Ka Nupepa Kuokoa, Volume XI, Number 27, 6 July 1872 — Page 2
This text was transcribed by: | Tehani |
This work is dedicated to: | Kamehameha Schools Maui |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Eia ka poe ma ka hoole, a o ko lakou makemake e hoemi hou iho i $60,000 no ka oihana koa.
Mauna, Nawahi, Hanaike, Lonoaea, Keo Kaaka, Mikalemi, Poli. Noi mai o Mr. Kapuniai e hoopau i ke Komite. Hooholoia.
Aponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale. Hoopanee ka Hale.
La Hana 39, Iune 15, 1872.
Hoomakaia na hana e like me ka mea mau.
Heluhelu mai o Mr. Keo Kaaka ka Lunahoomalu o ke Komite i kohoia no na hoopii mai Kau, Kohala, Hawaii a me Wailuku, Koolaupoko, no ka Bila o na haku a me na kauwa, ua hooholo ke Komite e lawe mai na bila hoololi, Puku 1417, 1418, 1423 o ke Kanawai Kivila.
Noi mai o Mr. Kale Kauka e waihoia ka hoike a ke Komite ma ka papa a noonoo pu i ka wa e lawe ia mai ai ia mau Bila Kanawai.
Hoolaha mai ka Loio Kuhina e lawe mai ana au he Bila e hoololi ana i ke kanawai e pili ana i na Kiure.
Heluhelu mai ke alii Lunalilo he olelo hooholo e hoololi i ka Pauku 23 o ke Kumukanawai 1864. Waihoia a noonoo ma ka Poaha e hiki mai ana.
Noi mai o Mr. Naihe he olelo hooholo e kauoha ana i ka Papa Ola e hai aku i ka ano o keia mai puupuu hepera i na apana nana i hoouna mai i na Lunamakaainana, i ole e hoopaa wale ia makou ma kahu kupono ole i ko makou wa e hoi aku ai, mahope iho o ka hoopaapaa loihi ana, ua waihola ma ka Papa.
Hapaiia na hana o ka la. Oia ka Bila e hoololi ana i ka Pauku 20 o ke kanawai e pili ana i ka Oihana ao palapala i aponoia i ka la 10 o Ianuari 1865, ma kona heluhelu alua ana.
Kamailio mai o Mr. Kaukaha ma ke kokua i ka bila.
Kue mai o Mr. Kapuniai i ka Bila, a noi mai e kapae loa i ka noonoo ana no keia Bila Kanawai.
Hookomo mai o Mr. Kupakee, i hana hoololi, e kapae i ka “18,” a e hookomo iho malaila i “16,” oia hoi, aia a ha la na makahiki he 16 aluila, pau ka hele ana o ke keiki i ke kula. Mahope Iho o ka hoopaapaa loihi ana, Ua ninauia ke kapae loa, a hooholoia.
Hapaiia ka noonoo ana no ka Bila Kanawai e haawi ana i ka mana i ka Papa Hoonaauao e kukulu i kekahi Hale Kula e ao ai i na hana oihana a hana lima.
Noi mai o Mr. S. Kaai e kakau poepoe ia keia Bila.
Noi mai o Mr. Halemanu no kuu ike aohe he nui ke dala o ke aupuni, nolaila, ke noi nei au e hoopanee loa i keia Bila.
Kamailio mai o Mr. Hikikoki ma ke kokua i ka Bila. Lilo ka Hale i ka hoopaapaa loihi ana, ua hoopanee ka Hale.
La hana 40, Iune 17, 1872.
Hoomakaia na hana e like me ka mea mau.
Heluhelu mai o Mr. Rice he hoopii no Koloa mai, e hookaowaleia i mokualii holo mau no Kauai. Waihoia i ke Komite kalepa.
Heluhelu mai o Mr. Poli he hoopii no Honolulu mai, e kauohaia na Luna Helu e hele i na hale o kanaka e helu ai. Waihoia ma ka papa a laweia mai i Bila o ia ano.
Heluhelu mai o Mr. Paikuli he hoopii no Koolaupoko mai, e hookaawaleia i $2,000 no ka palekai ma Waikane. Waihoia ma ka papa.
Heluhelu mai o Mr. Paikoli he hoopii no Waialua mai, e hoenoiia ka auhau waiwai paa i a e hoopololei na luna helu i ka lakou hana. Waihoia ma ka papa.
Hoiki mai ke Komite Pai, ua pau i ke paiia ka bile e hoololi ai i ka Pauku 6 o ke kanawai e hooponopono ana i na inoa Aponoia.
Hoiki mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i kekahi mau bila malaloiho, oia ka Bila e hoololi ai i na Pauku 1284 a noonooia. Aponoia.
