Ka Nupepa Kuokoa, Volume X, Number 15, 15 April 1871 — Page 3

KA NUPEPA KUOKOA.

 

oaka i ko lakou wahi, me ka mea nana e keakea ole mai.  Nolaila, auhea oe e ke keiki a wai la, ka mea i kapa ia ia ma na inoa haole elua.  E noho malie, mai lawe wale i ka inoa maikai o kahi poe.  Ke lawe nei oe i ka inoa o kekahi poe e hoolaha wale me ke kuka pu ole; o ia keia "Sam Saffin he wahi keiki no ke kula o Haleakala, a me R. W. Egbert.  Owai la ia mau hookamani?  Auhea oe, e noho malie, he mau la ino nui keia o Makawao nei, he nui ka ua me ke anu.                        J. Haulani.

 

Nu Hou Kuloko ano nui.

 

ILI KA MOKUAHI "KILAUEA."

MAI KE KAHUA KAUA MAI O Molokai.

 

Ma ke ku ana mai o na kuna Kinou a me Wa@iki mai Molokai mai i ka Poakolu a me ka Poaha nei, ua loaa mai ia makou na nuhou malalo iho:

 

KA ILI ANA O "KILAUEA."

            Mawaena o ka hora 1 a me ka 2 o ke kakahiaka Poalua iho nei, Apr. 11, ili iho la ka mokuahi Hawaii Kilauea ma na kuaau maluna aku o Puuapoo, Palaau, Molokai, iwaena o ka nanea i ka malino o ua lai la.  O ka ha paha keia o kana huakai o ke kipa ana malaila, a @otio ia aku la ia e na kuaau o ka aina kui laau.

            I kona ili ana, ua pa koke kekahi wahi o kana kino i ke koa, a ua komo mai la ke kai loko on a, a ke pauma la na kanaka i ka wa a ka ahai-lono i holo mai ai.

            Ma ka Poalua ae, ua holo kino aku ko kakou Moi maluna o ka oneki o ke "Kilauea," aka, ua kenaia mai na luna kokua o ka ehaleha e ke kapena, e hohola aku.

            Ma keia ili ana, ua hoopoinoia mai ka lehulehu o ka lahui.  Aole no ke kanaono tausani wale i hooliloia ia ia mamua o kona holo ana, aka, no kekahi mea nui i awiwiia ai oia e holo.

            Ma ka Poaha iho nei, ua holo aku ke kuna Mere me na lako paahana e hoao ai iaia e wehe ae mai ke kupee mai on a e paa la, a in a e hemo mai, alaila e pomaikai paha.

NA KOKUA I NA OHUA OLULO.

            No keia pilikia i loohia maluna, ua oluolu i ka oaa nona ke kuna Pauahi, ka hooili ana i na ohua olulo me na eke leta, a ua huluiia aku kekahi poe o Maui a pela paha o Hawaii, a ua holo aku la ka "Pauahi" me ia mau ukana.

            Ua lohe pu ia mai hoi ko ka Lani kokua ana i na ohua, ma na mea pili i ko na kino ola ana, no ka wa pokole a na ohua i hooleleia ae ai ma kapa kapahai.  Ina pela, e oluolu ia no na hoihoi aloha ana aku.

            MAI KE KAHUA KAUA MAI O MOLOKAI.

            I ke ahiahi Poaono aku nei i hala, ua holo aku ke Kuhina Kalaiana me na koa he umi e hoopio i ka haunaele kipi ma waena o na mai lepera me na luna nana.

            Ma ke ahiahi Poakolu iho nei, ua hoi mai ua mau koa la he umi, me na puaa elua wale no i hou ia na pepeiao, oia o W. H. Uwelealea ame Kaaumoana.  Aohe i kaua ia keia mau pio, aka, i lalau lima wale ia no.  O ka lili o na pu, ka owili o na pauda a me na poka, aohe i lawelaweia.  Me he mea la, o kekahi mea i oleloia ma kekahi o na hunahuna o keia la, ke kumu o kona mai ala ana e hoolewa pono ia lakou a maona, aole me ka manao e lawe i ke ola o kekahi kino kanaka.

NA PIO ELUA MA KA HALE PAAHAO.

            O na pio elua i hopuia mawaena o ka poe lepera ma Molokai, ua hoopaaia na lima i ka hao, a ua lawe loa ia mai i Honolulu nei, a ke hoopaaia la laua ma Kawa, kahi o ke kanaka kino ola uhai Kanawai e hoopaaia ai, aka, no ka poe i manao ia, i hoihoiia aku me ka manao o ko lakou Il@, pehea la?

NA HOOPONOPONO ME NA MAI LEPERA.

