Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 45, 11 November 1871 — Page 2

Page PDF (1.66 MB)

This text was transcribed by:  Dick Lanham
This work is dedicated to:  Kolohe Ukulele Club of Huntington Beach, CA

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA NUPEPA KUOKOA.

 

NU HOU O NA AINA E

 

PAU AHI HOU MA AMERIKA

 

            Ma ke ku ana mai o ke kiapa Cometa ma ke ahiahi Poakahi iho nei, Nov. 6, iloko o na la he 18 mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na mea hou malalo:

No Amerika.

           

            Ua kukuluia he Halawai Kue Hoopae Pake ma Kapalakiko ma ka la 6 o Okatoba, e na kamaaina oia kulanakauhale.  Ua hooholoia he mau olelo hooholo a me kekahi palapala hoopii i ka Peresidena a me ka Ahaolelo Hui ma Wasinetona, e noi ana, e papaia ka hoopae pake; no ka mea, ma ka hiki nui ana mai o na pake, ua kaili ae lakou i na hana mai na lima hana haole ae.  Aohe i hoomakaukau na luna aupuni i keia halawai makaainana.  O ka hopena, oia ka mea nana aku.  Ua like loa keia me ko kakou mau halawai iho nei mamua, a nana ole ia mai e na mea hana kanawai.  E wiwo ole anei kakou e like me ko Kapalakiko?

 

            Ua hoea hou ae he pau ahi nui weliweli ma Wiseconasina, e ulupa ana i na waiwai a me na ola kino.  Ua oleloia, ua hiki aku i ka haneri na ola i pau i ke ahi malaila.  Aohe weliweli aku a koe.

 

            Ina e hiki ae ke Keiki Alii Rukini, Alexis i Wasinetona, e paholaia aku ana kana huakai makaikai a hiki i ke kulanakauhale o Kapalakiko.  O na la waena o Novemaba nei, kona manawa e hiki ae ai ilaila.  Pela ka hoolaha a ke Kuhina Rukini ma Wasinetona.

 

            Ua hiki ae o Hon. H. W. Suwada, kela keonimana Amerika i kaapuni hele anei i ke ao, ma Nu Ioka, a ua hookipaia mai la oia ma na kapakai o Nu Ioka, e ne makamaka ponoi o ke kanaka kaulana i ka wa o Aberahama Linekona.

 

            Ua kakau iho nei ka Peresidena o Amerika Huipuia i kona inoa, ma kekahi kuikahi Poo leta me Geremania.

 

            O kekahi o na kanaka waiwai loa o Indianapolisa, nona ka loaa he $1.000.000, he hookahi wale no ana dala in kokua aku ai no ka pau ahi nui o Kikako.  Ua lilo paha ke dala i Akua nona.  O kona inoa, o W. G. Beretania.

 

            Ua hu hou ae he mau maine dala, a ua loaa ma kahi kokoke aku i ke kulanakauhale Kala, ma Idaho. 

 

            Ma ka la 10 o Okatoba, he koho balota nui ma Peniselavania, Ohio, Iowa a ma Inidiana, no ke koho ana i ko lakou mau kiaaina ame na luna aupuni malalo iho.  He p@ Ripublika wale no ka i kohoia in a ia mau @hi.

 

NA M@A NO KA PAU AHI NUI O KIKAKO

 

            Ua pio ka pau ahi nui ma Kikako.  He elua mau pau ahi ma Kikako.  Ka mua, ma ka la 8, a o ka lua, ma ka po o ka la 9.  Eia na wahi i pau, mai Alanui Harrison a ka ma ka Akau, pahola aku la a oi mamua o ka mile me ka hapa; a mai ke Alanui Halstead aku i ka loko wai, he mile a oi aku.  E uhi ana i na eka aina he 100.  He iwakalua a oi ae na koea i pau i ke ahi, me 300 mau hale pu.  Ua komo iloko o keia pau ahi ana ke poho, o akahi hapalua o ka waiwai io o ka aina a me eha hapalima o na hale hana o Kikako.  Maloko o ia wahi na hale keaka, hookipa, pai palapala, na halepule nui, na loa ahi gas (ea mama), na hale hookolokolo, na hale paahao, a pela aku.

           

            Ua loaa aku kekahi poe kolohe a puhi ahi ma ke kahua o ka popilikia, a ua laweia ko lakou ola, a pakele kekahi.  He 60 kino make iloko o keia pau ahi nui i loaa aku,a ke imiia nei ka poe i koe.  O ka nui o ka poe i hooneleia i na home ole, a i olohelohe, he he 110.000.  Ua kohoia ke poho, aia ma ka $150.000.000.

