Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 32, 10 ʻAukake 1872 — KA MOOLELO o KA AHAOLELO 1872. [ARTICLE]

KA MOOLELO o KA AHAOLELO 1872.

La Hana 63—lulai 14. Heiuheiuia mai e Keo Kaaka he hoopii no Hooo!uIu t i $500 no ke aianui ina Kakakao. Waihoia i ke Komite kupono. ; Heiuhelu mai o Mr. Raiki he hoopii no ka; poe hana waiu bata mai, e kauia i dote maluna o na waiu hookomom mai. i ke Komite kupono. Heluheiu mai o Mr. Kekoa he hoopii no Kooiauioa, aoie e iawe waie nn Konohikt i na ia i hoonoa īa e ke aupuni. \Va«hoia ma ka papa. ' Heiohelu mai o Mr. Koeooikehuehu. he hoopii no Ewa a nte Waianae, e hoomania ke dute maiuna o na raiki hookomoea mai. Waihoi* ma ka pap*. Heiohelo mai o Mr. Po!>, he hoopu oo Waiaiua,e hooiiloia kekahi kanaka Hawaii i kauka no na mat pake. Kapne lea ta. Heiuhelu mai o Mr. Pol», he hoopii no W«»anae, e hoopaoia ka aohau maluna o na waiwai paa a roe lewa a me ke kanawai e piii aoa no ke oki mare. Waihoia ma ka papa. Helohelo mai o Mr. Poi», he hoopii oo Waianae, i $400 »o ka mouo o Waiaaae. Waibo;a i ke Kcmite kupooo. Hoike mai ke Kom;te pei oo kekahi mao bila i paiia • hoapoooia. Hoike mai ke Kak«oole!o oo ke kakau poepoeia aoa o ka Bt!a» e hooponopooo ana i ka hoopuk* aoa i oa Pabpala Nui, a o« waihoīa a ka k apopo, helahelu aloio. Hoike inai ke Komile W»t ma ka aoao htH>paoee loa iki Biia e hool-oii aoa i '

i l'auku !>•*. J?s>. a air *> K.* -U. a ui i hu»\& h>u sa \ Bi * tou Apoaoia. Waiho mai o Mr. -\oi. lie oi<* o hooho.o, «? lau\>ha aiia i k«t O a, e his?kuu j n« kanaka e hoi j ko iakou raau wnhi. Kapae loa ta. U aiho m«i o Mr. he o!<»io hoeh >io e hōopau ana i ka paiui awtkea o na luna me ka bēivna, ae hoih«n us KeaUl»n;. Kapae !oa la. Ma ke no«. ua h«luhela mua ii ka B 1* <• pani ana i ka biU hooloii i n« i'auku JS4, ISS, a me IS6 o ke Kj?iia. \Vnthosa malalo o na lula. Hapaiia na hana o ka la, oia ka olelo hoe- : hoio, e hooliio ana i ka malama la ana o k* : Hale Hote!e a na ke Kuhina Waiwai Y\ mea kue, Alnpaki a me Keo Ka«ka. Mnhope o ka hoi aoa mai kn hooiiii!.* t mni. ua emoole a hooholoia ae la. Heiuheiu alua ia ka Bila a Keo Kaaka e ;hoop*u t\na j ka Pauku 141S o ke K>viia. oia ka paprm ana o ka Hawnn nei ku una aku i na paahona ma Kina. Kamaiiio mai o Keo Kaaka, no ke kepa j ana i na pake ma Kina, a ia«?ei& mai la ne, | me ka ike mua ole i ka hana. Ma ke kej * ; ia ana o kekahi poe pake, ua laweia mai ke- | kahi o na pake, aole ko lakou inon [M>noi ma | ka paiapaia kepa, a ma ia hana, ua loaa he | inoa ino malaiia, & peia aku. Mahope o ka hoopaapaaia ana, ua hoaponoia no ke kii ana aku i na pake ma Kina. Eia ka poe makemake e kii i na paahana o ! waho aku : Hikikoki, Kipi, Kaai, Haiema* j nu, Ahoio, Kuiheinni, Mui, Aiapak», Komo- | ikehuehu, Kale