            Ma ka leta mai kekahi mai lepera mai, ua ikeia iho, ua hoopauia na luna mua, a ua hoonohoia o Kapena Kahoohuli a me W. N. Pualewa i mau LUna ma kahi o na luna i hoopauia.  Ke lana nei ko makou manao ma keia hoololi ana, aole e hiki hou mai he lono kipi.

 

NA MEA HOU O KAU NEI

 

            Mamua ae o kuu hoaiai anaʻku i na nu hou o kuu aina hanau, nona ka makani kuehu lepo a me ka ua hano e loku ana i na liko lehua makanoe o ka uka, ke haawi mua ae nei au i kuʻu aloha no na hookele o ko kakou "Kuokoa," a me na keiki kiani hua kepau, a me lakou nei ae hoi, ka poe e iloli mai nei i na nu hou.  Aloha oukou.

            Na ke kula olelo Beritania.  He elua no mau kula olelo haole ma Kau nei, hookahi ma ka lai o Waiohinu, malalo iho o ke ao loea ana a Mrs. Maria Martin, a hookahi hoi ma ka olu kohai o Waiomao Ranch, ma ke alakai ana a Luther R. Macomber.  Iloko o keia mau la e naue nei, hookahi o keia mau kula i ikeia aku e hanu-a-puaa mai ana, me ka hoomakaukau pu mai i kahi puolo no ka hoi aku i Palahemo.  A i keia la, lele mai la na ale o ke ea a pa ma kuu pepeiao; a eia ka mea i lohe ia.  "O mea ua lele loa mai la ke ea, a ua hala aku la."  Nui no ka minamina, ke kaumaha no ka pau ana o keia kula, keia home hoonui ike, oiai he kula no keia i hoopihaia e na haumana he lehulehu, mai ka lai malino mai a Ehu kekahi, mai kela pea mai o ka aina nei kekahi.  A no keia mea he makemake i ka olelo haole, hu-hu-hui ai na maka la i Kou, eia ka hoi e pili nakekeke mai ana.  Aloha ino keia home o ko Hawaii opio i uhu ai, he wahi e hanaiia mai ai i na ike o ka olelo hikapalale a walawala ki.  Ua lohe mahui mai no au i ke kumu o ka pau ana.  Aka, e hamau au.  O keia kula oia no ke kula ma Waiohinu, aole i hala ka makahiki, o ka halawai e no keia me ke koolau, ka mea nona keia:  "Hao ke koolau pau na mea aloha."

            O kahi kula ma Waiomao, ke kuoe malie nei no, uuku no na haumana, uku pono ole ia no hoi e na makua paapaahana no kahi lima hana, hoomau aku no.  He mau makahiki elua paha a oi ka hoopunana ana o keia wahi kula a ke hoomau nei no, anoa i paha ua ku i keia mau huaolelo:  "E inu i ka wai awaawa," a o keia hoi:  "Imua na maka a lanakila."

            2.  Ka hale wili-ko o Naalehu.  He mea keia i hooikaika nuiia ma keia apana, i na makahiki i au wale aku la ka la.  Nui na haole i hooikaika mamua, aole nae he mea hookahi i ike i ka hua.  He wahi hale wili ko ma Waiohina mamua no N. George, a mauliawa aku la.  Aole loa hookahi malaila i keia hora.  Aka, eia nae ma Naalehu he hale wili ko no Hutchinson me Coster.  Ke hana nei ka nau i ka hana malaila o ke puhi okaoka, a o na mikini hoi, "ke niniu nei Molokai, poahi Lanai."  A i ka nana pu aku no hoi, hewa na maka i ka nani o Aipo.  Maikai no ke ko, a makepono no hoi na on a.  Aole oia wale, aka, o ka wai aku ia mea hilu.  He aina keia a ka wai ole i noho ai ilaila a kani moopuna.  Aka, i keia hora ke ulele nei ke aka lawe malie nei ka wai i kai, i hanaia me ka loea.  Loihi no hoi kahi o ke kumu o keia wai.  in a he mea oe i ike ia Kau nei, e hai aku no au ia oe i ke kumu o keia wai; in a la i ka uka o Kapuna, kahi a ka ua haao e loku mau ai.  Nui no hoi ka luhi no keia auwai ma na hoopiina, na ihona, na alo a me na puu, ke iho kapalili la na huna wai.  Ua eliia no, a hamoia me ka puna, i uhiia iho maluna me ke amau a me ka lepo; a i ka alawa ana iho no a ka maka, ku no i ka i i, a me he mea la ua

            "Noeau ka hana a ka ua,

            Akamai i ka imiʻna o ka ike,

            Mikioi i ka lau kupukupu,

            I ao kumu ia e ka noe."