Ma ke noi, ua kapaeia na rula, a ua aeia e heluhelu mua ia ka Bila. Waiho ia malalo o ke rula.
Ma ke noi a Mr. Keo Kaaka, ua aeia aku oia e heluhelu mua mai i ka Bila e hoololi ai i ka Pauku 1417 o ke Kanawai Kivila. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi a Mr. Keo Kaaka, ua aeia aku oia e heluhelu mua mai i kana Bila e hoopau loa ai i ka Pauku 1418 o ke Kanawai Kivila. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi a Mr. Keo Kaaka, ua aeia aku oia e heluhelu mua mai i kana Bila e hoomalu ai i na aoao elua no na palapala hoopaa hana i kauohaia malalo o ka Pauku 1418 o ke Kanawai Kivila. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi a Mr. Keo Kaaka, ua aeia aku oia e heluhelu mua mai i kana Bila e hoemi ai i na hora hana o kanaka i ka eiwa. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi a Mr. Keo Kaaka, ua aeia aku oia e heluhelu mua mai i kana Bila e hooponopono ai ke uhakiia na olelo hoopaa i kauohaia malalo o ka Pauku 1417 o ke Kanawai Kivila. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi o Mr. Keo Kaaka, ua aeia aku oia e heluhelu mua mai oia i kana bila e hoole ana i ka mana hookolokolo o kekahi lunakanawai Hoomalu apana paha. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi, ua aeia o Mr. Keo Kaaka e heluhelu mua mai i kana Bila e hoololi ai i ka Pauku 1423 o ke Kanawai Kivila. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi, ua aeia aku o Mr. Keo Kaaka, e heluhelu mai i kana bila e papa ai i ka hoopaaia ana o kekahi paahana ke pau ka manawa i ae likeia ai. Waihoia malalo o na rula.
Ma ke noi, ua aeia aku o Mr. Keo Kaaka e heluhelu mua mai i kana Bila e papa ai i ka hoowalewale ana o kekahi i ka mea i hoopaaia ma ka hana malalo o ka Pauku 1417 o ke Kanawai Kivila. Waihoia malalo o na rula.
Waiho mai o Mr. Kahananui he olelo hooholo, aole hoomahal ka Hale ma na la hana ekolu o ka pule o ka Bila Haawina, ma ke awakea aia wale no ma ka hora 4 P.M. a e kauohaia ka Makai e hoolako mai i kuikui no ka hana ma ka po e hoomaka ana.
Noi mai ka Luna Lahaina e hoopau loa a kamailio mai no ia mea.
Olelo mai ka Luna o Puna, aole ona makemake e lawe mai ka Luna o Hana i olelo hooholo, e hoopaa ai i na hoa e ae, a o ua luna la he noho wale iho no i kekahi mau la, a e hakahaka mau ana kona noho.
Mahope o ka hoopaapaa ana, ua hoopanee ia ka olelo hooholo.
Ma ke noi, ua hapaiia ka Bila Haawina i mua o ke Komite o ka Hale. Noho o Hon. W.P. Kamakau ma ka noho.
O ka mea imua o ka Hale, oia ka hookaawale i $20,000 no ke alanui Pali o Nuuanu.
Heluhelu mai ke Kuhina Kalaiaina i ka Hoike a ka Luna o na Hana Hou i waihoia i mua o ka Ahaolelo o 1870, a o na lilo aole no paha e emi ana malalo o $50,000.
Mahope o ke kamailio ana o Kale Kauka, alapaki a me Keo Kaaka ua kapaeia keia haawin.
Na alanui me na alahaka o Kauai $2,000 hooholoia.
Na alanui me na alahaka o Maui $4,000.
No ka hiki ana i ka hora 12, ua hoopanee ia ke Komite a ua halawai hou ma ka hora 1 P.M.
Noi mai o Mr. H. Kuihelani e hookomo iho i $300 oia hoi i $4,300 ma ka Bila Haawina no na alanui me na alahaka o Maui, mahope iho o kona kamailio ana, ua hoihoi hou oia i kana noi, u hoemi iho i $3,700 me $300 no ka uapo o Waihee, mahope iho o ka hoopaapaa ana no keia Haawina, ua hooholoia ka Bila Haawina, oia hoi $4000.
Na alanui me na alahaka o Hilo, Hawaii, $5,000.
Hoololi mai o Mr. Hikikoki i $10,000 no keia Haawina, a kamailio mai no ka nui o ke ino o na alanui mai Hilo aku a hiki i ka lua o pele o Kilauea.
Hoololi mai o Mr. Nui i $4,000 no keia Haawina a kamailio mai, no ka nua o na dala i hooliloia no keia mokupuni o Hawaii, a ua hele mai hoi kakou e hoemi i ka lilo o ke aupuni.