Kauka, Kapuniai. Kaukaha, ; hui m» 11 alii iike 23. | Poe makemake oie i na paah«*o pak« o. , ! waho raai Na- 4 | ihe, Kaukau, Lonoaea, Nutuna, Keo K&aka, , Mikaiemi. Poii, Paikuh, Kekoa 14. Hoopanee ka Hale. i La Hana 64—Iuiai 16. Hoomaka»! na hana e like me ka mau. Ma ke noi, ua heluhelu mua mai o Mr. Kuiheiani i kana bila, e p«pa ana i na Mahe- ! ieoleio aoie e ku loio, a oa hooieia. | Hnpaiin na hana o ka ia, oia ka heiuheiu 'akolu a me ka hoohoio ioa ia ana o ka B;in i no ka hoopuka nna i na Paiapaia S<lu Noi. Heiuhelu aluaia ka Biia e hoomaiu ana i I na aoao eiua i hoopaaia ma ka paiapala hou- ; paa malaio o ka Pauku 1417 o K>viia. ■ Ma ke noi, ua Komite ka Hale, a ua k«hra ; ia ke'iii Kamakau ma ka noho. Mahop« o ka hoomiha ana a me ko heo- : paapaaia ana, ua haawiia ka *BtU i kekahi | Kon»ite Wae nona keia mau inoa : Keo Kaiaka, Aholo, Aiapaki, Kale Kauka, Binopa. ! Ma ke nui, ua kapaeia na ruia. a ua heiuj h?lu mai o Mr. Lonoaea, he hoopii no kekahi po? i auaia ma Honoiuiu nei, i $400 e ka Papa Ola e uku aku ai. Waihoia ma ka papa. Ma ke noi, ua kapaeia na ruia, a ua hooinha mai ke'iii Bihopa, e lawe tnai ana ia he biia no ka hooponopono ana i na daia. Hapaiia ka noonoo i ka Bil« a Mr. Keo ; Kaaka, e hoemi ana i na hom hana o ka paai hana i eiwa,a i waihoia ai i ke Komite Wae. Kamaiiio mai o Mr Keo Kaaka m« ka pono o ka hoemi ana i na hora hana o ka paahana, ke hoomaopopo o(e ia ka manawa maloko o ka paiapaia kepa, a noi aku ma ka pono wa(e no o na paahaoa. j Kue mn» ke Kuhina Harrs. a kukahekahe aku a loihi. Poe mnkemake e hoohana » na paahana mai ka puka ana o ka la a hiki i ka napeo ;ana, Noi, Halemann. Komoikehuehu, K>p'. Hikikoki, Kaiki, Koihelini. ( ka ninaun nnn. ui houholoia Wa hoemi i eiwa hora hsns. |Ka i no hoi o ka pono ia.) Hoopanee ka Hale. L« Hani 66—luiai 17 Ho<>makaia na e l»ke lae ka mau. Hoik* mai ke Kakauoieio. ua kakau poepoeu ka Bita Haawina. a mi ke noi. ua waihoia a Poaiiena beiuh<ju akoio. Hoike mai ke Konme Waiwai ma ka aoao w«ioo ma ka p*pa, i k« hoopua kekahi poe haua waio bata i hoopu ioat ai t do(« 1 na «raitt bata komo mau Apoooia. Ma k# noi» «• »eia ke Kohina Waiwai e heiuheiu moa mai i kaua bi!a • »• ako e •»« ke aupuni i pou dala. - Waihom maiaio o oa rula. kt ooi. oa heloheia ma» ke'in Bīhepa i kaoa bHa e hoopooopooo ai ī ke daia. Wa)iwta ®*telo o na rula. oa hana o ka U r oia ka B<l* a I Mr Keo Kaaka» e hoopoaopono «t t ke kau- | wa a me i» hako. ke uhakim na paiapaia I