            I loko o keia wa, he wai ma Naalehu e inu ai a lawa, e noke ai a manaka.  Pau ka leholeho ana i na olo-wai, e lewa hele ai i ka Wai Nauke Poo.  Ua pau ka luhi, ua kokoke ka wai ma na ipuka hale.

 

NA AHAAINA.--Ma kuu hoomaopopo ana, he oi no keia a ka aina puni ahaaina; ua piha ko o a me ko onei, kela a me kea pea o ka aina i na la ahaaina, hele a pakui ahaaina.  Aka, iloko o keia mau ahaaina, hookahi mea a koʻu naau e okupe nei, a o oukou pu paha kekahi ke ike iho.  Ma ka la 28 o Maraki iho nei, ua malamaia he ahaaina hanau no ke keiki a D. E. Swain ma ka hale hookolokolo ma Waiohinu.  Ua hoopihaia ka halepaahao i ka puaa, a o ka hale hookolokolo hoi, ilaila kahi i ai ai kekahipoe.  Aole hoi oia wale no, aka, malaila pu no hoi kahi hula ai.  Ua lilo anei na dala o ko kakou aupuni nei i mea e kukulu ai i na hale hookolokolo no ka ahaaina a me hula, a i ole ia, ua ae mai no anei oe e ke aupuni e hana e like me keia?

 

NA HANA A KA HAKU.--Ke panee malie nei no na hana a ka Haku ma keia ekalesia kahu ole, aole me ka holo ino imua, aole hoi me ka peki ino i hope; aka, ke naue nei e like me ka hiki.  Piha no ke anaina Kula Sabati me na halawai Sabati.  He mkuahana ko keia ekalesia mamua, aka, i keia wa ua hoi mai i ka poli o ka makua ka poe kue mokuahana, a ke noho lokahi nei.  Ke noho nei keia ekalesia me ke kahu ole; anoai paha o ike mai na haipule mai Hilo a Niihau i keia, a nonoi lokau aku i ka Mea nona ke kihapai, e hoouna mai i kahu no keia mau hipa kahu ole.  Nolaila, e mahalo pu aku kakou i Keʻlii o Naʻlii a me ka Haku o na Haku, no kona kiai aloha ana mai ia makou i ka wa kuikahi, mokuahana, a in a wa a pau.  Ke hooki nei au maanei i koʻu manao, me ke aloha no ia oukou e na hookela o ka nupepa.  DAN. PUUMAILE.

            Kau, Hawaii.  April 1, M. H. 1871.

 

Pane ia Kauanihipaliokualoa.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE :--

            Ina he mea oluoluia e na Kapena o kou kino, kamanao o kau wahi kauwa e hookomo iho ma na kolamu kaawale ou.  Ua halawai mai au me na manao o Kauanihipaliokualoa, i hoopukaia ma kou kino o ka la 8 Apr. Helu 14 i kunewa aku la.  Ma ke kolamu elua o ka aoao ekolu e ikeia ai ua manao la, nona ke poo, POHO IA HAPALUA O KE AUPUNI.  Aia ma ka lalani ewalu o kona manao, ke hai mai nei oia no Kualoa oia, ke hai aku nei au ma ke akea, o kona hoopunipuni ekahi ia, aohe makua o Kualoa i kapaia ma kela inoa, aole ana keiki e hele ana ma ke kula o Kualoa, aole oia kona wahi noho.  Ua ninau aku au i na makua, ua hoole mai lakou a pau, me ka olelo mai, aole makou i hui me keia kanaka eepa nei, oia wale no paha ia e mahaoi nei i ka hoolaha, he keu aku no keia na ke kanaka epa nui wale.  Ke i mai nei nae keia, "No ke kula pono ole ia ka o na keiki a makou."  Ke hai aenei ke alakai o na keiki, aole he oli, aole he hula, aole he pahupahu, aole hoi kekahi mau hana lealea e ae i hanaia maloko o ka hale kula o Kualoa, e akaka ai ke kula pono oleia o na keiki.  O na buke wale no a ke Kahu Kula nui i kauoha mai ai, oia wale no kaʻu e kula nei.  O ka epa elua keia o Kauahunainoa.  Ke leoleo-wa hou mai nei no kela hookahi wale no hora i kula ia ai.  Ma ka Poakolu la 29 o Maraki, ke i aku nei ke alakai, he lohi loa aku la no ka lewa ana o ka poka o kau wati, i like ole ai na wati a kana, oiai ua kula no au a pau pono ka wa i oleloia mai ai iaʻu, ia oe hoi ke imi hola wale nei no oe, no laila, eia kuu ninau ia oe.  I ka hora ehia k ahoomaka ana o ka pau ana.  Owai na inoa o na keiki i hiki mai, na keiki hoi i komo hope mai, na keiki haalele kula, ka a a me ka hookuikui, na buke i kula ia, na haawina paa pono, paa hapa haule, i akaaka ai ia oe ua pau pono ole ka manawa, a ua poho ka hapalua o ke aupuni, ke kapakeu hou mai nei no oe, aole no ma ia la wale, ma na la e ae no hoi kekahi.  Ke hoike mai nei oe i kou enemi maoli, a me kou manao e lilo oe i kumu no Kualoa, oiai, ua ike no au ia oe, o oe no ka mea makemake e lilo i kumu no Kualoa nei e Kauahunaina, no ko nele anei i kahi kenikeni inu-ki ole, i kahi o na wahi pake hale-inuki, oia ko mea e hoolaha nei ma ke akea, i mea e ike mai ai na Poo Aupuni ua hewa io ke kumu, a ua poho ia hapalua o ke Aupuni, alaila kohoia mai oe i kumu.