Mahope iho o ka hoopaapaaia ana, ua Hooholoia ka Bila Haawina.
Heluhelu mai ke kakauolelo i ka palapala hoopii mai Honuaula mai, e noi ana i $1,500 no ka Palekai o Makena, i waihoia ai a noonoo pu me ka Bila Haawina. Hooleia ma ka ninau ana.
Na alanui me na alahaka o Puna $1,000
Hoololi mai o Mr. Kale Kauka e hoemi iho i keia Haawina $500.
Kamailio mai o Mr. Nawahi ma ka Bila Haawinaa oia hoi $1,000 ma ka ninauia ana ua hooholoia ka Bila Haawina oia hoi $1,000.
Na lananui me na alahaka ma Kau $2,000
Hoololi mai o Mr. Martin e hookomoia ma ka Bila Haawina. No na alanui a me ka Mouo o Punaluu a me na alahaka o Kau a me ka uapo o Kaalualu i $2000.
Kamailio mai o Mr. Kipi ma ke kapae loa i keia Haawinia, no ka mea, ua kaena mai ka Luna o Kau i kona apana he nui loa ka maikai o na alanui o Kau. Mahope iho o ka hoopaapaa ana, uahooholoia ka Bila Haawina $2,000.
Na alanui me na alahaka o Kona $2,000.
Hooholoia – Hoopanee kahale.
La Hana 41 – Iune 18.
Hoomakaia na hana e like me ka mea mau.
Heluhelu mai o Mr. Martin ka Luna Hoomalu o ke Komite o na aina aupuni a me na hana hou, no na hoopii mai Wailuku mai e noi ana e weheia kekahi alanui mauna ma ka mauna Haleakala. Ua hooholoia ke Komite e waiho aku i keia hoopii na ke Kuhina Kalaiaina e noonoo i ka puudala kupono no keia alanui. Aponoia ka Hoike.
Hoike mai ke kakauolelo, ua pau i ke kakau poepoeia na Bila Kanawai a pau i waiho ia aku ma kona lima no ke kakau poepoe ana.
Noi mai o Mr. Alapaki, e heluhelu akula ia keia mau Bila ma ko lakou mau poe ke hiki mai i keia Poaono ae. Hooholoia.
Ma ke noi, ua ae ia aku ka Loio Kuhina e heluhelu mua mai i kana Bila Kanawai e pili ana no na Kiure, a e hoololi ana i ke Kanawai o 1870.
Heluhelu mai o Mr. Keo Kaaka he olelo hooholo. E kauoha ana i ke Kuhina o ko na aina e, e hai mai i mua o ka Haleina paha ua hoonoho, a ua koho aku oia i mau Komisina ma ke aupuni o Fiji, a oiai na ikeia ma na nupepa o Fiji ua hana ia kekahi hana malaila, e pili ana no ka hoohui ana mai oia aupuni malalo o keia aupuni.
Kamailio mai ke Kuhina o ko ha aina e, aole maopopo iaʻu, ua hoonohonoho aku au i mau Komisina malaila, hookahi wale no mea i maopopo iaʻu, o ko kakou Kanikela malaila oia no o Mr. Murray, mahope iho o na kukai olelo ana a Hon. Keo Kaaka me ke Kuhina o ko na aina e, ua noi ka Hon. Keo Kaaka e hoihoi i ka olelo hooholo.
Heluhelu mai o Mr. Kaiki he olelo hooholo e kohoia i mau lala no ke Komite Wae e noonoo i ka hoomahuahua ana i ka haawina no ka mokuahi holo pili aina.
Hoololi mai o Mr. Kaukaha e kohoia na lala o keia komite mai na hoa pakahi o na mokupuni.
Noi ma ke lii Kalakaua e hoopanee loa ia keia olelo hooholo, mahope iho o ka hoopaapaa ana ua hooholoia ka olelo hooholo. Kohoia e ka noho o Hons. Rice, Aholo, Nuiuna, Alapati na lala o ke Komite Wae.
Ma ke noi a ke Kuhina Waiwai ua kapae ia na rula a ua hoike mai ke komite no ke pai ana i na Bila Kanawai a pau i waihoia aku malalo o na rula no ka pai ana. Aponoia na hoike a ke komite.
Ma ke noi ua aeia aku ka Mr. .Mikalemi e heluhelu mai i kana bila kanawai e hoololi ana i ka Pauku 516 o ko Kanawai Kivila.
Noi mai ke lii Kalakaua e kapae loa ia keia bila kanawai, a hoomaka inai e hoopaapaa. Halahu mawaho o ka rula 74 o ka Hale. Mikalemi ua waihoia malalo o na rula no ke pai ana.