 

NA KOKUA IA KIKAKO

 

            Ua haawi mai ke kulanakauhale o Bosetona he $100.000, a ua lawe hele hou aku la i na palapala noi dala i nui hou aku ka haawina; e heawi ana o Barukalani, he $100.000; Buffaro, he $100.000; Nu Ioka, mai ka Papa Kalepa mai, he $75.000, a mai na lima aloha e ae, he $17.000.  Ka ke kulanakauhale o Nu Ioka haawi ponoi, he $500.000.  Sakarameta, he $20.000; Kapalakiko. he $100.000, aole nae i pau loa mai; Ladana a me Livapulu mai; Piladelapia, he $1.000.000; he $150.000 hou a Bosetona i haawi hou mai ai; Wasinetona, he $150.000; Lawrence, Kanasa, he $10.000; Sana Iosepa, he $10.000; Barigama Iana, he $1.000.

 

            Ua hoouna mai ke aupuni, he 12.000 hale lole no ka poe nele; ua halawai ae ka ahaolelo o ka mokuaina o Ilinoe ma ka la 13 o Okatoba, no ka noonoo ana i na mea kupono e hiki ai ke haawi aku i ke kulanakauhale poino.  Ua kahea ae na kiaaina o kekahi mau mokuaina. e pahola aku i na lima kokua i ka poe nele o Kikako.

 

            O ka nui o na dala a na Ahahui Panihakahaka o Ladana a me Livapulu e uku aku ai no ka pau ahe ma Kikako, he $4.500.000.  O ka nui hoi a ko Hartford mau hui panihakahaka e uku aku ai, he $18.000.000.I ka nui a na hui panihakahaka o ka kikina e uku ai, he $35.000.000.

 

NO BARIGAMA IANA

 

            Ua noi na loio o Barigama Iana, e hooku iaia malalo o ke kumu hoopii he mare lehulehu. imua o ka lunakanawai Amerika McKean ma Uta.  Ma ka la 12 o Okatoba, ua hai ka Aha i kona manao no ia noi, e pono no e hookolokoloia.  Nolaila, he mea maopopo, e ku ana o Barigama Iana imua o ka Aha Hookolokolo o keia honua, mamua o kona hoololoia ana mai imua o ka noho lunakanawai kiekie ma ka lani.  He $5.000 ka bela o Barigama Iana, me ka hoike mai iaia iho i ka wa e kaheaia aku ai ia e lawe mai e hookolokolo.

 

No Mekiko.

 

            Ua hoonoho hou ia o Huare i Peresidena no Mekiko, e ka Ahaolelo Hui o ia aupuni, no kekahi mau makahiki loihi e like me ka kumukanawai o ia aupuni.  Aka nae, ma kekahi wahi e ae o ua Ripubalika nei ke loheia aku la na leo hoohabana kaua kuloko.  Ma ka mokuaina o Pu Leon, ua pau na luna aupuni i ka hoopaahaoia e na kipi.  Ma Matamorasa ke huliu la na mea kaua no ka hakaka nui.  No ke au o ka manawa e hoike mai i ka hopena o ke kipi, he pio wale.

 

No Europa.

 

            Iloko mai nei o keia manawa, ua haawi aku ka Emepera Uilama o Geremania, he kanaha tausani o na "kea hao" hoohanohano i kona poe kanaka koa ikaika a wiwo ole.

 

            Ua hooponopono mai nei kekahi hui kalepa o Ladana, me na hui hooholo kaa ahi a me na ahahui hooholo mokuahi o ke ao nei, no ka manao e kaapuni i ke ao nei, a e pai hoi i palapala o ia ano.  Eia malalo iho nei ka papa hoonohonoho a ke kanaka kaapuni honua i kalenaia ai, a i ole, a ke kanaka mea hana e holo ai:  Mai Ladana aku a hiki i Livapulu, ma ke kaa ahi, he 5 hora, 200 mile ka loihi; mai Livapulu aku a i Nu Ioka, ma ka mokuahi, he 10 la, 3.000 mile ka loihi; mai Nu Ioka aku a i Kikako, ma ke kaa ahi, he 1 la me 5 hora, he 890 mile; Mai Kikako aku a hiki i Omaha, ma ke kaa ahi, he 20 hora, 490 mile; mai Omaha a hiki i Ogden, a mai Ogden a i Kapalakiko, kahi e ku ai ke kaa ahi, he 4 la,me 6 hora, he 1.914 mile; mai Kapalakiko a hiki i Iokohama ma ka mokuahi, he 22 la, he 4.700 mile; Mai Iokohama i Honokaona, ma ka mokuahi, he 6 la, 1.600 mile; Mai Honokaona a hiki i Calcutta, ma ka mokuahi, he 14 la, 3.500 mile; mai Calcutta a hiki i Bomabe, ma ke kaa ahi, he 2 la, 1.400 mile; mai Bomabe a hiki i ka puali o Sueza, ma ka mokuahi, he 14 la, 3.600 mile; mai Sueza a hiki i Alexanadaria, ma ke kaa ahi, he 12 hora, 225 mile;  mai Alexanadaria a hiki i Brindisi, ma ka mokuahi, he 2 la, 850 mile; mai Brindisi a hiki i Ladana ma ke kaa ahi aku ma Parisa, he 3 la, 1.200 mile.  Ma keia kaapuni ana, ua puni ka honua i na la he 81, a ua pau na mile he 23.569 i ka hele ia.  Ke hoopukaia nei na palapala kaapuni honua o keia ano, a e loaa no ma Kapalakiko.  Nu Ioka.  Livapulu a me Ladana, no ke kumukaai he $1.145 ma ke dala gala.  Me keia puu dala. e hiki ai i ke kamahele, ke uku i kona mau lilo a pau, koe nae na uku paina a me na uku moe maluna o na kaa ahi.  Ma kei alanui, ua hiki i ka mea makaikai ke noho ma kekahi wahi ana i makemake ai, e like me kona makemake.  Ma keia kuamou, ua loaa i ka mea kaapuni na pomikai a pau, a aia maia mau wahi na waea olelo e hiki ai ke kamailio i na wa a pau e makemake ai.  He oiaio ke nee nei ka honua, a ua hiki i kamahele a me na kanaka puni hana ke nee, e like ka mama me ka holo o ka hele ana.