            Oiai, ke hoi maoli aku nei no au e lilo i kumu no Kualoa, aole mamuli o ko lakou makemake io maoli, no ka mea, ua ike no lakou i kau hana, aole he malihini oe no na la pokole, aka, ua loihi no kou noho ana ma Waikane, ua aneane kani a moopuna.  Mai oi loa aku la kou pono, e hele ia e oe i na la a ke Kahu Kula nui i kauoha ai, e hele aku i ka poe e makemake ana e lawelawe i ka Oihana Kumuao.  Eia ka auanei kau, o ka lohi wale iho no i ko wahi noho kapae, a hala ka puulena i Waiololi.

            Ke hai nei oe, he pili ke Kumu Kula i ka Luna Kula, oia o C. H. Judd (Kale Kauka), ka Luna Kula mua, a ke hoohalike mai nei no oe ia e E. H. Boyed ka Luna Kula hou.  Ea!  o ko wahi makapo loa no ia; o ka ike iho no ka ou he  mau haole lauala, a he ili ulaula ke kumu, a he aha iho ʻla la ka piliana; aole he koko hookahi, aole he pili ma ke kanawai, aole no he pili ma ke ano hoahui, e akaka ai ia oe e Hunainoa, ka pili ana.  No ka hooko ole ia mai nae paha o ko mau hoopii, oia ko mea i olelo ai he pili ka Luna Kula i ke kumuao, mamuli ua ike no laua i kau mau hana e like me ka ike mua o ka L. H. o ka nupepa Kuokoa, oia ka mea e hooko ole ia nei o kau mau hoopii, a ke koi okoa aku nei no oe ia W. E. Pii a me J. P. Kamai e hooko mai i kau noi.  Ae, o kou hoike wale ana no ia, e ake a loaa ka oihana kumuao, alaila paha, pau ka niania ana.  Ea!  aole no ia he mau kanaka ike ole ia oe mea kau mau hana.  E pee wale no oe malalo o ko inoa kapakapa, aole e nalo, oiai, he Honu-nui-ma-eia-a, ua kupu ke koa iluna.

            No laila, ke hooki nei au, a i pane hou mai oe e ka mea huna inoa, alaila, e hai maoli aku ana no au i kou inoa a i kou wahi e noho nei.  Ka loa mai Honolulu a hiki i ko hale--i ke ano o ko wahi hale--oiai, ke noho pu nei kaua i ka pono hookahi, eia ka ko pii kai e mai nei no ia, aole nae oʻu manao kue aku ia oe e ka makamaka, aka, ma ka noho oluolu no.  Me ke aloha no,

                                                                                                                        E. P. Edward (Ekue).

            Waiohole, Koolaupoko, Apr. 10, 1871.

 

Ua malamaia anei ka Berita paa

o ka mare?

 

            O keia ka ninau nui iwaena o ko kakou lahui Hawaii, ka poe hoi e mare ana i na wahine a o na wahine hoi i na kane.  Ae, wahi a kekahi--aole, wahi a kekahi poe--a ua hehi wale iho lakou i keia berita paa o ka mare ana malalo o ko lakou mau kapuai.  Me he puaa la e hana ino ana i kona apo gula e kau ana iluna o kona puka ihu, a kona kahu i hoolei mai ai iaia.  Pela no ka noho ana o ke kane a me ka wahine iloko o ka wa a ke kahunapule i hoolei mai ai ia laua i ke apo gula o ka berita paa o ka mare, aole no laua i ike i ka maikai a me ka nani launa ole o ke apo gula a makehehi iho, oia hoi ka noho kau like ana o ke kane a me ka wahine mawaena o ko laua mau ohana.  Aole, ua hele aku no kekahi o laua e imi i ka mala a Kamehameha ia Kuahewa, a o kekahi hoi o laua imi aku la ia Hamohamo i kahi o ka Ehuawa.