Hapaia na hana a ka la. Oia ka Bila Kanawai e kukulu ai i kula ao Oihana Hana Lima ma ke noi ua kapae loa ia.
Hapaiia ka noonoo ana no ka Bila Kanawai e hooololi ana i ka Pauku 1360 o ke Kanawai Kivila ma ka heluhelu alua.
Noi mai o Mr. Kaukaha e kakau poepoe ia keia bila kanawai. Hooholoia.
Hapaiia ka noonoo ana no ka bila kanawai a ke Kuhina Waiwai e hookaawale ao i na dala $116,000 no ka Hotele Hou.
Noi mai ke Kuhina Waiwai e waihoia keia bila kanawai imua o ke komite o ka Hale i keia manawa. Hooholoia.
Noho o Mr. Rice ma ka noho Lunahoomalu.
Noi mai o Hon. Aholo e heluhelu pakahi ia na pauku a noonoo pakahiia ua hooholoia.
Heluhelu mai ke Kakauolelo i ka Pauku akahi.
Noi mai o Hon. Alapaki e kapae loa i keia pauku a kamailio mai no ia mea. Hooinaha ka hale ma ka hora 12.
Halawai hou ka Hale ma ka hora 1 ponoi. Kamailio hou mai o Mr. Alapaki i ke koena o kana haiolelo.
Kamailio mai ke lii Lunalilo ma ka hoole loa i keia Bila Kanawai.
Kamailio mai o Mr. Alapaki e pale ana i ka olelo a ke Kuhina Waiwai, a olelo mai ke Kuhina Waiwai he 30 makahiki o ka noonoo ia ana o keia mea ma Hawaii nei a ua hui kekahi poe waiwai a ua lulu i mau dala no keia hana,” Ke olelo aku nei au ina ua noonoo kahiko ia keia hana no ke aha ka mea i lawe ole mai ai ke Kuhina waiwai i keia Bila Kamawai i ka Ahaolelo o ka 1870 mamua o kona kukulu ana i keia Hale. Waiho ka ia a paa ka hale hotele maluna o ka ili o keia aupuni, alaila noi mai oia i mau dala, he hana kanawai ole keia a ke Kuhina Waiwai. Olelo mai nei no oia ua hoolaha oia ma ka nupepa i ka poe makemake a akoakoa pu me ia, a ua kuka pu no keia hana, a ua hookupu mai lakou i ka po mua o ko lakou halawai ana he $22,000. Ke noi aku nei au i ke Kuhina Waiwai e kuhikuhi mai iaʻu. oha helu ehia la ia o ka nupepa hea? Ke manao nei au he wahahee kela olelo a ke Kuhina Waiwai. Ua manao au ua palapala pakahi aku oia i keia poe e hoi ma kona keena, no ka mea aole au i ike iki maloko o kekahi nupepa. Aole no hoi au e hoohalahala ana no koʻu ko no ole ia ana mai e ke Kuhina Waiwai no ka manaoio paha he mea ole wale no au, aohe waiwai a pela aku.
Kamailio mai o Mr. Keo Kaaka ma ka la mua o keia kau, ua kamailio pakahi keia aoao (aoao alii) me kela aoao, a ke makemake nei au e kamailio mai kela aoao.
Noi mai ke lii Kalakaua e hoopau i ke komite a noho hou i ka Poaha, hooholoio. Aponoia ka hoike a ke komite.
Hapaiia ka noonoo ana no ka Bila e hoololi ai i ka pauku 8 o ke Kanawai e pili ana i ka Oihana Hoonaauao i aponoia i ka la 10 o Ianuali, 1865.
Noi mai o Mr. Alapaki e kapae loa ia keia bila Kanawai a kamailio ia mai.
Kamailio mai o Mr. Hikikoki ma ke kokua i ka bila. Pane aku o Mr. Alapaki no ke kulike ole o ka olelo haole ma ka olelo Hawaii.
Kamailio mai o Mr. Kaukaha ma ke kokua i ka bila, mahope iho o ka hoopaapaa ana ua hoopanee loa i aka bila.
Hoopaneeia ka Hale.
La Hana 42 – Iune 19
Hoomakaia na hana e like me ka mau.
Hai mai ke Kuhina Waiwai, ua pai ia na bila e hoololi ana i ka pauku 1423 o ke kanawai Kivila me ka bila e hooponopono ana no na Lunakanawai Hoomalu a apana hoi.
No ka hana ole, nolaila, ua hapaiia na hana o ka la i hoopaneeia. Oia ka bila haawina i mua o ke komite o ka hale. Noho o Mr. Kaai ma ka noho.