 

            Ke makemake nei ka Emepera wahine a Napoliona, e ho@nohonoho loihi iho ma kekahi wahi o Sepania, oiai oia in a kana huakai i Sepania e makaikai la.

 

Pehea ka Geremania hana no na

Dala a Farani i uku iho nei?

 

            An@, o ka hapanui o ka uku a Faraai i ae @i e uku ia Geremania no kona mau poho o ke kaua -- 1.500.000.000 hapaha farani ka nui -- ua ukuia mai.  He mea maikai ka lohe ana, pehea la ia mau dala, e hookaawaleia ai.  Ke hoike mei nei kekahi mea kakau nupepa malalo iho penei:  O ke kumukuai no na alanui kaa ahi ma na aina o Alasace, oia he 325.000.000 hapaha farani, e hoolaweia mai ana mai ke koena mua mai maluna ae.  O ke koena iho, he 1.175.000.000 hapaha farani, ua like ia me na dala Geremania he 313.000.000.  Mailoko mai o keia puu dala, he 4.000.000 dala Geremania, e hookaawaleia no na Generala; 4.000.000 dala no na koa ku i ka wa a pualu, ka poe nona na lala i pino i ke kaua; 2.000.000 no na Geremania i kipakuia mai Farani aku; 7.000.000 e haawiia i na on a moku i hana inoia a i panikuia; he 20.000.000 paha, e haawiia no na kamaaina o Alasace a me Lorraine no na poho i loohia ia lakou a me na lak@ ai i pau i na koa Geremania a me na koa Farani;  he 5.000.000 e hooliloia no ka hana hou ana i na alanui kaa ahi ma Alasace a me Lorraine.  Pau ae la he 42.000.000 i ka hoaahu hou ana i na ino a ke kaua.  O ke koena, he 271.000.000 malia paha @ hana kanawiia mai e ka Ahaolelo, e hookaawale i 240.000.000 i mea uku hoomau i ka poe hoopoinoia; aka, oiai aole e makemakeia ana ia mau dala e hoolilo a pau i ka wa hookahi, a oiai hoi malia paha ke ake mei nei kekahi mau aupuni liilii iho e loaa on a mau wahi dala e pani ai i ko lakou mau lilo i ke kaua, nolaila, e hookaawale wale ia ana no paha, he 31.000.000 i uku hoomau a pau ke ola no ka poe i hoehaia.  O ke koena, he 240.000.000 e hoolawa likeia e like ka nui, me ka nui o na koa a keia a me keia aina i hoouna mai ai.  Oia hoi, e lilo ana ia Perusia, he 5 hapa 6 o ke koena dala, a o ka 1 hapa 6 i koe, e puunaue likeia me Watemabuga, Badena, Bavaria a me ka hapa hema o Hesse.  O ka 200.000.000 e hooliloia ana ia Perusia, e hookaawaleia no ka hookomo ana ia ka waihona a uku aku i ka aie kaua.

 

Kuokoa Buke XI.

 

            E pau ana ka helu hope o keia Buke X ma ka la 30 o Dekemaba, no ia mea, ke kaheaia aku nei na kanaka a pau i aie i kona uku pepa a olelo hoolaha paha, e hookaa koke mai a e loaa iaia ko ka Luna Hoopuka aloha.

 

E hoomaka ana ka Buke XI

 

ma ka la 6 o Ianuari, a e hoomauia aku ana ka hoopuka a pau ka makahiki 1872.  O ka poe lawe pepa a pau e uku e mai i ko lakou uku pepa no ka makahiki 1872, e ae ia lakou e komo pu mai iloko o ka AHAAINA MAKAHIKI a ke KUOKOA e haawiia ana i Februari, 1972.

 

H. M. WINI.

Ka Nupepa Kuokoa.

 

PUBLISHED EVERY SATURDAY -- $2.00 A YEAR

 

HENRY M. WHITNEY,

Publisher and Editor.

(Luna Hoopuka.)

 

JOS. U. KAWAINUI.

Associate Editor.

(Luna Hooponopono.)

 

HONOLULU, NOVEMABA 11, 1871

 

Ka E.i ana ia Ierusalema.