| fc<X'p«* i ho&ks»*i& maUlo o na Peoko lil9 a me 1420 o ke Ksnarsi K:r;U. ma V<?oa be!ob«!Q *'os 31» ke noi. ua Kenu» ka f{a>. a ut kie Mr. Mtuns ma ka e-eho He'oh*iui» ka Pauku 1 i miii o Mr. ■ Kc-sU#r Kinj;! o uuku mai o Hoo. Mr. K*h> Kt»k«. x ti!ih:pe o ks ana o ua hoa. ua »uu ps;j rr.a. o Hoo. Mr. Keo Kaakn ī ke i f o «a'.wai nui : /? • ct iju~a llc>orrchi :—O fcs'u no e kti r.«j no k* b.!a p noonooia rt*i, oi® ka .»c .a ī kena k'up?oo ame knna hooko; m ?n«. u\ oi ioa 2» ra«ni'ja ona hooko ana : • "2 Pauku 1419 a n* 1420 o fcp Kaoawai K O kahi kjm»j kue tva!<? no § ke!a a:«o e ka m«i ne; e hooi>. oia ka weu« sna i ka puka no on pa%hani e ai 1 keni haka. Ke o'eio m»i n»i k» Luna mai ; Kooiupeio oiai, ua hiki i kekahi kanaka k? hoo :rT aisrr>a iaia iho rne kekahi haku ha* r* r,o ka makahiki hooksh?, rr.e ka ohi ann : n daia ohi mu« he han?ri paha.aka. iloko 0 ks heb*doma hookahj, e hoo'le noinei ua pa*han«t !a ; ka hooko ana i kana o;e!o, a [a- «»•;« imua o ka iunaknnawai apnna s hoos)i!u p--»ha, uku «ku i kona hoopai h*j kanako u u3,i «ale no. ku ae i* ia a heleaku me *<> »iirnrMku puka maialo o kana hnna r: "' He mea makehewa no pnha no'u . p o »e, mi e hoohoioia ana keia biia, 2 6 i no i pii» kona hooko una i ka poe i ; r.-r,a ae: ke hookahi !a mamua »ho o kona h!oo:i i Kan&wai. Ina e hio 10 keia Biia ; | i kanawai. alniin, aole no poha he hupo haa*i ; lele ,'jh •« \ Luna mai Koolaupoko mai ke . haawi aku i hookahi haneri dnia kuike i ke-1 j kahi kanaka i hoopaa oeiike ia mahope iho, | no ka moa. ma ke ano oka bih, aole no t? 1 >a hou ona iam na dala i oi aku mamua o| ke kinakolu da!a, a i ole ia, ao!e no paha he' »'«?}» konela oi» puu da!a e foaa ana iaia. \ Ke olelo mai nei ua iuna nei (Kale Kauka); s Onawi ka ia i ke!a mau da!a i ka pnuhuna ' rr.ftmuli o ka hiiinai i l»a ke kanaka olelo. i ina ua hiks iaia ke haawi nku » na dala kui- 1 ke ia paahann mamuii o ia ano, a!fti!n, no i keaha nn e hilmai o!e aku ai i ka ke kanaka o!e!o nni nana no e ho*ihoi hou mai ī ka-j na mau da!a ? ,\o kea!ia hoi kona mea i i haawi ni ra ke kanawai e hoopaa i ke kinol o ke kei.nka, kona kuokon me he mea )a he! uku lioopa no Ua hoihoi hou ia ana mai oj knna niau da!a uku mua ? Akn. ke oleio hou ! ma; nei on. ina ka e hooholom keia bi!a, a!a- j il.i. he hoonele ana ia i kn paahana i no da- i a ohi mun, ao!e e ioaa moi, a he hoonele! ann m iko ke kanaka ponn. In'u e hele aku ! nei imua, ke makemake nei au e hoomnopo* | po aku i ke nno o keia pono e hooneleia nei, j #na hoi makau nei e hoonei»? io nna ka j ww iko ke lfcana\a pono. Ua 'ae ia ena i mea ■ pao f oka haan'i ana inn dn!n ohi! mui i ni paahana i honpaa p«!apa!ain oia ka i i.iw.e o nn ino a me na hewn i pukn ae a ike ;■», maia.o o ko kakou •• kanawai o na Hnku a u:e nn Kauwa,'* Ke oleio mai nei nn Ha» Lu. o n)akrrnake »na kakou e uhukiia, ae o:a | no ka kein bila e inakeinake nei; no ka mea, maiaio o keia hooko ann, aoie e hiki i keka* hi haku hana ke uku mua e aku a oi maeuua o ke knnakoiU da!a, ina e hana io «na i« i keia puu daia. a he mea !