No na alanui a me na alahaka o na mokupuni a pau i $10,000.
Noi mai o Mr. Kahananui e hoopanee loa i keia haawina.
Kamailio mai o Mr. Hikikoki ma ka haawina.
Kamailio mai o Mr. Poli ma ka hoopanee loa i keia haawina.
Hoololi mai o Mr. Kaiki i $6,000 no keia haawina, aole hoi e hoolilo ia aku keia haawina no kekahi hana e, no na alanui wale no.
Kokua mai o Mr. Kupakee i ka hookahe aku i keia puu dala nui me ka ike no no he aie ko ka lahui, a he mau haawina no ko na alanui i hookaawaleia ai i $1,500.
Kamailio mai o Mr. @ keia ma ka aoao hoemi i na lilo o ke aupuni, a kokua mai i ka hoopanee loa ana i keia haawina.
Kamailio mai o Mr. Mikalemi ma ka aoao e hoopanee loa i keia haawina. Kokua mai o Mr. Aholo e hoopanee.
Mahope iho o ka hoopaapaa loihi ana, ua hoopanee loa ia.
Noi mai o M. Kaiue e hookomo i $5000 no na alanui a me na alahaka o Molokai, a kamailio mai, aole no he haawina i hookaawaleia e ke Kuhina Waiwai no keia mokupuni, ua manaoia paha keia mokupuni, he puupohaku wale no.
Kamailio mai o Mr. Lonoaea ma kana hoololi i $2000, no keia haawina.
Kokua mai o Mr. Kaukaha ma ka hoololi i $2000.
Hoololi mai o Mr. Kamakau i $3000 no keia haawina.
Hoololi mai o Mr. Hikikoki i $1000 no keia haawina. Mahope iho o ka hoopaapaa ana ua hoihoi hou o Mr. Kaiue i kana noi, a ua kokua i ka hoololi a Mr. Kamakau, ua hooholoia ka hoololi i $2000.
Noi mai o Mr. Kaukaha e hookomoia ma ka bila haawina i $400 no ke kao o Hanalei i keia Manawa.
Hoololi mai o Mr. Nui i $300 no keia haawina.
Kamailio mai o Mr. Kale Kauka ma ka aoao e kapae loa i keia haawina.
Kokua mai o Mr. Kipi i keia $400 haawina. Mahope iho o ka ninau ia ana ua hooholoia keia haawina $400.
Noi mai o Mr. Kapuniai e hookaawale i $1000 no ka pale wai o Waemea, ma ka bila haawina i keia manawa.
Hoomaha ka hale i ka hora 12 ponoi.
Ma ke noi ua kupaeia na rula, a ua ae ia aku o Mr. Bihopa e heluhelu mai i kana bila kanawai e hoololi ana, e hoololi ai i ke kaknawai i aponoia i ka M.H.1864. Waihoia malalo o na rula.
Nono hou ke komite o ka hale. Mr. Kaai ma ka noho.
Hapaiia ka hana i hoopaneeia i ka hora 12, oia ka haawina no ka pale wai o Waimea.
Hoololi mai o Mr. Nui i $400 no keia haawina.
Noi mai o Kale Kauka e kapae loa i keia haawina. Mahope iho o ka hoopaapaa ana, ua haole ka haawina a me na hoololi, a haole pu ke noi.
Hooholo loa i ke alanui kula ma Honolulu i $8,000.
Noi mai o Mr. Matina e kapae loa i keia haawina.
Kamailio mai ke Kuhina Kalaiaina ma ka haawina, a me ka pomaikai o na kanaka ma keia alanui kula.
Hoololi mai o Mr. Alapaki e hookomia ma ka bila haawina. No ka hana ana i ka uapo o ke alanui kula ma kahawai o Nuuanu, a kamailio mai no ia mea. Kamailio mai o Mr. Keo Kaaka ma ke kokua i ka haawina, e hoopane nae i ka hana ana no kekahi maui makahiki e aku, aka, aole au e ahewa aku ana i na oukou e haawi mai ana i keia puu dala no ko makou pomaiki, i na no oukou e hole, oia iho la no.
Mahope iho o ka hoopaapaa ana ua kapae loa i aka haawi ana i $8,000 no ka hooholo ana i ke alanui Kula.
Noi mai o Hon. Alapaki e hookomo i kana hoololi i $5000 no ka hana hou ana i ke alahaka ma ka muliwai o Nuuanu ke hooloihiia aku kalanui Kula.
Ma ke noi a Mr. Kipi ua kapae loa ia ia noi.
Noi mai o Mr. Poli e hookomoia ma keia wahi o ka Bila Haawina i $1,000 no ka hoomaemae hou ana i ke alanui Kula. Aohe mea nana i kokua.