 

            O ka loaa ana o kahi o ke kulanakauhale o Ierusalema i ku ai, mamuli o ka eli ana a kekahi poe Beritania, me ka nele i ka ike ole iloko o na makahiki ekolu, a mahope loaa iho, me ke paonioni me na keakea a ka lahui o Tureke, he mea ia e olioli ai.  I haawina na kakou malalo iho:  I ka w e hoomaka ana o Kapena Warena e eli, hiki mai la ka Pacha o Ierusalema, (Ka Mea Nui) he kanaka akamai i ke kaua, a olelo mai la, he mea makehewa ka eli ana no na mea o ke kulanakauhale Hemolele.  Ua lawa ka ike no ia kulanakauhale mai ka na Mahomeda hoike mai.  Wahi ana, o Sakara, ka pohaku laa, aia ke kau la maluna o ka piko o na lau pama, a mai ke kumu ae o ia, e pipii ae ai na muliwai a pau.  O ke komo ana aku iloko o kana hana, he mea maopopo, he hoomauhala oia no ke ahulau maewaewa.  Aole nae i hooloheia kela.

 

            Ua kukuluia o Ierusalema ma ka lapa pohaku, oia hoi ka iwi kuamoo o Palesetime.  Ua hi wale no laua ma na ala mauna naele.  O ke kulana, he oolea maoli.  I keia manawa, ua poaiia oia e ka pa pohaku i kapili paaia.  He elima o kona mau puka komo nui o ka pa, i hamama; a elima i paniia.  O lakou a pau, he kahiko wale no.

 

            Maluna o ka mauna o Moria, he wahi akea i hele a pili ka waiho ana o na laau a me na laau oliva, a ua puni oia me ka nanaina nani loa paha o ke ao nei.  Iwaenakonu o keia ili, e oku ae ana o Sakara, ka halepule Mahomeda, me kona nani pau ole.  O keia halepule Mohameda, ua kapa aku na Karistiano, he "Wahi Hemolele."  Aia no maluna o ia ili, e ku pu ana ka luakini o Lolomona a me ka Herode i kukulu ai.  O na ala e hiki aku ai a me kahi i ku ai, ua pau i ka nalowale i na hanauna i hala aku nei.  Ua pili pu aku anei ka luakini o Solomona me "Kahi Hemolele?"  Ua komo pu anei ia ma ke kuea o eono haneri kapuai ma ke ihi Komohana Hema?  A i ole, ua kukuluia anei ia ma kekahi wahi e ae, ma kahi e ike ia nei he akea?  He mea maopopo, o ke Stoa Basilica i kukuluia ai e Herode aia ma ka pa ma ka hema.

 

            Maloko mai o Kahi Hemolele a malalo iho hoi o ka papa oolea, ua manaoia, he mau lua wai mapuna.  Aole nae oia ka oiaio.  O ka mauna a pau, ua kupaeliia me na lua wai he lehulehu i hoonoho papaia ka pohaku, a maloko olaila ka wai e hookaheia mai ai mai ka Punawai mai o Solomona e kokoke la i Betelehema, e hoahu ai.  O kei mau lua wai, ua hoohulia ma ka okioki ana i mau nuwai e kahe aku ai maloko o na pohaku paa.  Ina e piha kekahi, alaila, kahe aku ana i kekahi.  Pela e kahe ai a pau na lua wai i ka piha a hiki i Kederona.  O kekahi o kei mau lua wai, he elua miliona galani, alaila piha.  Ina e pau na lua wai i ka piha, aole e emi ka nui malalo o ka umi miliona galani.  Me kei mau hana nui o ka hoolawa ana i ke kulanakauhale i mlamaia ai me ka lilo ku i ka wa ole.

 

            O ka lua o na mea nui mai Kahi Hemolele ae, oia ka Halepule mai ka Ilina Hemolele i oleloia ai aia maloko o ia ilina ka lua kupapau o ko kakou Haku.  Ke ku la ma kahi i kapaia, ka hapaha Karistiano o ke kulanakauhale, a he mamao iki aku mai kahi Hemolele.  O kahi i ku oiaioai o ka Ilina Hemolele, he me hoopaapaa nuiia i na hanauna a pau.  Aohe no i pau iki a hiki mai i keia wa, aka nae, ke pii mai nei na ike e hiki ai ke hooholoia kona hopena.  I ka wa i kauia ai ka Haku ma ke Kea, ua lokahi ka manao o na mea a pau, ua kanuia ko kakou Haku mawaho o ka pa.  O kahi e kuhikuhiia nei, ei no iloko o lakou.  Ua wehewehe mau ia keia ma ke ano, mahope iho o ko Constanatine kukulu ana i ka "halepule o ke ala hou ana," ua mahuahua ae ke kulanakauhale a ua hoopuniia.  Ke manao nei hoi kekahi poe, o ke kulana i ikeia i keia wa pela no ia mai mua mai, a aia no la ka Ilina ma kahi e ae.  He elua wale no kumu e maopopo ai, o ka ikeia ae o ka pa kahiko e hoopuni ana i ke kulanakauhale; a o ka lua, ke ala e hiki aku ai.  No ka loaa ole i ka pa, nolaila aole maopopo.