• ia nona e mahua-1 hun ai kpna puka, nlaila, he a!akni nna ia 1; ka hoopau ioa ana i ke;a ano hnna. Ke ike j !ea nēi au, i ka oiaio o kela oie!o nnne o na i haku hana e!ua ; uku e kekani haku i kona j psahsna m&mun o ka pnu nna o k,i hana i I ka hanaia, a o kekahi hoi, woi!io a pau ka i r.ana i ka pa*bana, alaiia, uku aku. He hoo- i ino ioa ann ka uku e )a o ka paa-' i hookahi makahiki, mnmua hoi o kou j ke ana i ka hoopono o!e, ka hana poloiei oie.! o ka hapa nui o ko ka«ou mau paahana. La-! we ae ia ka pnahana ika uku ohi mua, j hnawi mni !a i kona kino i moraki noka hoi-1 tuu nna »Uu i keia mnu dala ohi mu», leha | ne !a a hooniaka aku U e hooluhi i panai noj ke a ehi mua i ioan laia. Hann oku la oia j » rono ir»)»!ama, n i o!e, he makohiki no paha, aka, noie nae he wuhi uku no i« mauawa, j Pehea, e hiki ana anei ia eukou ke manno aku e haoa poioiei ana keU paihann. He mea kupanaha i«*u ano koke iho nei no ka ; eleloana maiokekahi in'u,cliio ana •• oiama kon« mahiko oo ka haoa kokoke e aknhi da ia » ke!a ame keia la. oka uku ihaawiin, n%ai ke 35 a ke 40 keneta no ka panhana I hookahi no ka !a, &ka, nae * elua kana*| wn p«u me ka maikai ke hanaia i kn la hookahi." Aole ia he mea no kakou e pahaohao ai % iaa peia i pau. E olelo mai paha auanei oukou, ua he«ra ka ka luna hana. Aoie ■, e»a ke komu o ka hana pono ole o ini paahana, aohe a iakou e manao aku ai i ka p*u ana o ka hebedoma, & o ka maiaena pa» ha; he makahiki okoa kana e hana ai, a no U ,U, aohe m he mea no ka pnahana e hana pono a\. Hke a iike iaia ka hana poioiei ame ka hann paiauekau Aohe ooa \r»hi manso hoihoi haoa «ki, oiai, aohe wtbi hua e osa mai ana iaia i kn U hepe n ka malatna. t* koma no i!oko ona »no kanakn a r»u i» manao, >n h* haoie a ina he negero. oka om* trale no « noi aku nei i keia Ahao!#lo. o ka noonoo pono a kao paooa iho loa hooko ana a keia Bil« a roe na Pauku 1419 a rot 1420 ok« Knnawai Kmia. 0 ka hehih#ia ena i oa paoko o ke KinU, ioa • hnohoioia keia Bii», p»nti no ii : P»rir 1419. Ina i haalele wale ka mea \ hoopaaia, e hk> roe k« kanawai, e hookau»a oa kekahi, i ka hana i oleioia, me ka ae | ole o kona haku. e h.ki no i kekahi Lonaka- | nnvai Apana, a Hoom*!u pahn oke Aupuo', tna ka hoopii o kona h»ku me ka hoohiki lLr—=

i a o kekahi cvea e ae n.'ea paba, ke hoopuka aku i palapoia hopu i oa roea la, a e lavre roa; ia >« imsa o oa Luoakanawai oei ; a i&m i kupono ka hoepii, oa ka Lunakao«wmt e kaooha ako i ki mea hewa, e hoi akq oia me keoa baku a e p«a oo ia malaio ona, e hookauwa. aole oī aku ī ka paiaao ka maoawa aaa i haalele at. ni» i ka manao o kaahahookoiokolo. ke hooUolea oie aku oia i koea b*ko, no kona poho a me kooa poino la ia no ia haaleie ana ; akn hoi, aole oi ka man&wa ana e hookauwa hou aku x\ mamua o ka makahiki hookahi, mahope koke iho o koaa m»nawa i hoepaaia'i. ' Pacsc 1420. Ina e heoie keknhi, aoie hana m&mulī o ka pauku maluna iho, aoie hoi nnmoii o na pa'iap&la hoopaa, alaiU. e hiki oo i kona h&ku, ke hoopii i kekahi Lu-' nakanawai Apnna, a hoomaiu paha o kahi i; noho ni. a nana no e kii aku i ka mea hoole : ma ka pa!apala hopu, a ma ke sno e ae paha, e he!e mai imua ona, a ina i paakiki i ka hoole. e hoopaaia oin i kn hao ma ka ba-: na oolen, a ae mal oia e hana e hke me ke kanewai. £.a hoi ka Biia e noonoo.a ne; :• > Packc 1. Ina f* hnole kekahi, malalooi ka pa!ap-i!a hoopaa hnna i hoakakain nia ka i Pauku 1417 o ke Kannwni Kivih, aoie oin e huoko i na olelo o ia paiapala hoopaa, ma ka haa!ei<? wale a ma ke ano e ae pnha, ala-! i(a, mnhope o ka bo<*pii ia aoa enai maialo o ka hoohiki, e kn mea nonn kekahi aoao. a o , kona hope paha, i hookohuia e ia, a!ai!a na ki Lunakanawai Hoomalu a Apana pnha e, j hoopuka aku t ka palapala hopu i un mea ia, ! a e lawe la imua o ua Lunakanawai nei, n ; ina e ko ka olelo hoopn, ai-iila e hoopaiia ka : mea i hewa, i ka uku dala aolee oi aku i na dain he kunako'u, a i kan o!e ke da!a, e hoo-; ! ; paahaoia, uo!e e oi aku i na inalnma eha ; n ! ina e kna k& uku hoopa), a e hana ia paha > ; ka manawa i oieloia, o ka hoopnu noia o ka ; ' paUpaia hann. j j Paukū 2. Ina i nie kekahi o na mea ma- l , lalo o ka patapa!n hoopaa i kekahi, i ka wa ; ' e hoohewn ia e like me ka tnen i oleloia ma I : ka Pauku maiuna ae, a ua manao ka mea i' ahewai3 e hookaa aku ke dala o ka uku hooi pai, nlaiia e hoohlo ia aku i kauwahi o ke < d»!a hoopai i mea e hookaa poao ni kela aie, | i ka aoao hoopii, a inn he koena i koe o ia j dala. e hoihoi ia iloko o ka waihona dala o i ke Aupuni. | Pauku O nn k.mawai a n»e na hnpa ! j kanawai a pnu i kue i keia, e hoopnuia, a.un \ i hoopauia no. < [ Ke ae nei au, o ka hoopaahaoia ana <» ke 1 j kino o ke kanaka maloko o ka Biia e noo* i I nooia nei imun'.oka Hale, he ino, aka, ua j hoopaahaoia nae no ke kumu he hiki oie |; | ke kanaka ke hookaa i ke S3O 00, O ka ! ! olelo maloko o ka Bil», e hookMu tna,i ka i | aoao ekia. ke ukili* tf»ai ia hoopai, he oi ae j kona umikai i ko ke kanawai e ku nei, nana i j e hoihoi aku i kn phahana malnloo kona ha-; j ku, no ka uku hnna papaiua. O ko ka ha-1 ; ku hana makemake loa, ina e hoopaiia ka j ■ paahnna, o ka ukn akn i na dnla hoopni. i j i hoi mai no n loihi ka noho ann knuwa nnna, | E loaa ana no pnhn i kn paahnna ka hana manial.i ae ma kekahi pahana e no na kuinu ; kupono i kona makemake. aka, ma ke kanawai e ku nei n\a ka buke, auhe he hookuuia i nna niai kon« noho ana kauwa hooluhi loa j ia ana mai, nka, maiaio o ka Biin