana a na mnnao iike oie. E haia ana he eono a ehiku sekona ka manawa e pau i t«a hauie ana o ka iapaiapa pet ie e kiola.'a ana, a ilulo i ka lua kahi i kuiia in ae ei. ina he kupono ka makou ruia no 1 ka irni «nu i ke kiekie me ka manawa i naU | no k;» hauie nua ihu o na mea kino i hooii'ie ia e ka pele—«iaila e hoonui i ke kuea o ka 1 , heiuna o na sekcna (i eono paha) u>e unukumamaono ft me 1 hapa 12—e hai mai no ia he 579 kapuai ke kiekie o ka hooieieia ana i oka pohaku peie maiiaio ae oka iua. Aole e hiki ia makou ke hoomio aku i ke kupono 0 keia ruia, aka mamuli o ka nana pinepine i ann, oia no he eono a ehiku sekor.a ka ma- : 1 nis\Vd o ka hau!e ana iho o ka poh.-iku peie : j mat ke kiekiena iho o kahjjpna i kiolaia ae ■ « ai ka puoa o na kiolaia ue, he pe«e »e, a no- > kov4 t Uft heina kohikina. Mahope iho o | e ae a '' e anil f ,UOrt ! pele, he mau*tianeri kapuji ke kiekie. Ua Uioopuu4g|Uuia ae keia pu»S- i keia wa no e u li mea. aoie i ikeia he puoa pele o I ' B a P oe i niakaikai iioko ; i. He mea keia e hoike mai ,'ana, u_a ikaika loa ka peie mamua iho o ko imakou hiki ana aku, no ka mea, uu kiekie • inaoli keia puu ika ike aku. ikawa e kij oiaia ae ai ka pohuku peie iium, haule hou j iho ia no kahi iioko o ka lua, a o kahi. haujlema ka akau ama ka hema. Me he mea |ia i ka ike iho, aole no i hiki ue ka pele o ■ keia wu e a nei ma na kae o ka iua pele nui, !a uoie wo e \keia aku ma na wahi a pau ke ; nana aku ina malaio iho o ka piko. | Kokoke e 1 hapa kolu oka papa pna o !a--110 o ka iua, ua paa i ka pahoehoe pele hou ; loa mai keia puka ana ae ia no paha, me he jla heloko 1 hapaha oka mile ka iea. Ika ! po iua e nuna aku, he weii a ulaula wale no. j He wahi hnpa uuku ita o ka pele i kiolaia | ae, i kahe ae ma ka ioko, a o ka hapa nui, I pau no i ka hoi hou iloko o ku iua e iele ae ; ai, me he mea la no paho e kioiaola hou ia ! ae ana no. I ka po ina e nana aku ī kn hio- . hiona oka pele, nani no hoi a nani. £ ko- ' ele a nakuiu mau ana i na wa a pau, a he | kau ka weli oka mea akahiakahi a ike. E ! haiuiu mau ana no hoi i kn po a me ke ao, j a oneane hiki ole i ka mea e mnkemuke :ma |e moe Ke hioiani tho ma kahi e ioheia aku j ana kona haiulu. | Ua kahaha makou i ka hoohiki mua ana i aku ma ka piko, no ka mea, ua rnan»o ioa | makou mamua e loaa ana la makou he puu |ia i oi ae ke kiekie, a i oie la, i heie ae ia I hoi n like me ke koe o ka lua, eia ka no!e. ! Ma ka halo ana i kona niauooao, m>\ keano a me ka helehelena e o kona kioln ann, ua iike loa no me ko ka peie i kahe ai i kai ma kahi kokoke i Kawaihae, a oki pu ai iloko o | ke kai. Aka, h« mea paakiki no hoi ke hoo- ; hahke ae me ko ka pele i kahe iho nei i ka I 1563, oiai e iele ana ka pohaku mai ka 400 ja i ka 800 kapuai ke kiekie, me ka hikiwaj we o ke kahe ana mai ka umi a i ka iwukn- . iua miie oka hora. Ua an® eno hoi keia *a peie ana, inei ko na pele aenei i hoia, ma |ka wai hooiuu o kona uwahi. Oka uwahi, |me he malamalama ahiehie melemele ia e • iike la me ko ka ianahu paawiki. Oko na I peie e iweo nei, he eieele ka uwahi a punohu jae a manoanoa. (Me i pau.) Ka Lio Pliwa.—Ma ka hora 7 paha o ke ahiahi Poaha iho nei. ua puiwa ae ia heeiua mau lio kuaaina mai Moanalua mai, a ho!o aku la me na pahu k?»hi i hikiikiiia ai l»ua, a ma ka ouina o na Aianui Nuuanu a me Aiii, koeao kekahi iio lioko o ka haie kuai pake ma ke kihi hema, a o kekahi l»o, ko mawaho aole e hiki ke holo, no ka mea, ua ka ka lio i komo ai iloko o ka haie rne kekahi aoao oka pahu i hikiikiiia ai taua. 1 ka loaa ana aka, ua heie ka lio a haalolu i ka mea oka nui oka makau. U poioo ke« kahi mau mea oka hale kuai. Ua hopuia •ka lio, iaweia i ka Haiewai a oa hooukoia Iheehiko daia. O ka pahu i hikiikiii» «i, he jißaa iaao huina ha e waiho aoa iUlo o ka | iepe. He kupan» ja ke komo ana iioko oka ; haie. me ka naha oie o ka puk«.