 

            He kanakolu paha a oi ae makahiki i hala aku nei, ua manaoio o Prof. Edewada Robinasona, ua loaa iaia na maa o ka pio o ke alahaka e hele pololei ai mai ka luakini aku o Ziona.  He nui ka hoopaapaa no keia, aka, ua pau ka hoopaapaa ana i keia wa a ua oiaio kana ike, mamuli o ka Kapena Warena hooiaio ana mai nei.  Nolaila, ua loaa he ki e wehe ai i kekahi mau mea huna o Ierusalema.

 

I na Kahu Ekalesia Hawaii

 

            Aloha oukou.  He wahi manao ko keia makamaka i kekahi poe o oukou, e ike ana no paha oukou malalo iho.

 

            "O oukou, ha hanauna i wae ia, he poe kahuna 'lii, he aupuni kanaka Homolele, he poe kanaka nona ponoi, i hoike aku ai oukou i ka maikai o ka mea nana oukou i hea mai mai loko mai o ka pouli, a i ka malamalama kupaianaha ona."Ke kau nei ka make a me ke ola maluna o oukou, na oukou e kuhikuhi pono i ke ola ma o Iesu Kristo la, a ua pono no ia.  Na oukou ponoi e lapaau i na uhane o na kanaka e make ana, a pela no e pono ai, a koe nae keia o ko oukou manao

 

PIIKOI LOA.

 

            Ma ko oukou mau ekalesia i koho ia ai e na ekalesia a pau, ua hanaiia oukou, ua malamaia, ua hoaahuia, ua hooinuia, a ua aloha ia e na kane, na wahine -- na keiki -- e ka poe palupalu -- na wahine kane make -- na keiki mkiua ole -- na malihini -- ka poe auwana a pela aku.  No hea la ko oukou manao piikoi, a paipai i na hoahanau o ko oukou mau ekalesia, e koho i kahu no keia kihapai, a e hele ma na ekalesia e aku?  Ua loaa ia makou ko oukou manao piikoi -- aloha ole -- ano maalea -- a puni hanohano o lalo nei.  Aole oukou i manao nui i na uhane a oukou i palolo mai ai, ua kuko oukou i na lako o kekahi mau ekalesia e aku.  No ko oukou ike paha, aole o oukoa mau hale laau ma ko oukou mau ekalesia, aole hale lio, aole hale kuke, aole e loaa ona mau a i puupuu, aole e loaa on a mau moe koa, koki -- noho paipai -- pakaukau papaaina alii -- mau keena lehulehu -- kapuahi hao -- lumi palapala a pela aku.  Ina pela ko oukou manao akena, alaila, aole oukou i kupono iki no ka oiha@a kahu ekalesia.  Koe no keia, o ko oukou manao ma maalea.

 

KUKALA O OUKOU

 

            Ua maalea loa oukou i ko oukou unene ana, "e hele ana au -- e hele ana au i ka ekalesia o mea, e hele an au i Kona -- i Hilo i Kauai a pela aku oe e apu ai."  Lohe iho la kou mau hoahanau, hoopii loa ae la lakou la i na dala hanai kahu mai ka $100.00 a ka $200.00 a ka $300.00 a ke $1000.00. alaila noho iho la oe; he kolohe keia a keia kahu, ua ike no oe he ilihune ka poe e hanai an ia oe, aole nae oi i aloha i ko lakou maka e amo mai ana.  Aole no oe i aloha i ko lakou mau uhane.  Nolaila, ua ano kudala oe i ka pono au i ae ai.Ke kuko ala oe ia ka apana i lako i na kahiko maikai o waho.  Malama paha o ka hou ia o ka lae oia poe nana i hana.  Pela no hoi oe e hoolilo ai i kou kihapai i hua momona.  Ke puai one nei makou i keia noonoo au a eia hou.

 

KOU ANO MAOLI

 

            He ui maikai no oe i ka makou nana aku, ua ike no oe i ka heluhelu -- kakau lima -- palapala aina -- a mau ike e aku o Lahainaluna a me Hilo; aka, o kou ano maoli, aole oe i mikioi, aole oe i wehewehe i na mea i ninau Baibala ia aku.  He ano lolo oe, ano huikau kau haiolelo -- ano kapulu kou na na ana i na hipa o kou ekalesia, ua ike no oe he poe inu raina ma o, he poe manuahi ma kai, aka, he poe kokua nui lakou i kou dala hanai. aole oe e oki ana. kuhikuhi oe nana luna ekalesia ia hana.  Ke pee nei oe malalo o ke dala i mahuahua kou hoike ki hapai.  Ike no makou ia oe, launa nui no oe me ko aikane, kolohe mamua, me ko punalua manuahi ona mua, me ko kaikoeke kolohe mamua.  aia oe la!  Hoi iho no o kou hale moe, piha mau no i ke kui lei, i ka ukeke laau -- ukeke hao -- O kau wahine, he wahine ano hoohai no -- ano puni lealea ano malu ole ko olua hale -- Pehea la keia?  kupono anei oe e hele i kekahi ekalesia e aku?  Alia oe e hele!  aia a piha i ka Uhane Hemolele, alila hiki!  a koe no keia o kou ano.