            Ua ike au a minamina hoi me ka ehaeha o ka naau.  O keia paha kekahi kumu o ka emi ana o ka lahui Hawaii, no ka malama ole i ka berita mare, a hooko ole no hoi i ka ka Palapala Hemolele i olelo mai ai, penei:  "Mai moe kolohe oe."  He mau haneri na poe i haalele i kei ahoohiki ana, a hele aku ka wahine me ke kane e, a o ke kane paha me ka wahine e, a no keia mai ke kumu i ulu mai ai ka pono ole o ka noho ana o na keiki a me ka ohana.  Ua makaikai aku au ma kela a me keia wahi i noho ia e na poe o ia ano, aka, ua hiki ole iaʻu ke uumi iho i na lia ana o kuu manao a me ke kaumaha ana o kuu puuwai.  Ua hoonaukiuki ia au, ua pilihua kuu lolo i ka noonoo ana, a hilahila maoli no, no keia mea i haiia ae la maluna.  Ua ike au i kekahi kanaka i mareia me kekahi wahine, a hanau mai la na laua na keiki elua, aka, i ka hala ana ae o kekahi manawa a laua i noho kupono ai, ua lilo aku la ua kanaka nei me kekahi wahine e, a pau ae la ka manawa o ka noho ana me ia wahine, ua lilo hou no kona iini a me ka makemake nui o kona naau i mea hou aku; ua like me he pulelehua la e lele ana mai kekahi pua aku a i kekahi pua; a i ka loaa hou ana o ka ha o na wahine e, ua olu iho la ia he wai ko lalo.

            O na mea ino aʻu i ike ai ma keia hana ana, oia no ka hehi ana i ka berita mare akahi: o ka wawahi ana i ka maluhia a me ka pono o ka ohana, alua: o ka hoowalewale a me ka hoohaumia hewa ana i ka wahine e, akolu.--O ka malama anei keia i ka berita paa o ka mare, e like me ke poo e kau ae ia maluna:  Aole, "o ka mea lulu ma ko ke kino e ohi auanei oia i ka make."  pela ka ka Palapala Hemolele olelo.  Ua kaumaha loa no wau no keia mau mea ino i hanaia e kekahi kanaka, a mau kanaka; a e pono ke kapaia lakou he mau diagona hiena ahiu no ka lahui e make ai.

            Mahope koke iho no, ike hou aku la ua wahi kanaka kalohe nei i kekahi wahine ui opiopio, a i ole o ka wahine i ke kanaka ui opiopio; lohe mai la au, ua hele aku ka oia i kekahi kahuna Hawaii e hanaʻi, i aloha mai ai ua wahine ui opiopio nei iaia; a i ka lohe hou ana oʻu, maeele io no ka hoi ke aloha o ua wahi kaikamahine nei i ua kanaka la; aka, ma ia hope mai, ua pau ae la ke aloha ana o ka wahinemanuahi i ua kane nei a hoomaka oia e hookaawale aku i ua kane nei, a nui iho la ka lili a me ka huhu ana o ke kane i ka wahine ma ke alanui, ainalu aku no oia mahope me he mea la ua mare ia, a hana hoohilahila wale iaia me ka loaa ole i kekahi o laua ka berita o ka mare, a o kekahi o laua ua kaheiia i ke kaula gula o ka mare paa loa i hiki ole ke hooko ia laua i na mea i berita ia, aole o ka lalau limanui kaa hoi o ua mea he puni kalakala he manamanu ka loaa, akahi nae i ke kukahi ia mai la, hopu i ka laau a ke kuaokalani ia Hoolehelehekili.

            Hoi mai la au a noonoo, a noonoo hou, pehea la e hoopau ia ai keia hana ino iwaena o na kanaka ui a me na wahine ui opiopio e manao ana e lawe i ka berita paa o ka mare, eia wale no, ekali mai wikiwiki, eia no i ke kulana o ke ki noho ana mawaena o ke kane a me ka wahine; ia ia ua hoolohe ka wahine i ka ke kane a o ke kane i ka ka wahine, peia mau ka like o ko laua noho ana me ka loaa ole kekahi o mea kue iwaena o ka noho malu ana a hiki i ka wa e hoohuiiaʻi laua i ka berita o ka mare, a pela mau aku no ko laua noho ana a loaa ia laua ka pilikia i ka wa mai me ke kau mai ole i ka wa loaa me ke kau loaa ole, na hoowalewale e hiki mai ana imua o ko laua noho ana, a i na ua malama pono loa laua me ka hilinai ia laua iho me ka hookamani ole, a kuemi ole i hope, me ka loaa kupono o ka hua mailoko mai o ko laua puhaka, a pela mau ko laua noho ana me ka maluhia a hiki i ka wa e haalele mai ai o kekahi o laua oia hoi ka make; alaila, e ko auanei kela ninau e kau ae la maluna, nona ke poo:  "Ua malamaia anei ka berita paa o ka mare?"  Ke i aku nei au, Ae!  A i na e like me ko ke kanaka ano mau ka lalau, alaila, e nui mai no ka lapuwale o na keiki a kanaka, a no ia kumu pono ole, pela aku no auanei i i na keiki, a me na hanauna hou aku oia ano.  E maa ana lakou i ka haalele wahine a o ka wahine paha i ke kane e noho pololei ana, a auwana wale na keiki a lilo i poe hookuli, a hookolo aku la no na keiki i ka meheu o na makua, no ka mea, ua loaa keia haawina like pu mawaena o kakou lahui, a no keia no kekahi kumu e emi nei keia lahui no ka malama ole i ka berita o ka mare a lilo i mea ole ka noho ana.