hou e noo- | nooin nei, ua hiki nuiaia ke hoole ika hana. i a uku nku i kona uku, a e hoopaahaoia pa- | ha, pau Kn hoopai, olaiia kuuia. Ina e ho* i ole kekahi kauwa i Ua hana ana inaiaio o ko- i • na hnku, 'n lawein imua o kn lunakanawai, ■ | he mea maknmake .'oh nne i ku hoku, ke ke- ; | pa ana aku i keia kauwn i kekahi poe e aku, 1 | i mea e kaa mai «i kona aie i ka haku, a me | ka hoopaa no nae ia kanakn malalo o ka no|ho ana p»aua, oiai paha, e makemnke ana i oia e uku dala mamun o ka hoi ana e noho |i ka hnle paahao. O ka manao o keia Bi!n, ! o ka houuku i na da!« ohi mua, A eia hoi | keknhi, o ke knu palennia ann o ka hoopai maiuna o ko kauwa a me ka huku. O ke kanawai e ku nei, he hoopiahao wale ia no ka hoopai no ke kauwa, a ua hoopaaia ka ; hoopai no ka hika hana, he uku dala a i ! ole la, he hoopaahno. Ehia la hoopaahaoia ana o ka haku hana ? Ua pololei a kaulike anei ke kanawai ma kona ano ? Ao!e anei j i oi ae ka mmkai o ka Bit& e noonooia nei, ■ mamua o ke kanawai e ku nei ? O ko kakou mau palapala kepa, ua ano ka-1 molamola no i» ma ke kumu mua i kinohi; j u» ku knnWale lakou mai ka aelike ana. O i na palap«!a kepa» ua hooiiloia ia hai, a ua | hiki ke hoolilo a aku, aka, ina he haku ino ' |ko ke kauwa, aole loa ebiki ke hoololi ae* i oia ma kooa aoao iho. Pela ka mea e ikeia " | nei ma na palapala kepa ; ua pololei ole lo» nne malalo o ke kanawai, a ua ku kaawale : loa raai ka hooha'ike ana ae i na manao a like. Ua hookupo'olei ion ia ka hoopai no ; ke kaowa malalo o ke kanawai, he hoopaabao, ke hookooie » kooa palapala kepa, Aka, malta paha, aole noe holo lea ioa nna ko ka I j haku «nalama a«a i ua olelo o loko o ka paj fapai"a kepa. a kaa ofe paha ka uku i ka wa |e kikoo ai, «i i ole ia, aie ka» ote pah», »o!e oae hoopaahaoi» kela b»ku hana. 1 ke ke- , paia aoa o oa kaoaka e holo i ke okohola, ohi mua na dala, aka aole oat i hoopaaia ko' ' Ukou ro»u kino.—komo nae he aoao ekoia iloke o kon» waiwai; aole e hiki ke hoopaa-; | haoia » ae oi* e boi bou e haoa. K» »e mi 1 j ao me ka olelo »ku. ua iaoakila ke kanaka j ke kaa oia maiona o ke kai lipolipo. >| olelo mai oei o loane Kuata Mila,' • | (Jqo. Stuart kekahi o na kaoaka baku | | maoao kaulaaa o Bentaoia, oo na palapaia . i kepa peoei: O oa hoopaa» an» o ke ki-.

no o ke k«o*ka oo k& booti*aw% r he heieheieoa no ii o na book»uwa hooluhi, oia fc*( hooka««ra kHKpaa.'* Oka iioi ooioko*j| maoto. oia no ks hooponopooo ae i keia mso' pa'apaia kepa ma oa w«hv kopono. O kc| kiko «aena oae o o» ioo, «i,n no na ohi dala| nna a noi i kioohi. Q kou hoomaiinaaii aea! aku i ka paahana me ca dala ohimoa a do?J a noi ako e hoopaaīa Woaa kioo oo ia daia. ua akaka ke komo e ana o ke!a pa»hana iloko o ka hoopaa aoa īaia iho. {AoU i puu.) \