Halemai lepera i $23,000.
Hoololi mai o Mr. Hikikoki e kohoia i mau luna nana e imi maoli aku na mai pake i hunaia ma na kauhale a e akuia mailoko aku o keia puu dala.
Hoololi mai o Mr. Kale Kauka ma ka hoopii hou ae i keia haawina i $35,000. (Pokeokeo.)
Noi mai o Mr. Keo Kaaka e ninau mua aku i ke Kuhina Kalaiaina i ka puu dala kupono no keia haawina.
Kamailio mai o Mr. Martin ma ka hoahewa i ka paladala a olelo mai. Eia no me na Kuhina au ike nei he kahukaa ua loaa i ka mai pake, aole nae he hoihoi ia aku i Molokai, oiai ua oi me kona ino mamua o ke ino o kekahi poe e noho mai la ma Kalawao, Molokai.
Kamailio mai o Mr. Mikalemi e ka pae ia ka haawina o ke Kauka mai loko mai o keia puu dala, a olelo mai. Ma kuu hele makaikai ana ma ka hale mai lepera ma Kalihi, a ninau aku i na mai i ko lakou lapaau ia a me kea no o ko lakou noho ana, ua olelo mai lakou iaʻu, “aohe hana pono a ke Kauka e pili mai nei, no ka mea, ina e pii mai ke Kauka, iwaho no o kela kumulaau ninau mai ke kauka.” “hamama ka waha,” pehea ka alelo? heaha ka laau kupono au e haawi aku ai ia oe? aole oia i komo mai iloko nei a hiki i kona wa i hoi ai.” Ma keia mea ua maopopo iaʻu aole kupono iki keia kauka ke lawelawe ma keia hana. (Pane mai ke Kuhina Kalaiaina, aohe no he Akamai o kela kauka, nolaila, ina e like me ka ke Kuhina Kalaiaina e olelo mai nei, alaila, me ia ike no o ka Papa Ola aohe he Akamai o keia kauka, hoonoho aku no iaia i kauka no na mai pake, aole anei keia he like me ka hookuu ana aku i keia lahuikanaka iloko o ka luakupapau o ka make. Nolaila ke noi nei au e kapae aku i ka haawina o keia kauka, a e hoonohoia i kauka Hawaii, malaila.
Kamailio mai ke Kuhina Kalaiaina ma ka hoomau i ke kauka a me ka haawina. Mahope iho o ka hoopaapaa loihi ana, ua hoopanee i ke komite a noho hou i ka Poalima.
Aponoia ka hoike a ke komite.
Hoopaneeia ka Hale.
La Hana 43. Iune 20, 1872.
Hoomakaia na hana e like me ka mea mau.
Hoike mai ke Komite Pai, ua pau i ke pai ia na Bila Kanawai malalo iho: He Kanawai e hoololi ai i ke kanawai i pili i na Jure; he kanawai e papa ana i ka hoowalewale e haalele ai i ka poe e noho hana ana malalo o na palapala hoopaa e like me ka Pauku 1417 o ke Kanawai Kivila; he kanawai e papa ai i ka hoopaa ana i kekahi malalo o kekahi palapala hoopaa i aeia ma ka Pauku 1417 o ke Kanawai Kivila, mahope o ke manawa i oleloia ma ia palapala hoopaa; he kanawai e hoololi ai i ka Pauku 516 o ke Kanawai Kivila ma ka pakui ana i pauku hou, a e kapaia ia Pauku, o ka Pauku 516 a, he kanawai e hoololi ai i ke kanawai i kapa ia, “he kanawai e hoololi ana i ke kanawai i pili i ka helu a me ka ohi ana o na auhau,” i aponoia ma ka la 30 o Iulai 1860. Aponoia.
Hoike mai ke Kakauolelo, ua kakau poepoeia ka Bila e hoololi ai i ka Pauku 1360 o ke Kanawai Kivila. Waihoia a Poaono heluhelu akolu.
Ku mai o Mr. Keo Kaaka e kamailio, ua ikeia ma ka nupepa haole aupuni malalo o mr. Raplee e hoohenehene ana i ka hoike a ke Komite Malama Ola, a ua hookomoia me ka manao he manao alakai no ka pepa, a o na olelo nae ua pilikino loa iaʻu. heluhelu i aka palapala hoohenehene ia Mr. Keo Kaaka a ka unuhiolelo. Mahope iho, ua heluhelu ke kope o ka palapala a Mr. Keo Kaaka ia Mr. Raplee a me ka Mr. Raplee palapala pane, e hai mai ana na Kapena Loke Esq., i kakau ia palapala hoohenehene. Ua ano noho lealea ole no makou me na luna aupuni, a ke manao nei au, aole he kupono i kekahi luna o ka Buro e pane hoohenehene pela, aka ina nae ma koʻu ano kamaaina ia pane ana, aole no wau e welawela, aka, ma koʻu ano he lunahoomalu no kekahi Komite a he lunamakaainana, aole loa au i makemake pela e hanaia mai ai. Nolaila ke waiho a ku nei au na ka Hale ka hana.