            (R. B.) ULELEHUAKEPAU

 

Olelo Paiai.

 

            Ke kokoke mai nei ka manawa e pau ai ka makahiki Misonari o kakou, nolaila, e hoouna koke ia mai na Dala Mahina Hou, a me na Dala kokua e ae a pau i ka Pauku o ka Papa Hawaii, a i ke Kakauolelo paha.  Mai palaka, a molowa paha o hookomo ole iaʻku na Dala i ka Hoike Makahiki a ka Pauku, a hilahila oukou.  Mai kali.  E hooili koke mai.

            Eia kekahi:  E hoopiha mai kela a keia Kahu ekalesia i ka Papa Heiu o na ekalesia e like me ka hana mau.  E akahele oukou i keia hana, i pololei loa ka Papa.

            J.F. POKEE

                        K. P. H.,

 

OLELO HOOLAHA.

 

EIA i ka Pa Aupuni o Pauoa Apana o Honolulu, hookahi lio kane ulaula hauliuli ano @ ia, he keokeo iki ma kaiae, a he mau wahi kiko keokeo ma ke kua, elua kapuai hao, i kuniia i ka hao @.              P. KAAIPUA.  Luna Pa Aupuni.

            Pauoa, aper 13, 1871.

 

I KA POE AIE!

 

            NO KOʻU hoolilo ana aku i koʻu pomaikai a pau maloko o koʻu Halekuai Lole ma Lahaina, nolaila, ke kono aku nei au i ka poe a pau i aie maloko o ia Halekuai, e hookaa koke mai iaʻu ma Wailuku, a i ole, i koʻu pani paha ia J. W. GIKVIN ma Lahaina.

                                                                                                                                    W. G. NEEDHAM (Uilama)

            Lahaina, Apr 1, 1871

 

W. G. NEEDHAM MA.

 

NO KO MAUA hoakea hou ana ae nei i ko maua Hale Kuai Lole a me ka Pa Kuai Laau Hale ma Wailuku, Maui, nolaila, ua makaukau maua e kuai aku i na wa a pau, no ke kumukuai haahaa loa, malalo iho o ko na Halekuai e ae, a e waiho mau ana ma ko maua hale, ua waiwai maikai i wae ia e laa na Lole, na mea liao, na mea Ai, na Pana, Aila a me ka Papa hale.  O ka poe a pau i kuai mai iloko o ka hale kuai, i oi ae mamua o Alima Dala ($5.00O e laweia ma kela wahi keia wahi o ke kulanakauhale, maloko mai o 1 mile mai ka Halekuai aku me ka ulu ole.

            Wailuku, Aper. 1, 1871.

 

OLELO HOOLAHA

 

E NANA MAI E NA KANAKA a pau loa ma keia olelo holaha, ke papa iaʻku nei na kanaka o na ano a pau loa mai hele wale oukou maluna o ko makou aina e waiho nei, ma Hauula, Koolauloa, Oahu, oia o Kaieie, kuleana o Keoho i make aku nei ma Hauula.  Mai kii wale oukou i ka ae, ka opae, oopu, maia a me na mea ulu e ae o ka aina, ua kapu ia mau mea i ka oe e hele wale ana me ke kuleana ole e hehi wale ana maluna o ka aina.  Ike no makou na kuakahi ponoi a Keoho.  Ke h@ pau @ nei makou i ka hooponopono ana ia J. Naihe ko makou pokii (kaikunane) ponoi; ka mana o ka aina e like me ko makou manao.  O ka poe kue i keia, e hoopii no o J. Naihe ia lakou no ke hemahema.  A i na he poe pili e kakhi ia Keoho, e imi pu i ko oukou kuleana i na Aahahooko Kauoha.  O makou no na moopuna ponoi a Keoho Mrs. Radika Kaasaaea

@, Oahu, Aperila 8, M. H. 1871

 

HALE KUAI BUKE HOU!