 

EMI MAHOPE

 

            Ma ka wehewehe Baibala ana, mamua na hoahanau o kou ekalesia a mahope oe -- ma ke Kula Sabati ana.  He mau ninau ko laila, aia no oe mahpe, aia mamua na haamana Kula Sabati.  Ma kau haiolelo ana aia mamua lakou nei, a mahope no oe.  Pehea keia?  koa ikaika anei?  kani anei keia bele?  aole paha.  Heaha ka mea e ole ai?  O kou lalau wale i ka la-i ka lawaia paha?  i uka paha?  i kai paha?  I hea la?  Hiki mai ka aoai koi, aole i wili i ka hoana, aole oe i kau i ke koi, i ka pahi i oi, i owe ka maka i pouli ka oi o na mea hana -- No ka mea, he manoanoa ka iw poo -- he lolo kahiko!  Eia ka hope, a pau keia:  Mai unene oe e hele mai lapa oe e hele, mai paipai oe e kakau palapala e kahea i kau mau hoahanau e hele oe ma kahi e.  E waiho a na hai e kahea mai.  Ke Mahalo nei au ia Rev. G. W.  Pilipo o Kailua, Kona Akau, Hawaii.  Aole e nalo ka ulu i paki kepau, ke makemake ia la e kela wahi keia wahi -- Pela oukou e nana aku ai, aka, o ka lapa wale aku me ka ike iho no he ekekei kahi kakai, a he papau kahi kawa e lele ai, alaila noho iho, oia ka makao o ko hoahanau o kou ekalesia ponoi.

 

HOAHANAU EKALESIA

 

NU HOU KULOKO.

 

Oahu.

 

            Iloko o keia wa kohahe o na keiki o ke kai, ke hookahakaha mai nei no kekahi poe o lakou ma na alanui.

 

            Ua loheia mai, e holo ana kekahi moku okohola ma Ponabe i keia hebedoma ae o hiki mai.

 

            Ma ke kakahiaka onehinei, ku ma la ke "Kilauea" mai Kona a me Kawaihae mai.  Aole i ku ma na awa o Maui, no ka inoino loa.

 

            Ua hiki mai ka lono ma ka Poakahi iho nei, ua ili ke kuna Mary ma Moloaa i Kauai.  Ma ia la no, ua hoounaia na me e hiki ai ke hoopakele ke hiki.

 

            Ma ka aoao koolau o keia mokupuni o Oahu nei, ua ili ke kuna Rob. Roy a me ke kiakahi Wailele ma ko laua mau awa e holoholo pinepine nei.

 

            Ma keia kulanakauhale, ma ka Poalua iho nei, ua hoohiia ma ka berita mare e Rev. S. C. Damon o Robert Palminter me Miss. Sarah M. K. Colburn, he moopuna na Kapena Moano.

 

            Uo hoolimalimaia iho nei ke Kalepa Hawaii Iolani, e holo i ka hooili lanahu i Nu Holani, a lawe mai i Honolulu nei, no ka laina o Uwepa.

 

            O ka hale hoahu lanahu makai o Ainahou, a makou i hoolaha aku ai i kela hebedoma aku nei, he wahi hahu lanahu no ke Aupuni Amerika Hui ma keia awa.

 

            Ma kekahi wahi nupepa ouku pili ohana, ke hoolahaia nei ka hamama ana o ka puka oihana o ka Hale Amara, o ka mea nona ka inoa i make.  Nawai la e hele aku in a aohe kanaka oloko.

 

            E ku mai ana ma keia awa, ma ka la 17 o Novemaba, ka mokuahi Nevada, o ka laina o Uwepa, mai na aupuni panalaau mai o Nu Holani a me Nu Zilani,  Maluna mai on a e loaa mai ai na lono mai laila mai.

 

            I keia Poakahi iho nei, ma ka holo ana aku a ke Kilauea i Hawaii, ua kau aku ka Lunaknawai Kokua Mua o ka Aha Kiekie A. S. Hartwell a me ka Hope Loio Kuhina L. Makale Esq.  I holo aku laua e malam i ke Kau Hookolokolo ma Waimea.

 

            Ua manaoia, ma keia Paono, e hoi mai ai ke Kahu hou o ka Ekalesia o Kaumakapili i kahea iho nei, a e noho ma kona pa hauai hipa hou, ma keia kaona Alii.

 

            Ua manaoia, e haalele ana kekahi moku pea ia Kapalakiko, hookahi hebedome mahope iho o ka haalele ana aku o ke kiapa Cometa.  In ua haalele io oia, alaila, oia ka moku mua nana e lawe mai i ka nu hou hope no kakou. 