Pane mai o Mr. Alapaki, o ka mea wale no paha e hoahewa aku ai i ka Luna Pai, no ka mea, ua hoonohoia kela palapala ma na hua kepau nui, a i hookomoia ma na kolama manao pepa.
Pane mai ke Kuhina Waiwai, aole ia hole ana i ka pono ole o ka Luna o Honolulu no kona lawe ana mai i kela palapala i mea e kamailio ai, aka, aole no e ili maluna o na luna aupuni ka hewa ma ka Pauku – o ke Kanawai Kivila. Aole no hoi au i ike e mamua, aia wale a ma ka puka ana ae inehinei. Ua olelo nae ka Luna Pai i ka wa i hoonohoia ai ka papa pai, i ka ike ana i kela palapala hoohenehene, e waiho mawaho, aka olelo mai ka poe hoonoho hua, ina e kapaeia kela palapala, alaila, aole e hiki ke puka ka pepa. Nolaila, ua hookomoia kela palapala aka ina i manaoia e hooponopono, he hiki no. Aole no hoi e hiki i ka Luna o Honolulu ke hoike inai ua noho enemi inakou iaia i keia mau la, a pela aku.
Pane mai o Mr. Keo Kaaka, ua hoopukaia maloko o kela aupepa na huaolelo e hoehaeha loa mai ana i'u i kekahi wa i hala, a ua kapaia au he lawe ola a pela aku. Aka ina i manao na luna aupuni e hooponopono no keia palapala, alaila ua lakou no paha ia hana, aole naʻu.
Hapaiia ka noonoo i ka Pauku 7 o ka Bila e hoololi ai i ke Kanawai o ka Papa Ola Hawaii i mua o ke Komite o ka Hale. Noho o Mr. Kale Kauka ma ka noho.
Mahope o ka hoopaapaa ana a biki i ka hora 12, ua hoopaneeia ke komite a ua noho hou i ka hora 1 P.M.
Mahope o ka haiolelo hope ana o ka mea nana i lawe mai i ka Bila a me ka olelo mai ka Mr. Mikalemi mai, ua hoopanee loaia ka Pauku 7.
Heluheluia ka Pauku 8, a ma ke noi ua hoopanee loa ia.
Ma ke noi, ua kapaeia na huaolelo o ke poo inahope iho o ka huaolelo 1868.
Ma ke noi, ua kauohaia keia Komite e hooholo ka Hale i keia Bila me na hoololi. Hoopauia ke Komite.
Mamua o ka hoapono ana i ka hoike a ke Komite, ua noiia mai e heluheluia ka Bila me na hoololi a Hooholoia.
Ma ka ninauia ana, ua hoaponoia ka hoike a ke Komite o ka Hale e hooholo ana i ka Bila. He 27 ae, a he 14 hoole.
Hapaiia ka noonoo no ka olelo hooholo a hoololi ai i ka Pauku 45 o ke Komie.
NU HOU KULOKO.
Oahu.
–
Ua hooholo iho nei ke Ahaoloelo puudalae kuai hou ai i mokuahi e holo pili aina nui ae maluna o “Kilauea.”
–
Ua pomaikai loa ke kulanakauhale alii o Honolulu i ka loaa ana ia lakoua he mau lunamakaainana Kuokoa wale no ko lakou aole hoopilimeaai. Aole makahiki kau kanawai i oi ae ka mahaloia o na Luna o Honolulu, e like me ko keia.
–
KA PAPA HIMENI O MANOA. – Ma ka po Poakolu iho nei, maloko o ka Hale Hoole Wai Ona, ua haawi hou ae keia Papa Himeni kaulana, i anaina mele hou malaila, no ka pomaikai o ka poe i hele aku e ike. Ua kulinia a kuhiono na pepeiao o ka poe i hee aku, a aohe hoi he keena i koe no ka mahalo ole aku i ka Puukani kaulana Iuliana Walanika. O ke kaikamahine non aka inoa Lora Hauna i hoolahaia ai, e hiki mai ana e hookuku leo me Walanika aole no i hiki mai ma kona ano koa, aka, ma ke ano hohe wale.
–
Ua lohe mai nei makou, ua make ka wahine a J.D. Ahia, kekahi o na misionari i hoounaia aku nei i ka Pae Aina o Kilibati. Aloha ino ke kokoolua o ka au po ana i ke kai loa.