MA KA HALE LETA MUA.

A MA HONOLULU HALE.

MEA HOU A HALE KUAI MANUAHI!

 

Ua lawe ae nei o H. M. Wini i ke Keena Nui i haaleleia iho nei e ka Oihana Leta, a ua hoouna iho nei a paa i HALE KUAI BUKE, e like me ka hana ana ma na aina e, kahi e @ ai i ke kuai, na BUKE HAWAII ME KA NA HAOLE.

NA BUKE KULA HAWAII A HAOLE,

            Na PAPAPOHAKU me na BUKE kakau,

                        Na KII NUI a liilii,

                                    Na ano PEPA kakau a pau,

                                                Na PENI me na INIKA,

                                                            Na POO LETA

a me na mea heluhelu a kakau maikai.

EIA KA MANUAHI!

 

I mea e oluolu ai ka poe paa i kuai mau mai iaʻu, a oiai e wehe ana au i koʻu Hale Kuai Hou, e haawi manuahi aku no au i na kanaka maoli a pau e kuai mai ana i na waiwai oloko o kuu hale, ma Poakahi, Poalua, Poakolu, Apr. 17, 18, 19, i na mea o kuu Hale, no ke kumukuai e like me ke dala i hooliloia mai.

PENEI KE ANO:--Ina e makemaka kekahi e kuai Pepa a Inika no ka hapaha, e haawi wale aku no au i mau mea eae no ia kumukuai hookahi i uku mua mai ai. 

A INA E KUAI MAI KEKAHI I $1.00

no kekahi mau mea i loko o ia mau la, e manuahiia aku no ma na mea e ae a lawa hou he dala. 

NO IA MEA, E HELE MAI A IKEMAKA I

kuu Hale Kuai Buke Hou, a kuai iho i na Buke maloko olaila.

E LOAA NO NA POO LETA HAWAII MAloko o keia Hale Kuai.

Me ke aloha.

HENERE M. WINI.

 

OLELO HOOLAHA.

 

E IKE auanei na mea a pau ke nana mai, owau o ka wahine mare a J. W. Kaoli, ua hookaha ae nei kela iaʻu ma ke akea e i ana, "Ua haalele mai kela iaʻu a me ko maua wahi moe, kaʻu ai a me na pono a pau, a ua hui hou aku la i noho kapae," a pela aku.  Eia kaʻu malaila.  Ua lalau keia hoolaha ana, a me he mea la he ano pupule no kuu kane.  Ke i ae nei keia iaʻu.  Na kekahi poe e kuka ia i paipai mai  e hoolaha.  A oia no hoi kou hewa, o ka hoolohe wale aku no i ka hai, a me he la no lakou no kana mau pono e koho nei.  Eia nae, ua enemi a akane a wahine iho no alaila, a o kuu kane ia a hele, a moe aku i kahi o kau mau @ a i ka wehe ana mai o ke alaula o ka malamalama, ua ku mai ia no keia iaʻu, a imi aku la maua ma ka mana home mau a uka no maua ke noho nei ma ke ana kauakea a ke aloha.  No laila, o ke kumu iho la anei ia e hoolaha ai?  Aole pela, no ka mea, aole au i pilikia iaia, e hiki ai ke hana pono.  Eia nae kaʻu uku i ka poe i paipai mai i kuu kane, o lakou na ano e waiho nei ma Hilopaliku, eia hoi o @ i H@, Kahua i Halale.  Ke hui nei ko Kaliu kaikamahine, ke @ aku la ka lae holo i ka Lua.

                                                            K. W. M. HELEWALE

            Kunawai, Honolulu, Apr 4, 1871

 

OLELO HOOLAHA.

 

E IKE auanei na kanaka a pau o kela ano keia ano, na kanaka maoli, hale, pake, pukiki a pela aku.  O kuu wahine mare, oia hoi o Mrs. Helewale.  Ua haalele no kela iaʻu a me ko maua wahi moe, kaʻu ai a me na pono e ae, a ua hele aku ia mamuli o ka @ a kupu manao, a ua huli hou aku ia keia i wahi noho kapa nona, ka mea hoi e olelo pinepineia nei, "A ke noho kapae au.  Maewaewa kua iho."  Ua hoi aku no hoi oia ma kahi o kona mau makua, ma Kauluwela, Honolulu.  A @ oia, ke paipaia aku nei na mea a pau, mai hoao aku oukou iaia, a in a e hoole mai oukou iaia, alaila, maluna ae o ko oukou mau @, ko oukou poho, no ka mea, aole @@@ i kona mau aie.  E hoomanao e na makamaka, o pilikia auanei.