 

            KATE LEE. -- Ma ka Poaha aku nei i hala, ma Onomea, Hilo, Hawaii, ili aku la ke kuna nani "Kate Lee," ma na kapakai o kela wahi ae la maluna.  Ua panihakahakaia oia no na dala ekolu a elima paha tausani.

 

            NA OHUA KAULANA. -- Ua manaoia, o na ohua kaulana e huli hoi mai ana maluna o ka Mose Tela ne keia awa, oia no ka "Wahine aloalu wailiula o Kaiona" a me kana alii kane, ka malama dala nui o Honolulu.

 

            KA ADIMARALA AWERIKA O KA PAKIPIKA. -- Ua laulaha ae mamua iho nei ko ka Adimarala Amerika o ka Pakipika manao, e makaikai mai ana i keia awa.  A hiki loa mai i keia wa, ke mau mai nei no ke kaukoloana o ia manao.

 

            HULI HOI MAI. -- Ua hoolahaia ma na nupepa haole o ka la 8 iho nei o keia malama, oia ka Poakolu, ka la ia o ka mokuahi Mose Tela e haalele ai ia Kapalakiko, a holo mai i keia awa.  Nolaila, he mea maopopo, o ka Poalima e hiki mai ana, a i ole o ka Poaono ae, oia no ua las e ku mai ai maanei.

 

            KA MOSE TELA. -- Ua manaoia, ua ku aku keia mokuahi i Kapalakiko, i ka la Sabati iho nei, a ua hoolaha koke ia aku la paha ka nu hou kaumaha, no ka poino o ka aumoku okohola, ma ka Moana Anu Akau, i ka Poakahi iho nei.  Ma ka Poakolu iho nei oia e haalele hou ai ia Kapalakiko, a huli hoi mai i keia awa.  E ku ana oia maanei i ka la 18 paha, a i ole i ka la 19 ae.

 

            HE HILAHILA OLE. -- O ka poe i kukulu i ia manao hakukole, niania, ino a hoolaha na ke akea, mailoko mai o ka manao ino e namua, ua hiki no ke hoohalikeia lakou me ekahi o na mea ano like ole me ke kanaka.  O ka hapala wale ana i ka inoa maikai o keahi kanaka imua o ka lehulehu, me ka like le me ka mea i kamailioia, he oiaio, ua haa ino oia i ko ke kanaka pono pili paa.  Nolaila, ke papa aku nei makou i ka poe i aku i na manao ma ia ano, e hoopau ae a e oomemae no oukou iho.

 

            KA MOOLELO KAAO O ROBIANA LO. -- Aole lakou i manao e hoopuka aku i keia Moolelo i keia pule, e waiho no a ka makou wa i manao ni, alaila hoopuka aku, aka, no ka ui loa o na leo e noi mai ana, "E hoopuka oke!  E hoopuka koke mai no !!"  Nolaila, e pai iho nei makou ma ka noao mua o ka epa o keia la, i ike iho ai ko makou poe eluhelu, i ka moolelo o ka mea nona ka noa maluna, ka hiwahiwa o ke koa, helu kahi o ka ikaika, ka mea nana i hooluliluli @alie i ka puuwai o ko makou poe heluhelu, na lakou no e wae iho i na hialaai a me a hoonanea ana a kona mau kamailio, a @ai noho a imihala mai.

 

            Ua kukuluia ae nei e na hoahanau o Kalihi-uka nei, he wahi luakini, i wahi e hoonaniia ai ka inoa o Iehova.  Ua kokoke e paa ua hale nei, mamuli o ka hookaika ana o na hoa hana o keia uka iuiu.  Akahi no a  hoala ia keia hana maanei, no ka loaa ana o ke kolopa (Kahu hou) ikaika nana euneune na naau paakiki o ka hoomaloka.  "E alu ka pule ia Iehova.  --  J. D. Kahakalau.

 

            HAMAKUA, MAUI. -- He mea kupanaha ka lono mai laila mai.  Ua oleloia, i ka la 28 o Okatoba, ua huaiia na iwi o kekahi poe, he mau makahiki a oi ae ka waiho ana ilalo, a ua hoolewaia ka ma ia la.  A mahope o ka hoolewa ana he ahaaina.  Aloha ino ka poe make!  Ka i noa e maha na iwi ma ka lua, a hiki i ka wa a ke Akua e kii mai ai e hoala!  Eia ka aole! aia a hala na makahiki o ka waiho ana, o ke kii aku la no ia i na iwi e manele hele ai ma ke alanui, a ahaaina pu iho la.  E na pokii, o ka hana iho la no ia o na aina pouli!  E na punahele, o ka hana iho la no ia a kanaka o na aina e, e ike mai ai, a i iho lakou, "Pau ole ka naupo o ko Hawaii."  O ka mea i hala, ua pau ia; o mua kahi a kakou e nana aku, a hoonuao iho. -- Lau Oliva.

 

Maui.

