Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 52, 30 December 1871 — Ka hana Misionari o Kilibati ma MAIKONISIA HIKINA. [ARTICLE]

Ka hana Misionari o Kilibati ma MAIKONISIA HIKINA.

Ma ka mana o ke Akua, ua weiieia ka puUa o ka Pae Aina o Ki\ibat\, no ke komo ana o ka Euanelio o fesu Kristo. Na Kev. H. Binunu opio a me kana wahine ; a me J. W. Kanoa a ine kana wahine i wehe mua no ka olelo o ke ola : 11 a o ua olu la ka malamalama no na kanaka," a oia ka A. D. 1857. Na lakou no hoi i e i ke alanui no lehova. Meheu nku la ke ala, a ma kft A. D. 1858 hiki aku la o J. H. Mahoe a me kana wahine, ma ka A. D. 1860, hiki aku la o G. Haina a me kana wahine, ma ka A. D. 1862, hiki aku la o D. P Aumai a me kana wahine, ma ka A. D. 1863, hiki aku la o W. B. Kapu a me kana wahine, ma ka A. D. 1865 hiki aku la o K. Maka a me kana wahine, ma ka A. D. 1868, hiki aku la o G. Leleo a me kana wahine, ma ka A. D. 1869, hiki aku la o J. D. Ahia me D. Kanoho a me ka laua mau wahine. Aole nae i piha pono na aina o Kilibati i na misionari. 1 ka makamua nae o keia wehe ana, me e ka pouli maluna o Kilibati. E moe ana na tausani kanaka ilokooka poeleele. A ike ae la na kanaka i ka malamalama o ka Euanelio o Kristo ; e like me ka mea i paiapalaia e ke Kaula e lsaia ; «' O ka poe kanaka e noho ana ma ka pouli, ike ae la lakou i ka malamalama nui; a maluna o ka poe e noho ana ma ka malu o ka make, ua puka mai ka malamalama." Unuhi aku la o Rev. H. Binamu i na kanawai he umi o ke Akua ma ka olelo o Kilibati, a me kekahi mau apana o ke Kauoha Hou o ka Baibala ; a haku no hoi i kekahi mau Himeni. Kui koke aku la ke kaulana no lesu ma na aina a pau olaila. He nu hou ia i ko laila poe kamaaina pegana, i ka lohe ana no lesu Kristo, oia ke Keiki a ke Akua mana loa, a no ka hiki ana aku o na kumu Misionari. —Kukuluia na halepule, a me na hale kula, launa mai kahi poe i na halawai pule; a hele mai i na kula ao palapala, ike i ka heluhelu palapala, paanaau na kanawai he umi o ke Akua, a me na Ui no ke Akua, a me ka pule a ka Haku. —Kaapuni pinepine na Misionari i na m®kupuni, me ka hele ana io ianei me he mau hipa la iwaena o na ilio hiiiiu hae, me ka manao ole i na pilikia he nui no ka Euanelio o lesu. —Loaa koke no ka olelo o ka aina i na Misionari, oaka koke no na waha e hni aka ana i na kanaka i koke Akua hoike ana.mai ia ia iho i kanaka. Holo no ka hana ine ke kanalua ole, a īke no na maka i ka bua o ka liihi ana, a kokoke piha na makahiki he 13 o ka laha ana o ke aupuni o ke Akua ma kaaina o Kilibati. iloko nae o keia mau makahiki i hoikeia maluna ae, halawaī pinepine mai ka hana Misionari me na pili. kia he nui. E ikeia auanei ma keia kaknu ana na hoomaka ana o na pilikia he nui.mii ka hoomaka ana o ka hana Misionari. ( ka A. D. IfisB he kaua ma Ahaiina. Ua kaua kekahi Eia alii o Tarawa i na'hi o Ahaiaoa, a lanAiU aku li ke'lii o Ahaiana, oia o Kaie« enalaoa o na alii o Tarawa, inake nae ma ia kaua ka makuakaneo Kaiea. Ua koko oae m «la o Tarawa i na «aiwii o na HittOMn aa b lakeu manao, iea e lanakila lakoo. « boopu

ino ina Misionari; hoka n/>e ia. Ala >a makahiki no, ma na malama hope, ohuaiu hou ia mai no na Misionari e na alii, aolenue ko ia. Ama ka A. D. 1860, he kaua ma Tara\va. Ua lannkila nae na alii i manaoia e noho aku na Misionari me lakou. Komo koke na Misionari ia wa kaua, me ke kali ole no ka pau ana oke kaua. Apo koke m»i la na'lii o Tara\v;» ina Misionari ia \va haunaele. A ma ka A. D. 1861, ohumu mai la no ua mau alii la o Tarawa i na Misionari, a me ka moku " Hoku Ao " no ka loaa oie aku o kahi waiwai ia lakou. Papa aku la na alii i na kanuka, aole e hele nini i kahi o na kumu, a kau aku La i ka olelo hooweliweli i na kanako, " e make ka mea hele i kahi o na Mision«ri." A mui make elua kanaka. A ma ka A. D. 1862, he kaua no ma Tarawa ; kaua na'iii o Ahaiana i nu'lii o Tarawa. Auhee na alii o T«rawa ine na kanaka. Manao iho la kekahi mau alii o Tarawa e kipaku ina Misionari, a e hao hou i na mea a pau e pili ana ika poe Misionari. Papa ia ae la e ke'lii o Ahainnn, oia o Kaiea,»' mai hana ino aku i na Misionari; " hala ia pilikia. Ohum'i hou mai no nae kekahi alii e ae no ka waiwni no. Mahope hoi hou mai ke'lii o Tarawa, ke'lii i auhee i ke kaua, a noho hou i kona aina ; o kona inoa o Te-Ko-urabi. Ma ka A. D. 1863, he kaua hou no. Knua ka mokupuni o Maiana, oia ka mokupuni ma heina o Tarawa, a hee Le'lii oia ainn., holo i Abaiana, lannkila na maknaiuana ina ia aina. Mnnao iho la na alīi o Tarawa e kahea i nu kanaka o Maiana, a e hui pu mai me lakoo, a kuua aku i na'lii e noho ana ma Abaiana, ia Kaiea, a ine Karuti, ke'lii o Maiana, aole n»e i kaua, pau wale iho la no. Ma ka A. D. 1564—1865. He mau haunaele no iwnena o na kanaka, a enenii mai no ina Misionnri, ine ka imihala mai no. Mai powa ia o J. H. Mahoe inia e knapuni ana ika aina e haiolelo ana. Mai pepehiia o Haina ia ia e iwaena o keknhi anaina Kev. W. B. Kapu ma i Kahi ijf lb knhi kanaka e hana make loa UMuina i. Ma ka waena o ka A. D. kipu aku la ke'lii o luina Hawaii oka n.oku Paila, «Bko o kti h»le o Kev. J. W. K anoa, me ka nWmainoino iloko o ka ohana Misionari, me ka hooinaewaewa ma ia hana ana i ka hana Misionnri no losj.

(E 7iaiia ma ka aoao Ekolu.)