                                                            J. W. KAOLI

            Kunawai, Honolulu, Mar 29, 1871

 

E. O. HALL & SON.

[E.O. HALL A ME KE KANE]

 

NA MEA KUAI LAKO HAO, LOLE, NA PENA, AILA & NA LAKO KALEPA.

Halekuai ma na huina o Alanui Moi a me Papa.

 

JUDD A ME LAYTON.

[Alani Kauka a me Letona]

 

NA MEA KUAI MEA AI O NA LAKO AI

a pau, na mea ulu a me na mea hoo@

Halekuai malalo o ka Hale No Aiana Papa, Honolulu.

 

J. HITCHINGS,

 

MEA AKO LAUOHO A UMIUMI

Hale Hana, malalo o ka hale o Akahoi Hoole Waina o ka Moiwahine Kama, ma Alapai Aki, Honolulu.  He 13 keneka no ka ako umiumi a lauoho ana.  E naue mai a ike maka.

 

I ko maua mau makamaka

HAWAII.

 

KE MAKEMAKE NEI MAUA E hoike aku ia oukou, eia maua ke noho nei ma Alanui Papu, ma o mai o na Hale Aupuni a ke haawi nei maua i na

            BERENA hou,

                        BERNA ono,

                                    BERENA maikai i na la a pau.

Ke hana pu nei hoi maua i na PAI hua @ a me na mea Ono a  ua hiki ia maua ke manuahi wale aku i ka poe e kuai mai ana.  Ina e hele mai oukou i ka wa o oukou e mare ai, alapa, na maua no e hana i ka MEA ONO MARE MAIKAI!  E hele mai i kahi o CROWELL ma e kuai PALAOA ai.  E kuai no maua i ka oukou mau HUA MOA, ma ke kumukuai  like me ka Berena a me na Mea Ono.

                                                            CROWELL & Co.

Honolulu, Feb 22, 1871.

 

PAI KII ANO HOU!

 

Oiai, ua hana hou ae nei au i na aniani malamalama o koʻu Halepai Kii a maikai, ma Monikahaae, Honolulu, Nolaila, ke lana nei koʻu manao, ua ku iau ka hanohano o ka pai ana i na kii o na ano a pau, mai ke kii liilii loa e kupono ai i na kaula wahi a me na lei ai, a hiki i na kii nunui ku hale ma ke ano haahaa loa o ke kumukuai.  E kuai pu ia aku no hoi na Kii Papa o na wahi kaulana o Hawaii nei, na kii o na Moi kane, na Moiwahine, a me ka poe hanohano e ae.        H. L. CHASE (Keki)

 

OLELO HOOLAHA.

 

KE HAI ia aku nei ka lohe i na mea a pau e kuai makepono loa aku ana au ma ke kumukuai haahaa, in a waiwai o na ano a pau, mai keia la aku a hiki i ka mahina o Iulai e hiki mai ana.

Ma kuu Halekuai ma ke kihi o Alanui Nuuanu me Marine.

                                                            S. MAGNIN

Honolulu, Feb 22, 1871.

 

KUAI O UILAMA,

MAUKA O MAEMAE.

 

UA KUKULU au i Halekuai no na ano a pau ma Honolulu nei, no kuʻu hale, he mau makamaka maikai na kanaka Hawaii, a oiai hoi, ua noho pu au.  No laila, ke kono aku nei au ia oukou e nana mai i na waiwai a pau ma koʻu Halekuai malalo iho:

Palaoa, Ko-paa, Kopa, Aila, Kamano o na ano a pau, Laiki, Baka-Puili a Baka Nau, Na kika maikai loa, Pine lole, Pihi lole a me na Kolu.  Na ai hanai moa.  Paakai inu, penikala, huale, a alia-naho.  Pulumi, pihi lole o na ano a pau.  Komo a me na kui humuhumu.  aniani ipukukui, upa, ipubaka o na ano a pau.  Inika palaki kamaa.  Kaula lio o na ano a pau.  Papale, pahi o na ano a pau.  Inika, peni kakau, Kanana, Wahi a Poo Leta.  Eke lole, eke dala, lina, lipine kilika, uwaki kukui, kahi lauoho o na ano a pau.  Penikala, penipohaku, kakini kne, wahine a kamalii.  Pulauoho.  Kamaa kane, wahine a kamalii, lei o na ano a pau.  Palaki lole a lauoho.  He nui na mea i koe aole e hiki ke hoike aku, no ka nui loa.  E hele koke mai ma kuu Halekuai, mauka o @, ma ke kihi o Alanui Nuuanu a me Kauka, Hale o Uilama.  Lawe mai i na kenikeni.