 

            KE AHE OLU A KA MAA-A. -- Ma keia mau la no e naue nei, he oluolu wale no ka noho ana a me ka nana ana; a ua oluolu no hoi na maka ke nana aku ma na apuupuu a me na awawa o ka aina.  Ma ke kaona no hoi ka oi loa aku o nei mea he inu reama, on a na kanaka.  A he keu aku no hoi o ka lohe ole o na kanaka i ke ae ia, a he keu aku no o ka makau ole i ka hoomaka'uka'u i ka pu.  A i keia manawa no hoi, ke hooholo ia nei ke kaa mahu, a he keu no hoi o ka hakihaki pinepine, aka, o na mea a pau i hanaia ai ua kea la, ua ku no i ka maikai a me ka mahaloia.  Ua ulu maikai no na mea kanu o na kanaka, a i keia manawa, ke ai nei kahi poe i ka lio.  O keia lio, ua hihia a make i ka po, a ao ae e waiho a make ana i ka auwai; eia nae ua loleia, a ua pau i ka ai ia e kekahi poe.  Me ka mahalo i ka L. H. a me na keiki o ka Halepai nupepa.

KULUWAIOHELO.

Pohakunui, Maui, Novemaba 2, 1871.

 

Ka Ili ana o ka moku "Kate Lee."

 

            Ma ka auina la o ka Poaha, oia ka la 2 o Novemaba, ua ili iho la ka moku kuna Kate Lee ma ke kapa kahahai o Kalaoa, Onomea.  Ua hoopuka mai oia mai Onomea mai, e hoi ana i Hilo; iaia i puka mai ai, he makani ikaika makai mai, aole hemo pono ka moku iwaho.  Hooikaika ke kapena i puka iwaho aole nae he hiki, ua nee ka moku iloko o ke awa kahi a ka nalu e poi ana, ua huki aku la ka nalu iluna o ka pahoehoe, a pupuhi aku la i kumupali.

 

            Ua pau ka pono a ke kapena, hoi luuluu i ke one o Hanakahi.

 

            Nui na kanaka i hele mai e kokua i kona mau ukana.  I ka hiki ana o makou i kahi i ili ai, e kapakahi manuhia mai ana na kia i kumupali.  Kupu mai ka minamina me ke aloha i ka moku.

 

            O keia ka moku nana e hoopomaikai ia Hilo nei, iloko o ke au i kaa hop iho nei.  O keia moku, he moku holo loa koho Kilauea no, hikiwawe na ohua, na ukana, na leta a me na nupepa.  Minamina wale!  Ke kono ia mai nei ko'u puuwai e uwe pu aku me na on a moku.             J. H. HIKUIKAPUA.

 

            Puepaku, Hilo, Novemaba 6, 1871.

 

Na Mea Hou o ka Lai malino o Ehu.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe; --

 

            Mamuli o kou ahonui a me kou lokomaikai; ke nonoi haahaa aku nei au i kahi kaawale o ka nupepa Kuokoa, e hookomo iho i ka'u mau wahi hunahuna mea hou o ka "Lai malino o Ehu" nei, iloko o keia mau la e naua nei.

 

KE ANO O KA AINA.

 

            He ano haikai no keia aina i ka nana'ku, a palahlaha hoi; a ua kupono kei aina no ka pohu, oia lai malie wale iho la no i na manawa a pau, noloila mai kei mele a ka poe kahiko i haku ai:

 

              "O Kona kai opua i ka lai,

              Opua hinano ua malie.

              Hiolo na wai hao a ke Kehau."

 

            Ua hiki pono no na mea ulu ke kanu ia ma keia aina, kalo, uala, ko, alani a me ke kope. &c.  Aka, he mau kumu keakea no nae i ko ke kanaka mahi ana'ku, oi  hoi keia, ka wela loa o ka la iloko o neia mau la, aole o kana mai -- A o kekahi o ka maluhia ole no hoi o na holoholona, a ka poe mea holoholona.  Iloko o keia mau la, ke kikiki loa nei ka wela a ka la, aole loaa iki ia makou ka ike ana i kekahi wahi paka wa mai na ao kaalelewa mai o ka lani, a i no hoi i ua iho, oia paki liilii wale iho la no; oia no ka mea i kaulana ai koonei ua , oia hoi keia:

"Palahi puaa ka ua o Kona."

 

I ka wa a kekahi mau kanaka i hele aku ai, a e hoopau pilikia ana kekahi alii, aole nae i maopopo ia laua e he alii ia, aka, ninau mai kela ia laua, "Pehea ka ua o Kona?"  Pane aku la laua, "Palahi puaa ka ua o Kona."  A ninau hou no ua alii nei, "Pehea ka Aku o Kekaha?"  Pane hou no laua, "Aku no, hi no ka pa hi no ka malau."  A e hele ana olua i hea?  E hele ana o ianei i Ou-hi a i Pahiloa ako hoi au.

 

NO NA HALE.

 

            Ma na kapakai o keia aina, nui no na hale i hanaia i kupono no na kamaaina.  Aole no he nui loa o na halelaau, aka, aia mauka o Kinaliu Kona-waena, kahi nui o na halelaau, a malaila kahi i ku ai o ka wiliko o Mr. Hughes i kea wa.