–
KA “HOKUAO.” – Ma ke ahiahi moakolu iho nei, ua holo aku keia Kialua Misionari malalo Kapena Haleka i ka Pae Aina o Maikonisia. Ua hoi hou aku nei o Rev. J.W. Kanoa a me kana wahine i ko laua kihapai, e hoomanawanui ma ka hana i hoohiki ai e lawelawe nona. O Rev. W.P. Alekanekero makua ka Elele o ka Papa Hawaii i hooounaia aku nei e hele e ike i ke kulana o na kihapai ma ia Pae Aina. Ke kalokalo anei makou i ka luaui e hoohikiwawe kana huakai a e hoi mai me ka oluolu.
–
Maluna o na ohua a ka mokuahi “Mohongo” i aolo mai nei no keia awa, o ke Kanikela Amerika Huipuia, J.H. Balaka a me ka Bihopa hou o Honolulu nei no ka aoao Enelani.
–
He mau pule paha elua koe, a hookuuia ka Ahaolelo, aka, owai la auanei o oukou e ake mai ana e lohe hou i ka lakou mau hana, no ka mea, he mea Akaka, ua hooiia ae ka aie aupuni, a ua hoomahuahua ia ae ka Bila Haawina a nui hewahewa! He mea maopopo no paha, ina e auhauia na kane, na wahine a me na kamalii o keia aupuni i $2.00 pakahi no ke poo, alaila e kaa koke no ka hoiele hoopau dala.
–
Elima hihia imua o ke Kiure i keia kau, a ua pau lakou, a pau i ka hoahewaia e like me ka hoomaopopoia ana ma na olelo ike. O Enoka Kalauao kekahi i hoahewaia.
–
A keia Poaono, e holo an aka mokuahi Kaua Amerika “Narregansett” no na mokupuni ma ka hema aku nei.
–
HE KEEMOA PAHA. – Ua lohe mai makou ua hookekee kekahi poe Lunamakaainana i ka hoolaha ole ia inaloko o ke Kiiohana Pookela o ka Lahui Hawaii ka lakou mau haiolelo kuakuanui a wawaiole. Aole paha makou e hole i kekahi o ia ano ke laweia mai i mua o makou, ke ikeia ko lakou waiwai io.
–
Ua lonoia, ua loaa kekahi mea i ka mai puupuu hebera ma Makawao, aka, ua mikiala na luna aupuni olaila, e hoomalu i ua mea la i loohia i ka moi a me ka poe e noho pu ana, a aia lakou malalo o ka malama akaheleia ana.
–
Ma ka Poakahi iho nei, ua hoolaha ka Papa Ola i kekahi olelo Papa Ola i na kapena moku, aole e lawe i kekahi ohua mai Honolulu aku, ke loaa ole ia ohua ka palapala ae mai ka Papa Ola aku. E mau ana ka Mana o ia olelo hoolaha a hiki i ka wa e hoolaha hou ia aku ai.
–
Ua hoolimalimaia anei e Mr. Hopper hana mekini pahu ko paa a mahelehele papa, kauhale hana o Hulipahu ma ainahou, a ke hoonee nei oia i kana mau mea hana iloko oia wahi hou.
–
Ua lohe mai makou, ua hoopaa mai nei na agena o ka Laina Hooholo Mokuahi o Uwepa i keia aupuni no ka hoopii a ka Papa Ola, no ka laweia ana mai o ka mai puupuu hepena maluna ona, mai Kapalakiko mai ma kana huakai hope loa i holo ai a hoi mai ai.
–
HOIKE A KE KOMITE O NA KULA LA. – Ua keaia iho ma “Ke Au Okoa,” ka hoike a ke Komite hoike kula la aupuni o keia apana. Ma ka lakou hoike, aole no e hiki ke hoomaopopoia ua pii ka ike o na kula, aka, o ka mea maopopo, ua emi ilalo. Aole no hoi e hiki ke ikeia iho, ua pii ka nui o na keiki kula o keia wa mamua o kela i hala. Nolaila me he mea la, aole no he hoike ka mea waiho ia, aka, he manao wale no o ke kanaka hookah. Ua hilahila pu hoi makou i na lono ia ana mai, ua kolaia ua hoike la malalo o ka pakaukau.
–
HAIOLELO WAIWAI. – No ko makou manawa ole e unuhi ai i ka haiolelo waiwai a Mr. Keo Kaaka e pili ana i kona kue i ka hokele i hoaieia ai ke aupuni Hawaii me ka loaa ole o ka mana a me ke koe maoli i ka Pauku 15 o ke kumukanawai, nolaila, ua hoopaneeia a kela pule aku.